Η καταστροφή του Ιστορικού Αρχείου του Σοχούμι (1992)

H καταστροφή του Ιστορικού Αρχείου του Σοχούμι ήταν ένα από τα μεγάλα εγκλήματα που διαπράχθηκαν μέσα στο φρικτό πόλεμο που ακολούθησε τη σοβιετική κατάρρευση. Τη στιγμή που η Ευρώπη εγκατέλειπε την παραδοσιακή μορφή του έθνους-κράτους και επέλεγε τη συνένωση σε μεγαλύτερες οντότητες με υπέρβαση των παραδοσιακών εθνικών διαφορών, στο σοβιετικό κόσμο ξεκινούσε η διαδικασία δημιουργίας εθνών-κρατών… Ένα παράδοξο φαινόμενο που συνοδεύτηκε με πολύ αίμα, φρίκη, εθνικές εκκαθαρίσεις, προσφυγιές, ανταλλαγές πληθυσμών…

Οι Έλληνες του Καυκάσου πλήρωσαν και αυτοί βαρύ φόρο αίματος. Και επί πλέον, ελάχιστη συμπαράσταση βρήκαν στον ελλαδικό χώρο -ως πρόσφυγες πολέμου πια- από το ελληνικό «έθνος-κράτος» και τους Βαλκάνιους ομοεθνείς τους. Στην τελευταία κατηγορία συμπεριλαμβάνονται δυστυχώς και οι απόγονοι των προσφύγων του ’22 μαζί με τις φλύαρες ομοσπονδίες τους!

Ας δούμε όμως την καταστροφή του Ιστορικού αρχείου από ένα καυκασιανό ιστότοπο, τον Circassian World News Blog [NEWS & ANALYSIS ON THE CAUCASUS]:

One day in the winter of 1992, a white Lada without number-plates, containing four men from the Georgian National Guard, drew up outside. The guardsmen shot the door open and then flung incendiary grenades into the hall and stairwel. … Sukhum citizens tried vainly to break through the cordon and enter the building to rescue burning books and papers. … The archives also contained the entire documentation of the Grek community, including a library, a collection of historical research from all the Grek villages of Abkhazia and complete files of the Grek language newspapers going back to the first years after the revolution. 

Die Vertreibung der Griechischen Gemeinschaft aus Abchasien

Ένα κείμενο στο γερμανικό περιοδικό Pogrom

Οι πόλεμοι στο  μετασοβιετικό Καύκασο και ειδικά ο πόλεμος της Αμπχαζίας, εμπεριείχαν και μια ελληνική παράμετρο. Οι ελληνικοί πληθυσμοί που κατοικούσαν στην περιοχή ενεπλάκησαν στις σκληρές εθνικές συγκρούσεις. Οι Έλληνες της Ελλάδας ελάχιστα αντιλήφθηκαν τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συνέβαιναν εκεί και την τραγωδία που βίωναν οι ομοεθνείς τους.  Η χαρακτηριστικότερη μάλλον στιγμή που αποτυπώθηκε  στην  ελλαδικική μνήμη, ήταν η Έξοδος από τη φλεγόμενη Αμπχαζία 1200 περίπου ομογενών  με ένα πλοίο που έστειλε η ελληνική κυβέρνηση τον Αύγουστο του 1993.

Είχα την τύχη να παρακολουθήσω την πορεία αυτή, όταν συμμετείχα στην αποστολή που πήγε στο εμπόλεμο Σοχούμι  με σκοπό να σώσω τα ελληνικά ντοκουμέντα που βρισκόταν στο Ιστορικό Αρχείο της πόλης. Χωρίς αποτέλεσμα βέβαια γιατί ήδη το είχαν πυρπολήσει Γεωργιανοί παρακρατικοί. Στο τέλος αυτής της ανάρτησης μπορείτε να δείτε δυό  φωτογραφίες απ’ το πυρπολημένο αρχείο.

Με την επιστροφή στην Ελλάδα συνέταξα στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού μια όσο το δυνατόν πλήρη έκθεση για τα γεγονότα και για το ελληνικό κόστος αίματος και περιουσιών. Παράλληλα δημοσίευσα την έντονη εμπειρία μου σε εφημερίδες κα περιοδικά στην Ελλάδα [Ελευθεροτυπία (1993) και Οικονομικό Ταχυδρόμο (1994)]. Κάποια στιγμή θα αναρτήσω αυτά τα κείμεναπου έχουν ιδιαίτερη σημασία για όσους μελετούν τα γεγονότα εκείνα γιατί καταγράφουν με αρκετή λεπτομέρεια τα όσα συνέβησαν και το κόστος του πολέμου που είχε η ελληνική κοινότητα . 

«Μνήμη και Τραύμα»: μια βιβλιοπαρουσίαση (16-2-2011)

Παρουσίαση του βιβλίου:
Κόκκινος, Γιώργος – Λεμονίδου, Έλλη – Αγτζίδης, Βλάσης (2010) Το τραύμα και οι πολιτικές της μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη. Αθήνα: Ταξιδευτής, σελ 329.

Του Στέλιου Θεοδωρίδη

«Αλλά η τιμωρία του άλλου, επειδή είναι ο άλλος, βασιζόμενη
σε μια αφηρημένη ιδεολογία, μας φαινόταν το αποκορύφωμα της αδικίας
και του παραλογισμού….  Για κάποιον που δεν πίστευε ούτε πιστεύει,
όπως εγώ, αυτή ήταν η ύψιστη αδικία, ασυμβίβαστη με κάθε τι και ακατανόητη».
[Primo Levi, «To καθήκον της μνήμης»…]

Ένα ιδιαίτερα σημαντικό νέο βιβλίο ήρθε να καλύψει το κενό στην προσέγγιση ενός ενδιαφέροντος και εξαιρετικά επίκαιρου θέματος: των πολιτικών και των συγκρούσεων που αναπτύσσονται γύρω από τη Μνήμη, η οποία μεταφέρει στο σύγχρονο κόσμο το Τραύμα που προήλθε από βίαιες συμπεριφορές σκληρών ομάδων εξουσίας ενάντια σε άμαχους πληθυσμούς. Για πρώτη φορά στην ελληνική βιβλιογραφία κατατίθεται μια ολοκληρωμένη μελέτη που προσεγγίζει θεωρητικά το ζήτημα και μελετά ενδεικτικά περιπτώσεις απ’ όλο τον κόσμο.  

Για το 1821 και τη σειρά του Σκάι

Οι φίλοι απ’ το μπλογκ «Πόντος και Αριστερά» ζήτησαν την άποψή μου για τη σειρά που προβάλλει αυτή την εποχή ο τηλεοπτικός σταθμός Σκάϊ και διαπραγματεύεται την Επανάσταση του 1821.

Την επιστημονική ευθύνη της παραγωγής έχουν δύο ιστορικοί που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές αλλά και σε διαφορετικές ιστοριογραφικές σχολές, ο Θάνος Βερέμης και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης.

Η σειρά αυτή και ο τρόπος που προσεγγίζει την Επανάσταση έχει προκαλέσει μια μεγάλη συζήτηση και πλήθος απαξιωτικών σχολίων, που προέρχονται από ποικίλους χώρους που ελάχιστα συνδέονται μεταξύ τους πολιτικά.

Η δική μου άποψη, σε μια πρώτη γραφή, είναι η εξής:

Πολιτικές τάσεις και συνέδρια των Ποντίων προσφύγων του ’22

Το κείμενο που ακολουθεί παρακάτω προέρχεται από το νέο μας βιβλίο:  Γιώργος Κόκκινος – Έλλη Λεμονίδου – Βλάσης Αγτζίδης,Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη, εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010.

Πολιτικές τάσεις και προσφυγικά συνέδρια

Στην Ελλάδα οι όποιες ιδεολογικές, κοινωνικές ή πολιτικές διαφορές μεταξύ των ποντιακών υποομάδων θα παρακαμφθούν, θα αλλάξουν μορφή και θα απορροφηθούν μέσα στα επιτακτικά, καθημερινά  προβλήματα  που θέτει η προσφυγιά. Σε επίπεδο διανοουμένων του χώρου η συμπεριφορά θα είναι σχετικά παρόμοια και σε μεγάλο βαθμό θα επικεντρώνεται στις προσπάθειες οργάνωσης, διεκδίκησης και διατήρησης του πολιτισμού. Η πλειονότητα των διανοουμένων και των πολιτικών των προσφύγων θα λάβει μέρος στις ελλαδικές πολιτικές διεργασίες. Χαρακτηριστικές τέτοιες περιπτώσεις πολιτικών ανδρών είναι ο  Γιάννης Πασαλίδης, ο οποίος εντάσσεται στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, ο φιλελεύθερος Λεωνίδας Ιασωνίδης[1] και ο Κώστας Γαβριηλίδης που δημιουργεί το Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας. Στους κόλπους του Κόμματος των Φιλελευθέρων θα δημιουργηθεί μια συμπαγής προσφυγική ομάδα, η οποία θα βρεθεί σε μεγάλη σύγκρουση με την αντίπαλή της μακεδονική, που εξέφραζε τους γηγενείς. Η αντίθεση είναι τέτοια, ώστε ο Γιάννης Πασαλίδης, ως βουλευτής του Σοσιαλιστικού Κόμματος, θα προσπαθήσει να εκτονώσει την αντίθεση των δύο κοινοβουλευτικών ομάδων: «Πρόκειται για ταξική διαμάχη μεταξύ λαού και πλουτοκρατίας και όχι διαμάχη ντόπιων και προσφύγων. Άρα, αν εξακολουθήσει αυτή η κατάσταση στη Βουλή, τότε είναι βέβαιο ότι ντόπιοι και πρόσφυγες θα συμμαχήσουν και θα ξεσηκωθούν, για να σαρώσουν όλους εμάς τους εθνοπατέρες.»[2]