Οι κοινωνικές αιτίες της μικρασιατικής σύγκρουσης
Την Κυριακή 21 Ιουλίου, το αφιέρωμα της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» στις σελίδες ιστορίας αφορούσε ένα άγνωστο αλλά μεγάλης συμβολικής σημασίας γεγονός: τη σφαγή των μεταλλωρύχων της Μπάλιας στη Δυτική Μικρά Ασία, από τα τακτικά στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ.
Στο αφιέρωμα συμμετείχε και ο ερευνητής Φαίδων Παπαθεοδώρου.
Παρακάτω παρατίθεται όπως αναρτήθηκε στο enet.gr: http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=2013-07-21&s=istorika
ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΦΑΓΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΡΥΧΩΝ ΤΗΣ ΜΠΑΛΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟ ΤΟΥ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΤΟ 1922
Εθνικισμός και εργατική τάξη στη Μικρά Ασία
Ανεξάρτητα από τη διεθνή συγκυρία και τις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστικών κρατών, ο κοινωνικός μετασχηματισμός στην ανατολή θα γίνει προς συντηρητική κατεύθυνση και θα καθοριστεί από τον ταξικό ανταγωνισμό.
Εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής που βασιζόταν στην εκμετάλλευση των λιγνιτικών πεδίων της περιοχής Μπάλιας-Καραϊντίν, βορειοανατολικά του Αϊβαλιού. Αντίστοιχα εργοστάσια στην Ελλάδα θα δημιουργηθούν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ηδη από τη δεκαετία του 1890 δημιουργήθηκαν βιομηχανικές υποδομές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με σημαντική συμμετοχή ντόπιων Ελλήνων
-Ποιο ήταν το κοινωνικό περιεχόμενο της σύγκρουσης στη Μικρά Ασία;
-Ποιες τάξεις συγκρούστηκαν και
-ποιο ήταν το διακύβευμα αυτής της σύγκρουσης;
Ή μήπως τα πάντα ήταν μια αφηρημένη σύγκρουση εθνικισμών και ιμπεριαλισμών σε μια σκηνή θεάτρου, με αμέτοχο θεατή την ίδια την κοινωνία;
Αγνωστες παραμένουν έως σήμερα πολλές από τις παραμέτρους που σχετίζονται με τη σύγκρουση στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη στιγμή της τελικής της αποχώρησης από την Ιστορία. Η απουσία σχετικών μελετών για τη σημαντική αυτή σελίδα της Ιστορίας της Εγγύς Ανατολής οφείλεται στην εσωστρέφεια της ιστοριογραφικής μας παράδοσης. Συνέβαλε βέβαια και η σιωπή που επελέγη στην Ελλάδα για όλα αυτά, η κοινωνική και ιδεολογική απόρριψη των προσφύγων του ’22 από τις κυρίαρχες ελίτ, η επικράτηση σ’ όλο το πολιτικό φάσμα ενός απλοϊκού ερμηνευτικού σχήματος, καθώς και απόψεων που αιτιολογούσαν την πολιτική του τουρκικού μιλιταρισμού, αμφισβητούσαν τα ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα των πολυάνθρωπων μη τουρκικών κοινοτήτων και ωραιοποιούσαν την προσωπικότητα και τις πράξεις του εθνικιστή στρατιωτικού Μουσταφά Κεμάλ.
Η σοσιαλιστική εφημερίδα «Εργάτης» εκδόθηκε στη Σμύρνη το 1908 από Ελληνες και Τούρκους σοσιαλιστές. Τον επόμενο χρόνο η έκδοσή της απαγορεύτηκε από τους Νεότουρκους. Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ συμμετείχαν εκπρόσωποι του ελληνικού εργατικού κινήματος, όπως οι Στ. Κόκκινος, Μ. Οικονόμου, Π. Χλωμός. Οι Μικρασιάτες σοσιαλιστές ήταν κοντύτερα στις απόψεις του Νίκου Γιαννιού
Το ερώτημα παραμένει έως σήμερα: Ποια μορφή θα έπαιρνε ο αστικοδημοκρατικός μετασχηματισμός; Θα μπορούσε ο Μεγάλος Ασθενής να υπερβεί με εσωτερικές μεταρρυθμίσεις τη φεουδαρχική παράδοση και την αυταρχική διοίκηση και να μετεξελιχθεί σ’ ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, όπως το ονειρεύονταν οι μεταρρυθμιστές του πρίγκιπα Σαμπαχαεντίν, αλλά και το Ανατολικό Κόμμα των Δραγούμη-Σουλιώτη; Ή ήταν μονόδρομος η διάλυση στα εξ ων συνετέθη, όπως την περιέγραψε με σαφήνεια η Ρόζα Λούξεμπουργκ: «Η Τουρκία δεν μπορεί να αναγεννηθεί σαν σύνολο γιατί αποτελείται από διαφορετικές χώρες. Κανένα υλικό συμφέρον, καμιά κοινή εξέλιξη που θα μπορούσε να τις συνδέσει δεν είχε δημιουργηθεί! Αντίθετα, η καταπίεση και η αθλιότητα της κοινής υπαγωγής στο τουρκικό κράτος γίνονται όλο και μεγαλύτερες! Ετσι δημιουργήθηκε μια φυσική τάση των διαφόρων εθνοτήτων να αποσπασθούν από το σύνολο και να αναζητήσουν μέσα από μια αυτόνομη ύπαρξη το δρόμο για μια καλύτερη κοινωνική εξέλιξη. Η κρίση της Ιστορίας για την Τουρκία είχε πια βγει: βάδιζε προς τη διάλυση».
Η ταξική δομή
Μελετώντας την κοινωνική διαστρωμάτωση της οθωμανικής κοινωνίας στο τέλος του 19ου και στις αρχές του 20ού αι., εντοπίζουμε πρωτίστως την επιβίωση των παλιών οικονομικών και διοικητικών δομών.
Δηλαδή την ύπαρξη φεουδαρχικών μουσουλμανικών στρωμάτων, καθώς και ηγετικών μουσουλμανικών στρωμάτων που σχετίζονταν με τη διοίκηση και το στρατό. Οσοι συμμετείχαν στην κρατική δομή συγκροτούσαν ένα στρώμα αποκομμένο από την υπόλοιπη κοινωνία, που λειτουργούσε ως μηχανισμός αναπαραγωγής και διατήρησης του συστήματος. Το στρώμα αυτό υπείχε θέση κυρίαρχης τάξης επί της κοινωνίας. Σφετεριζόταν το κοινωνικό υπερπροϊόν και ενίσχυε το δεσποτισμό που του εξασφάλιζε την επιβίωση και την ευημερία.
Αυτά τα στρώματα συγκροτούσαν τον κύριο συνδετικό και ενοποιό ιστό σε μια κοινωνία πολυτεμαχισμένη από διαφορετικές θρησκευτικές και εθνικές ομάδες, που λίγες δεκαετίες πριν πορεύονταν παράλληλα και ξεχωριστά εντός του περιοριστικού συστήματος των μιλέτ, δηλαδή του υποχρεωτικού εγκλωβισμού των πολιτών σε ελεγχόμενους θρησκευτικοπολιτικούς θεσμούς. Χαρακτηριστικός παραδοσιακός θεσμός στο χώρο της οικονομίας των πόλεων υπήρξαν οι συντεχνίες, που δημιουργούσαν οι χριστιανοί, οι μουσουλμάνοι και οι εβραίοι, με λειτουργίες ελεγχόμενες κεντρικά. Η παλιά κοινωνική δομή θα διαφοροποιηθεί με την είσοδο του καπιταλισμού στην οθωμανική κοινωνία τον 19ο αιώνα, τις μεταρρυθμίσεις (Τανζιμάτ, 1839-1876) και την προσπάθεια εκσυγχρονισμού. Θα εμφανιστούν νέα στρώματα εμπόρων, βιοτεχνών αλλά και βιομηχάνων. Θα διαμορφωθεί για πρώτη φορά μια οθωμανική αστική τάξη κατά τον δυτικό τύπο, η οποία σε μεγάλο βαθμό θα αποτελείται από τους οθωμανούς Ελληνες. Το 50% του επενδεδυμένου κεφαλαίου στη βιομηχανία, καθώς και το 60% σε κλάδους μεταποίησης ανήκαν σε πολίτες που προέρχονταν από τις ελληνικές οθωμανικές κοινότητες.
Από τις 18.063 εμπορικές επιχειρήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που υπήρχαν το 1912, σε Ελληνες ανήκε το 46%, το 23% σε Αρμένιους, το 15% σε μουσουλμάνους. Υπολογίζεται ότι το 1914 από τις 6.507 βιομηχανίες και βιοτεχνίες, το 49% ανήκε σε οθωμανούς Ελληνες, ενώ Ελληνες ήταν και το 46% των τραπεζιτών. Την ίδια χρονιά, υπολογίζεται ότι Ελληνες ήταν το 52% των γιατρών, το 49% των φαρμακοποιών, το 52% των αρχιτεκτόνων, το 37% των μηχανικών και το 29% των δικηγόρων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1921, στην Κωνσταντινούπολη, τα 171 από τα 257 εστιατόρια ανήκαν σε Ελληνες, όπως και οι 444 από τις 471 ποτοποιίες και οι 528 από τις 654 επιχειρήσεις χονδρικού εμπορίου.
Παράλληλα, θα αναπτυχθεί και μια οθωμανική εργατική τάξη, ένα σύγχρονο προλεταριάτο, το οποίο για ιστορικούς λόγους και κατά πλειονότητα θα απαρτίζεται από Ελληνες. Η περίπτωση των μεταλλείων της Μπάλιας, βορειοανατολικά του Αϊβαλιού και της σφαγής των μεταλλωρύχων από τα επίσημα στρατεύματα του Ατατούρκ, αποτελεί μια από τις πλέον αντιπροσωπευτικές ιστορίες που επιτρέπουν στο σημερινό μελετητή να κατανοήσει το «μεγάλο αφήγημα». Οτι ανεξάρτητα από τη διεθνή συγκυρία και τις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστικών κρατών, ο κοινωνικός μετασχηματισμός στην Ανατολή θα γίνει προς μια συντηρητική κατεύθυνση και θα καθοριστεί από τον ταξικό ανταγωνισμό. Θα επικρατήσουν τα προαστικά, αντιεκσυγχρονιστικά και φεουδαρχικά χαρακτηριστικά, εφόσον ο τουρκικός εθνικισμός, όπως εκφράστηκε από την ακροδεξιά τάση (1908, Τζεμάλ-Εμβέρ-Ταλαάτ και 1919, Μουσταφά Κεμάλ πασά), εξέφρασε εκείνα τα φεουδαρχικά στρώματα -αλλά και ένα σημαντικό τμήμα από την οθωμανική στρατιωτικογραφειοκρατία- τα οποία επιδίωκαν το σταμάτημα του αστικοδημοκρατικού μετασχηματισμού, εξοντώνοντας τόσο τους προοδευτικούς αστούς όσο και την εργατική τάξη στη βάση ακραίων φυλετικών αντιλήψεων και λεηλατικών πρακτικών.
Το παράδοξο τέλος
Η αποσύνθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ως αναγκαίο ιστορικό γεγονός, ολοκληρώθηκε με τις Γενοκτονίες των ανεπιθύμητων εθνοτήτων και είχε αποτέλεσμα την καθυστερημένη διαμόρφωση ενός αυταρχικού και εν πολλοίς αναχρονιστικού τουρκικού εθνικού κράτους. Ο αστικός εκσυγχρονισμός που θα επιχειρηθεί στη συνέχεια θα είναι ασφυκτικά περιορισμένος από το συμβιβασμό με τις φεουδαρχικές δομές. Αυτό φάνηκε στις μετέπειτα δεκαετίες, με την αδυναμία εδραίωσης μιας στοιχειώδους κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ δικαιώθηκε απολύτως και σ’ αυτήν της την ανάλυση…
* Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός,https://kars1918.wordpress.com/
-
Του ΦΑΙΔΩΝΑ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ*
Μεταλλωρύχοι – μεταλλουργοί στο «Λαύριο» της Εγγύς Ανατολής
Η νεοτερική κοινωνία της Μπάλιας είναι κοινωνία δημιουργικής συνύπαρξης διαφορετικών εθνοτήτων, με κυρίαρχη την ελληνική, γι’ αυτό και δεν χωράει στο εθνικό κράτος που οραματίζονται οι Νεότουρκοι.
Μεταλλωρύχοι στην Μπάλια το 1910. Μετά το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 1922) οι 700 μεταλλωρύχοι και εργαζόμενοι στα εργοστάσια της περιοχής δολοφονήθηκαν μαζικά μαζί με τις οικογένειές τους από τον τακτικό κεμαλικό στρατό τον Σεπτέμβριο του 1922 και τάφηκαν σε ομαδικούς τάφους έξω από την πόλη. Η σφαγή των μεταλλωρύχων της Μπάλιας από τους κεμαλικούς αποκαλύπτει την ταξική φύση εκείνης της σκληρής σύγκρουσης -
Ενα απ’ τα πλέον χαρακτηριστικά και αποκαλυπτικά γεγονότα για την κοινωνική σημασία της μικρασιατικής σύγκρουσης είναι η σφαγή των μεταλλωρύχων της Μπάλιας, τον Σεπτέμβριο του 1922, από τον τακτικό τουρκικό στρατό, μετά το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου. Η Μπάλια είναι σήμερα ένα ασήμαντο χωριό στη ΒΔ Μικρασία, στον ορεινό όγκο της ομηρικής Ιδης. Ομως, η ιστορία της Παλαιάς των Βυζαντινών (απ’ όπου προέρχεται η ονομασία Μπάλια), των μεταλλείων και των Ελλήνων μεταλλωρύχων είναι σημαντική και ταυτόχρονα παντελώς άγνωστη. «Αυτοί που εργάζονται στα μεταλλεία είναι κυρίως Ελληνες που αναγκάστηκαν να φύγουν από τα νησιά ή από άλλα μέρη», πληροφορεί το 1741 ο μπέης της, Εσκί Ούπσε, τον Αγγλο περιηγητή Πόκοκ για τα μεταλλεία της Ιδης.
Η μαγιά
Στην Μπάλια εγκαταθίστανται περί τα τέλη του 18ου, αρχές 19ου αιώνα και Πόντιοι μεταλλωρύχοι. Αυτοί οι έμπειροι μεταλλωρύχοι, που εκμεταλλεύονται συντεχνιακά τα κοιτάσματα αργύρου, μολύβδου, χρυσού και χαλκού, αποτελούν τη μαγιά του εργατικού δυναμικού της Ελληνικής Εταιρείας Λαυρίου, που αναλαμβάνει το 1880 τα μεταλλεία της Μπάλιας, του Καραϊντίν, της Δόμας και το λιγνιτικό πεδίο του Μαντζιλίκ.
Η Εταιρεία εφαρμόζει επιστημονικές μεθόδους διοίκησης, εξόρυξης και εμπλουτισμού, χρησιμοποιεί ατμοκίνητες μηχανές, εγκαθιστά σιδηροδρομικό δίκτυο και κατασκευάζει σύγχρονες εγκαταστάσεις. Η αύξηση του εργατοτεχνικού και διοικητικού προσωπικού μετατρέπει την Μπάλια στο μικρασιατικό Λαύριο.
Η ελληνική παρουσία είναι καθοριστική. Το 1890 από τους 230 εργαζομένους στα μεταλλεία, 62% είναι Ελληνες Μικρασιάτες ή από άλλες περιοχές της οθωμανικής επικράτειας, 15,5% Ελλαδίτες, 9% μουσουλμάνοι διαφόρων εθνοτικών προελεύσεων, 7% Αρμένιοι, 6,5% Ιταλοί μεταλλωρύχοι.
Το 1892 Κωνσταντινουπολίτες ιδρύουν την Οθωμανική Ανώνυμη Εταιρεία των Μεταλλείων Μπάλιας-Καραϊντίν, που διαδέχεται στην Μπάλια την Ελληνική Εταιρεία Λαυρίου. Η νέα Εταιρεία διαπραγματεύεται την παραγωγή στη διεθνή αγορά μεταλλευμάτων, εισάγει τις μετοχές στη διεθνή τραπεζική αγορά, κατασκευάζει μεταλλουργεία στην Μπάλια, θερμοηλεκτρικό σταθμό στο Μαντζιλίκ, εισάγει την ηλεκτροκίνηση στα μεταλλεία και μετατρέπει την Μπάλια στην πρώτη ηλεκτροδοτούμενη μικρασιατική πόλη.
Ακμή
Η εστουδιαντίνα της Μπάλιας. Αποτελούνταν από μεταλλωρύχους υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού και συνθέτη Κωνσταντίνου Ζαφειρόπουλου (1910) -
Ο πληθυσμός της Μπάλιας συνεχώς αυξάνει. Το 1902 είναι οκτώ χιλιάδες. Οι έξι χιλιάδες Ελληνες είναι οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά πρωταγωνιστές. Η Μπάλια μεταμορφώνεται σε βιομηχανική πόλη καπιταλιστικά οργανωμένη, διαφορετική από τις οθωμανικές πόλεις της ενδοχώρας. Στην Μπάλια διαμορφώνονται νεοτερικές παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες που ανατρέπουν τις παραδοσιακές σχέσεις της οθωμανικής κοινωνίας. Το 1908 ξεσπά στην Μπάλια μία από τις πρώτες εργατικές απεργίες στην οθωμανική επικράτεια. Το 1917-18, ο Σταμάτης Κόκκινος, που ανδρώθηκε στο κοινωνικό και εργασιακό περιβάλλον της, αναλαμβάνει πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του ιδρυτικού συνεδρίου του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (ΣΕΚΕ) και εκλέγεται μέλος της πρώτης, πενταμελούς, Κεντρικής Επιτροπής.
Η νεοτερική κοινωνία της Μπάλιας είναι κοινωνία δημιουργικής συνύπαρξης διαφορετικών εθνοτήτων, με κυρίαρχη την ελληνική κοινότητα, γι’ αυτό δεν χωράει στο εθνικό τουρκικό κράτος που οραματίζονται οι Νεότουρκοι. Ο διοικητής τής Περιφέρειας Μπαλικεσίρ, στην οποία υπάγεται η Μπάλια, Μεχμέτ Ρεσίντ, σκληροπυρηνικός Νεότουρκος, μεθοδεύει τη διάλυσή της. Πρώτος στόχος, οι εργαζόμενοι στα μεταλλεία. Τον Ιούλιο-Αύγουστο 1913 «παραιτεί» το γενικό γραμματέα της Εταιρείας, τον επικεφαλής μηχανικό Κόκκινο και τον αρχιεργάτη. Το 1914, πριν από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδιώκονται «εθελοντικά» οι «βουλγαρίζοντες», ενώ χιλιάδες Ελληνες της περιοχής, πολλοί μεταλλωρύχοι, υποχρεώνονται να καταφύγουν στην Ελλάδα. Το 1915, οι 480 Αρμένιοι της Μπάλιας πέφτουν θύματα του σχεδίου εξόντωσης των Αρμενίων στην οθωμανική επικράτεια.
Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ελληνες μεταλλωρύχοι και μεταλλουργοί στρατεύονται στα τάγματα θανάτου (αμελέ ταμπουρού). Στην Μπάλια εγκαθίσταται γερμανική διοίκηση. Επιχειρεί να λειτουργήσει τα μεταλλεία με αιχμαλώτους πολέμου. Το εγχείρημα αποτυγχάνει και οι Γερμανοί επιδιώκουν να επαναφέρουν τους Ελληνες μεταλλωρύχους και μεταλλουργούς. Η προσπάθεια προσκρούει στην άρνηση των Νεοτούρκων. Ετσι, μεγάλος αριθμός μεταλλωρύχων αφανίζονται στα αμελέ ταμπουρού.
Η ομαδική σφαγή
Το 1920 η Μπάλια περνά υπό ελληνικό έλεγχο. Το 1922, με την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου, οι Ελληνες εγκαταλείπουν πανικόβλητοι την Μπάλια για τον Αδραμυττινό Κόλπο, με στόχο να καταφύγουν στη Λέσβο. Οι περισσότεροι, όπως χιλιάδες Ελληνες, περιμένουν μάταια τα πλοία και ανυπεράσπιστοι δολοφονούνται.
Στην Μπάλια οι άτακτοι λεηλατούν τα σπίτια, αλλά δεν πειράζουν τη ζωή εκατοντάδων Ελλήνων, κυρίως εργαζομένων στα μεταλλεία, που παρέμειναν στην Μπάλια. Οι Μπαλιώτες Τούρκοι διαβεβαιώνουν ότι δεν θα πειραχθούν για να μην κλείσουν τα μεταλλεία. Επειτα από τρεις βδομάδες καταφθάνει απόσπασμα του κεμαλικού στρατού.
Την τύχη των Ελλήνων και λίγων Αρμενίων περιγράφει ο Ρενέ Πιο, στο βιβλίο «Οι τελευταίες ημέρες της Σμύρνης»: «Στις 20 του μηνός, οι Χριστιανοί, συμπεριλαμβανομένου και του ανώτερου προσωπικού των μεταλλείων της Μπάλιας, συγκεντρώθηκαν και οδηγήθηκαν δήθεν προς την ενδοχώρα.
»Οταν έφτασαν σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την Μπάλια, σε τοποθεσία που λεγόταν Τσακαλάρ, όλοι οι Χριστιανοί, περίπου 600 τον αριθμό, σκοτώθηκαν από κτυπήματα ξιφολόγχης δίπλα σε τάφρους που είχαν ετοιμαστεί από την προηγούμενη μέρα. Εβαλαν φωτιά στα πτώματα και οι στρατιώτες έμειναν στην περιοχή δύο ή τρεις μέρες, μέχρι να κατακαούν όλα». Οι Μπαλιώτες Τούρκοι προσφέρονται να υιοθετήσουν τα παιδιά για να μη σφαχτούν. Τους αρνούνται. Οι Κούρδοι κρύβουν μια οικογένεια και τη φυγαδεύουν.
Πρόσφυγες στην Ελλάδα
Μετά το ’22, οι Μπαλιώτες πρόσφυγες μεταλλωρύχοι εργάζονται στα μεταλλεία της Χαλκιδικής, της Εύβοιας κ.α. και συμμετέχουν στους κοινωνικούς αγώνες στη νέα πατρίδα. «Η πολιτική και κοινωνική χειραφέτησις των συμπατριωτών…» είναι ο πρώτος σκοπός του Συλλόγου Προσφύγων Περιφέρειας Μπάλιας, που ιδρύουν στη Θεσσαλονίκη το 1924 κατά συντριπτική πλειονότητα εργατοτεχνίτες, και «…επέτειος του Συλλόγου ορίζεται η 23η Αυγούστου, ημέρα της εκ πατρίδος δευτέρας εξόδου, καθ’ ην δέον να τελείται μνημόσυνον υπέρ των υπό των Τούρκων σφαγιασθέντων αδελφών μας».
Στην Μπάλια τα μεταλλεία κλείνουν για δεκατρείς μήνες. Αναλαμβάνει η γαλλική εταιρεία Πεναρόγια. Δεν καταφέρνει να λειτουργήσει αποδοτικά τα μεταλλεία, που στα μέσα της δεκαετίας του 1930 κλείνουν. Οι μεταλλωρύχοι πραγματοποιούν μεγάλη «πορεία πείνας», από την Μπάλια στο Μπαλικεσίρ (55 χιλιόμετρα). Είναι η πρώτη μεγάλη εργατική διαμαρτυρία της κεμαλικής περιόδου.
*Ερευνητής της ιστορίας της Μπάλιας, πολεοδόμος http://www.mpalia.gr
Tα δημοσιεύματα που αναφέρονται στη Μικρά Ασία και έχουν αναρτηθεί έως τώρα σε τούτο το μπλογκ,
υπάρχουν εδώ:
https://kars1918.wordpress.com/category/%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%AC-%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%B1/
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
[…] Το αφιέρωμα πραγματοποιείται με τη συμβολή του Φαίδωνα Παπαθεοδώρου, ο οποίος αναφέρθηκε σε προηγούμενο αφιέρωμα στα μεταλλεία της Μπάλιας και στο τραγικό τέλος των εκατοντάδων μεταλλωρύχων που δολοφονήθηκαν το Σεπτέμβριο του 1922 από τα τακτικά κεμαλικά στρατεύματα: https://kars1918.wordpress.com/2013/08/25/balya-kemal/ […]
http://www.gettyimages.co.uk/detail/news-photo/funeral-ceremony-for-11-miners-killed-in-the-soma-mine-news-photo/491149845
, «η Οθωμανική αυτοκρατορία δεν είχε καμία γηγενή παράδοση πασιφισμού, είτε μουσουλμανική είτε χριστιανική. Ο σοσιαλισμός ήταν ένα περιθωριακό κίνημα, περιορισμένο σε ένα τμήμα των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων σε λίγες μεγάλες πόλεις. Δεν κάνει λοιπόν εντύπωση πως η έννοια της συνειδητής αντίθεσης ήταν εντελώς ξένη, τόσο στην οθωμανική ελίτ όσο και στους αγρότες που αποτελούσαν το κύριο μέρος του στρατού».
Zürcher, Erik-Jan, Refusing by other means: desertion in the late Ottoman Empire, http://edoc.bibliothek.uni-halle.de/servlets/MCRFileNodeServlet/HALCoRe_derivate_00003228/refusing_other_means.pdf
[2]
[…] αυτή που επικράτησε τελικά στο ΣΕΚΕ-ΚΚΕ, -τη στάση του μικρασιατικού βιομηχανικού προλεταριάτου κατά τα κρίσιμα εκείνα χρόνια, -τη σημασία αυτής της […]
Διαμαρτυρία εργατών μεταλλείου στη Σάργερη Νικοπόλεως
Άλλο ένα ντοκουμέντο παρουσιάζουμε σήμερα. Πρόκειται για την έγγραφη διαμαρτυρία εργαζομένων στο μεταλλείο του χωριού Σάργερη (ή Κεμίν Πελή), το οποίο βρίσκεται νότια του Σούσεχρη, στην ορεινή διάβαση προς Ζάρα και Σεβάστεια.
Σύμφωνα με το έγγραφο, οι συγκεκριμένοι υπογράφοντες, εργάστηκαν στο μεταλλείο, αλλά από τις αρχές Ιουνίου μέχρι τις 20 Αυγούστου 1894, δεν πληρώθηκαν. Παρά τις συνεχείς διαμαρτυρίες τους, δε μπόρεσαν να πάρουν τα χρήματά τους και έτσι, με το συγκεκριμένο έγγραφο (με ημερομηνία 17 Δεκεμβρίου 1897), εξουσιοδοτούν τον ιερέα Κωνσταντίνο Παραστατίδη να προβεί σε όλες τις απαιτούμενες ενέργειες και να τους εκπροσωπήσει ενώπιον πάσης αρχής, μέχρι τη δικαίωσή τους.
Δυστυχώς δε γνωρίζουμε την κατάληξη της υπόθεσης, αλλά το έγγραφο μας δίνει σημαντικές πληροφορίες μέσω των ονομάτων που αναφέρονται σ` αυτό.
Η Σάργερη κατοικήθηκε κατά πλειοψηφία από μετανάστες των περιοχών Κιουρτιούν, Τορούλ και Χερίανας Αργυρουπόλεως.
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε, στο χωριό υπήρχε κοίτασμα αργυρούχου μολύβδου και έτσι προχώρησαν στην εκμετάλλευσή του.
Στο έγγραφο αναφέρεται ως διευθυντής του μεταλλείου κάποιος Αβράμ-εφέντη, αλλά δε μπορούμε να προσδιορίσουμε την ακριβή ταυτότητα. Από σουλτανικό διάταγμα όμως, με ημερομηνία 2 Δεκεμβρίου 1889, γνωρίζουμε ότι το συγκεκριμένο μεταλλείο είχε παραχωρηθεί για 99 χρόνια σε τρεις Αρμένιους από τη Σεβάστεια.
Στο έγγραφο επίσης βλέπουμε ότι οι διαμαρτυρόμενοι εργάτες αναφέρουν ότι δούλεψαν «στο μετάλλευμα, στα ξύλα και στα κάρβουνα». Είναι η γνωστή διαδικασία που ακολουθείτο και ο επιμερισμός εργασίας στα μεταλλεία. Κάποιοι δούλευαν στην εξόρυξη του μεταλλεύματος, κάποιοι στην υλοτόμηση για υποστυλώματα και καύσιμη ύλη και κάποιοι στην παραγωγή κάρβουνου και στην εκκαμίνευση, δηλαδή στη διαδικασία διαχωρισμού του μεταλλεύματος διά της καύσης και του λιωσίματος.
Για εμάς το μεγαλύτερο ενδιαφέρον έγκειται στα ονόματα που αναφέρονται και τις επιπλέον πληροφορίες που αυτά μας δίνουν.
Οι διαμαρτυρόμενοι εργάτες λοιπόν, όπως οι ίδιοι υπογράφουν, είναι οι εξής:
Yanioğlu Yani veled-i Todor – Γιαννίογλου Γιάννης του Θεοδώρου – οικογένεια Ιωαννίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Yoroğlu Habo veled-i Yor – Γιώρογλου Χάμπος του Γεωργίου – δε μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε σίγουρα. Ίσως είναι ο Γεωργιάδης ή Μουρατίδης Χαράλαμπος του Γεωργίου, από το κοντινό χωριό Καϊλή-καγιά του Επές, που εγκαταστάθηκε στο Χείμαρρο Σερρών.
Yanioğlu Konstantin veled-i Çerçi Yani – Γιαννίογλου Κωνσταντίνος του Τσερτσή Γιάννη – οικογένεια Τζαρτζιμανίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Cevizioğlu Pavli veled-i Pandeli – Τζεβιζίογλου Παυλής του Παντελή – οικογένεια Τζενιβίζ/Τζινιβιζίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Ceviz Kuzma veled-i Pandeli – Τζεβίζ Κοσμάς του Παντελή – οικογένεια Τζενιβίζ/Τζινιβιζίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Panayotoğlu Yor veled-i Konstantin – Παναγιώτογλου Γιώργος του Κωνσταντίνου – δε μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε σίγουρα. Πάντως οικογένειες Παναγιωτίδη υπήρχαν στο Κοβ-τεπε και στο Αρμού-τσαΐρ του Επές.
Gümüşhanelioğlu Habo veled-i Gereki – Γκιουμουσχανελίογλου Χάμπος του Κυριάκου – οικογένεια Γκιουμουσχανελή/Αργυρουπολίτη δεν εντοπίζουμε, αλλά προφανώς το επίθετο φανερώνει την καταγωγή από την Αργυρούπολη.
Çakraklıoğlu Mihail veled-i Petro – Τσακρακλίογλου Μιχαήλ του Πέτρου – οικογένεια Τσακρακλίογλου δεν εντοπίζουμε, αλλά προφανώς το επίθετο φανερώνει την καταγωγή από το Τσαγράκ (βόρεια της Νικόπολης).
Petrooğlu Habo veled-i Dimitri – Πέτρογλου Χάμπος του Δημήτρη – οικογένεια Πετρίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Tiftikoğlu Kosta veled-i Pavli – Τιφτίκογλου Κώστας του Παυλή – οικογένεια Τιφτικίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στα Κομνηνά και στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Presetoğlu Habo veled-i Atanas – Πρεσέτογλου Χάμπος του Αθανασίου – οικογένεια Παραστατίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Kürekçioğlu Anastas veled-i Yor – Κιουρεκτσίογλου Αναστάσης του Γεωργίου – οικογένεια Κιορεκτσίδη από το διπλανό Κονάκ. Εγκαταστάθηκαν στο Ριζοχώρι Πέλλας.
Demircioğlu Sava veled-i Anastas – Ντεμιρτζίογλου Σάββας του Αναστασίου – οικογένεια Σιδηρόπουλου από το διπλανό χωριό Κονάκ. Εγκαταστάθηκαν στο Χείμαρρο Σερρών.
Dimyasoğlu veled-i Yor – Τιμιάσογλου (όνομα δυσανάγνωστο) του Γεωργίου –δε μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε σίγουρα. Πάντως οικογένειες Ευθυμιάδη ή Τιμιόσογλου υπήρχαν στο Κοβ-τεπε και στο Καγιά-τεπε του Επές.
Atmacaoğlu Panayot veled-i Habo – Ατματζάογλου Παναγιώτης του Χάμπου – οικογένεια Ατματζίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Paresinoğlu Yor veled-i Habo – Παρεσίνογλου Γιώργος του Χάμπου – οικογένεια Παραστατίδη από τη Σάργερη. Εγκαταστάθηκαν στο Μεσόβουνο Κοζάνης.
Çakraklıoğlu Todor veled-i Petro- Τσακρακλίογλου Θόδωρος του Πέτρου – οικογένεια Τσακρακλίογλου δεν εντοπίζουμε, αλλά προφανώς το επίθετο φανερώνει την καταγωγή από το Τσαγράκ (βόρεια της Νικόπολης).
Gümüşhanelioğlu Yani veled-i Sava – Γκιουμουσχανελίογλου Γιάννης του Σάββα – οικογένεια Γκιουμουσχανελή/Αργυρουπολίτη δεν εντοπίζουμε, αλλά προφανώς το επίθετο φανερώνει την καταγωγή από την Αργυρούπολη.
Todoroğlu Nikola veled-i İlya – Θοδώρογλου Νικόλας του Ηλία – δε μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε. Οικογένειες Θεοδωρίδη υπήρχαν στα διπλανά χωριά Κονάκ, Κούρπαγη, Καϊλή-καγιά, Τερέ-ταμ.
Kerdoğlu Sava veled-i Todor – Κερδόγλου Σάββας του Θόδωρου – είναι η οικογένεια Κηριτόγλου ή Κρητίδη, από το κοντινό χωριό Κούρβαγη, που εγκαταστάθηκαν στα Σεβαστιανά και στον Προφήτη Ηλία Πέλλας.
Kocamanoğlu Lambo veled-i Pano – Κοτζαμάνογλου Λάμπος του Πάνου – μάλλον είναι η οικογένεια Κοσμίδη ή Κοζμάογλου από το διπλανό Τερέ-ταμ. Εγκαταστάθηκαν στους Πύργους Κοζάνης.
Kocamanoğlu Yani veled-i Todor – Κοτζαμάνογλου Γιάννης του Θόδωρου – μάλλον είναι η οικογένεια Κοσμίδη ή Κοζμάογλου από το διπλανό Τερέ-ταμ. Εγκαταστάθηκαν στους Πύργους Κοζάνης.
Yoroğlu Kuzma veled-i Yor – Γιώρογλου Κοσμάς του Γιώργου – δε μπορούμε να το ταυτοποιήσουμε σίγουρα. Ίσως είναι από την οικογένεια Γεωργιάδη ή Μουρατίδη, από το κοντινό χωριό Καϊλή-καγιά του Επές, που εγκαταστάθηκαν στο Χείμαρρο Σερρών.
Bozoğlu Çakır veled-i Yor – Μπόζογλου Τσακίρης του Γιώργου – οικογένεια Ποζίδη δεν εντοπίζουμε στην περιοχή και έτσι δε μπορούμε να ταυτοποιήσουμε το όνομα.
Presetoğlu İlyas Papas Konstantin Efendi veled-i Yor – Πρεσέτογλου Ηλία παπά-Κωνσταντίνος εφέντη του Γιώργου – είναι ο ιερέας Κωνσταντίνος Παραστατίδης του Γεωργίου, τον οποίον εξουσιοδότησαν όλοι οι υπόλοιποι να χειριστεί την υπόθεσή τους.
http://garasari.blogspot.gr/2015/05/blog-post_24.html
αναδημοσιεύτηκε εδώ:
http://www.ideotopos.gr/posts/koinwnia/702-%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1-%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1.html
ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ
http://www.ideotopos.gr/posts/koinwnia/702-%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CF%81%CE%B1-%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%B1.html
[…] Πανοραμική θέα του Μοσχονησιού και του Ταξιάρχη. Στο νησάκι που βρίκεται μπροστά υπήρχε μοναστήρι που είχαν κτίσει οι Πόντιοι μεταλλωρύχοι που δούλευαν στα ορυχεία της Μπάλιας και είχαν και αυτοί τραγική μοίρα τον Σεπτέμβρη του 1922 Διαβάστε: https://kars1918.wordpress.com/2013/08/25/balya-kemal/ […]
[…] και το επιζητούσαν. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός των Ελλήνων εργατών των ορυχείων της Μπάλιας που τους απαγόρευσαν οι ελληνικές αρχές τον εξοπλισμό […]
[…] αυτή που επικράτησε τελικά στο ΣΕΚΕ-ΚΚΕ, -τη στάση του μικρασιατικού βιομηχανικού προλεταριάτου κατά τα κρίσιμα εκείνα χρόνια, -τη σημασία αυτής της […]
Αυτές είναι οι πραγματικές αποστάσεις, για τις οποίες το τότε ΚΚΕ χαρακτήρισε τη Μικρασιατικκή Εκστρατεία ως υπερπόντια εκστρατεία… ταυτιζόμενος πλήρως με τον Ιωάννη Μεταξά που τη θεωρούσε «αποικιακή εκστρατεία»:
Η ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΠΤΕΡΥΓΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ, ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
από https://engymo.wordpress.com
22/05/2016 10:47 μμ.
Βιβλιοθήκη
Δημοσιεύουμε το τρίτο μέρος του αφιερώματος στην ιστορία της Αριστερής Πτέρυγας του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος το οποίο εγκαινιάσαμε στο 3ο τεύχος του περιοδικού μας (Ένζυμο, Νο 3, Νοέμβριος 2014, σ.79-93) και συνεχίστηκε στο 4ο και 5ο τεύχος.
Τουρκία
Δημοσιεύουμε το τρίτο μέρος του αφιερώματος στην ιστορία της Αριστερής Πτέρυγας του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος το οποίο εγκαινιάσαμε στο 3ο τεύχος του περιοδικού μας (Ένζυμο, Νο 3, Νοέμβριος 2014, σ.79-93) και συνεχίστηκε στο 4ο και 5ο τεύχος . Το πρώτο και το δεύτερο μέρος αυτού του αφιερώματος μπορούν να βρουν οι αναγνώστες και στο μπλογκ μας, στα παρακάτω λινκ:
Α’ ΜΕΡΟΣ
https://engymo.wordpress.com/2014/09/14/%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7-%CF%80%CF%84%CE%B5%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BC/
Β’ ΜΕΡΟΣ
https://engymo.wordpress.com/2016/01/20/%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7-%CF%80%CF%84%CE%B5%CF%81%CF%85%CE%B3%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CE%BC%CE%BC-2/
Θεωρούμε ότι η παρουσίαση της ιστορίας των Τούρκων επαναστατών του μεσοπολέμου, για πρώτη μάλιστα φορά, στο αναγνωστικό κοινό της Ελλάδας αποτελεί μια συνεισφορά της ομάδας μας στην υπόθεση της διεθνιστικής ενότητας της εργατικής τάξης που ζει στις δύο μεριές του Αιγαίου.
Η ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΠΤΕΡΥΓΑ
ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Αφύπνισηκαι αναδιοργάνωση
Η διαδικασία αφύπνισης των αγωνιστών του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Türkiye Komünist Partisi, TKP) ξεκίνησε μετά από τις επιθέσεις που εξαπέλυσε η κεμαλική αστική τάξη εναντίον του Κόμματος. Το 1921 στρατιωτικά στελέχη που είχαν παράσχει υποστήριξη στο ΤΚΡ είχαν πλέον αποστρατευθεί, η επιρροή του Κόμματος στην Εθνοσυνέλευση ήταν πλέον ανύπαρκτη, οι επικεφαλής του στην Ανατολία βρίσκονταν στη φυλακή και τα ιδρυτικά μέλη του που προέρχονταν από το Μπακού[1] είχαν δολοφονηθεί. Όλα τα παραπάνω είχαν συντείνει στη σημαντική αποδυνάμωση του Κόμματος· αυτό τουλάχιστον πίστευε η κεμαλική αστική τάξη θεωρώντας ότι το πρόβλημα είχε λυθεί. Ωστόσο, στην πραγματικότητα αφενός η στήριξη που το Κόμμα είχε λάβει προηγουμένως από τις αυτοαποκαλούμενες ισλαμικο-μπολσεβικο-εθνικιστικές συμμορίες και αφετέρου η έλλειψη επιρροής του στην Εθνοσυνέλευση, ουσιαστικά έδωσαν στο ΤΚΡ τη δυνατότητα να οργανώσει μια πραγματική και ισχυρή κομμουνιστική δραστηριότητα κατά του κεμαλικού κινήματος καθώς και κατά του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στην Ανατολία. Ακόμη και πριν από τα τέλη του 1921, κομμουνιστές από το Εσκί-Σεχίρ που προέρχονταν από το παλιό ΤΚΡ Ανατολίας απηύθυναν προς τους εργάτες της πόλης την ακόλουθη διακήρυξη: «Εργάτες του Εσκί-Σεχίρ! Υπάρχουν κάποιοι σε όλον τον κόσμο που έχουν ‘λερώσει τα χέρια τους’ στην προσπάθειά τους να εμποδίσουν τους εργάτες και τους αγρότες να απολαύσουν μια θέση στον ήλιο. Και παντού αυτά τα ‘βρώμικα χέρια’ είναι κομμένα χάρη στους εργάτες και αγρότες συντρόφους σας σε Ανατολή και Δύση. Σκοπός της τάσης στην οποία συμμετέχουμε δεν είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων του ενός ή του άλλου έθνους· θέλουμε να συμβάλλουμε ώστε να σωθούν και να ξαναζωντανέψουν τα πεινασμένα μας κορμιά και τα κατεστραμμένα σπίτια μας, καθώς και οι υπόλοιποι φίλοι μας που ζουν στη φτώχεια και στην ανέχεια. Εμπρός εργάτες και αγρότες! Ξεσηκωθείτε και διακηρύξτε πως ‘επιθυμούμε σφόδρα να γευτούμε τις ανθρώπινες αρχές του κομμουνισμού’!»[2]
Γύρω στα τέλη του 1921, πολλοί διακεκριμένοι αγωνιστές του ΤΚΡ Ανατολίας αποφυλακίστηκαν λόγω των φαινομενικά καλών σχέσεων μεταξύ της κεμαλικής αστικής τάξης και της σοβιετικής Ρωσίας· σ’ αυτούς συμπεριλαμβανόταν και ο Σαλίχ Χατζίογλου που είχε φυλακιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι αγωνιστές αυτοί αμέσως μετά την αποφυλάκισή τους ένωσαν τις δυνάμεις τους με συντρόφους τους που ήταν εκτός φυλακής και άρχισαν να εκδίδουν ένα περιοδικό με το όνομα Γιένι Χαγιάτ [Yeni Hayat=Νέα Ζωή]. Η Κομιντέρν, λόγω των καλών σχέσεων που διατηρούσε με τους κεμαλικούς, δεν ήθελε φυσικά επ’ ουδενί οι κομμουνιστές να εναντιωθούν στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Ορισμένες αρχές της Κομιντέρν είχαν γράψει μια επιστολή στον νέο ρώσο πρέσβη στην Άγκυρα, τον Σιμέν Αράλοφ [Semen Aralov], εκφράζοντας τους προβληματισμούς τους για την αντιπολίτευση που ασκούσαν ορισμένα στοιχεία τα οποία στη συνέχεια θα συγκροτούσαν την αριστερή πτέρυγα του Κόμματος. Στην επιστολή αυτή, που του εστάλη από την εκτελεστική γραμματεία της Κομιντέρν, ο Αράλοφ πήρε την εντολή να ‘κατευθύνει’ τους εγχώριους κομμουνιστές, για τους οποίους υπήρχε ο φόβος ότι θα «τρόμαζαν τους πνευματικούς κύκλους της χώρας με άσκοπα ‘ακρο-αριστερά’ πλήγματα». [3]
Εν τούτοις ο κύβος είχε πλέον ριφθεί. Όλο και πιο πολλοί αγωνιστές κομμουνιστές είχαν αντιληφθεί ότι το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα ήταν ενάντια στα καθημερινά συμφέροντα της εργατικής τάξης και του κομμουνισμού. Στο κάτω-κάτω οι κομμουνιστές στην Ανατολία είχαν βιώσει το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα όταν βρισκόταν εν εξελίξει. Είχαν την ευκαιρία να έχουν μακρές θεωρητικές συζητήσεις ώστε να βασίσουν τα συμπεράσματά τους σε ό,τι είχαν δει να συμβαίνει στην πράξη. Η αριστερή πτέρυγα άρχισε να συγκροτείται, να παίρνει σάρκα και οστά και να εδραιώνεται στους κόλπους του ΤΚΡ.
Η αριστερή πτέρυγα και το διεθνές επαναστατικό κύμα
Τον Ιανουάριο του 1922 ένας από τους νεαρούς αγωνιστές της αριστερής πτέρυγας στην Κωνσταντινούπολη, ο Ισμαήλ Χάκι [İsmail Hakkı], σε ένα άρθρο με τίτλο «Ορισμένες δράσεις κατά της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων» έγραψε πως «ιδίως μετά τον [πρώτο] παγκόσμιο πόλεμο υπήρχαν ευνοϊκές συνθήκες για την ταξική πάλη και για την κοινωνική επανάσταση στις περισσότερες χώρες. Ωστόσο η προδοσία από τους ψευτοσοσιαλιστές, τους εχθρούς των εργατών που κρύβονται πίσω από σοσιαλιστικό προσωπείο, εμπόδισε το άμεσο ξέσπασμα της παγκόσμιας επανάστασης. Οι σοσιαλπατριώτες έγιναν εργαλεία των καπιταλιστών και έδρασαν για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων [των καπιταλιστών]. Γι’ αυτό η μάστιγα του κεφαλαίου εξακολουθεί να στοιχειώνει τον κόσμο».[4]
Και συνέχισε ως ακολούθως: «Το μοναδικό που μπορεί να πετύχουν οι άνανδρες ενέργειες των συνδικαλιστικών οργανώσεων και της ηγεσίας τους θα είναι μερικά ψίχουλα μισθού παραπάνω και μια μείωση του εργάσιμου χρόνου κατά λίγα λεπτά της ώρας. Αυτό που χρειάζεται ώστε να καταργηθεί η κυριαρχία του κεφαλαίου είναι μηχανισμοί λήψης αποφάσεων σε συλλογικό επίπεδο και η οδός που πρέπει να ακολουθηθεί είναι αυτή του κομμουνισμού η οποία θα οδηγήσει στην δικτατορία του προλεταριάτου.» [5]
Και συνέχισε συμπληρώνοντας ότι «το γεγονός ότι ο διεθνισμός που διατυπώθηκε από τον Μαρξ υπάρχει στο πρόγραμμά μας μάς κάνει να σκεφτόμαστε τα ταξικά μας αδέρφια που υποφέρουν σε άλλες χώρες για χρόνια και δεν μας αφήνει να ξεχνούμε τους καπιταλιστές των υπόλοιπων χωρών». [6]
Για την κατάσταση στη Γερμανία είχε γράψει: «Σήμερα, οι δολοφονίες που διαπράχθηκαν από τους υποστηρικτές της αυτοκρατορίας, από τους πλούσιους και από την «δημοκρατική» ρεπουμπλικανική βούληση ενός «σοσιαλιστικού» υπουργικού συμβουλίου θα οδηγήσει στην άμεση ανάληψη δράσης από τα κομμουνιστικά κόμματα, τις ομάδες των Σπαρτακιστών. Σήμερα στη Γερμανία, όπως και σε κάθε άλλη χώρα, τα κομμουνιστικά κόμματα ισχυροποιούνται και σύντομα θα δράσουν με βάση τη βούλησή τους να εγκαθιδρύσουν μια συμβουλιακή κυβέρνηση. [7]
Στη συνέχεια το άρθρο έκανε αναφορά σε κομμουνιστικά και εργατικά κινήματα σε Αγγλία, Ιταλία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Γιουγκοσλαβία και κατέληγε λέγοντας: «Όπως βλέπουμε, αυτό που κάνουν οι Μπολσεβίκοι, οι κομμουνιστές, οι Σπαρτακιστές ώστε τα συμβούλια να καθιερωθούν παγκοσμίως, ανταποκρίνεται στις προσδοκίες μας. Ζήτω η παγκόσμια επανάσταση και η δικτατορία του προλεταριάτου!» [8]
Η συμπάθεια της αριστερής πτέρυγας απέναντι στα επαναστατικά κινήματα του ευρωπαϊκού προλεταριάτου δεν ήταν κάτι καινούργιο. Ακόμα και στις αρχές του 1921, οι αγωνιστές του ΤΚΡ Ανατολίας είχαν δηλώσει σε μια έκθεση που είχαν στείλει στην Κομιντέρν ότι θεωρούν «βασική τους αρχή τη συνεργασία τους με το ευρωπαϊκό προλεταριάτο».[9]
Η αριστερή πτέρυγα αποσαφηνίζει τις θέσεις της
Τον Φεβρουάριο του 1922 το ΤΚΡ δημοσίευσε μια μπροσούρα με τίτλο «Η πορεία των Τούρκων εργατών προς τη χειραφέτηση» με το σύνθημα «Εργάτες όλου του κόσμου, ενωθείτε» στην πρώτη σελίδα.[10] Σ’ αυτή τη μπροσούρα έγραφε για τους κεμαλικούς: «Η καθαρά αστική και δεσποτική ομάδα που ονομάζεται Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση (Κεμαλικό Κοινοβούλιο) που διατείνεται ότι είναι υπέρ του λαού δεν έχει κάνει τίποτα απολύτως για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης του λαού που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί. Απεναντίας αυτό που ξεκίνησε να κάνει είναι να παρεμποδίζει όποια δραστηριότητα φοβάται πως την απειλεί. Με την πρώτη ευκαιρία ρίχνει στα μπουντρούμια τους νεαρούς κομμουνιστές που οργανώνονται κρυφά στη χώρα ενώνοντας τις δυνάμεις τους με τους εργάτες στον υπόλοιπο κόσμο». [11]
Ωστόσο, η μπροσούρα πήγε ακόμα παραπέρα ασκώντας κριτική στην πολιτική της Κομιντέρν στο ακόλουθο ζήτημα: «Εκείνο που μας απασχολεί είναι όλες οι πράξεις προδοσίας και δολοφονιών που διαπράχθηκαν σε στενή συμμαχία με τη Ρωσία, της οποίας τη βοήθεια χρειαζόμαστε σε μεγάλο βαθμό. Μολονότι αντιπρόσωποι στη Ρωσία στα μακροσκελή άρθρα τους στην εφημερίδα της Μόσχας δήλωναν ότι η Ανατολία ήταν κομμουνιστική, μια ορδή αστυνομικών και στρατιωτών καταδίωξαν τους πραγματικούς κομμουνιστές στην Ανατολία. Δυστυχώς το μόνο που κατάφερε όλη η βοήθεια που δόθηκε από τη Ρωσία στο όνομα των εργατών της Ανατολίας ήταν να ενισχύσει την αστική τάξη εις βάρος των εργατών.»[12] Η μπροσούρα κατέληξε στο ακόλουθο συμπέρασμα, όσον αφορά το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα: «Δεν φτάνει το ότι μας θυσίασαν στο τέρας που λέγεται κεφάλαιο και στην παράνοια που λέγεται έθνος; Είδαμε όλες τις κυβερνήσεις της αστικής τάξης μία προς μία. Όλες υπόσχονταν απελευθέρωση και ελευθερία. Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Κανένα, έτσι δεν είναι; Λένε επίσης ότι μας αγαπούν επειδή έχουμε την ίδια θρησκεία και ανήκουμε στην ίδια χώρα. Και ποιος δεν αγαπά μια αγελάδα που παράγει πολύ γάλα; Ωστόσο, δεν ήρθε πια η ώρα να ξεφορτωθούμε αυτά τα παράσιτα που τρέφονται από το δικό μας γάλα και όσο μεγαλώνουν καταστρέφουν εμάς τους ίδιους;»[13] Και πρόσθετε ότι «υπάρχει μόνο μία επιλογή για τους εργάτες της Τουρκίας: να ενωθούν γύρω από τα δικά τους όργανα το συντομότερο δυνατό».[14]
Τον Μάρτιο του 1922, η αριστερή πτέρυγα που αποσαφήνιζε όλο και πιο πολύ τις θέσεις της, κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα: «Τι σχέση μπορεί να έχει ο όρος ‘πατρίδα’, που αποτελεί ψωμοτύρι σε κάθε τους δήλωση, με το προλεταριάτο; Ποιος είναι ο ρόλος και η θέση που έχει η μάζα των εργατών, αυτών που δεν κατέχουν ούτε καν τα παραπήγματα μέσα στα οποία ζουν, στην προάσπιση της πατρίδας; Καμία! Το προλεταριάτο δεν έχει πατρίδα, γιατί το προλεταριάτο είναι η τάξη που δεν κατέχει τίποτα άλλο πέρα από τη δύναμη των χεριών και του μυαλού του και είναι υποχρεωμένο να δουλεύει τόσο σε περιόδους νικηφόρες όσο και σε περιόδους ήττας. Αν οι εργάτες και οι αγρότες που θυσίασαν έστω και λίγες ζωές από την οικογένειά τους στον τελευταίο αιματηρό πόλεμο σκεφτόντουσαν για λίγο θα καταλάβαιναν όχι μόνο την ασπλαχνία των στρατηγών αλλά επίσης ότι η αστική τάξη και το ιερατείο ανήκουν σε άλλες τάξεις που δεν έχουν τίποτα καλό να προσφέρουν. Τέλος, θα κατανοούσαν τις κρυμμένες αιτίες του πολέμου. Σήμερα, η δύναμη που θα σώσει τις μάζες των εργατών από αυτές τις άγριες βδέλλες είναι η φωτιά του κομμουνισμού που ενοποιεί το παγκόσμιο προλεταριάτο.»[15]
Τον Μάιο του ίδιου έτους στο άρθρο με τίτλο «Ο Πρέσβης Αράλοφ και οι ομιλίες του στρατηγού Μουσταφά Κεμάλ» ο σοβιετικός πρέσβης στην Άγκυρα επικρίθηκε έντονα. Ο Αράλοφ παρείχε πλήρη υποστήριξη στην κεμαλική αστική τάξη και μάλιστα είχε προχωρήσει τόσο μακριά ώστε να στραφεί στους κομμουνιστές αναζητώντας βοήθεια προς την αστική κυβέρνηση[16] και το εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο.[17] Οι σχέσεις των αγωνιστών της αριστερής φράξιας με όλους της αντιπροσώπους της Κομιντέρν στην Τουρκία δεν ήταν όπως οι σχέσεις τους με τον Αράλοφ. Aγωνιστές της αριστερής φράξιας είχαν καταφέρει να ανοίξουν συζητήσεις με αντιπροσώπους της Κομιντέρν και τους έλεγαν διαρκώς ότι «δεν αποδέχονται ως επαναστατική κυβέρνηση τη Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση και δεν πρόκειται να τη βοηθήσουν» καθώς επίσης τους προειδοποιούσαν λέγοντας ότι «η κυβέρνηση μπορεί τώρα να πυροβολεί Τούρκους εργάτες και αγρότες σαν λαγούς χάρη στα χρήματα της Κομιντέρν». Αυτές οι συζητήσεις κατέληξαν σε κάποιους αξιωματούχους της Κομιντέρν στην Τουρκία που ήταν θετικά διακείμενοι προς την αριστερή πτέρυγα, παρόλο που ως επί το πλείστον δεν συμφωνούσαν ανοικτά μαζί τους.[18]
Επίσης, καθώς ο πόλεμος έφτανε στο τέλος του, διαπιστώθηκε η άνοδος του εθνικισμού και έτσι απέκτησε σπουδαιότητα η πάλη εναντίον του. Ο Σαλίχ Χατζίογλου, το 1923, θα εξηγούσε στην Κομιντέρν τις δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη λέγοντας: «Η χαρά της νίκης καλλιέργησε εθνικιστικές τάσεις στους εργατικούς κύκλους της Κωνσταντινούπολης. Για την καταπολέμηση των τάσεων αυτών αποφασίστηκε η διεξαγωγή προπαγάνδας εναντίον του εθνικισμού».[19]
Την Πρωτομαγιά του 1922, η οποία εορτάστηκε με ιδιαίτερα δυναμικό τρόπο στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, οι εργάτες, ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν κομμουνιστές αγωνιστές της αριστερής πτέρυγας, διαδήλωσαν στους δρόμους τραγουδώντας τη Διεθνή και φωνάζοντας «Δεν υπάρχει έθνος· το μόνο που υπάρχει είναι οι εργάτες και η αστική τάξη»[20] και «Ζήτω τα εργατικά συμβούλια»[21]. Στη συνέχεια, εργάτες μαζί με κομμουνιστές αγωνιστές από την αριστερή πτέρυγα δημοσίευσαν μια μπροσούρα για τις συνθήκες διαβίωσης του προλεταριάτου: «Στέλνουμε τους χαιρετισμούς μας σε ολόκληρο το παγκόσμιο προλεταριάτο και στις διεθνείς του οργανώσεις, στέλνουμε τα ειλικρινή μας αισθήματα που πηγάζουν από την ταξική ενότητα και εκφράζουμε τη βούλησή μας να πετύχουμε όλοι μαζί την παγκόσμια επανάσταση. Ζήτω η Ρωσία των σοβιέτ! Ζήτω η παγκόσμια επανάσταση! Όλη η εξουσία στους εργάτες!»[22]
………………………………
—————————–
Το δεύτερο συνέδριο μποϊκοτάρεται από την δεξιά πτέρυγα Αϊντινλίκ
Όπως είδαμε προηγουμένως, παρά τις επιθυμίες της Κομιντέρν, μια αριστερή πτέρυγα, αποφασισμένη να αγωνιστεί κατά του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, άρχιζε να συγκροτείται. Όμως το Κόμμα δεν ήταν σύσσωμο. Κάτω από την ηγεσία της συντακτικής ομάδας της εφημερίδας με το όνομα Αϊντινλίκ [Aydınlık=Λάμψη] στην Κωνσταντινούπολη, που απαρτιζόταν από ανθρώπους όπως ο Σέφικ Χουσνού[Şefik Hüsnü], ο Βεντάμ Νεντίμ Τορ [Vedat Nedim Tör], ο Αχμέτ Τζεβάτ [Ahmet Cevat] και ο Σέβκετ Σουρεϊά Άιντεμιρ [Şevket Süreyya Aydemir] (όλοι τους προέρχονταν από ανώτερες τάξεις), μια άλλη πτέρυγα με κατεύθυνση πιο εθνικιστική συγκροτείτο εντός του Κόμματος η οποία περιείχε όλη την παλιά γραμμή του ΤΚΡ. Αυτή η πτέρυγα όχι μόνο παρείχε πλήρη υποστήριξη στην κεμαλική αστική τάξη αλλά επιπλέον δεν παραδεχόταν την ύπαρξη τάξεων στην Τουρκία. Η προπαγάνδα αυτής της φράξιας δεν επεκτεινόταν πέρα από την προσπάθειά της να πείσει διανοούμενους να υποστηρίξουν τη σοβιετική Ρωσία επειδή παρείχε υποστήριξη στην κεμαλική αστική τάξη.[23] Φυσικό επακόλουθο ήταν η δημιουργία μιας οξείας διχοτόμησης με πολύ καθαρές γραμμές και μια σκληρή αίσθηση διαμάχης μεταξύ της αριστερής πτέρυγας και της πτέρυγας Αϊντινλίκ.[24]
Πριν από τη διεξαγωγή του δεύτερου Συνεδρίου του ΤΚΡ στην Άγκυρα, στις 15 Αυγούστου του 1922, η σύγκρουση στους κόλπους του ΤΚΡ ανάμεσα στην αριστερή πτέρυγα (που επιθυμούσε να παλέψει εναντίον της κεμαλικής αστικής τάξης) και της πτέρυγας Αϊντινλίκ (που παρείχε απλώς και μόνο πλήρη υποστήριξη στους κεμαλικούς χωρίς κάποιο περαιτέρω πρόγραμμα) έφτασε στο έπακρο. Το συνέδριο αυτό ήταν σημαντικό και για την ίδια την Κομιντέρν. Η κεμαλική αστική τάξη και το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα ακόμα υφίσταντο ήττα. Δεδομένης αυτής της κατάστασης δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό για το ΤΚΡ να αντιταχθεί σε μια υποτιθέμενη καταπιεζόμενη αστική τάξη. Ηγετικά στελέχη της πτέρυγας Αϊντινλίκ στην Κωνσταντινούπολη αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο συνέδριο ως ένδειξη διαμαρτυρίας στην «ακρο-αριστερή» θέση της φράξιας που οργάνωσε το συνέδριο, δηλαδή της θέσης κατά του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος[25]. Η Κομιντέρν είχε στείλει, μαζί με την ίδια της την αντιπροσωπεία, εκπροσώπους από το ρωσικό, το γαλλικό και το γερμανικό κομμουνιστικό κόμμα, όπου η αντιπροσωπεία του τελευταίου συμπεριλάμβανε ένα μέλος από την κεντρική επιτροπή του KPD.[26] [27] Οι εκπρόσωποι είχαν επιλεγεί με ιδιαίτερη προσοχή. Οι αριστερές πτέρυγες του ρωσικού και του γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος είχαν αποκλειστεί από την κομματική δουλειά. Το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα δεν είχε αριστερή πτέρυγα δεδομένου ότι αυτό είχε ιδρυθεί πριν από έναν χρόνο. Με άλλα λόγια, οι απεσταλμένοι εκπρόσωποι είχαν επιλεγεί προσεκτικά. Για παράδειγμα δεν υπήρχαν καθόλου εκπρόσωποι από το ιδιαίτερα σημαντικό ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα σε μια περίοδο που είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο επαναστατικό κίνημα. Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα λειτουργούσε κάτω από παρόμοιες συνθήκες με το ΤΚΡ και η αριστερή πτέρυγα – σημαντική φυσιογνωμία της οποίας ήταν ο Μπορντίγκα – ήταν επικεφαλής του κόμματος.
ο συνέδριο, που αρχικά είχε σχεδιαστεί να είναι νόμιμο, ξεκίνησε με φιάσκο για όσους επιθυμούσαν την υποστήριξη του κεμαλικού κινήματος. Η αστική τάξη της Ανατολίας εξαπέλυσε αστυνομική επίθεση πυρπολώντας το κτήριο στο οποίο είχε προγραμματιστεί το συνέδριο, στο κέντρο της Άγκυρας. Κατά συνέπεια το συνέδριο μπορούσε να ξεκινήσει στα χωράφια μακριά από το κέντρο της πόλης τη νύχτα.[28] Η αριστερή πτέρυγα καλούσε τους εργάτες να παλέψουν εναντίον της κεμαλικής αστικής τάξης και επέμενε ότι το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα δεν ήταν επαναστατικό. Οι αντιπροσωπείες της Κομιντέρν που συμμετείχαν στο συνέδριο είχαν μεγάλο κύρος. Στο συνέδριο συμμετείχαν επίσης όσοι επιθυμούσαν την υποστήριξη της κεμαλικής αστικής τάξης. Εκεί, η αριστερή πτέρυγα δεν κατάφερε να επηρεάσει το Κόμμα να πάρει μια απόφαση εναντίωσης στο εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Επίσης ελήφθη η απόφαση του σχηματισμού ενός νόμιμα αναγνωρισμένου κομμουνιστικού κόμματος.[29] Η συγκεκριμένη απόφαση ελήφθη επίσης με την πρωτοβουλία της Κομιντέρν, επειδή η αριστερή πτέρυγα είχε εγκαταλείψει κάθε ελπίδα οποιουδήποτε αγώνα που διεξάγεται εντός της Εθνοσυνέλευσης[30]. Παρ’ όλα αυτά, ο Σαλίχ Χατζίογλου, ένας σημαίνων και αξιόπιστος αγωνιστής που βίωσε τη φύση της κεμαλικής αστικής τάξης από την πρώτη στιγμή και κατόρθωσε να εμβαθύνει την ανάλυσή του μέσα από την πάλη, ο οποίος είχε παίξει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κομμουνιστικού κινήματος στην Ανατολία και αποτελούσε προεξάρχουσα προσωπικότητα της αριστερής πτέρυγας του Κόμματος, εξελέγη νέος επικεφαλής του Κόμματος.[31] Στην Κεντρική Επιτροπή (παρόλο που κυριαρχούσε η αριστερή πτέρυγα) εξελέγη επίσης ο Σέφικ Χουσνού, που ήταν επικεφαλής της φράξιας Αϊντινλίκ, κατά τη διάρκεια της απουσίας του. Αυτό δείχνει ότι η φράξια Αϊντινλίκ παρόλα αυτά θεωρείτο συστατικό στοιχείο του ΤΚΡ.[32] Μεταξύ των αποφάσεων που ελήφθησαν με πρωτοβουλία της Κομιντέρν, κάποιες ήταν υπέρ των θέσεων της αριστερής πτέρυγας. Αποφασίστηκε πως οι αγώνες των εργατών για τα ταξικά τους συμφέροντα είναι δικαιωματικοί αγώνες, ακόμη και όταν αυτοί είναι κατά του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος καθώς και το ότι το ΤΚΡ θα υπερασπίζεται πάντοτε τα συμφέροντα του προλεταριάτου.[33] Αποφασίστηκε να δοθεί έμφαση στη δουλειά ανάμεσα στους εργάτες και να απαλλαγεί το Κόμμα από αστικά στοιχεία. [34] Όλα αυτά ήταν ένα ισχυρό πλήγμα κατά της φράξιας Αϊντινλίκ.
Η αριστερή πτέρυγα αψηφά την αστική τάξη
Σε λιγότερο από ένα μήνα μετά το δεύτερο συνέδριο, στο οποίο είχε ληφθεί η απόφαση υπέρ της νομιμοποίησης του Κόμματος, το ΤΚΡ απαγορεύτηκε ξανά. Η εν λόγω απαγόρευση συνοδεύτηκε με συλλήψεις εκατοντάδων κομμουνιστών. Στην πραγματικότητα, η απαγόρευση δεν σήμαινε πολλά για την αριστερή πτέρυγα του ΤΚΡ η οποία εδραίωνε την επιτυχία της στους κόλπους του Κόμματος και προετοιμαζόταν για μια σοβαρή πάλη κατά της κεμαλικής αστικής τάξης. Επιπλέον, η εν λόγω απαγόρευση έδωσε στην αριστερή πτέρυγα – που στα μάτια της Κομιντέρν βρισκόταν επίσημα στην ηγεσία του Κόμματος -μια σημαντική ευκαιρία για να κηρύξει ανοικτά τον πόλεμο εναντίον της κεμαλικής αστικής τάξης. Φυσικά η Κομιντέρν δεν είχε καμιά πρόθεση να επιτρέψει μια τέτοια κίνηση, οπότε ο Σαλίχ Χατζίογλου, ο νεοεκλεγμένος επικεφαλής του Κόμματος, έγραψε μια ανακοίνωση με την οποία κήρυττε τον πόλεμο στους κεμαλικούς εκ μέρους του ΤΚΡ. Η προκήρυξη, γραμμένη εν είδει επιστολής προς τους κεμαλικούς, απευθύνεται στους «Κύριους αστούς!» λέγοντάς τους: «Αναρριχηθήκατε στις κυβερνητικές καρέκλες χρησιμοποιώντας για σκάλα σας τους εργάτες και τους αγρότες. Οι εργάτες, για χάριν της υπόσχεσης για την απόκτηση της ελευθερίας τους, έχασαν τις περιουσίες, τα παιδιά, το αίμα και τη ζωή τους σ’ αυτόν τον αιματηρό πόλεμο!»[35]. Το επόμενο σχόλιο έγινε προς την επίσημη γραμμή του Κόμματος: «Παρόλο που το ΤΚΡ συγκροτήθηκε ως υπερασπιστής των εργατών και των φτωχών αγροτών στην Τουρκία, δεν εγκατέλειψε ποτέ την πολιτική γραμμή της προάσπισης του έθνους. Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες διαβίωσης της εργατικής τάξης επιδεινώθηκαν, παρά την καταστολή και την καταπίεση που άσκησαν οι κερδοσκόποι, οι ληστές και η αστυνομία σας, παρά το γεγονός ότι ήταν σε πλήρη αντίθεση με τα συμφέροντα της τάξης, το Κόμμα στράφηκε εναντίον των δίκαιων ταξικών συμφερόντων των εργατών κατά τη διάρκεια του εθνικού πολέμου,».[36] Όταν η παραπάνω διατύπωση εξετασθεί μαζί με την απόφαση που ελήφθη στο δεύτερο συνέδριο του ΤΚΡ σχετικά με τους ταξικούς αγώνες που υποστηρίζονται ακόμα και όταν στρέφονται κατά του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος, η δήλωση αυτή αποδεικνύει ότι μετά την διεκδίκηση της ηγεσίας του Κόμματος από την αριστερή πτέρυγα, η προηγούμενη γραμμή της Κομιντέρν και του ΤΚΡ δεν ήταν πλέον αποδεκτή από την κομματική βάση. Στη συνέχεια του κειμένου της ανακοίνωσης ο Σαλίχ Χατζίογλου λέει ότι «το ΤΚΡ έχει ταξική υπόσταση, είναι το κόμμα των εργατών και των αγροτών, θα υπάρχει όσο υπάρχουν τάξεις. Το ΤΚΡ έχει διεθνή υπόσταση. Αποτελεί κομμάτι του διεθνούς παγκόσμιου προλεταριάτου στην Τουρκία, και για όσο θα υπάρχει παγκόσμιο προλεταριάτο δεν θα μπορέσετε ποτέ να διαλύσετε το κόμμα μας»[37], εξηγώντας αρχικά ότι το Κόμμα δεν ήταν εντός των νόμιμων ορίων της κεμαλικής αστικής τάξης, για να καταλήξει λέγοντας: «Να είστε βέβαιοι ότι εμείς οι κομμουνιστές στην Τουρκία δεν θα παραμείνουμε ποτέ σιωπηλοί, θα υψώνουμε πάντα τη φωνή μας, θα πετάμε πάντα τα προσωπεία σας καταγής! Στο διάβολο η ψεύτρα και αδίστακτη αστική πολιτική! Ζήτω ο αγώνας των εργατών και των αγροτών υπέρ της χειραφέτησής τους!»[38]
Οι υποστηρικτές της αριστερής πτέρυγας στην Κομμουνιστική Διεθνή
Η αριστερή πτέρυγα του ΤΚΡ δεν ήταν η μόνη που εξέφραζε την αντίθεσή της στην επίσημη γραμμή της Κομιντέρν όσον αφορά το ζήτημα της «εθνικής απελευθέρωσης». Ένας εκ των υπευθύνων του ανατολικού τμήματος της Κομιντέρν, ο Γκριγκόρι Σαβάροφ [Grigori Safarov], προσπάθησε να υποστηρίξει την αριστερή πτέρυγα με όλη του τη δύναμη στην πάλη της εναντίον του κεμαλικού κινήματος. Ο Σαβάροφ, μπολσεβίκος από το 1908, είχε γνωρίσει προσωπικά τον Λένιν, με τον οποίο είχαν επιστρέψει μαζί με το ίδιο τρένο από την Ελβετία το 1917. Ο Σαβάροφ ήταν ένας από τους πρώτους κομμουνιστές της Κομμουνιστικής Αριστεράς, και έχει μείνει στην ιστορία κυρίως για την υπεράσπιση της άποψης ότι ο κρατικός καπιταλισμός και η προλεταριακή δικτατορία δεν συμβιβάζονται. Ο Λένιν είχε την αντίθετη άποψη.[39] Λαμβάνοντας υπόψη τη θέση των Ρώσων της Κομμουνιστικής Αριστεράς κατά της εθνικής απελευθέρωσης και τη δήλωσή του στο βιβλίο του με τίτλο «Το εθνικό ζήτημα και το προλεταριάτο» που γράφτηκε το 1923 και που εξακολουθεί να αναφέρεται από κάποιους κύκλους της Κομμουνιστικής Αριστεράς[40], στο οποίο υπερασπίζεται την άποψη ότι οι έννοιες του έθνους και της εθνικότητας είναι σαφέστατα «προϊόν του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής»[41], ήταν απολύτως φυσιολογικό για τον Σαβάροφ να είναι υποστηρικτής της αριστερής πτέρυγας. Αλλά ο Σαβάροφ, που είχε πλούσια αλληλογραφία με τους αγωνιστές της αριστερής πτέρυγας του Κόμματος, δεν τους έδινε χαλαρή στήριξη. Σε όλες τις συζητήσεις, εναντίον των στοιχείων της δεξιάς πτέρυγας εντός της Κομιντέρν, όπως και με τον σοβιετικό πρέσβη Αράλοφ που ασκούσε ισχυρότατη επιρροή και υποστηριζόταν από τους ανωτέρους του Σαβάροφ και είχε στενές σχέσεις με την κεμαλική κυβέρνηση, ο Σαβάροφ υπερασπιζόταν την άποψη ότι το ΤΚΡ θα έπρεπε να αγωνιστεί υπέρ της κοινωνικής επανάστασης.[42] Ο Σαβάροφ, που ποτέ δεν έκρυψε την υποστήριξή του για την αριστερή πτέρυγα, δεν δίστασε ποτέ να ασκήσει δριμεία κριτική στην πτέρυγα Αϊντινλίκ. [43]
«Κόκκινα συνδικάτα» και εργατικά συμβούλια
Η φράξια της αριστερής πτέρυγας του ΤΚΡ που αναπτυσσόταν και αποσαφήνιζε τις θέσεις της μετά από τις επιθέσεις της κεμαλικής αστικής τάξης στους κομμουνιστές στις αρχές του 1921, τελικά κατέληξε στη θέση να αντισταθεί στους κεμαλικούς. Η αριστερή πτέρυγα έδωσε έμφαση στους εργατικούς αγώνες, υιοθετώντας παρόμοια θέση με το γερμανικό KAPD[44] στο ζήτημα των συνδικάτων, απορρίπτοντας όλα τα υπάρχοντα συνδικάτα στην Τουρκία λέγοντας ότι αυτά εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Έτσι, προώθησαν τα παράνομα «Κόκκινα συνδικάτα» που συστάθηκαν από το TKP ως εναλλακτικά εργατικά όργανα. Ωστόσο, αυτό το συνδικαλιστικό μοντέλο θα αποδεικνυόταν ανεπιτυχές ανά τον κόσμο. Όσον αφορά την Τουρκία, τα «Κόκκινα συνδικάτα», παρόλο που θα μπορούσαν να έχουν αποκτήσει δύναμη, να απαριθμούν πάνω από 20.000 μέλη και να γίνουν το κοινό όργανο Ελλήνων, Αρμενίων και Εβραίων εργατών στην Κωνσταντινούπολη καθώς και των εργατών της Ανατολίας, τελικά διαλύθηκαν. Η αριστερή πτέρυγα του ΤΚΡ ήταν πολύ ξεκάθαρη σε ό,τι έλεγε όσον αφορά τα συνδικάτα και τους σοσιαλδημοκράτες. Διακήρυξε ότι «η ηγεσία των συνδικάτων ζει εις βάρος των εργαζομένων και, ακριβώς όπως και οι καπιταλιστές, ληστεύουν και καταπιέζουν τους εργαζόμενους με πονηριά, υπό σοσιαλιστικό προσωπείο»[45] προσθέτοντας ότι «σε κάθε χώρα υπάρχουν αφεντικά και καπιταλιστές, όπως επίσης υπάρχει η προδοτική και πουλημένη συνδικαλιστική ηγεσία, έργο της οποία είναι να αποτρέψει τους εργαζόμενους από το να αποκτήσουν ταξική συνείδηση και από το να αγωνίζονται ανοιχτά κατά του καπιταλιστικού συστήματος»[46].
Όταν η αριστερή πτέρυγα ανέλαβε την ηγεσία του Κόμματος στο δεύτερο συνέδριο, ανέλαβε αμέσως δράση. Αγωνιστές εκλεγμένοι στην Κεντρική Επιτροπή και άλλα διακεκριμένα στελέχη διασκορπίστηκαν στην Ανατολία και άρχισαν δουλειά με στόχο την εξάπλωση των κομμουνιστικών ιδεών ανάμεσα στους εργάτες. Στις πιο πολλές από τις περιοχές που πήγαν έπιασαν δουλειά ως εργάτες [47] σε εργοστάσια, λιμάνια και τρένα, κάτι που οδήγησε σε μια εντελώς διαφορετική πρακτική από την αντίληψη περί «επαγγελματιών επαναστατών». Στις 5 Οκτωβρίου 1922, οι κομμουνιστές που πήγαν στην περιοχή της Τσουκούροβα, μία από τις κατεξοχήν εργατικές περιοχές στην Ανατολία, διοργάνωσαν εργατικά συνέδρια μαζί με εργάτες που προέρχονταν και από άλλες πόλεις της περιοχής. Στο συνέδριο στο οποίο συμμετείχαν χιλιάδες εργάτες, η αντιπροσωπεία των εργατών πήρε την απόφαση να μην παράσχει ουδεμία υποστήριξη στην κεμαλική κυβέρνηση. Εργάτες που πήραν τον λόγο στο συνέδριο έκαναν ριζικά ξεκάθαρες δηλώσεις όπως: «Η εργατική χειραφέτηση πρέπει να κατακτηθεί από την ίδια την εργατική τάξη. Το νεαρό τουρκικό προλεταριάτο που αγωνίζεται για τα δικά του συμφέροντα πρέπει να γνωρίζει καλά ότι μονάχα η ενότητά του και η αλληλεγγύη του με τους εργάτες όλου του κόσμου θα το οδηγήσει στην επίτευξη της νίκης. Τα συνθήματα ‘εργάτες όλου του κόσμου ενωθείτε’ και ‘οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα γιατί είναι οι καταπιεσμένοι παντού’ θα πρέπει να αποτελούν συνθήματα και της εργατικής τάξης στην Τουρκία»[48]. Δήλωναν επίσης: «Θα πρέπει να παλέψουμε με γενναιότητα κατά της αστικής τάξης και να την κάνουμε να πληρώσει για τη τυραννία και το πόνο που προκαλεί»[49]. Εκτός από την περιοχή της Τσουκούροβα, το ΤΚΡ άρχισε να αναπτύσσεται γρήγορα ανάμεσα στους σιδηροδρομικούς εργάτες στην Άγκυρα, στην Κωνσταντινούπολη και στο Εσκί-Σεχίρ, καθώς επίσης και στους κλωστοϋφαντουργούς, στους καπνεργάτες και στους εργάτες εκβιομηχανισμένων ζωνών όπως η Σμύρνη, η Άγκυρα και η Σαμψούντα. Το ίδιο συνέβαινε και στην Κωνσταντινούπολη. Η αριστερή πτέρυγα αναπτυσσόταν με ταχείς ρυθμούς παρόλο που η πόλη αποτελούσε παραδοσιακό κέντρο της πτέρυγας Αϊντινλίκ[50]. Εκείνη την περίοδο τα «Κόκκινα συνδικάτα» ένωσαν τις δυνάμεις τους με το ριζοσπαστικό Διεθνές Συνδικάτο Εργατών Κωνσταντινούπολης με το οποίο είχαν κοινή γραμμή, και το οποίο αποτελείτο κυρίως από Έλληνες, Αρμένιους και Εβραίους εργάτες, πάνω από 500 μέλη Τούρκους και απαριθμούσε περίπου 10.000 μέλη στο σύνολό του. Τα «Κόκκινα συνδικάτα» στην Ανατολία είχαν 6.000 σιδηροδρομικούς εργάτες, 1.000 μεταλλεργάτες, 800 λιμενεργάτες, 1.250 υφαντεργάτες και ήταν μια οργάνωση 9.000 μελών συνολικά. Επιπλέον, οι αλληλέγγυες οργανώσεις που συγκροτήθηκαν από καπνεργάτες και κλωστοϋφαντουργούς ένωσαν τις δυνάμεις τους με τα «Κόκκινα συνδικάτα».[51]
Κατά τη διάρκεια αυτού του αγώνα, τον Νοέμβριο του 1922, η αντιπροσωπεία του ΤΚΡ συμπεριλαμβανομένου του Σαλίχ Χατζίογλου, συμμετείχε στο τέταρτο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η αριστερή πτέρυγα του Κόμματος είχε κάνει τις απαραίτητες προετοιμασίες με στόχο να αλλάξει την κυρίαρχη άποψη όσον αφορά το κεμαλικό κίνημα. Πρώτα απ’ όλα, ο Σαλίχ Χατζίογλου, από το ξενοδοχείο Paris Hotel που έμενε στη Μόσχα, έστειλε την ακόλουθη ανακοίνωση προς την αντιπροσωπεία της Κομιντέρν: «Ασχέτως του πόσο σοβαρή ήταν η τελευταία επίθεση που πραγματοποιήθηκε προς το ΤΚΡ από την εθνική αστική τάξη, η οποία απέκτησε αστική συνείδηση χάρη στην οικονομική και πολιτική βοήθεια από τη σοβιετική κυβέρνηση, δεν μπορεί να εξαναγκάσει τους Τούρκους κομμουνιστές να υποταχθούν στην εθνική αστική τάξη, ούτε μπορεί να εμποδίσει και να σταματήσει τη σημερινή κοινωνική επανάσταση στην Τουρκία.»[52] Παρά το γεγονός ότι η αριστερή πτέρυγα της κομματικής αντιπροσωπείας έδινε λόγους εστιάζοντας στην αστική φύση του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου και καταδικάζοντας τις επιθέσεις, τις συλλήψεις και την καταστολή προς τους κομμουνιστές από την κεμαλική αστική τάξη καθώς και το γεγονός ότι κατάφεραν να ανοίξουν πάλι πολλές από τις παλιές συζητήσεις για το ζήτημα του ποιες θέσεις πρέπει να πάρουν οι κομμουνιστές πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, στο τέλος της ημέρας οι διακεκριμένοι αντιπρόσωποι της μπολσεβίκικης επανάστασης είπαν στην αντιπροσωπεία του ΤΚΡ να συγκρατήσει την οργή της κατά της εθνικής κυβέρνησης δηλώνοντας ότι δεν μετάνιωσαν ούτε μια στιγμή για την πολιτική παροχής υποστήριξης προς την εθνική αστική τάξη. Κατά συνέπεια, η αντιπροσωπεία του ΤΚΡ επέστρεψε έχοντας υποστεί μια μεγάλη ήττα, προσπαθώντας να αποδεχτεί απρόθυμα ότι πρέσβευαν οι ηγέτες της Κομιντέρν στο συνέδριο. [53]
Παρά τη βαριά πολιτική ήττα που υπέστη στο τέταρτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η αριστερή πτέρυγα συνέχισε να αντιτίθεται στην αστική τάξη με όλη της τη δύναμη τόσο διαμέσου των λόγων της όσο και διαμέσου των πράξεών της. Από το 1923 τα «Κόκκινα συνδικάτα» που συγκροτήθηκαν από το ΤΚΡ είχαν εξαπλωθεί σε ολόκληρη την Ανατολία. Εργάτες είχαν αναλάβει τμήματα του ΤΚΡ επίσης στις πόλεις. Πολλοί αγωνιστές που προετοίμαζαν την επερχόμενη Πρωτομαγιά συνελήφθησαν τον Μάρτιο. Οι αγωνιστές αυτοί, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Σαλίχ Χατζίογλου, κατηγορήθηκαν ως κομμουνιστές που προσπαθούσαν να κάνουν επανάσταση. Ωστόσο, και παρά τις συλλήψεις, πολλοί εργάτες, και ανάμεσά τους καπνεργάτες από την Κωνσταντινούπολη, κατέβηκαν σε απεργία και διοργάνωσαν διαδηλώσεις εορτασμού κρατώντας πανώ, φωνάζοντας το σύνθημα «Εργάτες όλου του κόσμου ενωθείτε» και τραγουδώντας τη Διεθνή. [54] Οι αγωνιζόμενοι κομμουνιστές έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο απεργιακό κύμα που ξέσπασε μεταξύ Ιουλίου και Νοεμβρίου. [55] Αμέσως μετά το απεργιακό κύμα, τον Νοέμβριο του 1923, διοργανώθηκε ένα εργατικό συνέδριο στην Κωνσταντινούπολη με την ενεργό συμμετοχή του Σαλίχ Χατζίογλου και άλλων αγωνιστών που είχαν αποφυλακιστεί. 250 εκπρόσωποι του συνεδρίου είχαν εκλεγεί από τους χώρους δουλειάς και εκπροσωπούσαν 10.000 εργάτες.[56] Η κεμαλική αστική τάξη απάντησε σε αυτά τα γεγονότα με συλλήψεις. Την Πρωτομαγιά του 1924 διοργανώθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις με τη συμμετοχή των κομμουνιστών. Για παράδειγμα μια μεγάλη ομάδα εργατών από την βιομηχανία κατασκευής όπλων και σιδηροδρομικών εργατών διοργάνωσαν μια μεγάλη διαδήλωση. Και πάλι η κεμαλική αστική τάξη προέβη σε πολυάριθμες συλλήψεις εργατών και κομμουνιστών. Ωστόσο, παρά την καταστολή και τις συλλήψεις η αστική τάξη δεν μπορούσε να αποτρέψει τους εργατικούς αγώνες και την εξάπλωση των κομμουνιστικών ιδεών ανάμεσα στους εργάτες. Θα έλεγε κανείς ότι όσο περισσότερο οι κομμουνιστές φυλακίζονταν και δολοφονούνταν τόσο πιο πολύ ισχυροποιούνταν.
Το προπαγανδιστικό έργο που ανέπτυξε η αριστερή πτέρυγα ενάντια στην εθνικιστική αστική τάξη
Πράγματι, μέρα με τη μέρα, η αριστερή πτέρυγα του ΤΚΡ αποσαφήνιζε τις θέσεις της και ενδυνάμωνε το αγωνιστικό της έργο. Η πιο σημαντική πτυχή ήταν η ανάπτυξη ενός στέρεου δεσμού μεταξύ της προπαγανδιστικής και της πρακτικής δουλειάς. Στη μπροσούρα «Κάτω τα προσωπεία» βρίσκουμε την παρακάτω περιγραφή όσον αφορά το ότι η ταξική πάλη δεν γνωρίζει σύνορα: «Σύντροφοι εργάτες! Υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να ξεφύγουμε από τη δυστυχία και την υποτέλεια που βιώνουμε. Κι αυτός ο τρόπος είναι η καλλιέργεια της ταξικής συνείδησης και η διεξαγωγή ταξικής πάλης ενάντια στους καπιταλιστές και στην αστική κυβέρνηση»[57]. Έγραφαν επίσης: «Οι καπιταλιστές δεν δίστασαν να χρησιμοποιήσουν τα πιο κατάπτυστα κόλπα και τις πιο ελεεινές παγίδες για να σας κρατήσουν παγιδευμένους σε καθεστώς υποτέλειας και δυστυχίας. Μία από αυτές τις παγίδες είναι η θρησκεία και το έθνος. Η αστική τάξη έχει καταφέρει να διαχωρίσει τους εργάτες κάθε χώρας από τους εργάτες των υπόλοιπων χωρών -των οποίων τα συμφέροντα και οι επιδιώξεις είναι κοινά- και να τους κάνει να σφαγιάζουν ο ένας τον άλλον κάνοντας χρήση των όπλων που λέγονται θρησκεία και έθνος».[58] Έγραφαν επίσης: «Κάθε εργάτης θα πρέπει να κατανοήσει απόλυτα ότι ο πραγματικός του εχθρός είναι οι εργοστασιάρχες, τα αφεντικά, οι γαιοκτήμονες και οι στρατηγοί, ανεξαρτήτως θρησκείας ή εθνικότητας, και η αστική κυβέρνηση που προστατεύει όλους αυτούς τους αιμοβόρους εκμεταλλευτές». [59] Η ίδια μπροσούρα έκανε αναφορά και στους Έλληνες εργάτες ενάντια των οποίων η τουρκική αστική τάξη επιδίωκε να καλλιεργήσει κλίμα εχθρότητας. «Όπως και οι Τούρκοι έτσι και οι Έλληνες εργάτες δεν είναι απαλλαγμένοι από την προπαγάνδα που φέρει το προσωπείο της θρησκείας και της εθνικότητας, την οποία διεξάγει η αστική τους τάξη. Εάν είχαν απαλλαγεί από αυτήν, τότε θα καταλάβαιναν ποια είναι τα πραγματικά τους συμφέροντα, θα έβλεπαν ποιοι είναι οι αληθινοί τους φίλοι και ποιοι οι πραγματικοί τους εχθροί και τότε θα εφορμούσαν εναντίον τους με όλη τους την δύναμη! Γι’ αυτό καθήκον των Ελλήνων κομμουνιστών και των Ελλήνων ταξικά συνειδητών εργατών είναι να πουν στους συναδέλφους τους ποιοι είναι οι αληθινοί τους φίλοι και ποιοι οι πραγματικοί τους εχθροί και να δείξουν στην εργατική τάξη τον δρόμο για την απελευθέρωσή της. Θα πρέπει να είμαστε ευτυχείς διότι αυτοί οι σύντροφοί μας εκπλήρωσαν τα καθήκοντά τους με επιτυχία τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα. Σήμερα αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι πίσω από την ήττα των ελληνικών στρατευμάτων βρίσκεται πρωτίστως η επιτυχημένη προπαγάνδα των Ελλήνων κομμουνιστών συντρόφων εναντίον του πολέμου τόσο μέσα στον στρατό όσο και ανάμεσα στους Έλληνες εργάτες. Η επιρροή της προπαγάνδας τους ήταν τόσο μεγάλη, ώστε σήμερα η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να το σκεφτεί σοβαρά προτού σύρει την χώρα προς έναν νέο πόλεμο, επειδή έχει πλήρη επίγνωση ότι θα έχει αρνητική έκβαση και θα περιλαμβάνει μια πολύ μεγαλύτερη ήττα για την ελληνική αστική τάξη, μια εξέγερση και μια ανάληψη της εξουσίας από την ελληνική εργατική τάξη. Τούρκοι εργάτες σύντροφοι! Να είστε σίγουροι ότι οι Έλληνες κομμουνιστές έκαναν πολύ περισσότερα για τους Τούρκους εργάτες από όσα οι Τούρκοι και οι μουσουλμάνοι έμποροι και στρατηγοί που γέμισαν τα στομάχια και τις αποθήκες τους στον τελευταίο πόλεμο κάνοντας εσάς να φάτε λάσπη αντί για ψωμί».[60] Η μπροσούρα τελείωνε με το σύνθημα «Για μια τουρκική συμβουλιακή δημοκρατία και για την παγκόσμια επανάσταση»[61]. Η αριστερή πτέρυγα δεν καλούσε μόνο τους ντόπιους εργάτες να ενωθούν και να πάρουν μέρος στην κοινή ταξική πάλη εναντίον όλων των αστικών μερίδων. Καλούσε επίσης τους ντόπιους εργάτες να «ενωθούν με τους Βρετανούς, Γάλλους και Ιταλούς στρατιώτες» και έγραφε: «Καλέστε τους να εξεγερθούν σφόδρα εναντίον των αξιωματικών και του διοικητή τους»[62].
Στη μπροσούρα με τίτλο «Ανακοίνωση προς τους εργάτες της Κωνσταντινούπολης», γραμμένο από αγωνιστές της αριστερής πτέρυγας τον Μάρτιο του 1923, οι κομμουνιστές καλούσαν τους εργάτες να αγωνιστούν κατά των συνεπειών που προκάλεσε η ανάληψη της εξουσίας της πόλης από τους κεμαλικούς: «Μετά την ανάληψη της εξουσίας στην Κωνσταντινούπολη από τους Τούρκους εθνικιστές, αφεντικά που δεν είναι μουσουλμάνοι απολύουν μη-μουσουλμάνους εργάτες και προσπαθούν να προσλάβουν Τούρκους εργάτες. Κάνουν τα πάντα για να κερδίσουν την εύνοια της κεμαλικής κυβέρνησης. Ορίστε η αστική δικαιοσύνη, ορίστε η καπιταλιστική ευσπλαχνία! Φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο ανταγωνισμός των αστικών κυβερνήσεων και όλων των καπιταλιστών στρέφεται πάντοτε εναντίον των εργατών. Οι εργάτες είναι ταξικά αδέρφια, είναι ταξικοί σύντροφοι. Δεν θα πρέπει ποτέ να υπάρχει εχθρότητα ανάμεσα στους εργάτες πουθενά στον κόσμο και επ’ ουδενί εξαιτίας της θρησκείας και της εθνικότητας. Ο Γιάννης, ο Βερτάν και ο Χουσεΐν που δουλεύουν μαζί σε ένα εργοστάσιο θα πρέπει να δουλεύουν μαζί ως πραγματικά αδέρφια. Και πράγματι δουλεύουν μαζί ως αδέρφια. Αν υπάρχει εχθρότητα ανάμεσά τους αυτό δεν συμβαίνει εξαιτίας των ίδιων των σχέσεών τους. Εκείνοι που ουσιαστικά σπέρνουν την εχθρότητα είναι η αστική τάξη, τα αφεντικά και η κυβέρνησή τους. Σύντροφοι Τούρκοι εργάτες! Σήμερα μπορεί να θέλουν να σας χαρίσουν την εύνοιά τους, αλλά μην ξεγελασθείτε! Μην χαίρεστε καθόλου! Να θυμάστε ότι καθήκον σας αποτελεί να προστατέψετε τους Έλληνες και τους Αρμένιους συναδέλφους σας! Σύντροφοι εργάτες! Μην πιστεύετε στα ψέματα της θρησκείας και της εθνικότητας που οι αστικές κυβερνήσεις θέλουν να βάλουν ανάμεσά σας! Πρέπει να σταθούμε αλληλέγγυοι ο ένας στον άλλον, και η αλληλεγγύη μας θα πρέπει να είναι αντάξια της ενότητας της ίδιας τάξης στη οποία ανήκουμε. Αν δεν ενωθείτε, παραμερίζοντας διαφορές θρησκευτικού ή φυλετικού χαρακτήρα ή μιας πιθανής ευνοϊκής μεταχείρισης δεν θα μπορέσει να υπάρξει απελευθέρωση για σας. Η ανάληψη των μέσων παραγωγής και της εξουσίας είναι κάτι που μπορεί να γίνει μόνο από μια εργατική τάξη που θα ενώσει τις δυνάμεις της και θα διεξάγει τον ταξικό της αγώνα με αποφασιστικό τρόπο. Ζήτω η διεθνής αδελφοσύνη των εργατών! Κάτω η κυριαρχία της αστικής τάξης!»[63]
Τον Ιούνιο του 1923, στο άρθρο με τίτλο «Η καταδίκη των κομμουνιστών της Τουρκίας» διακηρύχθηκε ότι: «Για τους επαναστάτες κομμουνιστές, η αστική τάξη είναι ίδια παντού ανεξαρτήτως εθνικότητας και φυλής και γνωρίζουν ότι τα συμφέροντα των καπιταλιστών από διαφορετικά έθνη περιστρέφονται γύρω από την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και είναι τα ίδια παντού.»[64] Στο ίδιο άρθρο ειπώθηκε το παρακάτω όσον αφορά τον αστικό τύπο: «Ορισμένες εφημερίδες, που δεν διστάζουν να επαινούν επαίσχυντα την κυβέρνηση και κάθε τύραννο με τον πιο κατάπτυστο τρόπο, αποκαλούν τους συντρόφους μας που έχουν υιοθετήσει τον κομμουνισμό ‘αλήτες’. Εμείς λέμε ότι όταν η εξουσία των εργατικών και των αγροτικών συμβουλίων θα εγκαθιδρυθεί στην Τουρκία, αυτοί οι υποκριτές θα σπεύσουν να καταδικάσουν τους εθνικιστές πίσω από τη σκιά των οποίων κρύβονται τώρα.»[65] Η εφημερίδα Αϊντινλίκ επικρίθηκε επειδή είναι «η ‘πολύτιμη’ εφημερίδα που έχει κερδίσει τα απαστράπτοντα συγχαρητήρια της τουρκικής αστικής τάξης.»[66]
Η αγωνιστική δουλειά του ΤΚΡ δεν περιοριζόταν αποκλειστικά μέσα στα σύνορα της Τουρκίας. Το Κόμμα είχε στείλει έναν αγωνιστή του στην Συρία για να κάνει πολιτική δουλειά, ο οποίος σύντομα απέκτησε πολύ κακή φήμη μεταξύ των Σύριων εθνικιστών με τους οποίους συνεργαζόταν η Κομιντέρν. Οι Σύριοι εθνικιστές διαμαρτύρονταν γι’ αυτόν τον αγωνιστή επειδή τους είχε φέρει σε δύσκολη θέση επειδή ‘ξέχασε’ ότι μόνο το εθνικό ζήτημα προκρινόταν από τη Συρία και άλλες ανατολικές χώρες και επειδή έκανε προπαγάνδα υπέρ ενός κομμουνισμού ‘δυτικού τύπου’.[67]
Η προπαγανδιστική δουλειά του ΤΚΡ απειλούσε την αστική τάξη επειδή οι εργάτες άρχιζαν να βλέπουν το Κόμμα ως ένα κόμμα της τάξης. Οι διεθνιστικές και κομμουνιστικές ιδέες εξαπλώνονταν ανάμεσα στους εργάτες που είχαν μπουχτίσει από την καταστολή του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος της κεμαλικής αστικής τάξης.
… συνεχίζεται
Τίτλος πρωτοτύπου: “The Left Wing of the Turkish Communist Party”
————-
Πηγή: Η πρώτη έκδοση του φυλλαδίου σχετικά με την ιστορία της Αριστερής Πτέρυγας του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος γράφτηκε και δημοσιεύθηκε το 2008 από την τουρκική ομάδα EnternasyonalistKomünistSol (Διεθνιστική Κομμουνιστική Αριστερά, EKS). Το φυλλάδιο επανεκδόθηκε το 2009 από το Διεθνές Κομμουνιστικό Ρεύμα (ICC) στο οποίο είχε προσχωρήσει η EKS δημιουργώντας τμήμα του ICC στην Τουρκία.
Η μετάφραση έγινε από τα αγγλικά.
[1] Το Τουρκικό Κομμουνιστικό Κόμμα ιδρύθηκε στο Μπακού στις 10 Σεπτεμβρίου του 1920. (Σ.τ.Μ.)
[2] Kerim Sadi, Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı, Εκδόσεις İletişim,İstanbul, 1994, σ. 536.
[3] Akbulut, Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 222.
[4] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 242. Ο αναφερόμενος εδώ Ισμαήλ Χάκι είναι ο γνωστός ως Ισμαήλ Χάκι από την Καισάρεια που είχε προέρθει από την νεολαία του κόμματος. Ο Ισμαήλ Χάκι που συμμετείχε στο Δεύτερο Συνέδριο της Κομιντέρν και στο Συνέδριο των Λαών του Μπακού, που υπήρξε εκ των ιδρυτικών μελών του ΤΚΡ και δολοφονήθηκε κατά την επιστροφή του στην Τουρκία μαζί με τον Μουσταφά Σουπχί, είναι διαφορετικό πρόσωπο και δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον Ισμαήλ Χάκι από την Καισάρεια.
[5] Ό.π., σ. 243.
[6] Ό.π., σ. 244.
[7] Ό.π., σ. 245.
[8] Ό.π., σ. 246.
[9] Akbulut Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 158.
[10] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 164.
[11] Ό.π., σ. 169.
[12] Ό.π., σ. 169-170.
[13] Ό.π., σ. 174.
[14] Ό.π., σ. 175.
[15] Ό.π., σ. 252-253.
[16] “Kurtuluş Savaşı”Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1855.
[17] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 249.
[18] Akbulut, Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, Istanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 292.
[19] Ό.π., σ. 471.
[20] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 262.
[21] Ό.π., σ. 263.
[22] Ό.π., σ. 266.
[23] Kerim Sadi, Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı, İstanbul, Εκδόσεις İletişim, 1994, σ. 638-639.
[24] “Kurtuluş Savaşı” Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1873-1874.
[25] Kurtuluş Savaşı ve Sosyalist Hareket, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1874.
[26] Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα (Σ.τ.Μ.)
[27] Bilen, İsmail, “Türkiye Komünist Partisi MK Genel Sekreteri İ.Bilen Yoldaşın Konuşması.” Yeni Çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi, Ιανουάριος 1975, σ.73.
[28] Bilen İsmail, “Türkiye Komünist Partisi MK Genel Sekreteri İ. Bilen Yoldaşın Konuşması.” Yeni Çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi, Ιανουάριος 1975, σ.72.
[29] Kurtuluş Savaşı ve Sosyalist Hareket. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1875.
[30] Aυτό σχετιζόταν ίσως περισσότερο με το γεγονός ότι η Μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση ήταν καθαρά ένα όργανο που ανήκε στον εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και δεν αποτελούσε μια θεωρητική και γενικότερα σαφή θέση εναντίον του κοινοβουλευτισμού. Ωστόσο, η Εθνοσυνέλευση ήταν η τέλεια απόδειξη του πώς ο ισχυρισμός που προέβαλλε ο κοινοβουλευτισμός την περίοδο της ανόδου του καπιταλισμού δεν είχε πλέον νόημα, και αυτό ήταν ένα εντελώς γενικευμένο φαινόμενο.
[31] Bilen İsmail, “Türkiye Komünist Partisi MK Genel Sekreteri İ. Bilen Yoldaşın Konuşması.” Yeni Çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi, Ιανουάριος 1975, σ.73.
[32] Kurtuluş Savaşı ve Sosyalist Hareket. Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1876.
[33] Ό.π., σ.1877.
[34] Hikmet Affan, “Türkiye Komünist Partisi Milli Kurtuluş Savaşı Yıllarında”, Yeni çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi. Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1964, σ.663.
[35] Hacioğlu Salih, “Türkiye Komünist Partisi’nin 12 Eylül 1922’ de Yasaklanması Üzerine Merkez Komitesi’nin Protestosu”, Yeni çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi. Ιανουάριος 1975, σ. 80. [36] Ό.π. [37] Ό.π., σ.81. [38] Ό.π., σ.81.
[39] Stalin J. V., “Τhe Fourteenth Congress of the C.P.S.U.”, Works, Vol.7, Foreign Languages Publishing House, Μόσχα 1954, σ. 376.
[40] Εμφανίζεται ως πηγή στο http://www.left-dis.nl/f/gscribl.pdf και χρησιμοποιείται στο http://www.left-dis.nl/vopros.pdf, στο σάιτ “Left Communism, an infantile disorder?”
[41] Safarov, G. “Нащиональньй вопрос и пролетарнат” [Το εθνικό ζήτημα και το προλεταριάτο], Красная но в, Μόσχα 1923, σ.183. (στα ρώσικα)
[42] Akbulut, Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 51.
[43] Ό.π., σ. 471.
[44] Κομμουνιστικό Εργατικό Κόμμα Γερμανίας [Kommunistische Arbeiterpartei Deutschlands], κόμμα που ιδρύθηκε από αριστερούς κομμουνιστές ύστερα από τη διαγραφή της αριστερής πτέρυγας από την ηγεσία του Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος KPD παρά το γεγονός ότι είχαν την πλειοψηφία.
[45] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 183.
[46] Ό.π., σ. 185.
[47] Φυσικά αυτό δεν έγινε από επιλογή αλλά λόγω ανάγκης, μιας και οι αγωνιστές έπρεπε οι ίδιοι να κερδίζουν τα προς το ζην τους.
[48] Akbulut Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 359.
[49] Ό.π., σ. 362.
[50] Hikmet Affan, “Türkiye Komünist Partisi Milli Kurtuluş Savaşı Yıllarında”, Yeni çağ – Barış ve Sosyalizm Problemleri Dergisi. Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1964, σ.663.
[51] Akbulut Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, Istanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 403-404.
[52] Ό.π., σ. 389.
[53] Kurtuluş Savaşı ve Sosyalist Hareket, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1877-1878.
[54] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 323.
[55] Kurtuluş Savaşı ve Sosyalist Hareket, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Vol. 6, Istanbul, Εκδόσεις İleticim, 1988, σ.1881.
[56] “Kemalizm, TKP ve Komintern: TKP ve işçi sınıfı”, Yeni işçi Demokrasisi, Ιούνιος 2000.
(βλ. http://www.antikapitalist.net/makale/antikap/57_kemalizm-TKP-ve-comintern.htm).
[57] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 188.
[58] Ό.π., σ. 189.
[59] Ό.π., σ. 190.
[60] Ό.π., σ. 190.
[61] Ό.π., σ. 191.
[62] Akbulut Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyunFırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 385.
[63] Mete Tunçay, Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler, İstanbul, Belge Publications, 1982, σ. 290-292.
[64] Ό.π., σ. 315.
[65] Ό.π., σ. 316.
[66] Ό.π., σ. 316.
[67] Akbulut Erden ve Mete Tunçay, Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası, İstanbul, TÜSTAV, 2007, σ. 319.
[…] στάση του μικρασιατικού βιομηχανικού προλεταριάτου κατά τα κρίσιμα εκείνα […]