ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: Γιατί ηττήθηκαν οι Έλληνες;
- ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Γιατί ηττήθηκαν οι Ελληνες από τους κεμαλικούς, το ’22
- Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ *
-
«…Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα γιατί οι ελληνικές δυνάμεις, που υπερτερούσαν αριθμητικά και δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ, οδηγήθηκαν σ’ αυτή την καταστροφική ήττα». DOUGLAS DAKIN («Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», εκδ. ΜΙΕΤ)
Από την απόβαση του ελληνικού ιππικού - Η ήττα του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922 από τους κεμαλικούς εθνικιστές έθεσε τέλος σε μια επώδυνη ιστορική διαδικασία, κατά την οποία η προνεοτερική, πολυεθνική, ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρούσε τη θέση της στο έθνος-κράτος, στη νέα πολιτειακή μορφή που εμφανίστηκε στην ιστορία του ανθρώπου με το δυτικό Διαφωτισμό.Με την ελληνική ήττα στις 13 Αυγούστου (με το παλαιό ημερολόγιο), ο πολυεθνοτικός οθωμανικός χώρος μετατρεπόταν αποκλειστικά σε μονοεθνικό τουρκικό. Οσοι από τις πολυάνθρωπες χριστιανικές κοινότητες (Ελληνες της Ανατολής, Αρμένιοι, Ασσυροχαλδαίοι) δεν εξοντώθηκαν, υποχρεώθηκαν να εκπατριστούν. Ενώ οι πολυεθνοτικοί και πολύγλωσσοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί υποχρεώθηκαν από το νέο κράτος που δημιούργησε ο Μουσταφά Κεμάλ και οι Νεότουρκοι σύντροφοί του να μεταμορφωθούν σε εθνικά Τούρκους.
Ελληνες πολίτες …..- Η ήττα των Ελλήνων -και συνακόλουθα και των Αρμενίων- υπήρξε η επιβράβευση της πολιτικής που είχε υιοθετήσει η ακροδεξιά τάση των Νεότουρκων (Τζεμάλ, Ενβέρ, Ταλαάτ) που είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία από το 1908. Παρ’ ότι η διαδικασία δημιουργίας έθνους-κράτους ήταν βίαιη, όπως κάθε μορφή διοίκησης που εμπεριέχει την κυριαρχία επί ανόμοιων πληθυσμών, εν τούτοις με τους Νεότουρκους εμφανίστηκαν κάποια νέα χαρακτηριστικά. Η πρωτοτυπία των Νεότουρκων ήταν ότι για πρώτη φορά στα σύγχρονα χρόνια μια εξουσία, τελείως ψύχραιμα:
- *επιλέγει εξαρχής ρατσιστικά κριτήρια,
- *εντοπίζει και προγράφει τα θύματα,
- *διαμορφώνει και διαχέει στους υπόλοιπους μια ιδεολογία μίσους,
- *ακολουθεί μεθόδους κοινωνικού αποκλεισμού των στοχοποιημένων πληθυσμών,
- *συγκροτεί και οργανώνει σε ήρεμους καιρούς παρακρατικούς μηχανισμούς που θα αναλάβουν τη «βρομοδουλειά» όταν το επιτρέψουν οι γενικότερες συνθήκες.
- Αυτά ακριβώς έκαναν για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή οι Τούρκοι εθνικιστές με τη βοήθεια των Γερμανών ιμπεριαλιστών και τα κορύφωσαν 20 χρόνια μετά οι ναζί.
...και στρατιώτες εκκενώνουν τη Μικρά Ασία - Ντόπιοι και ξένοι
- Ο Μουσταφά Κεμάλ θα εκφράσει αυτή την πολιτική μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν θα συγκροτήσει το εθνικιστικό του μέτωπο, εκδιώκοντας σκληρά τους Οθωμανούς αντιπάλους του που αρνούνταν την εθνικιστική του ατζέντα, καθώς και τις μη τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες που προσπάθησαν να αρθρώσουν έναν αυτόνομο λόγο. Αφού εξόντωσε κάθε πραγματικό ή δυνητικό αντίπαλο εντός του μουσουλμανικού χώρου, προσπάθησε επιτυχημένα -παρ’ ότι υπήρξε ένας αντικληρικαλιστής μεσοπολεμικός ακροδεξιός- να ενδυθεί το ρόλο του gazi, δηλαδή του ιερού πολεμιστή του Κορανίου, και να κηρύξει τζιχάντ, δηλαδή «ιερό πόλεμο κατά των απίστων».[Με τη βοήθεια των Ιταλών και των Σοβετικών κατ’ αρχάς, των Γάλλων στη συνέχεια, την ουδέτερη στάση των ΗΠΑ αλλά και των Βρετανών αρκετά αργότερα, θα καταφέρει να συντρίψει τον ελληνικό στρατό, το αξιόμαχο του οποίου είχε καταβαραθρωθεί εξαιτίας την πολιτικής των Μοναρχικών, αλλά και των Ελλαδικών κομμουνιστών του Πουλιόπουλου].
- Η διαμόρφωση ενός αρνητικού σκηνικού σχετιζόταν με πλήθος παραγόντων, όπως:
- -η εγκατάλειψη των Ελλήνων του Πόντου στη μοίρα τους από τις κυβερνήσεις του Λαϊκού Κόμματος,
- -η άρνηση δημιουργίας ντόπιου μικρασιατικού στρατού τη στιγμή που άρχισαν να κυριαρχούν τάσεις αποχώρησης της Ελλάδας από τη Μικρά Ασία,
- -η σύγκρουση στα υψηλά στρατιωτικά και πολιτικά κλιμάκια,
- -η άρνηση του Ιωάννη Μεταξά να αναλάβει την αρχιστρατηγία του ελληνικού στρατού μετά την αποπομπή του Παπούλα,
- -η ανάληψη της αρχιστρατηγίας από τον περιορισμένης ικανότητας Χατζηανέστη,
- -η αποδυνάμωση του μετώπου λόγω της επιχείρησης κατάληψης της Κωνσταντινούπολης κ.λπ.
- Οι ανταποκρίσεις του Χέμινγουεϊ
- Η συντριβή των Ελλήνων τον Αύγουστο του 1922 και τα όσα τραγικά επακολούθησαν της νίκης των κεμαλικών δεν υπήρξαν ένα νομοτελειακό γεγονός, αλλά απόρροια της διαχείρισης μιας μοναδικής ευκαιρίας από τις ελλαδικές πολιτικές και στρατιωτικές ελίτ. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα περιγράφει ο Αμερικανός συγγραφέας Ερνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο.
- Οι ανταποκρίσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Για την πολιτική των μοναρχικών και του Λαϊκού Κόμματος μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έγραψε:«Οι Ελληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και, σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του Γουίταλ. Πιστεύει ότι οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Αγκυρα και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί. Οταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία, όλοι οι Ελληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερες θέσεις. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ηταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μία τουφεκιά. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο».
————————————————————————-
- «Ήταν «απελευθερωτικός» ο πόλεμος» του Κεμάλ;
- Πάντως, μέχρι σήμερα όλα αυτά δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως.
- Στο ερώτημα που απασχολεί έως σήμερα ένα τμήμα της νεοελληνικής ιστορικής κοινότητας «ήταν «απελευθερωτικός» ο πόλεμος;» την απάντηση δίνει ο Τούρκος κοινωνικός επιστήμων και προοδευτικός διανοούμενος Attila Tuygan, ο οποίος γράφει στο κείμενό του «Γενοκτονία για τη «μητέρα-πατρίδα»», που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Η Γενοκτονία στην Ανατολή. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος», που κυκλοφόρησε από την «Ελευθεροτυπία»:
- «…Ο ισχυρισμός ότι ο τουρκικός εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος δόθηκε κατά του ιμπεριαλισμού δεν θεμελιώνεται από πουθενά. Αντίθετα, όπως διαπιστώνει ο καθηγητής Taner Akcam, ο απελευθερωτικός πόλεμος «δεν δόθηκε κατά των εισβολέων αλλά κατά των μειονοτήτων». Τα Σωματεία Αμυνας-Δικαίου (Mudafai Hukut), που υπήρξαν η ατμομηχανή του «εθνικού αγώνα», ιδρύθηκαν καθαρά κατά της απειλής των Ρωμιών και των Αρμενίων. Στα πρώτα αυτά σωματεία που ιδρύθηκαν μετά από την ανακωχή του Μούδρου, τα τρία ήταν κατά των Αρμενίων και τα δύο κατά των Ρωμιών. Εξάλλου ο Μουσταφά Κεμάλ, τον Ιούλιο του 1919, όταν έστειλε την παραίτησή του από τη θέση του αξιωματικού στο σουλτάνο τόνιζε ανοιχτά τα εξής: «Η στρατιωτική μου ιδιότητα άρχισε να γίνεται εμπόδιο στον εθνικό αγώνα που ξεκινήσαμε για να σώσουμε την ιερή πατρίδα και το έθνος απ’ τη διάσπαση και να μη θυσιάσουμε την πατρίδα στις επιδιώξεις των Ελλήνων και των Αρμενίων»».
- * Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός,https://kars1918.wordpress.com/
-
Πώς φτάσαμε στον ξεριζωμό
- Του ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΤΣΙΡΙΓΩΤΗ *
-
Η ελληνική πολιτικοστρατιωτική εμπλοκή στη Μικρασία και η συμπαρομαρτούσα κοινωνικοπολιτική και οικονομική απίσχνανση των ομοεθνών πληθυσμών της Ιωνίας θα σηματοδοτήσει την απαρχή της γεωπολιτικής συρρίκνωσης του εξωελλαδικού Ελληνισμού και συνακόλουθα, κατά τον Γ. Κοντογιώργη, «θα σημάνει την οριστική μετάβαση του Ελληνισμού από το καθεστώς του έθνους-κοσμοσυστήματος στο έθνος-κράτος».
Για μια σειρά από λόγους και αιτίες που συνέχονται με τη διαδικασία διαμόρφωσης και εφαρμογής της ελληνικής υψηλής στρατηγικής, δηλαδή της σύζευξης και χρήσης όλων των διαθέσιμων συντελεστών ισχύος του κράτους για την επίτευξη του/των προσδιορισμένου/ νων πολιτικού/ών στόχου/ων, η καταστροφική απόληξη του ελληνικού εγχειρήματος στην Ανατολία θα οδηγήσει στον ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας και στην εξάλειψη του μείζονος Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Στο πλαίσιο αυτό και με γνώμονα τα προσδιοριστικά κριτήρια της στρατηγικής ανάλυσης, θα πραγματωθεί συγκριτικά και διαλεκτικά μια αξιολογικά ουδέτερη περιγραφική ανάλυση των αιτίων της ήττας στη Μικρά Ασία, τα οποία εντοπίζονται κυρίως στο εσωτερικό μέτωπο χωρίς ωστόσο να παροραθούν οι περιορισμοί και οι ευκαιρίες του διεθνούς συστήματος.
Προσκλήσεις και προκλήσεις
Εκκινώντας από την ιστορική απόφαση του Ελ. Βενιζέλου για την πολιτικοστρατιωτική εμπλοκή της Ελλάδας στην Ιωνία δύναται να υποστηριχθεί ότι η εν λόγω υψηλή στρατηγική συναρμόσθηκε (κατά μείζονα βαθμό) με τις γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές μεταβλητές του εξωτερικού περιβάλλοντος, με απότοκο την ανάσχεση των άμεσων εξωτερικών απειλών και την αξιοποίηση των παράθυρων ευκαιρίας. Συγκεκριμένα, η αποδοχή της διασυμμαχικής πρόσκλησης/πρόκλησης για την αποστολή ελληνικού στρατού στη Σμύρνη (Μάιος 1919) αποσκοπούσε στην αξιοποίηση του αναφυόμενου παραθύρου ευκαιρίας στην Ανατολία, λόγω της οριστικής αποδιάρθρωσης-διαμελισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ταυτόχρονα στην ανάσχεση της άμεσης εξωτερικής απειλής, απότοκους της αποβίβασης ιταλικών στρατευμάτων στην Αττάλεια (Μάρτιος 1919) για τη δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων.
Τοιουτοτρόπως καθίσταται πρόδηλη η στρατηγική ανεπάρκεια των μετανοεμβριανών ελληνικών κυβερνήσεων για το σχεδιασμό-εφαρμογή ενός συγκροτημένου εθνικού προτάγματος υψηλής στρατηγικής, συναρμοσμένου με τις επιταγές του εξωτερικού και του εσωτερικού περιβάλλοντος.
Ειδικότερα, η προβλεπόμενη αδυναμία της μετανοεμβριανής κυβέρνησης στις άμεσες εξωτερικές απειλές -π.χ. το τελεσίγραφο των συμμαχικών δυνάμεων για το ζήτημα της επανόδου του βασιλιά Κωνσταντίνου- επιτάχυνε την αναφαινόμενη αλλαγή στις ισορροπίες ισχύος-συμφερόντων στην Ανατολία. Παρεπόμενο ήταν η εξωτερική οικονομικοστρατιωτική -Γαλλοκεμαλική, Ιταλοκεμαλική και Ρωσοκεμαλική συνθήκη- και πολιτικοδιπλωματική ενίσχυση (διεθνής αναγνώριση) της κεμαλικής κυβέρνησης.
Συνακόλουθα, οι μετανοεμβριανές ελληνικές κυβερνήσεις απώλεσαν τη δυνατότητα αξιοποίησης μιας σειράς παραθύρων ευκαιρίας, όπως ήταν:
1 Η σύμπηξη ενός πλαισίου πελατειακών σχέσεων με τις συμμαχικές δυνάμεις (κυρίως με τη Μεγάλη Βρετανία) για την πρόσκτηση των ικανών και αναγκαίων συντελεστών ισχύος -οικονομική, στρατιωτική, διπλωματική.
2 Η αποδοχή των προτάσεων της Διασκέψεως του Λονδίνου (Μάρτιος – Ιούνιος 1921) για τη διαμεσολάβηση των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων μερών, γεγονός που θα νομιμοποιούσε διεθνώς την ελληνική υψηλή στρατηγική ως σύννομη με τις επικρατούσες διεθνείς ηθικοκανονιστικές αρχές -π.χ. η διακήρυξη των δεκατεσσάρων σημείων του Αμερικανού προέδρου Ουίλσον.
3 Ανάλογη κατάσταση παρατηρείται και στο επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής λόγω του υψηλού πολιτικοκοινωνικού και οικονομικοστρατιωτικού κόστους που ενείχε η αποκλειστική εφαρμογή μιας επιθετικής στρατιωτικής στρατηγικής για την επιβολή της ελληνικής πολιτικής βουλήσεως στην κεμαλική κυβέρνηση. Παρεπόμενο ήταν η δημιουργία επαναστατικού κινήματος στους κόλπους του ελληνικού στρατού με στόχο την ανατροπή της αντιβενιζελικής κυβέρνησης και την εκθρόνιση του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Εξίσου σημαίνουσα παράμετρος για την έκβαση του πολιτικοστρατιωτικού εγχειρήματος ήταν η ανεπιτυχής εφαρμογή της ελληνικής διπλωματικής στρατηγικής λόγω της εσωτερικής της υπονόμευσης από την πολιτική πράξη της μετανοεμβριανής κυβέρνησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η απόφαση των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων για συμμετοχή στη συμμαχική διάσκεψη του Λονδίνου (Φεβρουάριος – Μάρτιος 1921) παράλληλα με τη χρήση στρατιωτικής ισχύος (Μάρτιος 1921) για τη δημιουργία εδαφικών τετελεσμένων.
Η αδυναμία της ελληνικής διπλωματίας ήταν επακόλουθο της πολιτικοστρατηγικής ανικανότητας της μετανοεμβριανής κυβέρνησης να συνυφάνει τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα με όρους ισχύος, αποκτώντας την ικανότητα διεξαγωγής ισόρροπων πολιτικών διαπραγματεύσεων.
Στρατηγικές άνω και κάτω
Ποιο ήταν όμως το μέτρο αποτελεσματικότητας της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου; Η απάντηση στο εν λόγω ερώτημα συνυφαίνεται, πρώτον, με το εάν και σε ποιο βαθμό αναφύονταν οι προϋποτιθέμενες συνθήκες για την ανάληψη του μικρασιατικού εγχειρήματος και, δεύτερον, με την πραγμάτωση των ικανών και αναγκαίων προπαρασκευαστικών, πολιτικοστρατηγικών ενεργειών για την επιτυχή διεξαγωγή της μικρασιατικής επιχείρησης.
Συντομογραφικά δύναται να υποστηριχθεί ότι ο βαθμός αποτελεσματικότητας της υψηλής στρατηγικής του Ελληνα πρωθυπουργού, κρινόμενος εκ του προσωρινού και τυπικού αποτελέσματος της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών με την οποία εδημιουργείτο (έστω και στα χαρτιά) η Μεγάλη Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών, ήταν υψηλός.
Αντίστροφα το μέτρο αποτελεσματικότητας της υψηλής στρατηγικής των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων ήταν ισχνό. Η ολοκληρωτική εξάντληση των οικονομικών πόρων και του έμψυχου δυναμικού της Ελλάδας και η υποπλασία της υψηλής της στρατηγικής υπονόμευσαν την εσωτερική νομιμοποίηση του στρατιωτικού εγχειρήματος στην Ανατολία. Συγκεκριμένα, το απόλυτο στρατιωτικό κόστος για την περίοδο 1921-1922 ανέρχεται στους 20.800 νεκρούς, 46.700 τραυματίες και αποβιώσαντες και 18.000 αγνοουμένους.
Ακολούθως η οικονομική εξουθένωση του ελληνικού κράτους αντικατοπτρίζεται στην προοδευτική αύξηση των επιμελητειακών αναγκών της Ελληνικής Στρατιάς και στην υπέρμετρη αύξηση του δημόσιου χρέους. Συνεπακόλουθα, τα διαφυγόντα κέρδη της υψηλής στρατηγικής των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων αποκρυσταλλώνονται στην ολική επαναφορά του status quo ante (αναθεώρηση των όρων της Συνθήκης των Σεβρών) και στην αποσάθρωση της πολιτικής και στρατιωτικής της διάστασης με απότοκο τη γεωγραφική, πολιτικοοικονομική και στρατηγική συρρίκνωση του ρόλου και της θέσης της Ελλάδας στο περιφερειακό υποσύστημα των Βαλκανίων.
Κόστος μη αντιστρέψιμο
Καταλήγοντας, η περιπτωσιολογική μελέτη της Μικρασιατικής εμπλοκής αναδεικνύει τον υψηλό βαθμό προσαρμοστικότητας, αποτελεσματικότητας και το χαμηλό βαθμό τρωτότητας της υψηλής στρατηγικής του Ε. Βενιζέλου. Το διατακτικό της εξέλιξης αυτής ανάγεται στην αγαστή συνέργεια των αλληλοτροφοδοτούμενων και αλληλοϋποστηριζόμενων εσωτερικών της διαστάσεων.
Δηλαδή ο Ελληνας πρωθυπουργός, συνωθούμενος από τον αέναο εθνικό στόχο της Μεγάλης Ιδέας, προέβη μέσω της αξιοποίησης και της μεθοδικής λειτουργίας των συντελεστών εσωτερικής/εξωτερικής ισχύος στη συνεργατική χρήση και συνύφανση των εναλλακτικών όψεων της ελληνικής υψηλής στρατηγικής, με τις επικρατούσες διεθνείς αξίες και τις πολιτικές προτεραιότητες των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, ΗΠΑ).
Στον αντίποδα, οι μετανοεμβριανές κυβερνήσεις δεν κατόρθωσαν να επιτύχουν την αναγκαία συνύφανση και αλληλοϋποστηρικτική λειτουργία των εναλλακτικών διαστάσεων της υψηλής τους στρατηγικής, με παρεπόμενο την αλληλοϋπονόμευση και αλληλοεξουδετέρωση της λειτουργικής τους αποτελεσματικότητας.
Κατά τούτο, η ανάληψη ενός μακροχρόνιου στρατιωτικού εγχειρήματος υπό την απουσία συντελεστών εξωτερικής εξισορρόπησης, για την πραγμάτωση ενός απονομιμοποιημένου εσωτερικά και εξωτερικά πολιτικού στόχου (παγίωση των εδαφικών τετελεσμένων) έναντι ενός μεθοδικά οργανωμένου κοινωνικοπολιτικά και οικονομικοστρατιωτικά συγκροτημένου αντιπάλου (κεμαλική κυβέρνηση) δημιουργούσε ένα αναντίστρεπτο και ευμέγεθες οικονομικοστρατιωτικό και πολιτικοκοινωνικό κόστος για την Ελλάδα.
* Λέκτορας στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά
-
——————————————————————————————————————-
Διαβαστε:
Από την Oθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος (1908-1923)
https://kars1918.wordpress.com/2013/07/04/1908-1923-2/
—————————————————-
Το σύνολο των αναρτημένων θεμάτων για τη Μικρά Ασία, μπορείτε να το δείτε… ΕΔΩ! (πατήστε «κλικ»)
——————————————————————————————————————————–
————————————————————————————-
Oι διαφημίσεις που βλέπετε στο τέλος των αναρτήσεων και δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με τη θεματολογία του μπλογκ μας, προέρχονται από τη WordPress και δεν αποφέρουν κανένα οικονομικό όφελος στο ιστολόγιο μας.
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
Στο κείμενο «ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Γιατί ηττήθηκαν οι Ελληνες από τους κεμαλικούς, το ’22» πρέπει να προστεθεί και η φράση, η οποία δεν συμπεριελήφθη λόγω στενότητας χώρου, δηλαδη λόγω περιωρισμένης χωρητικότητας της σελίδας. Να σημειωθεί ότι το σημερινό αφιέρωμα ήταν το μεγαλύτερο από άποψη όγκου (λέξεων) απ’ όσα έχουν γίνει έως τώρα:
«Με τη βοήθεια των Ιταλών και των Σοβετικών κατ’ αρχάς, των Γάλλων στη συνέχεια, την ουδέτερη στάση των ΗΠΑ αλλά και των Βρετανών αρκετά αργότερα θα καταφέρει να συντρίψει τον ελληνικό στρατό, το αξιόμαχο του οποίου είχε καταβαραθρωθεί εξαιτίας την πολιτικής των Μοναρχικών, αλλά και των Ελλαδικών κομμουνιστών του Πουλιόπουλου».
H μνήμη δεν χρειάζεται μετάγγιση για τη Mικρασιατική Kαταστροφή – Tο αποφάσισε η Iστορία…
Aποφασιστικός συντελεστής της ευημερίας το λιμάνι της Σμύρνης, από τα σημαντικότερα της Mεσογείου αποτελούσε την απόληξη των δρόμων του χερσαίου εμπορίου της Δυτικής Aσίας.
Tης Eλενης Mπιστικα
Kάθε τέτοια εποχή η ίδια πίκρα για όσους έχουν μικρασιατική ρίζα. Tέλος Aυγούστου, αρχές Σεπτεμβρίου –είτε με το παλιό, είτε με το νέο ημερολόγιο, διαφορά 13 ημερών– ξαναζούν τα παιδιά των «λησμονημένων πατρίδων» τις εικόνες της Kαταστροφής που στοιχειώνουν για πάντα τη μνήμη. Eπιστρέφουν, νοερά, πίσω, στην Προκυμαία του ξεριζωμού, όπου μαρτύρησαν χιλιάδες Eλληνες της Σμύρνης, με πρωτομάρτυρα τον Aγιο Eθνομάρτυρα Xρυσόστομο, Mητροπολίτη Σμύρνης που παραδόθηκε, προσευχόμενος, στα χέρια του αγριεμένου όχλου. O υπόλοιπος επιζών ελληνισμός της Σμύρνης καταδικάσθηκε σε αιώνια προσφυγιά, συνυφασμένη με τον πόνο και τον καημό του βίαιου εκπατρισμού. Mέσα στη φωτιά και στον καπνό που είχε αναγκάσει τους Eλληνες της Σμύρνης να καταφύγουν στη στενή παραλιακή λουρίδα – τόπο του μαρτυρίου, δίπλα στη θάλασσα, με τα συμμαχικά πλοία να παρακολουθούν το δράμα, σιγοπίνοντας το βραδινό ποτό τους, η γιαγιά Aθανασία είπε στους γιους της και στην κόρη της: «Kουράγιο παιδιά! Kάθε χρόνο τον Σεπτέμβρη μετακομίζουμε σε νέο σπίτι. Φέτος πάμε σε νέα πατρίδα. Mε ό,τι μπορούμε να κρατήσουμε στα χέρια μας, και στον νου μας, από δω κι εμπρός». Eτσι κι έγινε. Tο εξιστορεί στην τριλογία των βιβλίων του ο Γ. Θ. K., (εκδόσεις Ωκεανίδα) που ήταν ο μικρότερος από τους πέντε γιους – ο μεγαλύτερος Δημήτρης πολεμούσε και ήταν αγνοούμενος, πέθανε από δάγκειο στο Xατζηκυριάκειο, τότε στρατιωτικό νοσοκομείο, στον Πειραιά. «Στις 28 Aυγούστου, με την παλιά ημερομηνία, αν δεν κάνω λάθος, βρισκόμουνα με μια φωτογραφική μηχανή στη σκάλα του σιδηροδρόμου της Πούντας και έπαιρνα φωτογραφίες με θλιμμένη καρδιά, βλέποντας τους ρακένδυτους και σε κακή κατάσταση Eλληνες στρατιώτες να προσπαθούν με κάθε τρόπο να μπουν στα πλοία για να φύγουν από τη Mικρά Aσία. Ξαφνικά, ακούσαμε φωνές απελπισίας: “Eρχονται οι Tούρκοι! Eρχονται οι Tσέτες!”. Kαι πράγματι σε λίγο πέρασε από μπροστά μας ένα οικτρό στη θέα απόσπασμα από Tούρκους καβαλάρηδες. Hταν πάνω σε άλογα χωρίς σέλες, με ένα σακί, κρατώντας αντί χαλινάρια, σχοινί για τα άλογά τους και κράδαιναν τα σπαθιά. Aυτή ήταν η πρώτη ομάδα Tούρκων που μπήκαν στη Σμύρνη. Hρχοντο από τη διεύθυνση του Xαλκά Mπουνάλ. Aπό μέσα από την Aνατολή. Eτρεξα κι εγώ μέσα από τα στενά για να πω στη μάνα μου, ότι έληξε η ευτυχία μας». Aυτά από τον Γ. Θ. Kατραμόπουλο, ήταν τότε 17 χρόνων, τελειόφοιτος του Aρμοστειακού και θα ’ρχόταν στο Πανεπιστήμιο της Aθήνας να σπουδάσει Nομικά. Στα 90 του χρόνια, με σβησμένο το φως των ματιών του, αλλά όχι της μνήμης του «έγραψε» μιλώντας στο μαγνητόφωνο τη δική του μαρτυρία, όπως του ζητούσαν τα παιδιά και τα εγγόνια του. Hταν το πρώτο βιβλίο «Πώς να σε ξεχάσω Σμύρνη αγαπημένη», το ερωτικό του γράμμα στη Σμύρνη, τη χαμένη, αξέχαστη αγαπημένη…
Θρήνος για τη Σμύρνη…
Aς δούμε όμως τι έγραψε ο έγκριτος δημοσιογράφος της Σμύρνης αείμνηστος Παντελής Kαψής στην «Πατρίδα», στην Aθήνα πια, στις 3 Σεπτεμβρίου. Mας το μεταφέρει στο αξιόλογο ιστορικό βιβλίο του «Mικρά Aσία», ο απελευθερωτικός αγώνας (1919 – 1922) ο Kώστας Xατζηαντωνίου συγγραφέας – ερευνητής, νέας γενιάς και μέλος της Eνώσεως Σμυρναίων. O Παντελής Kαψής είναι ο πατέρας του δημοσιογράφου, τ. υπουργού κ. Γιάννη Kαψή και παππούς του σημερινού υφυπουργού Eπικρατείας κ. Παντελή Kαψή. «H Σμύρνη ανήκει από της χθες εις την Iστορίαν! H Σμύρνη, η ωραία Σμύρνη –γράφει– η ερατεινή νύμφη του Aιγαίου, η Σμύρνη η πάγκαλος με το Kαι της το γραφικόν, με τα Mπεζεστένια (στοές) τα μυστικοπαθή, με τους μαχαλάδες που βομβούσαν από ζωήν, με τα προάστειά της τα δροσόλουστα και μαγευτικά, δεν υπάρχει πλέον. H Σμύρνη εκάη ολόκληρος. Aπό την Aρμενιάν ώς την Πούνταν, από τον Aγιον Tρύφωνα ώς τα Tαμπάχανα, από την Aγίαν Aικατερίνην ώς την Προκυμαία δεν υπάρχει πλέον παρά μόνον στάχτη και χαλάσματα, ερείπια καπνίζοντα και σώματα απηνθρακωμένα»… Eικόνες, πολλές ανέκδοτες, πολύτιμες μαρτυρίες προσκόμισε με το ντοκιμαντέρ η Mαρία Hλιού, σκηνοθέτις επίσης νέας γενιάς, κόρη του Σμυρνιού Aνδρέα Hλιού. Πήραν θέση και στο βιβλίο της «Σμύρνη, η καταστροφή μιας κοσμοπολιτικής πόλης 1900-1922», βασισμένο στην ομώνυμη ταινία της που είδαμε στα 90 χρόνια από την Kαταστροφή της Σμύρνης και που στην Eλλάδα αλλά και στη Nέα Yόρκη όπου προεβλήθη, δημιούργησε «τσουνάμι» μνήμης!
Mετάγγιση μνήμης δεν χρειάζεται στους απογόνους των πρώτων προσφύγων που τώρα έχουν φθάσει την πέμπτη γενιά! Oπως έχουμε ήδη γράψει για τις «αποσκευές της μνήμης» οι πρόσφυγες έφυγαν από τη Φωτιά με τα ρούχα που φορούσαν, με το βαφτιστικό τους χαρτί, με το απολυτήριό τους, με ένα εικόνισμα, με φωτογραφίες στην τσέπη τους και στην ψυχή τους. Oι ίδιοι, δεν είναι μόνον ότι μετέφεραν τον πολιτισμό, τα έθιμα, την παραδοσιακή μαγειρική, τη μουσική, τα τραγούδια, την έφεση στα γράμματα, την αγάπη στην εργασία και στην οικογένεια. Hρθε η στιγμή που κατάλαβαν ότι, εκείνοι οι ίδιοι, είναι το κομμάτι της Σμύρνης που έμεινε ζωντανό. Oσο ζουν οι Mικρασιάτες, ζει και η πατρίδα Iωνία. Kαι μετά από αυτούς, ζει στα παιδιά τους. H άσβηστη μνήμη δεν χρειάζεται μετάγγιση γιατί έχει περάσει, με το αίμα, στις φλέβες των παιδιών. Kαι αυτό συνεχίζεται και τώρα, Σεπτέμβρης 2013, 91 χρόνια μετά την Kαταστροφή…
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_2_03/09/2013_532028
[…] ΠΗΓΗ: https://kars1918.wordpress.com […]
Μια προφητική επιστολή του Σμύρνης Χρυσόστομου στον Ε. Βενιζέλο, την προπαραμονή του μαρτυρικού θανάτου του στην κατάληψη της Σμύρνης
«Ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγινώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν τη ζωή…»
«…ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγινώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν τη ζωή προοριζόμενοι –τις οίδε- κατ’ ανεξερευνήτους βουλάς της Θείας Προνοίας εις θυσίαν και μαρτύριον,…».
Με την προφητική αυτή αναφορά, συγκλονιστική στ’ αλήθεια, ο μάρτυρας μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, απηύθυνε έκκληση στον ιδιωτεύοντα, τότε, Ελευθέριο Βενιζέλο να κάνει τη «μεγάλη χειρονομία» και να σώσει τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας.
Η δραματική του επιστολή, στην οποία διακρίνεται η αγωνία γι αυτό που επέρχεται για τους Έλληνες της περιοχής, χωρίς κανείς να μπορεί να το αποτρέψει, γράφτηκε την προπαραμονή του θανάτου του, στις 25 Αυγούστου 1922. Σίγουρα ο Βενιζέλος διάβασε τη δραματική έκκληση όταν ο ιεράρχης ήταν πλέον νεκρός, κατακρεουργημένος από τον τουρκικό όχλο στις 27 Αυγούστου 1922, κατά την ανακατάληψη της Σμύρνης από τους Τούρκους.
Ο Χρυσόστομος στην έντονα συναισθηματική του επιστολή κατηγορεί τον ίδιο τον Βενιζέλο, με τον οποίο διατηρούσε στενή σχέση, για την επιλογή του να στείλει στη Σμύρνη ως Ύπατο Αρμοστή «ένα παράφρονα και εγωιστήν», όπως αποκαλεί τον Αριστείδη Στεργιάδη.
Ο μαρτυρικός ιεράρχης αποδεικνύει με την ίδια συγκλονιστική επιστολή πόσο πολύ πίστευε στον Βενιζέλο, ώστε του καταλογίζει και μια δεύτερη ευθύνη για την καταστροφή: το γεγονός ότι οδήγησε τη χώρα στις εκλογές (την 1η Νοεμβρίου 1920) τις οποίες έχασε κι έτσι δεν διαχειρίστηκε ο ίδιος τα πράγματα που αφορούσαν στη Μικρασιατική εκστρατεία. Μάλιστα ενημερώνει τον Κρητικό πολιτικό ότι λίγες ημέρες νωρίτερα είχε στείλει επιστολή στον τότε βασιλιά (δεν τον αποκαλεί καν με την ιδιότητα του, αλλά «ευρισκόμενο επί του ελληνικού θρόνου Κωνσταντίνο») ζητώντας να αναθέσει στον Βενιζέλο «την ανάληψη της πηδαλιούχου του ελληνικού σκάφους».
Τιμώντας τα θύματα του ελληνισμού της Μικράς Ασίας, καθώς συμπληρώθηκαν 90 χρόνια από το ολοκαύτωμα, αναδημοσιεύομε το κείμενο του μάρτυρα ιεράρχη.
«Εν Σμύρνη
Τη 25 Αυγούστου 1922
Αγαπητέ φίλε και αδελφέ κ. Ελευθέριε Βενιζέλε,
Επέστη η μεγάλη ώρα της μεγάλης εκ μέρους σας χειρονομίας. Ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας, το Ελληνικόν Κράτος αλλά και σύμπαν το Ελληνικόν Έθνος καταβαίνει πλέον εις τον Άδην από του οποίου καμμία πλέον δύναμις δεν θα δυνηθή να το αναβιβάση και το σώση.
Της αφαντάστου ταύτης καταστροφής βεβαίως αίτιοι είναι οι πολιτικοί και προσωπικοί σας εχθροί, πλην και Υμείς φέρετε μέγιστον της ευθύνης βάρος δια δύο πράξεις Σας.
Πρώτον διότι αποστείλατε εις Μ. Ασίαν ως Ύπατον Αρμοστήν ένα παράφρονα και εγωιστήν. Και δεύτερον διότι πρωτού αποπερατώσητε το έργον σας και θέσητε την κορωνίδα και το επιστέγασμα επί του ανεγερθέντος αφαντάστως ωραίου και μεγαλοπρεπούς δημιουργήματός Σας, της καταθέσεως των θεμελίων της περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινής μας Αυτοκρατορίας, είχατε την ατυχή και ένοχον έμπνευσιν να διατάξητε εκλογάς κατ’ αυτάς ακριβώς τας παραμονάς της εισόδου Σας εις Κωνσταντινούπολιν και της καταλήψεως αυτής υπό του Ελληνικού Στρατού προς εκτέλεσιν – οίμι –δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης των Σεβρών.
Αλλά γέγονεν ο γέγονεν.
Ακόμη όμως υπάρχει καιρός αν όχι να σωθή η Συνθήκη των Σεβρών, αλλά τουλάιστον να μη καταστραφή τελείως το Ελληνικόν Έθνος δια της απωλείας ότι μόνον της Μ. Ασίας αλλά και της Θράκης και αυτής ίσως της Μακεδονίας.
Και επειδή οι καιροί ου μενετοί πλέον, έκρινα καθήκον και εμόν απαραίτητον να κυλίσω τον πίθον μου εν μέσω της γενικής κινήσεως της παγκοίνου εδώ συμφοράς μας και πρώτον μεν έγραψα με ημερομηνίαν 21 Αυγούστου προς τον επί του Ελληνικού θρόνου ευρισκόμενον Κωνσταντίνον να προβή εις τας μεγάλας αποφάσεις, εν αις πρωτίστην θεωρώ την ανάληψιν της πηδαλιουχίας του ελληνικού σκάφους παρά της πάγκοινον την ευρωπαϊκήν υπόληψιν κεκτημένης Σης κορυφής.
Την παράδοσιν της διοικήσεως του στρατού εις τους εκδιωχθέντας αξιωματικούς της Αμύνης, οι οποίοι γνωρίζουν πως ανασυντάσσεται καταστραμμένος στρατός και οδηγείται εις την νίκην και την άμεσον εντεύθεν εκδίωξιν Στεργιάδου και Χατζανέστη και άλλα σχετικά.
Έκρινα δε προ παντός απαραίτητον εκ των φλογών της καταστροφής εν αις οδυνάται ο Μικρασιατικός Ελληνισμός, και ζήτημα είναι εάν όταν το παρόν μου γράμμα αναγιγνώσκεται υπό της Υμετέρας Εξοχότητος, αν ημείς πλέον υπάρχωμεν εν ζωή προοριζόμενοι – τις οίδε- κατ’ ανεξερευνήτους βουλάς της Θείας Προνοίας εις θυσίαν και μαρτύριον, ν’ απευθύνω την υστάτην ταύτην έκκλησιν προς την φιλογενή και μεγάλην ψυχήν Σας και να Σας είπω μόνο δύο λέξεις.
Εάν δια να σώσητε την Ελλάδα εκρίνατε καθήκον σας να προβήτε εις το επαναστατικόν κίνημα της Θεσσαλονίκης, μη διστάσητε τώρα να προβήτε εις εκατόν τοιαύτα κινήματα, ίνα σώσητε τώρα ολόκληρον τον απανταχού και ιδία τον μικρασιατικόν και θρακικόν Ελληνισμόν, ο οποίος τόσην θρησκευτικήν λατρείαν τρέφει προς Υμάς.
Και νυν, φίλτατε αδελφέ, σε μόνον θεωρούμεν τον από μηχανής Θεόν, σε βράχον, σε ελπίδα, σε σωτήρα και σε μεσσίαν μας. Περίζωσε την ρομφαίαν του λόγου σου κατευοδού προς υμάς και κόψον τον άλυτον δια την διπλωματίαν μέχρι σήμερον δεσμόν του Ανατολικού ζητήματος.
Πίπτων επί του τραχήλου υμών, περιλούω υμάς δι’ απείρων φιλημάτων σεβασμού και αγάπης.
† Ο Σμύρνης Χρυσόστομος»
– See more at: http://constantinoupoli.com/%ce%b7-%cf%80%cf%81%ce%bf%cf%86%ce%b7%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bb%ce%ae-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%b1%ce%b3%ce%af%ce%bf%cf%85-%cf%87%cf%81%cf%85%cf%83%ce%bf%cf%83/#sthash.SMoFKY59.dpuf
Τό ημερήσιο κόστος του πολέμου έφτανε τά 8 εκατομμύρια δραχμές. Στίς 10 Ιανουαρίου 1922 ο στρατηγός Παπούλας ειδοποίησε τήν κυβέρνηση, ότι αν δεν μπορούν να σταλούν στό μέτωπο ενισχύσεις, χρήματα καί πολεμικό υλικό, ο ελληνικός στρατός θά έπρεπε νά αποχωρήσει από τή Μικρά Ασία.
Ο Γούναρης, πού είχε μεταβεί στό Λονδίνο μετά τή Συνδιάσκεψη των Καννών, ειδοποίησε στίς 2 Φεβρουαρίου, τό αγγλικό Υπουργείο Εξωτερικών μέ επίσημη διακοίνωση, ότι αν η Ελλάδα δέν κατόρθωνε νά βρεί κεφάλαια στήν αγγλική χρηματαγορά, η μόνη επιλογή πού απέμενε στήν κυβέρνησή του ήταν νά διατάξει τήν εκκένωση της γής της Ιωνίας. Ακολουθεί διάλογος του Γούναρη μέ τόν Ξενοφώντα Στρατηγό:
«- Πρέπει νά φύγωμεν από τήν Μικρά Ασία. Ο χειμών προχωρεί δριμύς, οι στρατιώτες μας καταπονούνται καί πάσχουν, μετ’ ολίγον δέν θά έχωμεν τά μέσα νά τούς θρέψωμεν! Οι ξένοι αφού μάς ώθησαν εις τήν περιπετειώδη αυτήν πολιτικήν, αφού εξέθεσαν τούς δυστυχείς πληθυσμούς μέ τάς υποσχέσεις των περί ελευθερίας των λαών κλπ, προσπαθούν τώρα να εξοικονομήσουν μόνον τά συμφέροντά των, λησμονούν τάς επαγγελίας των, λησμονούν τήν ανθρώπινη αλληλεγγύην καί μας εγκαταλείπουν! Αλλά τί θ’ απογίνουν οι δυστυχείς πληθυσμοί; Πρέπει να προσπαθήσωμεν νά τούς σώσωμεν!
– Κύριε Πρόεδρε. Ριζική λύσις τοιούτων καταστάσεων δύναται να επιτευχθή μόνον δι’ εντόνου στρατιωτικής δράσεως, οία υπήρξεν του παρελθόντος θέρους, η δέ παθητική άμυνα φθείρει τόν στρατόν καί παραλύει τάς δυνάμεις του. Φρονώ, ότι είναι αδύνατον σήμερον διά τήν Ελλάδα, νά επιχειρήση νέαν μεγάλην επιθετικήν προσπάθειαν, καί λόγω καταπονήσεως του στρατού καί λόγω οικονομικής εξαντλήσεως, ώστε απο καθαρώς στρατιωτικής απόψεως, άν κάθε άλλη λύσις ήθελεν αποκλεισθή, πρέπει να εγκαταλείψωμεν τήν Μικρά Ασία.».
Ο Αγγλος υπουργός Εξωτερικών Κώρζον (Curzon) πού ενδιαφερόταν κυρίως γιά τόν έλεγχο των Στενών, έκρινε ότι η Ελλάδα δέν είχε φτάσει ακόμα σέ κατάσταση πού θά οδηγούσε τήν κατάρρευση του μετώπου. Γνώριζε ο Κώρζον ότι η κατάρρευση θά είχε οδυνηρά αποτελέσματα γιά τά συμφέροντα της Αγγλίας στήν Εγγυς Ανατολή καί γι’αυτό ανέλαβε τήν πρωτοβουλία χειρισμών γιά τήν λήξη του μικρασιατικού πολέμου μέ τήν τακτική όμως αποχώρηση του ελληνικού στρατού από τήν Μικρά Ασία. Εν τω μεταξύ παραιτήθηκε στή Γαλλία η κυβέρνηση Μπριάν καί ανέλαβε τήν πρωθυπουργία ο Πουανκαρέ, ο οποίος ήταν σαφώς κατά της Ελλάδος καί υπέρ της Τουρκίας.
Στή Διασυμμαχική Συνδιάσκεψη των Παρισίων τόν Μάρτιο του 1922, οι εκπρόσωποι των τριών Δυνάμεων συμφώνησαν ένα σχέδιο ειρήνης σύμφωνα μέ τό οποίο θά υποχωρούσαν οι δύο εμπόλεμοι στρατοί κατά 10 χιλιόμετρα από τίς γραμμές πού κατείχαν μέ τήν προοπτική της αποχωρήσεως του ελληνικού στρατού από τή Μικρά Ασία, αδιαφορώντας πλήρως γιά τή μοίρα των χριστιανικών μειονοτήτων της τουρκικής επικράτειας. Τό μόνο πού εξασφάλισαν οι Ευρωπαίοι ήταν η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στά Στενά μέ τή μόνιμη αποστρατικοποίηση τους. Στήν Ελλάδα τό σχέδιο ειρήνης έγινε δεκτό μέ έκπληξη καί αγανάκτηση τήν οποία εξέφρασε έντονα ο Αθηναϊκός τύπος. Κατηγορούσαν οι ελληνικές εφημερίδες τήν βρετανική κυβέρνηση, ότι έχοντας εξασφαλίσει τά ζωτικά της συμφέροντα στά Δαρδανέλια καί τη βόρεια Μεσοποταμία, εγκατέλειπε τούς χριστιανικούς πληθυσμούς (Αρμενίους, Ελληνες, Ασσυροχαλδαίους) στήν τύχη τους.
«Καί οι υπογράψαντες τάς ωραίας αυτάς λέξεις, εξήλθον εκ της αιθούσης της Διασκέψεως τελείως ευχαριστημένοι, φυσικά, μέ τόν εαυτόν των, ότι αυτοί εξετέλεσαν τό καθήκον των, αφειδώς μοιράσαντες συμβουλάς καί φιλοφρονήσεις, σύν τή μερίμνη περί των συμφερόντων των. Τό ότι όμως τό έγγραφον αυτό απετέλει τό σάβανον ενός μικρού Εθνους, όπερ εκάλεσαν εις βοήθειαν των κατά τήν ώραν του κινδύνου καί όπερ μετά σπανίως εθελοθυσίας καί τελεσφόρως τούς εβοήθησαν, ουδόλως ετάραττε τάς συνειδήσεις τών αξιούντων να διευθύνωσι τάς τύχας του Κόσμου! Εστω τούτο δίδαγμα τουλάχιστον διά τό μέλλον!».
Ξενοφών Στρατηγός – Η Ελλάς εν Μικρά Ασία, 1925
Τά συνεχή αδιέξοδα ώθησαν τόν Γούναρη σε παραίτηση καί ακολούθησαν οι κυβερνήσεις του Νικόλαου Στράτου καί του Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη οι οποίες ενέτειναν τά προβλήματα σέ μία χώρα πού είχε φθάσει στήν χρεωκοπία καί έπρεπε να συντηρήσει έναν μεγάλο στρατό πού βρίσκοταν στά αφιλόξενα οροπέδια της Καππαδοκίας…..
http://www.agiasofia.com/1922/1922f.html
Μικρασιατική Αμυνα
Μετά από τά διπλωματικά αδιέξοδα καί τήν επερχόμενη οικονομική καταστροφή οι Μικρασιάτες, μπροστά στό ενδεχόμενο της εγκατάλειψής τους από τόν ελληνικό στρατό, δημιούργησαν μία κίνηση μέ σκοπό τήν κινητοποίηση του ελληνισμού της Μικράς Ασίας καί τή δημιουργία ανεξάρτητου στρατιωτικού Αρχιστράτηγος Παπούλας σώματος μέ κύριο στόχο τήν ανακύρηξη της αυτονομίας τους. Η κίνηση αυτή ονομάστηκε «Ελληνική Μικρασιατική Αμυνα» καί ο στρατός θά απαρτίζοταν από Μικρασιάτες καί από εθελοντές Ελλαδίτες.
Εκατοντάδες αξιωματικοί δήλωσαν ότι θά ετίθεντο επικεφαλής του στρατού ο οποίος θά ανελάμβανε τήν διαφύλαξη της ελευθερίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Παράλληλα άρχισαν έρανοι σέ ομογενείς της Αιγύπτου, της Αμερικής καί οπουδήποτε κτυπούσε παλμός ελληνικής καρδιάς, ενώ η ηγεσία της Μικρασιατικής Αμυνας προσεφέρθηκε στόν Αρχιστράτηγο Αναστάσιο Παπούλα ο οποίος έβλεπε ευνοϊκώς μία τέτοια προσπάθεια. Αντιθέτως, η ελληνική κυβέρνηση δέν στήριξε τήν ιδέα ενός αυτόνομου μικρασιατικού κράτους, ενώ εκείνος πού την πολέμησε μέ λύσσα, ήταν ο Αριστείδης Στεργιάδης, ένα πρόσωπο πού κατά πολλούς επεδίωξε τήν καταστροφή του ελληνικού στοιχείου της Σμύρνης, εργαζόμενος μάλλον γιά τά βρετανικά συμφέροντα, παρά γιά τά συμφέροντα της πατρίδος του.
Ο Παπούλας πρότεινε τήν κατάταξη στό στρατό Αμύνης όλων των ανδρών από 18 έως 50 ετών, τήν επίταξη του 20% των περιουσιών όλων των Μικρασιατών καί τήν εκποίηση των περιουσιών των κοινοτήτων καί των εκκλησιών. Ο μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος διεκήρυξε ότι «καί τό αίμα μας θά προσφέρωμεν διά τήν κατοχύρωσιν της ελευθερίας μας καί ότι πολύτιμον έχομεν καί τόν χρυσόν καί τόν αργυρόν των εκκλησιών.» Θερμός συμπαραστάτης της Μικρασιατικής Αμύνης ήταν καί ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μελέτιος Μεταξάκης.
«Ομως είχεν αρχίσει τό ψυχορράγημα της Ελληνικής Μικράς Ασίας. Ηδη ήτο φανερόν καί παρά τήν αγρίαν λογοκρισίαν ότι ο πόλεμος συνεχίζετο όχι μόνον πρός τόν Τούρκον αλλά καί πρός τούς Συμμάχους, οι οποίοι κάθε τρόπον εμηχανεύοντο νά ενισχύσουν τόν Κεμάλ εις όπλα καί εις πολιτικά επιχειρήματα. Ο Μικρασιατικός λαός μολονότι ουδέ πρός στιγμήν εφαντάζετο τί επρόκειτο να συμβεί, έβλεπεν ημέρα τήν ημέρα ότι εγένετο ο ορίζων περισσότερο θολός.
Τό έβλεπε εις τά δεσμευτικά μέτρα του Στεργιάδου, τό έβλεπεν εις τήν αδυναμίαν των ελληνικών αρχών να χαλιναγωγήσουν τήν ξένην προπαγάνδαν, εις τάς πληροφορίας της οποίας μετέφεραν από τά εξωτερικόν καί από τό εσωτερικόν οι πονούντες Ελληνες καί οι φρυάττοντες κατά του ελληνισμού ξένοι. Μόνος ατάραχος, πάντοτε κρατών τόν βούρδουλαν ο Στεργιάδης. Συνέχιζε τήν ιδίαν τακτικήν του μίσους καί της σατραπικής συμπεριφοράς, όπως καί κατά τάς προνοεμβριανάς ημέρας καί της επιδαψιλεύσεως παντός είδους φροντίδος πρός τούς Τούρκους καί της υποχωρήσεως εις κάθε απαίτηση των ξένων.
Εξηκολούθει, νά κατεξευτελίζη τούς ιερείς καί να μή δέχεται καί τήν ελάχιστην συζήτησιν επί της προτεινομένης οργανώσεως της αμύνης του μικρασιατικού λαού πρός Γούναρης Θεοτόκης Παπούλας Κοντούλης ενίσχυσιν των προσπαθειών της ελληνικής κυβερνήσεως. Εξηκολούθει νά μήν ακούη, νά μή βλέπη τήν ώραν κατά τήν οποίαν, εκάστη παρερχόμενη ημέρα επέτεινε τό δράμα. Εξηκολούθει να αδιαφορή εις τήν κραυγήν της απογνώσεως πού έφθανεν από τό εσωτερικόν της Μικρασίας. Από τά εδάφη τά οποία κατείχαν οι κεμαλικοί καί από τά εδάφη εις τά οποία εισέδυαν οι τσέται, κατερχόμενοι από τά βουνά εις τήν ανοχύρωτον, παρά τας προτροπάς καί τάς τόσας εισηγήσεις, ζώνην των πρόσω – διότι η οχύρωσις καί αυτής τής ζώνης των Σεβρών ήρχισεν μέν αλλά ουδέποτε είχε συντελεστεί.
….
Από τήν αγωνίαν αυτήν του μικρασιατικού λαού πού έβλεπε καθαρά ότι κάτι έπρεπε νά γίνη, εξεπήδησεν η ιδεά της επιτοπίου αμύνης. Περί τά τέλη του Οκτωβρίου του 1921 συνελθόντες εις τό γραφείον του ιατρού Αποστόλου Ψαλτώφ, ο δημοσιογράφος Σωκράτης Σολομωνίδης, οι ιατροί Ιωακειμίδης, Δουλγερίδης, καί Χαριάτης, ο Αχ. Λάμπρου, ο Ψαλτώφ καί ο εκ των ανωτέρων της Υπάτης Αρμοστείας Π. Ευριπαίος έθεσαν τάς βάσεις μυστικής οργανώσεως διά τήν άμυναν της Μικράς Ασίας.
Ητο γνωστόν ότι καί ο ίδιος ο αρχιστράτηγος έκλινε πρός τήν ιδέαν της Αμύνης. Τό μέγα όμως εμπόδιον εξηκολούθει νά είναι ο Υπατος Αρμοστής, ο οποίος κατέπνιγε μέ όλα τά μέσα κάθε εκδήλωση των μικρασιατών, παρά τό γεγονός ότι η εκδήλωσις αυτή εις τίποτε άλλο δέν απέβλεπεν ή εις τήν τόνωσιν των κυβερνητικών προσπαθειών.
Η καταρτισθείσα επιτροπή ετέθη αμέσως επί τό έργον καί εντός ολίγων εβδομάδων, η ιδέα της αμύνης είχε κατακτήσει όλα τά στρώματα. Εκατοντάδες αξιωματικών είχαν δηλώσει εις τήν κεντρικήν επιτροπήν ότι θά ετίθεντο επί κεφαλής του λαού καί του στρατού ο οποίος θά ανελάμβανε τήν εξασφάλισιν της μικρασιατικής ελευθερίας. Παραλλήλως, ήρχισεν η συλλογή εράνων διά τήν εξασφάλισιν εφοδίων τά οποία θά απητούντο διά τάς κινήσεις της οργανώσεως.
….
Η σκοτεινή μορφή του Στεργιάδου καί η ακατανόητος ψυχή του εσκίασαν ακόμη περισσότερον τό θέατρον της φοβεράς τραγωδίας τάς ημέρας πού επλησίαζεν δεινή η θύελλα. Εις τούς περί αυτόν ανωτέρους υπαλλήλους έλεγε: «Τί σκοτίζεσθε! Μετά δύο μήνας θά έχωμεν φύγει…»
….
Τήν 6ην Μαρτίου 1922, ο εκ των μελών της διοικούσης επιτροπής, Κ. Τενεκίδης, συνέταξε τήν κατωτέρω διαμαρτυρίαν πρός τούς πρωθυπουργούς καί υπουργούς των εξωτερικών Αγγλίας, Γαλλίας, Ιταλίας καί Αμερικής:
«Αι Ελληνικαί κοινότητες Δυτικής Μικράς Ασίας, νομίμως εκπροσωπούμεναι υπό της Κεντρικής Επιτροπής της Ελληνικής Μικρασιατικής Αμύνης, κατά την ιστορικήν αυτήν στιγμήν καθ’ ην μελετάτε ν’ αποφασίσητε περί της τύχης των εχουσι τήν τιμήν νά επιστήσωσι τήν προσοχήν υμών επί των ακολούθων σημείων:
Μακρά καί τραγική πείρα κατάστησεν εις τους χριστιανικούς πληθυσμούς αφόρητον τό οθωμανικόν καθεστώς. Θά προτιμήσωσιν ούτοι νά εκπατριστώσι, παρά νά υπαχθώσιν εκ νέου υπ’ αυτό. Νέα καί επίσημα προνόμια πρός τάς εγγυήσεις των μειονοτήτων, τάς καθοριζομένας εις τάς τελευταίας μεταπολεμικάς συμβάσεις, τοίς εχορηγήθησαν πλείστα, ιδία δέ διά των αυτοκρατορικών φιρμανίων του 1839 καί 1856. Η νίκη, εγγύησις των Δυνάμεων, εφαίνετο ότι θά καθίστα αυτά απολύτως αποτελεσματικά. Πικρά ειρωνεία!
Οι σύμμαχοι εδέησε νά ομολογήσωσι τόσον, εις τήν διακοίνωσιν αυτών της 16ης Ιουλίου 1920, τάς σφαγάς καί τους εκτοπισμούς πλέον του εκατομμυρίου χριστιανών, όσον καί τάς βιαίας εξισλαμίσεις, τάς δημεύσεις των περιουσιών. Τά κακουργήματα άτινα εκλόνισαν καί συνετάραξαν πάσαν ανθρωπίνην συνείδησιν, δέν είναι δυνατόν οι Σύμμαχοι νά λησμονήσωσιν. Οι Τούρκοι απέδειξαν ότι είναι ανεπίδεκτοι πολιτισμού. Η κεμαλική Τουρκία, τήν εξόντωσιν των χριστιανικών πληθυσμών τήν διενήργησεν εκ συστήματος, υπό τό πρόσχημα των στρατιωτικών μέτρων, άτινα απεμιμήθησαν εκ της τακτικής του Λίμαν Φον Σανδερς πασά. Καί ο φόβος νέων εκατομβών έφερεν εις Κιλικίαν τόν πανικόν καί τήν έξοδον.
…..
Οι ελληνικοί πληθυσμοί είναι ιδίως πεπεισμένοι, ότι αι ελευθερίαι των δέν δύναται νά διαφυλαχθώσιν αποτελεσματικώς ή δι’ ενόπλου δυνάμεως εν τη περιστάσει υπό του ελληνικού στρατού, όστις επί τρία έτη ενεπέδωσε τήν δημοσίαν τάξιν καί εξησφάλισε τά συμφέροντα πάντων μετά επαινετής αμεροληψίας. Η υποχώρησις του θά συνεπήγετω τήν αταξίαν καί αναρχίαν καί θά ήτο δια τήν χώραν συμφορά. Οι μικρασιατικοί ελληνικοί πληθυσμοί υπήρξαν αείποτε άμεμπτοι έναντι των συμμάχων καί αναλλοιώτως αφωσιωμένοι εις τήν συμμαχικής υπόθεσιν…» «.
Χρήστος Αγγελομάτης – Τό Επος της Μικράς Ασίας
Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ
Posted on 29/10/2012 by Ιωάν. Παρίσης
Δρ. Ιωάννης Παρίσης, Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων
Το Αιγαίο ανήκει στην ευρύτερη μεσογειακή περιοχή και κατά συνέπεια εξετάζεται ως τμήμα του ευρύτερου μεσογειακού στρατηγικού περιβάλλοντος. Το τελευταίο παρουσιάζει υψηλή πολιτισμική και θρησκευτική διαφοροποίηση ενώ χαρακτηρίζεται από πολλά πραγματικά και πιθανά σημεία ανάφλεξης, συγκρούσεων και κρίσεων.
Στη διάρκεια της ιστορίας η Μεσόγειος Θάλασσα είχε καταστεί το κέντρο του κόσμου, ο χώρος όπου αναπτύχθηκαν οι μεγαλύτεροι πολιτισμοί και θρησκείες και οι σημαντικότερες αυτοκρατορίες, παράλληλα όμως και το θέατρο μεγάλων συγκρούσεων. Ευρισκόμενη στο κέντρο ενός σχετικά ασταθούς περιφερειακού πλαισίου, η Μεσόγειος διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη μορφή του γεωστρατηγικού περιβάλλοντος ολόκληρης της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής και ευρύτερα. Επιπλέον, το περιβάλλον αυτό επηρεάζεται από τις πολιτικές, τις φιλοδοξίες και τα συμφέροντα των μεγάλων παγκόσμιων παικτών που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι παρόντες στην περιοχή.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, το Αιγαίο αποτέλεσε από τα αρχαία χρόνια κέντρο ανάπτυξης πολιτισμών αλλά και συνδετικό κρίκο μεταξύ δύο ηπείρων – Ευρώπης και Ασίας – και δύο θαλασσών – Μεσογείου και Ευξείνου Πόντου. Το πολυνησιακό περιβάλλον του Αιγαίου – μοναδικό στην μεσογειακή λεκάνη – διαμορφώνει ένα ξεχωριστό γεωστρατηγικό σκηνικό που είτε εξυπηρετεί, είτε αποκόπτει άξονες γεωστρατηγικής επιρροής. Παράλληλα όμως παρέχει εύκολη πρόσβαση στην παράνομη μετανάστευση από την Ασία προς την Ευρώπη, γεγονός που δημιουργεί ιδιαίτερα προβλήματα στην Ελλάδα.
Από το Αιγαίο διέρχονται δύο κύριοι άξονες:
εκείνος που συνδέει την Κεντρική Ευρώπη με τη Μεσόγειο και την Αφρική ή τη Μέση Ανατολή, διερχόμενος δια των Βαλκανίων και του λιμένα της Θεσσαλονίκης, και
εκείνος που συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με την ίδια περιοχή, διερχόμενος διά των Στενών Βοσπόρου-Δαρδανελλίων.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, το Αιγαίο ελέγχει εκ των πραγμάτων κύριες εμπορικές οδούς, και κυρίως την διακίνηση της ενέργειας από τους χώρους παραγωγής της – που κατά βάση βρίσκονται στην Ανατολή – προς τους τόπους κατανάλωσης που βρίσκονται στη Δύση (Ευρώπη και Βόρεια Αμερική).
Εκείνο όμως που αναμένεται να έχει μεγάλο ενδιαφέρον στο μέλλον, είναι η κατασκευή μεγάλου δικτύου αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου στις περιοχές που περιβάλλουν το Αιγαίο. Αγωγοί που θα κινούνται κυρίως από το τουρκικό έδαφος και τον Εύξεινο προς τα Βαλκάνια και εκείθεν προς Κεντρική Ευρώπη, ή προς την Ελλάδα και εκείθεν, διά της Αλβανίας και της Αδριατικής, προς την Ιταλία.
Η μη υλοποίηση του σχεδίου εξόδου στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, του ρωσικών συμφερόντων αγωγού (Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη), δεν θα πρέπει να αποκλείει ένα παρόμοιο ή ανάλογο σχέδιο στο μέλλον, στο πλαίσιο της ανάγκης διοχέτευσης της ενέργειας προς τις αγορές της Δύσης. Πλέον αυτών, η αναμενόμενη ανακάλυψη ενεργειακών κοιτασμάτων στις περιοχές που περιβάλλουν το Αιγαίο από το νότο, αναμένεται να δημιουργήσουν νέα δεδομένα για την στρατηγική σημασία της αιγιακής περιοχής. Αρκεί να ληφθεί υπόψη ότι ένας από τους υπό σκέψη αγωγούς είναι εκείνος που θα συνδέει το Ισραήλ και την Κύπρο με την Κρήτη και εκείθεν προς Πελοπόννησο, Ήπειρο και Ιταλία.
Όπως δείχνουν όλες οι εκτιμήσεις, τα αναμενόμενα ενεργειακά κοιτάσματα στο Αιγαίο είναι πολύ μικρότερα εκείνων που εκτιμώνται για τις περιοχές του Ιουνίου και ιδιαίτερα νοτίως της Κρήτης. Κατά συνέπεια, για την Ελλάδα προέχει η επιδίωξη ανεύρεσης και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων των δύο αυτών περιοχών, όχι μόνον λόγω της αναμενομένης μεγαλύτερης αποδοτικότητας, αλλά διότι με τον τρόπο αυτό ακυρώνεται στην πράξη μία από τις αιτίες αντιπαράθεσης με την Τουρκία. Υπάρχει όμως και άλλος ένας σοβαρότατος λόγος: το Αιγαίο ως ημίκλειστη θάλασσα, με τεράστιο αριθμό νήσων και μικρονησίδων, είναι εύκολο να υποστεί μια σταδιακή οικολογική μόλυνση από μικροατυχήματα ή διαρροές κατά τη διαδικασία της άντλησης πετρελαίου. Η καταστροφή αυτή θα είναι ανυπολόγιστη και ίσως μη αναστρέψιμη στην περίπτωση ενός σοβαρού ατυχήματος, αναλόγου εκείνου που συνέβη στον Κόλπο του Μεξικού.
Εις ότι αφορά στην τουρκική απειλή κατά της χώρας μας, θα σημειώσω επιγραμματικά ότι, προκειμένου να εκτιμήσουμε την υφιστάμενη ισορροπία ισχύος και το εύρος της απειλής, οφείλουμε να λαμβάνουμε υπόψη όχι απλά τους αριθμούς αλλά και λοιπά στοιχεία ισχύος, όπως για παράδειγμα, τον γεωπολιτικό παράγοντα αλλά και το γεωστρατηγικό περιβάλλον. Καταρχήν, τα γεωγραφικά δεδομένα είναι καθοριστικά και θα λέγαμε ότι ευνοούν την Τουρκία, κυρίως υπό την έννοια του στρατηγικού βάθους, τόσο στην περιοχή του Αιγαίου όσο και σ’ εκείνη της βόρειας Ελλάδας. Η έκταση της τουρκικής επικράτειας είναι εξαπλάσια από την ελληνική, ενώ συνιστά σχεδόν εξ ολοκλήρου, χώρο συμπαγή και αδιαίρετο, σε αντίθεση με τον ελληνικό χώρο – και μάλιστα τις κρίσιμες, ως θεάτρου πολεμικών επιχειρήσεων, περιοχές του Αιγαίου και της βόρειας Ελλάδας, από τον Έβρο μέχρι τον Αξιό – που αποτελείται από κατασπαρμένα και μεμονωμένα εδάφη (νησιά) ή στενές λωρίδες.
Το στρατηγικό πλεονέκτημα που δίνει η εδαφική αυτή κατανομή στην τουρκική πλευρά είναι προφανές. Ο κατακερματισμένος ελληνικός χώρος μπορεί να καταληφθεί και να διατηρηθεί κατά τμήματα, ακόμη και πολύ μικρά. Αντίθετα, η ελληνική πλευρά δεν έχει σχεδόν τη δυνατότητα να αποσπάσει από τον μεγάλο και συμπαγή τουρκικό γεωγραφικό όγκο, ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο κομμάτι χωρίς να εμπλακεί σε μακρόχρονες και σε μεγάλο βάθος επιχειρήσεις, όπως συνέβη το 1922. Ανάλογο είναι το πρόβλημα της ελληνικής πλευράς σχετικά με την άμυνα κυρίως των νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Η έλλειψη στρατηγικού βάθους καθιστά δυσχερή την υποστήριξη των νησιών, υποχρεώνοντας τον ελληνικό στρατό να διατηρεί σ’ αυτά από τον καιρό της ειρήνης, σημαντικές δυνάμεις και σχετικά αυτοδύναμο σύστημα διοικητικής υποστήριξης. Τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι όσα κατά καιρούς ακούγονται περί αμοιβαίας μείωσης εξοπλισμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποτελούν φαιδρότητες και όσοι τα εκφράζουν έχουν παντελή άγνοια των σχετικών θεμάτων.
Από την άλλη, ο γεωστρατηγικός περίγυρος της Τουρκίας είναι τελείως διαφορετικός από εκείνο της Ελλάδας, αλλά και τα μεγέθη της, σε ότι αφορά το έδαφος, τον πληθυσμό, τις ένοπλες δυνάμεις, είναι διαφορετικά. Αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές στο σύνολο των συνόρων της, γεγονός που της δημιουργεί πλήθος προβλημάτων ασφάλειας και συνεπώς αμυντικών αναγκών ενώ δεν θα πρέπει να παραβλέπεται το σοβαρότατο κουρδικό ζήτημα το οποίο συνιστά έναν «τουρκικό στρατηγικό εφιάλτη». Αντίθετα οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν το σύνολο των δυνατοτήτων τους προσανατολισμένο έναντι της Τουρκίας. Επιπλέον, η γειτνίαση της Τουρκίας με το «τρίγωνο της κρίσης» (Μεσόγειος – Κασπία – Περσικός), αυξάνει τα προβλήματα ασφαλείας της, ενώ παράλληλα την καθιστά κρίσιμο γεωστρατηγικό παίκτη στην περιοχή.
Κατά συνέπεια, εκείνο που θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να επιδιώκει η ελληνική πλευρά, στο πλαίσιο μιας αποτελεσματικής υψηλής στρατηγικής είναι:
Συστηματική παρακολούθηση των εξελίξεων και των διεθνών δεδομένων και κατάλληλη και δυναμική παρέμβαση της εξωτερικής πολιτικής της,
Διατήρηση της αποτελεσματικότητας των Ενόπλων Δυνάμεων σε υψηλό επίπεδο,
Κατάλληλη στρατηγική συμμαχιών, με ουσιαστική συμμετοχή στα συμμαχικά σχήματα που συμμετέχει ήδη η χώρα, και με παράλληλη απόκτηση σχέσεων συνεργασίας και φιλίας με άλλους διεθνείς παίκτες (Ρωσία, Κίνα, Αραβικός κόσμος).
Φυσικά, η διασφάλιση των δικαιωμάτων της Ελλάδας στον ενεργειακό πλούτο που διαπιστωμένα την περιβάλλει, πρέπει να αποτελεί κύριο και πρωταρχικό στόχο κάθε ελληνικής Κυβέρνησης δεδομένου ότι, εκτός της οικονομικής υπάρχει και η γεωστρατηγική συνιστώσα που θα αναβαθμίσει τη χώρα.
ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΛΙΤ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Αν ακούγονταν το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ) που ήταν ξεκάθαρα από την αρχή κατά του τυχοδιωκτικού πόλεμο της Μικράς Ασίας, και ήταν υπέρ της ειρήνης και της συμβίωσης των λαών δεν θα είχε γίνει ο ξεριζωμός του Ελληνισμού.
Ακόμα και ο Ιωάννης Μεταξάς για άλλους λόγους, ήταν εξ αρχής κατά του πολέμου γιατί πίστευε ότι επιμελητηριακά δεν θα μπορούσε να σταθεί ένας πόλεμος και μοιραία θα ηττόμαστε .
Αλλά η οικονομική Ελίτ της Ελλάδας μέσω των κυβερνήσεων της θυσίασε τους Μικρασιάτες χάριν των Εγγλέζικων συμφερόντων.
Ο Πατριωτισμός των εθνικοφρόνων-Βασιλοφρόνων και των -Βενιζελικών το 1920-1922 συνιστάτε.
ότι δεν αγωνίστηκαν για τον Έλληνα αλλά για τον Εγγλέζο.
Έτσι πιο συγκεκριμένα το 1920 αντί να αρκεστούμε στα οφέλη της συνθήκης των Σεβρών που μετέτρεπε την Ελλάδα σε μια μεγάλη οικονομική δύναμη και να παγιώσουμε την ειρήνη που τόσο
ανάγκη την είχε ο λαός που πολεμούσε αδιάκοπα από το 1912 μέχρι το 1920.
Αντίθετα η Ελλάδα με εντολή του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου προχώρησε σε επιθετικό πόλεμο στα ενδότερα της Μικράς
Ασίας, χωρίς να έχει καμιά διεθνή υποστήριξη, και αλλά όλα αυτά χάριν των Εγγλέζικων ν συμφερόντων που είχαν στόχο τα πετρέλαια της Μοσούλης.
Αυτή την τυχοδιωκτική εκστρατεία στην Μικράς Ασίας την συνέχισε η συντηρητική κυβέρνηση των Βασιλικών, που τελικά οδήγησε στην ήττα 1922 και στον ξεριζωμό του Ελληνισμού.
· Όλο αυτό το κρίσιμο διάστημα 1920-1922, ποτέ δεν μερίμνησε η κυβέρνηση να δημιουργήσει λαϊκή πολιτοφυλακή ώστε οι Μικρασιάτες να είναι ένοπλοι με αποτέλεσμα και να μπορούν και να στηρίξουν τον Ελληνικό στρατό και να υπερασπίσουν τον εαυτό τους και την ζωή τους και την οικογένεια τους αν χρειαστεί.
Αντίθετα ο Ελληνικός στρατός και η κυβέρνηση μετά την ήττα «πρόδωσε» τους Μικρασιάτες εφησυχάζοντας τους ότι δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα με την έλευση των Τούρκων , και φρόντισε να διεκπεραιωθεί ο στρατός ομαλά στα απέναντι Ελληνικά νησιά, χωρίς εκείνη την στιγμή να παραλάβει κανένα μα κανένα πρόσφυγα για να μην δημιουργηθούν προβλήματα στην κυβέρνηση των βασιλοφρόνων και πέσει η κυβέρνηση από τυχόν εξέγερση με την έλευση προσφύγων .· Έτσι με εντολή της κυβέρνησης κρατούσαν δεμένα 60 Ελληνικά εμπορικά πλοία στο λιμάνι της Μυτιλήνης και της Χίου , πλοία που είχαν σπεύσει εκεί για να παραλάβουν τους πρόσφυγες και ήταν στο λιμάνι της Χίου πολλές μέρες πριν οι Τούρκοι καταλάβουν την Σμύρνη.
Αποτέλεσμα αυτής της εγκληματικής αδράνειας – σκοπιμότητας της κυβέρνησης, οι Έλληνες Μικρασιάτες και οι Αρμένιοι έμειναν αβοήθητοι στο έλεος των Τούρκων για να σφαγούν από τους Τσέτες.
Τους Μικρασιάτες τους παρέλαβαν κατόπιν εορτής σε συμφωνία με τον Κεμάλ και αφού είχε εξοντωθεί μέγα μέρος του ανδρικούς πληθυσμού ηλικίας 15-45 ετών που εκτοπίστηκε από τους Τούρκους στα ενδότερα, και είχε καεί η Σμύρνη με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς
· Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους, και μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες θα είχαν σωθεί, αν ο Ελληνικός στόλος τους παραλάμβανε πριν έλθουν οι Τούρκοι στην Σμύρνη, Αϊβαλί, Δικελί , Μουδανιά, Κουσάντασι, και στις άλλες παραλιακές μικρασιατικές πόλεις που έγιναν μεγάλες σφαγές , και βέβαια οι προσφυγές θα είχαν σωθεί εάν οι ιθύνοντες είχαν σκεφτεί από πιο μπροστά το ενδεχόμενο της ήττας και της προστασίας του Ελληνικού πληθυσμού ,αλλά για την Ελληνική κυβέρνηση όλα αυτά ήταν ψιλά γράμματα.
Έτσι ο Ελληνικός στόλος αποχώρησε στις 25/8/22 από την Σμύρνη χωρίς να παραλάβει κανένα πρόσφυγα και παραδίνοντας την Σμύρνη στους Τούρκους που μπήκαν στις 27/8/1922.
Δέησαν να παραλάβουν τους πρόσφυγές μετά 17 ημέρες, δηλαδή από τις 11/9/1922 έως και 17/9/22 κατόπιν συμφωνίας με τον Κεμάλ με την μεσολάβηση των ξένων δυνάμεων.
Ουσιαστικά δηλαδή για δεκαεπτά (17) ημέρες άφησαν τους Μικρασιάτες αβοήθητους στο έλεος των Τούρκων ατάκτων και των Τσετών, έτσι ξεπούλησαν και πρόδωσαν τους Μικρασιάτες
αφήνοντας τους να σφαγούν ανηλεώς, με αποτέλεσμα να έχουμε εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς,
Οι μόνοι που σώθηκαν εγκαίρως ήταν όσοι πέρασαν απέναντι χάρη στους φτωχούς βαρκάρηδες και καΐκέρηδες που αψήφησαν το επαίσχυντο νόμο της κυβέρνησης που απαγόρευε την
μετανάστευση των μικρασιατών στην Ελλάδα [5] ΦΕΚ 1922/Α/119, Ν.2870 της 16.7.1922 με τον οποίο η κυβέρνηση Γούναρη απαγόρευε
στον ελληνικό πληθυσμό της Ιωνίας να αναχωρήσει για την Ελλάδα, διότι τους θεωρεί λαθρομετανάστες, και όσοι θα τους μετέφεραν τιμωρούνται με ποινές φυλάκισης, αφαίρεση φυλλαδίου κ.λπ.
Το ΣΕΚΕ χαρακτίριζε υπερπόντια εκστρατεία την απελευθέρωση της περιοχής Σμύρνης
Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΠΑΝΤΕΛΟΥΣ ΑΥΤΟΚΡΙΤΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΙΤ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ.
Κανένας από αστούς ιστορικούς της εθνικοφροσύνης και του Βενιζελισμού δεν μας εξηγεί γιατί ξεκίνησαν ένα τυχοδιωκτικό πόλεμο που ήταν χαμένος εκ των προτέρων, διότι δεν είχαν καμιά διεθνή υποστήριξη, και γιατί εγκαίρως δεν παρέλαβαν τους Μικρασιάτες πριν έλθουν οι Τούρκοι, τα πολεμικά και τα Εμπορικά πλοία της Ελλάδος που ήδη ήταν στα απέναντι λιμάνια. Επίσης γιατί η Βασιλική κυβέρνηση αυτές τις τραγικές μέρες δεν επίταξε όλα πλοία του εμπορικού στόλου που εκείνη την εποχή αριθμούσαν τα εκατό ογδόντα πλοία 180, άλλα την μεταφορά των προσφύγων τον άφησε στον πατριωτισμό των πλοιοκτητών με αποτέλεσμα να σπεύσουν μόνο τα 60 πλοία, μήπως γιατί για την κυβέρνηση, η κερδοφορία των πλοιοκτητών είχε πιο μεγάλη αξία από την ζωή των Μικρασιατών κάτι που δυστυχώς ισχύει ακόμα και σήμερα σε θέματα φορολόγησης τους.
· Αυτή είναι η ηθική των εθνικοφρόνων τυχοδιώκτες και μεγαλόστομοι στα εύκολα και δειλοί, φιλοτομαριστές και μοιραίοι στα δύσκολα.
· Διότι το 1920-1922 ήταν προσκολλημένοι στους Εγγλέζους πους τους παρέσυραν στον όλεθρο της Μικρασιατικής καταστροφής, και το 1974 ήταν προσκολλημένοι στους Αμερικανούς που τους παρέσυραν στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου που οδήγησε στην σχεδιασμένη Τουρκική εισβολή με αποτέλεσμα την τραγωδία της Κύπρου.
· Τα σπασμένα αυτού του τυχοδιωκτικού πολέμου τα πλήρωσαν με πολύ αίμα οι χριστιανικοί πληθυσμοί της Τουρκίας και οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί της Ελλάδας, που ξεριζώθηκαν από τις προαιώνιες εστίες τους.
ΥΒΡΙΣ
Η ύβρις της οικονομικής Ελίτ της Ελλάδας και των υποστηρικτών της Μεγάλης Ιδέας συνίσταται στο γεγονός ότι με την τυχοδιωκτική της τακτική του πολέμου χωρίς καμιά διεθνή υποστήριξη,συνέβαλαν στα σχέδια των Κεμαλιστών για γενοκτονία και εκδίωξη των Χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας, θύματα αυτής της τακτικής ήταν και οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί που ξεριζώθηκαν από την Ελλάδα.
Η Ιστορία δικαίωσε το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ) που ήταν ξεκάθαρα και αταλάντευτα κατά του πολέμου και αν εισακούονταν δεν θα είχε γίνει ο ξεριζωμός του Ελληνισμού.
Συμπερασματικά η κυβέρνηση των πολεμοκάπηλων της Eλλάδας1920-1922 όπως αποκαλύφθηκε περίτρανα από τα τραγικά
γεγονότα, τους Μικρασιάτες τους είχαν γραμμένους στα «παλιά της τα
υποδήματα », και γιαυτό στα δύσκολα η κυβέρνηση των βασιλοφρόνων μέσω του στρατού έδειξε την ανανδρία της εγκαταλείποντας από τις 25/8/1922 απροστάτευτους τους πρόσφυγες στο έλεος των Τούρκων ατάκτων και αυτό για να σώσουν κάποιοι την καρέκλα τους στην κυβέρνηση των Αθηνών.
Πήγαν εκ των υστέρων μετά 17 ημέρες στις 11/9/1922 στην Σμύρνη για να πάρουν τους εναπομείναντες -επιζήσαντες πρόσφυγες αφού είχε ήδη γίνει η
Εθνοκάθαρση των χριστιανικών πληθυσμών από τους Κεμαλιστές .
Γιαυτό ο λαός δεν πρέπει να λειτουργεί σαν πρόβατο και να εμπιστεύεται τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα των πολεμοκάπηλων που τον πρόδωσαν και το 1922 και το 1974 με τις εθνικές τραγωδίες που δημιούργησαν.
Κύριε Φωτεινέ…. μάλλον δεν διαβάζετε ούτε τις απαντήσεις στα όσο πιστεύετε ότι απαντούν σε αμείλικτα ερωτήματα.. Επαναλαμβάνω και εδώ την απάντηση που είχα βάλει αλλού:
—————————————-
Μάλλον δεν διαβάσατε το αρχικό κείμενο επί του οποίου βάλατε τα σχόλιά σας, στα οποία σχόλια ενυπάρχουν αλήθειες, ψέματα, αυταπάτες, πλαστογραφίες.
Το πιο κωμικοτραγικό είναι ότι θέλοντας να κάνετε μια “αριστερή” προσέγγιση, χρησιμοποιείται τον Ιωάννη Μεταξά.
Από την εποχή του βασιλο-παλαιοελλαδικοκομμουνιστικού δωσιλογισμού του “σφυρί δρεπάνι/ελιά στεφάνι” έχουν περάσει 96 ολάκερα χρόνια.Δηλαδή υπάρχει επαρκής χρόνος για να γίνει μια πλήρης ταξική ανάλυση των δεδομένων που υπήρξαν και επιλύθηκαν με τις Γενοκτονίες των χριστιανικών λαών της Ανατολής από το 1914…. Δυστυχώς η αριστερά μας αναμασά επί δεκαετίες τα ίδια μεταφυσικά και αντιδραστικά στερεότυπα.
Η προσέγγισή σας είναι βαθύτατα συντηρητική… Είναι απολύτως συμβατή με τις απόψεις της νεοελληνικής ακροδεξιάς, που πρόσφατα, με αντίστοιχα επιχειρήματα οδήγησε τον Άρειο Πάγο στην ακύρωση της Δίκης των Εξ…
————————————–
Για τη στάση του ΣΕΚΕ-ΚΚΕ σας προτείνω ένα κείμενο που κάποια στιγμή θα το ανεβάσω ολόκληρω στο μπλογκ μου. Προς το παρόν βάζω το απόσπασμα που έχει ανέβει σ’ ένα πολύ καλό μαρξιστικό περιοδικό:
http://www.marxistikiskepsi.gr/seke_mikra_asia_1.html
Η πολιτική του ΣΕΚΕ στο Μικρασιατικό Ζήτημα
του Βλάση Αγτζίδη*
Τουρκικός εθνικισμός και γερμανικός ιμπεριαλισμός
Ο μιλιταριστικός τουρκικός εθνικισμός υπήρξε ο καταλύτης των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής. Οι στρατιωτικοί που τον εξέφρασαν χαρακτηρίζονταν από ακραία εθνικιστική υπεροψία. Αποκαλυπτική είναι μια σύσταση του Ισμέτ Ινονού προς τους νέους αξιωματικούς: «Ο σουλτάνος είναι εχθρός σας. Είναι επτά γενεών εχθρός σας… ακόμα και ο λαός είναι εχθρός σας»12. Με την εμφάνισή του ο όρος «Τούρκος» άρχισε να αποκτά θετική σήμανση, ενώ για πρώτη φορά ο χώρος που καταλάμβανε η Οθωμανική Αυτοκρατορία αρχίζει να περιγράφεται ως «Τουρκία» 13. Ο Τζελάλ Μπαγιάρ (Celal Bayar) αναφέρει ότι οι Νεότουρκοι αντιμετώπιζαν τους Έλληνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως «εσωτερικά καρκινώματα».14 Η αντίληψη που διαμόρφωσε η νεοτουρκική ηγεσία στους αξιωματικούς που προσχώρησαν στο κίνημα, εμπεριείχε την επιφύλαξη, αν όχι και την εχθρότητα απέναντι στο λαό. Το αντιχριστιανικό κλίμα και η τάση για ισλαμικό Τζιχάντ (Ιερό πόλεμο κατά των μη μουσουλμάνων) είχε αρχίσει να διαμορφώνεται.
Η νεοτουρκική ακροδεξιά (Τζεμάλ, Εμβέρ, Ταλαάτ) εξέφραζε τα προαστικά μουσουλμανικά στρώματα που επιδίωκαν το σταμάτημα τόσο των πραγματικών μεταρρυθμίσεων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και της απόδοσης ίσων δικαιωμάτων σ’ όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικής καταγωγής. Τον αντεπαναστατικό χαρακτήρα αλλά και «την κοινωνική ανωριμότητα» ξεσκέπασαν «γρήγορα και καθαρά» οι Γερμανοί σοσιαλιστές.15 Η φιλελεύθερη πτέρυγα που εκπροσωπούνταν από τον Πρίγκιπα Σαμπαχαεντίν και είχε την αποδοχή και των προοδευτικών στοιχείων από την ελληνική και αρμενική κοινότητα, θα ηττηθεί από τους στρατιωτικούς. Ο Πρίγκιπας Σαμπαχαεντίν εξέφρασε τις πιο προοδευτικές οθωμανικές δυνάμεις που εμφορούνταν από το πνεύμα του διαφωτισμού και επεδίωκαν τη διαμόρφωση ενός κράτους δικαίου16.
Οι νέες εθνικιστικές απόψεις που εμφανίζονται καθορίζουν ως εθνικό χώρο των Τούρκων μια εκτεταμένη περιοχή από το Αιγαίο έως τη θάλασσα της Κίνας. Το παντουρκιστικό κίνημα στοχεύει ακριβώς στη δημιουργία αυτής της νέας τουρκικής αυτοκρατορίας, όπου δεν θα υπάρχει θέση για κανένα άλλο έθνος, εκτός απ’ αυτό των Τούρκων. Κύριοι υποστηρικτές των τάσεων αυτών θα είναι οι Γερμανοί, οι οποίοι, με μια προνομιακή συμμαχία με το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα, θα επιδιώξουν αφενός το ξαναμοίρασμα του παλιού κόσμου των αγορών και των αποικιών και αφετέρου, την οικονομική τους κυριαρχία στην Εγγύς Ανατολή με την εξαφάνιση των ανταγωνιστών τους, δηλαδή, μεταξύ των ντόπιων πληθυσμών, των Ελλήνων και των Αρμενίων.17 Ο γερμανικός καπιταλισμός εισδύει στη μικρασιατική ενδοχώρα επιχειρώντας να εξαρτήσει την αγροτική οικονομία μέσω της Γερμανικής Τράπεζας (Deutsche Bank). Παράλληλα αναλαμβάνει τον έλεγχο του νεοτουρκικού στρατεύματος. Η Λούξεμπουργκ που είχε καταγγείλει «την εσωτερική κοινωνική ανωριμότητα της νεοτουρκικής κυβέρνησης και τον αντεπαναστατικό της χαρακτήρα» αναφέρει: «Ο τουρκικός μιλιταρισμός γίνεται εξάρτημα του πρωσικού-γερμανικού μιλιταρισμού… η αναλαμβανόμενη από τη Γερμανία προσπάθεια αναγέννησης της Τουρκίας, ήταν μια καθαρή τεχνική προσπάθεια γαλβανισμού ενός πτώματος…»18
Οι απόψεις των μπολσεβίκων ηγετών για τους Νεότουρκους και τον κεμαλισμό ήταν διφορούμενες, περιέχοντας στοιχεία αποδοχής αλλά και επιφύλαξης. Ο Λένιν και ο Τρότσκι σε κείμενά τους στα 1910-1912 υποστήριζαν πως οι Νεότουρκοι αποτελούσαν ένα επαναστατικό αστικό κίνημα, που όμως έτεινε προς συμβιβασμό με την παλιά φεουδαρχική δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.19 Όμως αργότερα η επίσημη σοβιετική άποψη θα είναι απορριπτική των Νεότουρκων. Στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια θα αναφερθούν, μερικές δεκαετίες αργότερα, ως “πλαστογράφοι της ιστορίας” και εμπνευστές του “σωβινιστικού δόγματος” του παντουρκισμού.20
Η πολιτική της γερμανικής Δεξιάς εντάσσεται σε μια προαστική προσπάθεια κυριαρχίας των τοπικών φεουδαρχών και γαιοκτημόνων και στο σημείο αυτό συναντά και συμπορεύεται με το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα, το οποίο επίσης είχε προαστικά, αντι-εκσυγχρονιστικά και φεουδαρχικά χαρακτηριστικά και βάσιζε την πολιτική του σε έναν ακραίο φυλετικό λόγο κατά των χριστιανικών κοινοτήτων της Ανατολής επιδιώκοντας την καταστροφή των μεσοαστικών στρωμάτων και την ιδιοποίηση του πλούτου που αυτά είχαν παράγει. Αυτή ήταν μια από τις θεματικές που θα ενσωματωθούν, μέσα στο φόντο των εξελίξεων του Μεσοπολέμου, στο φαινόμενο του Ναζισμού.21
Σε ιδεολογικό επίπεδο, η ακροδεξιά πτέρυγα των Νεότουρκων που θα καταλάβει την εξουσία με το στρατιωτικό κίνημα του 1908, εμπνέεται από το γερμανικό φυλετικό ρομαντισμό. Η περίπτωση του Ζιγιά Γκιοκάλπ (Ziya Gökalp) αποτελεί μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες περιπτώσεις ενός διανοούμενου, επηρεασμένου από το ρομαντικό και φυλετικό εθνικισμό. Υπήρξε ο πατέρας του ιδεολογικού ρεύματος του παντουρκισμού, ως Νεότουρκος συνέβαλε διοικητικά στην οργάνωση του σχεδίου εθνικής εκκαθάρισης των χριστιανικών λαών μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και στο τέλος ανέλαβε την ιδεολογική ανασυγκρότηση της εθνικιστικής Τουρκίας μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.22 Ο Ziya Gökalp πρότεινε ανοιχτά την υπέρβαση της χαλαρής, πολυεθνικής και θρησκευτικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη μετατροπή των ομάδων που ζούσαν σ’ αυτήν σ’ ένα συμπαγές ομοιόμορφο τουρκικό σώμα.23
Ο Τούρκος ιστορικός Taner Aksam στο βιβλίο του A Shameful Act, υποστηρίζει ότι ο Gökalp, επηρεασμένος από τον γερμανικό εθνικισμό, διαμόρφωσε ένα θεωρητικό πλαίσιο, το οποίο παρείχε την ιδεολογική βάση για την επίδειξη της συγκεκριμένης βίαιης πολιτικής συμπεριφοράς. Στόχος του Gökalp ήταν η διαμόρφωση «εθνικής οικονομίας», η οποία θα μπορούσε να δημιουργηθεί μόνο με την «εθνική ομοιογένεια». Χρησιμοποίησε τη λογοτεχνία για να εμφυσήσει τις ιδέες του στο μουσουλμανικό οθωμανικό πληθυσμό και ενσωμάτωσε με ένα ακραία εργαλειακό τρόπο τα σχήματα του Νίτσε. Όπως γράφει σε ποίημά του: «Ο ύψιστος Θεός έπλασε τον Τούρκο ανώτερο». Παράλληλα τονίζει την υπερηφάνεια της θρησκευτικής ομολογίας, ενσωματώνοντας το Ισλάμ στην εξυπηρέτηση του εθνικιστικού φαντασιακού: «Κι αν δεν έχουμε επιστήμη, έχουμε το Κοράνι»24.
Στην περίπτωση του Gökalp συναντούμε μια πρωτόλεια εκδοχή της ναζιστικής κοσμοθεωρίας, όπου βασικό ρόλο στην τελική διαμόρφωσή της –όπως και της νεοτουρκικής βεβαίως σε πολύ απλοϊκότερη εκδοχή– έχουν οι απόψεις του Νίτσε, οι οποίες εκχυδαΐστηκαν και χρησιμοποιήθηκαν εργαλειακά. Στη ναζιστική ρητορική εντάσσεται ο θαυμασμός του Νίτσε για τη σκληρότητα, τη δύναμη, τον υπεράνθρωπο, όπως και η λατρεία του για τον ανώτερο άνθρωπο που συμβαδίζει με την επιθυμία εξαφάνισης των ξεπεσμένων φυλών. Ακριβώς το ίδιο παρατηρείται στο έργο του Gökalp. Χαρακτηριστική είναι η παραδοχή του ιδίου στο περιοδικό «Yeni Hayat» τo 1911, όπου περιέγραφε το νέο άνθρωπο της νεοτουρκικής Νέας Τάξης: «Οι Τούρκοι ήταν οι “υπεράνθρωποι” που είχε φανταστεί ο Γερμανός φιλόσοφος Nietzsche… Από την τουρκότητα θα γεννηθεί η νέα ζωή…» Έναν τέτοιο «υπεράνθρωπο», Γερμανό αυτή τη φορά, θα ονειρευτεί ο Αδόλφος Χίτλερ 15 χρόνια αργότερα. Όπως η προπαγάνδα του Χίτλερ είχε βασιστεί σε κώδικες με τους οποίους οι γερμανικές μάζες ήταν απολύτως συμφιλιωμένες, έτσι και ο τουρκικός εθνικισμός θα βασιστεί στους θρησκευτικούς κώδικες τους οποίους αποδέχονταν οι μουσουλμανικές μάζες.
Ο φυλετισμός, που βρήκε το αποκορύφωμά του στη ναζιστική ρητορική και ενυπήρχε στην κουλτούρα της γερμανικής Δεξιάς, καλλιεργήθηκε συστηματικά από τους Νεότουρκους εθνικιστές. Ήδη από τον Οκτώβριο του 1911 είχαν αποφασίσει την καταπίεση και την εξόντωση των χριστιανικών κοινοτήτων της Αυτοκρατορίας.25
Mετά τους Βαλκανικούς Πολέμους η γραμμή του 1911 εκφράστηκε με τη δημιουργία συγκεκριμένων θεσμών, όπως το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών. Για την υλοποίηση των σχεδιασμών είχε δημιουργηθεί μια παρακρατική οργάνωση με την επονομασία Ειδική Επιτροπή (Teskilat i Mahsusa), για να φέρει εις πέρας τις εκτοπίσεις. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει τη δράση της με τους Έλληνες της Ιωνίας. Ο Taner Aksam γράφει: «Η δράση της εναντίον του “εσωτερικού εχθρού” είχε αρχίσει πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εκτόπιση του ελληνικού πληθυσμού του Αιγαίου, μέσω τρομοκρατίας και απαλλοτρίωσης των ιδιοκτησιών του, είχε πραγματοποιηθεί ως μέρος του σχεδίου για την ομογενοποίηση της Ανατολίας… Υπάρχουν αποδείξεις ότι ο Gökalp συνέταξε ειδικές μελέτες για τις μειονότητες της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων και των Αρμενίων. Αυτές ήταν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου να συγκεντρωθεί λεπτομερής γνώση για την εθνικοθρησκευτική δομή της Ανατολίας. Ένα ειδικό τμήμα, το Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών, το οποίο συστάθηκε το 1913, ασχολούνταν ειδικά με ζητήματα διασκορπισμού και επανεγκατάστασης πληθυσμών».26
Οι Μικρασιάτες σοσιαλιστές
Το νεοτουρκικό κίνημα του 1908 αντιμετωπίστηκε από τον Γεώργιο Σκληρό –που γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου– και τον Δημήτρη Γληνό –από τη Σμύρνη της Ιωνίας– ως ένα απειλητικό εθνικιστικό κίνημα μιας στρατιωτικής γραφειοκρατίας, η οποία απειλούσε τα ζωτικά συμφέροντα των υπόδουλων λαών. Δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι και οι δύο προέρχονται από το μικρασιατικό σοσιαλιστικό κίνημα, το οποίο ανδρώθηκε συγκρουόμενο με την αυταρχική Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Ο Δημήτρης Γληνός γράφει με εξαιρετική οξυδέρκεια: «Εύρομεν ότι ο μόνος τρόπος αμύνης των μη Τούρκων κατά του επιδιωχθησομένου αμειλίκτως εκτουρκισμού είνε η συστηματική διοργάνωσίς των ως πολιτικών παραγόντων… η μόνη ultima ratio κατά του εσχάτου κινδύνου των εν Τουρκία Χριστιανών… είνε η στρατιωτική και ναυτική οργάνωσις η σκόπιμος και τελεία και επί ωρισμένου σχεδίου προπαρασκευή προς δράσιν των περί την Τουρκία χριστιανικών κρατών… Η τουρκική αστική τάξις θα φανή συμβιβαστική μόνον, εάν γνωρίζει ότι απέναντί της έχει ωργανωμένους και ισχυρούς αντιπάλους, έτοιμους να αναλάβωσι τον περί πάντων αγώνα»27.
Ο Γεώργιος Σκληρός θεωρούσε ότι: «…Μόνο μια γενική ένωση όλων των μη τουρκικών στοιχείων σε ένα πολιτικό συνασπισμό και μια ανάλογη πανβαλκανική συμμαχία και επιμαχία των κρατών του Αίμου, θα μπορέσει να ισοφαρίση τις δυνάμεις του μουσουλμανικού τουρκικού όγκου, και να βάλη από τη μια τις σωβινιστικές υπερβολές των Νεότουρκων σε ομαλά όρια, και από την άλλη να υποδείξη σε μερικές μεγάλες Δυνάμεις, πώς το ζήτημα της Ανατολής είναι μονάχα ζήτημα των λαών της, που έχουν πια αρκετά χειραφετηθή, ώστε να βρουν μόνοι τους τα κατάλληλα μέσα για την περιφρούρηση των εθνικών τους δικαιωμάτων, δηλαδή αυτού του πολιτισμού ολάκερης της Ανατολής».28
Παρόμοια προσέγγιση είχε και η εφημερίδα Ο Λαός που εκδιδόταν στην Κωνσταντινούπολη από τον Νίκο Γιαννιό: «Σήμερα με το τουρκικό σύνταγμα, αν έχετε ακόμα τα ίδια μυαλά, αν προσπαθάτε με το φανατισμό και με τον τουρκισμό να πνίξετε κάθε ξέχωρη εθνική ζωή, θα χυθεί αίμα πολύ κι από τα δύο μέρη και η Ευρώπη θα σας καθήσει στο σβέρκο. Τούρκοι που τυραννάτε τους λαούς της Αυτοκρατορίας, να μάθετε πως κανένας λαός δεν είναι τόσο πρόστυχος, τόσο ελεεινός, που να δέχεται να τυραννιέται και να κυβερνιέται από τον τύραννό του, τον ξένο, τον αλλόφυλο. Και τότες πια, σα δε σωφρονιστείτε, θα διαλυθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και η Τουρκία θα σβήσει».29
Η επιρροή στο ελλαδικό κομμουνιστικό κίνημα
Το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ θα λάβει χώρα στις 4-10 Νοεμβρίου του 1918, στο οποίο συμμετέχουν περί τα χίλια άτομα, μεταξύ αυτών και κάποιοι εκπρόσωποι Μικρασιατών εργατών.45 Στο συνέδριο αυτό θα παρθούν σημαντικές αποφάσεις για τα «Βαλκανικά Ζητήματα». Συγκεκριμένα υπερψηφίστηκε η θέση:
«Προς επίλυσιν των εκκρεμών ζητημάτων ά ενδιαφέρουν την Βαλκανικήν και ειδικώς τη χώρα μας, το συνέδριον προτείνει:
1) Την παροχή πλήρους ελευθερίας εις τους πληθυσμούς των νήσων Κύπρου, Ίμβρου, Λήμνου, Τενέδου, Σαμοθράκης και Δωδεκανήσων και Καστελορίζου, καθώς και της Β. Ηπείρου να καθορίζουν την τύχη των.
2) Πλήρες δικαίωμα παλινοστήσεως και αποζημιώσεως (δια καταστροφάς τας οποίας υπέστησαν) δια τους βίαια εκδιωχθέντες διαφόρους προσφυγικούς πληθυσμούς των βαλκανικών χωρών και της Μικράς Ασίας, ανεξαρτήτων φυλής, εις τους οποίους να παρασχεθούν τα μέσα επιστροφής.
3) Το σημερινό κράτος [σ.τ.σ. Οθωμανική Αυτοκρατορία] να μεταβληθεί εις μίαν ομοσπονδίαν αποτελουμένην εξ αυτόνομων βιλαετίων δημοκρατικώς οργανωμένων, ώστε οι εθνικότητες της Ανατολής να λάβουν αυτόνομον βίον και ούτω να εισέλθουν εις την Βαλκανικήν δημοκρατικήν ομοσπονδία».
Παρόμοια και πολύ πιο έντονη είναι η θέση άλλων ελληνικών κομμουνιστικών οργανώσεων που απαρτίζονται από Έλληνες της Μικράς Ασίας, που γνωρίζουν την πραγματικότητα της περιοχής. Χαρακτηριστική είναι η εκτίμηση της «Ελληνικής Κομμουνιστικής Ομάδας Οδησσού», που καθοδηγείται από τον Παναγιώτη Τομπουλίδη, Πόντιο πρόσφυγα από το Καρς του Καυκάσου. Η «Ελληνική Κομμουνιστική Ομάς Οδησσού» χρησιμοποιεί σαν βασικό αντεπιχείρημα στην επέμβαση του ελληνικού στρατού κατά των μπολσεβίκων, την ιμπεριαλιστική στάση της τσαρικής Ρωσίας που απειλούσε τις ελληνικές περιοχές της Ανατολής. Στην προκήρυξη που μοιράζει στον ελληνικό στρατό που συμμετέχει στην αντιμπολσεβικική εκστρατεία της Αντάντ, γράφει ότι ο τσαρισμός «…ήθελε να πάρει την Τραπεζούντα, την Μικρασία και την Κων/πολη ακόμα».46 Θεωρεί αυταπόδεικτα τα ελληνικά δικαιώματα στις περιοχές αυτές.
Η ένταξη του ΣΕΚΕ στην Κομιντέρν αρχίζει να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η κρίση στην Ανατολή. Η βασική του θέση, όπως ψηφίστηκε στο ιδρυτικό συνέδριο, θα αγνοηθεί. Η προσέγγισή του για τον μικρασιατικό πόλεμο διαμορφώνεται πλέον από την απόφαση της Κομιντέρν που έφτασε στην Αθήνα το Μάρτη του 1920 γραμμένη στα γερμανικά υπό τον τίτλο: «Thesen und Resolutionen des zweites Weltkongresses der Kommunistischen Internationale».47 Αποφασιστική είναι η επίδραση των Εβραίων σοσιαλιστών της Θεσ/νίκης και της σοσιαλιστικής οργάνωσης Φεντερασιόν. Ο G. Haupt, ο οποίος προλογίζει την αυτοβιογραφία του Αβραάμ Μπεναρόγια, ερμηνεύει την απόλυτα διεθνιστική θέση των Εβραίων σοσιαλιστών, από την «ειδική τους κατάσταση και απομόνωση».48
Από τις επίσημες αναλύσεις του ΣΕΚΕ λείπει πλέον ολοκληρωτικά και η παραμικρή αναφορά στους ελληνικούς πληθυσμούς της Ανατολής. Το μόνο που υπάρχει είναι τα συμφέροντα της «αγγλογαλλικής κεφαλαιοκρατίας».49 Το ΣΕΚΕ θεωρεί ότι το επιχείρημα της απελευθέρωσης των «υπόδουλων αδελφών» (τα εισαγωγικά του ΣΕΚΕ) είναι μόνο για μεγαλύτερη εκμετάλλευση του λαού από τους αστούς και βάθεμα της εξάρτησης της χώρας από τους ξένους. Και καλεί «τους εργάτας και χωρικούς της Ελλάδος» σε αντιπολεμικό αγώνα για την «οριστικήν επικράτησιν της σημαίας μας, δια την οριστικήν απολύτρωσίν μας από κάθε είδους ζυγόν, από κάθε εκμετάλλευσιν».50 Ο Σταυρίδης ανα- φέρει, ωστόσο, ότι σε μεταξύ τους συζητήσεις θεωρούσαν ότι ήταν «εκστρατεία απελευθερωτική ελληνικών πληθυσμών και ελληνικών εδαφών εφ’ όσον περιωρίζετο εις τα εδάφη της Συνθήκης των Σεβρών». Ακόμα και ερωτήματα έμπαιναν «γιατί δεν έρχεται εδώ να μας βοηθήσει με στρατόν της [σ.τ.σ. η Αγγλία] με αποβάσεις εις τον Εύξεινον Πόντον. Δια να κτυπήσει αμέσως τον Κεμάλ να τελειώνωμεν».51
Η αντιπολεμική εκστρατεία του ΣΕΚΕ άρχισε με τη δημοσίευση σκληρών άρθρων κατά του πολέμου στην εφημερίδα Η φωνή του εργάτη. Είχε προηγηθεί έκκληση της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας, η οποία βρισκόταν υπό βουλγαρικό έλεγχο, προς τους κομμουνιστές στρατιώτες να αντισταθούν στην εκστρατεία. Σταθμό στην αντιπολεμική στρατηγική αποτελεί η εκλογική συμμαχία με την, επίσης αντιπολεμική, αντιβενιζελική βασιλική παράταξη. Τα συνθήματα ήταν: «Οίκαδε», «επιστροφή από το μέτωπο», «αποχώρηση του στρατού από τη Μικρά Ασία».
Διαμορφώθηκε στην Ελλάδα ένας αντιμικρασιατικός, αντιπολεμικός χώρος. Η προεκλογική ρητορική του κόμματος «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» του Γούναρη ήταν απολύτως συμβατή με την αντίστοιχη ρητορική του ΣΕΚΕ. Αποκαλυπτικό γεγονός της παράδοξης εκείνης συνάντησης μοναρχικών και παλαιοελλαδιτών κομμουνιστών, υπήρξε μια κομμουνιστική προεκλογική συγκέντρωση (Οκτώβρης 1920). Για την προεκλογική αυτή συγκέντρωση που έγινε από το ΣΕΚΕ(Κ) στην Αθήνα, ο Κορδάτος μας ενημερώνει ότι έλαβαν μέρος 50.000 διαδηλωτές: «Δεν ήταν όμως κομμουνιστές όλοι. Ήταν αντιβενιζελικοί. Φοβόνταν να οργανώσουν δική τους διαδήλωση και πήραν μέρος στην κομμουνιστική. Γι’ αυτό ξελαρυγγιάζονταν φωνάζοντας: Κάτω ο Βενιζέλος, Κάτω ο πόλεμος… Μερικές κυρίες απ’ τα μπαλκόνια των ξενοδοχείων της Πλατείας Συντάγματος “έραιναν με άνθη” τους διαδηλωτές και ήταν γελαστές και χαρούμενες. Φώναζαν μάλιστα “μπράβο παιδιά. Σφυρί δρεπάνι”. Φυσικά ήταν φανατικές βασιλικές». Μας πληροφορεί επίσης ότι την εκδήλωση του ΣΕΚΕ(Κ) παρακολούθησαν κάποια στελέχη του μοναρχισμού όπως οι Γεώργιος Βλάχος, Νίκος Κρανιωτάκης και μας ενημερώνει ο Κορδάτος ότι: «Ήταν και αυτοί χαρούμενοι και δυο τρεις φορές χειροκρότησαν το ρήτορα Ευ. Παπαναστασίου».52 Ο Ελευθέριος Σταυρίδης αναφέρει ότι κατά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 πολλοί μοναρχικοί διπλοφήφισαν το ΣΕΚΕ και την Ηνωμένην Αντιπολίτευσιν του Γούναρη.
Σημειώσεις
12. Βασίλης Νότης, ό.π., σελ. 36.
13. Τεκίν Αλπ, Το τουρκικό και παντουρκιστικό ιδεώδες, έκδ. Αρμενικοί Ορίζοντες, Αθήνα, 1992, σελ. 78-79.
14. Celal Bayar, Ben de yazdim. Milli mucadeleye giris, τόμ. 5, Κωνσταντινούπολη, εκδ. Baha, 1967, σελ. 1572-82.
15. Ρόζα Λούξεμπουργκ, «Η δραστηριότητα των γερμανών ιμπεριαλιστών στην Τουρκία», περ. Οι Λαοί, τεύχ. 1, Μάιος 1987, σελ. 56-62.
16. «…Εγκαινίασε (ο Σαμπαχαεντίν) ένα πρόγραμμα μετεξέλιξης της Αυτοκρατορίας σε μια “πολυπολιτισμική” κοινωνία, που θα φιλοξενούσε μέσα στο οθωμανικό μωσαϊκό τους διάφορους συμβατούς μεταξύ τους πολιτισμούς. Με την αντίληψη αυτή ιδρύθηκε το Κομιτάτο “Ένωση και Πρόοδος”. Στην οργάνωση αυτή, σε αντίθεση με τις απόψεις του πρίγκιπα Σαμπαχαεντίν (αντεμί μερκετζί: αποκέντρωση), εμφανίστηκε η ομάδα του Αχμέτ Ριζά, που υποστήριζε τον συγκεντρωτικό έλεγχο (κατί μερκετζί) και εισήλθε δυναμικά στην πολιτική με την υποστήριξη των Γερμανών. Το αποτέλεσμα ήταν η διάσπαση της οργάνωσης…. Η γραμμή του Σαμπαχαεντίν είχε τη μεγαλύτερη μαζική αποδοχή. Παρ’ όλη τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση για κάποια περίοδο, δεν κατάφερε να διαμορφώσει την τελική γραμμή και βαθμιαία απομακρύνθηκε από την εξουσία». Ahmet Oral, «Για το Αρμενικό, Ελληνικό, Κουρδικό και Αλεβίτικο Ζήτημα», εφημ. Δρόμος της Αριστεράς, 30 Μαΐου 2011.
17. Για τη γερμανική στάση βλέπε: Γ. Μικρασιανός, Πώς η Γερμανία κατέστρεψε τον ελληνισμόν της Τουρκίας, εκδ. Πετράκου, Αθήνα, 1916· Μιχαήλ Ροδά, Πώς η Γερμανία κατέστρεψε τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, επανέκδοση, εκδ. Παρουσία, Αθήνα, 1995.
18. Ρόζα Λούξεμπουργκ, «Η δραστηριότητα των γερμανών ιμπεριαλιστών στην Τουρκία», περ. Οι Λαοί, τεύχ. 1, Μάιος 1987, σελ. 56-62.
19. Είναι χαρακτηριστικές επίσης εδώ οι ανάλογες εκτιμήσεις του Ζινόβιεφ για τον Κεμάλ το Σεπτέμβριο του 1920 στο συνέδριο των λαών της Ανατολής στο Μπακού: «Στην Τουρκία… η σοβιετική κυβέρνηση υποστηρίζει τον Κεμάλ. Δεν ξεχνάμε ούτε για μια στιγμή ότι το κίνημα του οποίου είναι επικεφαλής ο Κεμάλ δεν είναι ένα κομμουνιστικό κίνημα… Ο ίδιος ο Κεμάλ λέει ότι “το πρόσωπο του Χαλίφη και του Σουλτάνου είναι ιερό και απαραβίαστο”. Το κίνημα που επικεφαλής του είναι ο Κεμάλ θέλει να σώσει το “ιερό” πρόσωπο του Χαλίφη από τα εχθρικά χέρια – αυτή είναι η άποψη αυτού του κόμματος» (https://www.marxists.org/history/international/comintern/baku/ch01.htm).
20. Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, Παγκόσμια Ιστορία, τόμ. Η1Η2, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, σελ. 637-650.
21. Το φαινόμενο αυτό, η έρευνα για τις πνευματικές ρίζες της ακροδεξιάς πολιτικής, η διαμόρφωση της γερμανικής ιδεολογίας και η προϊστορία της σχέσης της άκρας Δεξιάς με τη μεταμοντέρνα σκέψη αναπτύσσεται υποδειγματικά στο: Richard Wolin, Η γοητεία του ανορθολογισμού. Το ειδύλλιο της διανόησης με τον φασισμό. Από τον Νίτσε στον Μεταμοντερνισμό (πρωτότυπ. τίτλος The Seduction of Unreason), εκδ. Πόλις, 2007.
22. Για τον παντουρκισμό δες το βιβλίο ενός από τους ιδεολογικούς εκπροσώπους του: Tekin Alp, Τhe turkish and pan-turkish ideal, επανέκδοση, Λονδίνο, εκδ. Liberty Press, χ.χ. Εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1915. Στα ελληνικά εκδόθηκε το 1992. Το παντουρκιστικό φαινόμενο παρουσιάζεται αναλυτικά στη μελέτη: Jacob M. Landau, Ο παντουρκισμός. Το δόγμα του τουρκικού επεκτατισμού, Αθήνα, εκδ. Θετίλη, 1985.
23. Dimitris A. Zeginis, Nationalism and the reality of the nation-state: The case of Greece and Turkey in relation to the European orientation in the two countries”, Ph.D. Thesis, University of Essex, 1993, σελ. 195-203.
24. Aριστοτέλης Μητράρας, Το εθνικιστικό τρίπτυχο. Εκτουρκισμός-εξισλαμισμός-εκσυγχρονισμός στην ποίηση του Ζιγιά Γκιοκάλπ, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2012.
25. “The Salonica Congress. Young Turks and their programme”, εφημ. The Times, Λονδίνο, 3 Οκτωβρίου 1911.
26. Taner Aksam, Mια επαίσχυντη πράξη, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 2007, σελ. 141.
27. Δημήτρης Γληνός, «Η τουρκική μεταπολίτευσις και αι συνέπειαι αυτής», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1998, σελ. 101-134.
28. Γεώργιος Σκληρός, «Το Ζήτημα της Ανατολής», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1998, σελ. 77-99.
29. Κεντρικό άρθρο, Λαός, Κωνσταντινούπολη, 18 Ιανουαρίου 1909.
45. Στο Β΄ συνέδριο του ΣΕΚΕ, τον Απρίλιο του 1920, αποφασίζεται η προσθήκη της λέξης «Κομμουνιστικό» στον τίτλο και γίνεται έτσι ΣΕΚΕ(Κ) (Μανώλη Κόρακα, «Ο Ελληνικός συνδικαλισμός». Αναφορά από τον Λιβιεράτο Δημήτρη, Το Ελληνικό Εργατικό Κίνημα 1918-1923, Αθήνα, εκδ. Καρανάση, 1976, σελ. 31, 45.)
46. Παυλίδης Ελευθέριος, Ο Ελληνισμός της Ρωσίας και τα 33 χρόνια του εν Αθήναις σωματείου των εκ Ρωσίας Ελλήνων, Αθήνα, εκδ. Σωματείο των εκ Ρωσίας Ελλήνων, 1953, σελ. 57-60.
47. Ελευθέριος Σταυρίδης, Τα παρασκήνια του ΚΚΕ, Αθήνα, 1953, σελ. 56.
48. Αβραάμ Μπεναρόγια, Η πρώτη σταδιοδρομία του Ελληνικού προλεταριάτου, Αθήνα, εκδ. Κομμούνα, 1986, σελ. 157, 34.
49. Προκήρυξη του «εκτελεστικού συμβουλίου των σοβιέτ των στρατιωτών της Ελλάδος», προς τους «Κομμουνιστές στρατιώτες του μετώπου». Το ΚΚΕ, Επίσημα κείμενα, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, τόμ. Α΄, σελ. 170.
50. Το ΚΚΕ, Επίσημα κείμενα, ό.π., τόμ. Α΄, σελ. 104.
51. Ελευθέριος Σταυρίδης, ό.π., σελ. 59, 60.
52. Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία της Ελλάδας, τόμ. 13, εκδ. 20ος Αιώνας, 1958, σελ. 543-544.
* Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας στο ΑΠΘ και μαθηματικός. Το παρόν είναι αποσπάσματα από το άρθρο του στη Μαρξιστική Σκέψη τόμ. 14, σελ. 61-85.
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΥΧΟΔΙΟΚΤΙΣΜΟΥΣ ΤΩΝ ΒΕΝΙΖΕΛΙΚΩΝ, ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΙΛΟΜΟΝΑΡΧΙΚΩΝ
Ο χαρακτήρας τους Μικρασιατικού πολέμου 1919-1922, δεν ήταν ούτε, αμυντικός δηλαδή ένας δίκαιος πόλεμος που γίνεται για την υπεράσπιση των βωμών και εστιών ούτε απελευθερωτικός διότι απελευθερωτικός είναι ό πόλεμος που ελευθερώνεις μια περιοχή που ο πληθυσμός που απελευθερώνεται από τον δυνάστη είναι η πλειοψηφία του πληθυσμού και όχι η μειοψηφία , ούτε δημοκρατικός γιατί σε αυτή την περίπτωση παρέχεις πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα σε αυτούς που απελευθερώνεις: Όπως δικαίωμα ψήφου, εκλογές, πολιτικά δικαιώματα, συμμετοχική δημοκρατία κ.λ.π κάτι που δεν έγινε ποτέ .
Αντίθετα έβλεπαν όλους σαν υποτελείς και σκλάβους στο κράτος των Αθηνών Χριστιανούς και Μουσουλμάνους, και ιδιαίτερα τους Έλληνες Μικρασιάτες τους χαρακτήριζαν σαν Τουρκόσπορούς αρκετοί Ελλαδικοί αξιωματούχοι , και δημιούργησαν με αυτή την πρωτόγονη και ηλίθια τακτική τους όχι ενότητα στην βάση της κοινωνίας αλλά φυλετικό και θρησκευτικό μίσος μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων με όλες τις συνέπειες αργότερα..
Ποτέ οι αρχαίοι Έλληνες δεν καλλιέργησαν στους λαούς που κατέκτησαν το φυλετικό μίσος αντίθετα καλλιέργησαν νοοτροπία συνεργασίας , ισοτιμίας και έτσι τους ενσωμάτωναν..
Ουσιαστικά το Ελληνικό κράτος για τους Μικρασιάτες, ήταν κακιά μητριά και όχι μάνα, για δε τους μουσουλμάνους εχθρικό και απωθητικό, διότι όλους αυτούς τους θεώρησε υπηκόους και όχι σαν πολίτες με δικαιώματα όπως προέβλεπε η συνθήκη των Σεβρών που σε αυτόν το τομέα οι αυταρχικές κυβερνήσεις των Αθηνών δεν έκαναν τίποτε για να ενώσουν τους λαούς στην προοπτική της ενσωμάτωσης της περιοχής της Σμύρνης στην Ελλάδα..
Ο δε πόλεμος ήταν ένας καθαρός επιθετικός προσχηματικός πόλεμος με προκάλυμμα την Ελληνική εθνική μειονότητα που αποτελούσε το 20% του πληθυσμού που στο τέλος την πρόδωσαν αυτοί οι κύριοι ελεεινά και τρισάθλια , γατί στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρθηκα ποτέ για αυτούς τους ανθρώπους τους είχαν γραμμένους στα υποδήματα τους , όπως έχουν και σήμερα τον Ελληνικό λαό .
Θα θελα να συμπληρώσω αντιγράφοντας το http://users.sch.gr/mikrasia/kkemikra.htm του ν
του Χρήστου Τσιντζιλώνη Μικρασιατική καταστροφή 80 Χρόνια από τη Συνθήκη των Σεβρών
Ο Χαρακτήρας της εκστρατείας
Πέρα όμως από τις τεράστιες ευθύνες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τη μικρασιατική καταστροφή, για το ξερίζωμα του μικρασιατικού ελληνισμού από τις πανάρχαιες εστίες του, την κύρια, την πρωταρχική ευθύνη φέρνουν οι δυνάμεις της ελληνικής ολιγαρχίας, που εκπροσωπούνταν τότε από τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα, το κόμμα των Φιλελευθέρων και το Λαϊκό. Το πρώτο γιατί άρχισε τον τυχοδιωκτικό πόλεμο και το δεύτερο γιατί τον συνέχισε. Οι δυνάμεις αυτές, καθοδηγούμενες βασικά από στενά ταξικά κίνητρα και αγνοώντας το εθνικό συμφέρον, πλειοδοτούσαν σε υποτέλεια και δουλική υπακοή στα κελεύσματα των ιμπεριαλιστών.
Οι κύριες αιτίες της αντεθνικής και εγκληματικής στάσης και των δύο κομμάτων της ελληνικής ολιγαρχίας στα πολεμικά γεγονότα του 1919-1922 ήταν η οικονομική και πολιτική εξάρτηση της χώρας από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, η στενή σύνδεση των οικονομικών συμφερόντων της ντόπιας ολιγαρχίας με τα συμφέροντα των ξένων ιμπεριαλιστών και η πολιτική υποτέλειας που για τους παραπάνω λόγους ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί. ….
Η μικρασιατική καταστροφή έδειξε με τον πιο τραγικό τρόπο τα ολέθρια αποτελέσματα από τη συμμετοχή της Ελλάδας στους πολεμικούς συνασπισμούς και στις πολεμικές περιπέτειες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. …
Τα πολεμικά γεγονότα του 1919-1922 που οδήγησαν στη μικρασιατική καταστροφή έδειξαν ότι οι «σύμμαχοι» και «φίλοι» της Ελλάδας, που προέρχονταν είτε προέρχονται και σήμερα από το στρατόπεδο του ιμπεριαλισμού, ήταν κι εξακολουθούν να είναι οι πιο άσπονδοι εχθροί της, που δε λογάριασαν και δε λογαριάζουν τα εθνικά μας συμφέροντα είτε το λαό μας, μα πάντα έβαζαν και βάζουν πάνω απ’ όλα τα δικά τους οικονομικά, πολιτικά και στρατηγικά συμφέροντα και
Κάνουμε μια παρένθεση πηγή http://atexei-56-toy-ploytoy-tis-xoras/
. Στοιχεία για την υπερσυγκέντρωση του πλούτου στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον πλανήτη παρουσιάζει η τελευταία έκθεση της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse. Σύμφωνα με τα στοιχεία το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 48% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ στην Ελλάδα το 1% συγκεντρώνει το 56,1% του εγχώριου πλούτου. Η τράπεζα προειδοποιεί πως η αύξηση της ανισότητας μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα ύφεση.
Τα στοιχεία για την Ελλάδα καταδεικνύουν πως το 1% ενισχύθηκε την περίοδο της κρίσης. Ειδικότερα το πλουσιότερο 1% των Ελλήνων κατείχε το 2000 το 54,1% του πλούτου, το 2007 το 48,6%, ενώ το 2014 το 56,1%.
Και βέβαια η ελληνική ολιγαρχία πληρώνει ελάχιστους φόρους ενώ κατέχει το 56% του πλούτου , μια απλή ανάγνωση των φορολογικών εσόδων του γενικού λογιστηρίου του κράτους θα μας δείξει ότι το 95% των εσόδων της Ελλάδας το 2013 προέρχονται από μισθωτούς, συνταξιούχους , μεσαία τάξη και μικροεπιχειρηματίες που κατέχουν το 44% του πλούτου της χώρας, είτε μέσω των άμεσων .η των έμμεσων φόρων. Αυτοί που αποτελούν το 1% του πληθυσμού κατέχουν το 57% του πλούτου, και πληρώνουν το 5% των φορολογικών εσόδων της χώρας!!!!, Για να καταλάβουμε ποιοι δεν πληρώνουν φόρους, η ποιοί πληρώνουν ελαχιστότατους.. Αυτοί οι άνθρωποι είναι αυτοί που αυξάνουν τα κέρδη τους, μέσω των πολέμων και της ελεγχόμενης οικονομικών κρίσεων, που επιφέρουν όμως δυστυχίας στους ων ανθρώπους και τότε 1920-1922 και σήμερα..
Τα στοιχεία για την Ελλάδα καταδεικνύουν πως το 1% των πλουσίων ενισχύθηκε την περίοδο της κρίσης. Ειδικότερα: Το 1% των Ελλήνων κατείχε το 2000 το 54,1% του πλούτου, το 2007 το 48,6%, ενώ το 2014 το 56,1%.
6 Ο ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΟΣ ΑΓΩΜΑΣ ΤΟΥ ΣΕΚΕ(ΚΚΕ)
Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), από την έναρξη ακόμη της Μικρασιατικής Εκστρατείας, με την απόβαση του στρατού στη Σμύρνη, αποκάλυπτε το χαρακτήρα της και ήταν το μόνο κόμμα που αντιτάχτηκε στον άδικο και τυχοδιωκτικό πόλεμο. Προειδοποίησε το λαό για τις συνέπειές του και πάλεψε, με όλες τις δυνάμεις του, για να τον αποτρέψει, αψηφώντας τις άπειρες διώξεις (φυλάκιση ολόκληρης της ΚΕ του ΣΕΚΕ, φυλακίσεις και εξορίες στελεχών του), που υπέστη γι’ αυτήν τη συνεπή στάση του απέναντι στην εργατική τάξη και το λαό της Ελλάδας. Ετσι, στηριγμένο στη μαρξιστική – λενινιστική θεωρία, αν και νεαρό τότε κόμμα με λιγοστές δυνάμεις, πάλευε ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τις κατακτητικές επιδιώξεις της άρχουσας τάξης, που μόνο δεινά επέφεραν στον λαό..
Προκήρυξις του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος
Το κόμμα μας έχει την υποχρέωσιν ν’ αποκαλύψη εις τα μάτια των εργαζομένων τάξεων της χώρας το αίσχος που περικαλύπτουν αι περίφημοι αυταί συνθήκαι της ειρήνης, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η συνθήκη με την Τουρκίαν. Εχει υποχρέωσιν ν’ αποκαλύψη ιδίως το ψεύδος που περικαλύπτει η ειρήνη αυτή, τον μύθον περί της απελευθερώσεως υποδούλων πληθυσμών, το ψεύδος περί του δήθεν τερματισμού του πολέμου. Οι υπόδουλοι πληθυσμοί δεν απηλευθερώθησαν. Ο πόλεμος δεν ετελείωσεν. Απλώς διά της ειρήνης ταύτης ετέθησαν αι βάσεις των πολέμων της αύριον, τους οποίους μελετούν να εξαπολύσουν……..
Σύντροφοι προλετάριοι των πόλεων και των αγρών, εργάται, χωρικοί, βιοπαλαισταί!Απέναντι της καταστάσεως ταύτης η οποία εξωτερικώς μεν οδηγεί την χώραν προς νέους αγνώστους πολέμους και νέας συμφοράς, εσωτερικώς δε οδηγεί αυτήν εις την πλέον αδυσώπητο χρεωκοπίαν και αθλιότητα, που επαυξάνει το αδιέξοδων και την απόγνωση των ταλαιπωρημένων μαζών, το Σοσιαλιστικόν εργατικόν κόμμα υψώνει την φωνήν του και καταγγέλλει ως συνένοχα και υπεύθυνα όλα εν γένει τα αστικά κόμματα,
«Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ», τόμος πρώτος, σελ. 104-11
Πολύ προφητική και ευστοχή ανακοίνωση για τα δεινά που θα ερχονταν από τις πολεμοκάπηλες κυβερνήσεις.
Να τι έγραφε το ΣΕΚΕ για τον χαρακτήρα των δύο κομμάτων Βενιζελικών και βασιλοφρόνων στις ς παραμονές των εκλογών του Νοεμβρίου του 1920
Ο λαός υπέφερε, εδιώχθη, εφυλακίσθη, εξωρίσθη, εδάρη, ετουφεκίσθη, επείνασε, εδυστύχησε. Ο πόλεμος, η τρομοκρατία και η εκμετάλλευσις ηύξησαν την δυστυχίαν και την αθλιότητά του εις σημείον που υπερβαίνει τα όρια της ανθρωπίνης αντοχής. Ο εργάτης, ο χωρικός, ο υπάλληλος, ο μικροαστός και ο μικροεπαγγελματίας, αντιμετωπίζει σήμερα τη φτώχεια και τη δυστυχία υπό την πλέον απαίσιά της μορφή, ενώ οι πατριδέμποροι σκορπούν επιδεικτικώς εις τους δρόμους τον κλεμένο ιδρώτα του δυστυχισμένου λαού
Αυταί ήσαν για τον λαόν αι συνέπειαι της μεταξύ των δύο αστικών μερίδων πάλης, εις την οποίαν δυστυχώς δεν ημπόρεσε να παραμείνει ξένος. Τα δύο αυτά κόμματα είναι εκείνα που εμφανίζονται σήμερα και πάλιν ενώπιον του λαού, διεκδικούντα την ψήφον του και την εξουσίαν.
Το ένα εκπροσωπεί μίαν συμμορίαν ληστών, οι οποίοι, ενώ ο μισός ελληνικός λαός ερρίχνετο εις τας φυλακάς και ο άλλος μισός εστέλετο να σκοτωθή εις τα διάφορα μέτωπα, επλούτιζαν αισχροκερδούντες και εκμεταλλευόμενοι το αίμα και τον ιδρώτα του, τη συνενοχή και τη υποστηρίξει του κράτους. Είναι οι άνθρωποι που γυρίζουν ολημερίς με τα πολυτελή αυτοκίνητά των εις τους δρόμους προβάλλοντες κατά τον πλέον αναίσχυντον τρόπον κατά πρόσωπον της λαϊκής δυστυχίας τα κλεμμένα πλούτη των. Είναι οι άνθρωποι που έχουν συμφέρον να διατηρήσουν με κάθε τρόπον το σημερινόν καθεστώς της βίας και της τρομοκρατίας για να κρατήσουν την εξουσίαν και τας ατίμως αποκτηθείσας περιουσίας των, για να συνεχίσουν το έργον της εκμεταλλεύσεως των εργαζομένων λαϊκών τάξεων.
Το άλλο εκπροσωπεί εκείνους, οι όποιοι μείναντες μακράν της εξουσίας, εστερήθησαν όλων αυτών των αγαθών, τα οποία τώρα προσπαθούν να αποκτήσουν. Εκπροσωπεί τον παλαιόν πολιτικόν κόσμον της Ελλάδος τον βουτηγμένον εις τον βούρκον της φαυλότητος, τον προσπαθούντα να αρπάξη την ψήφον του λαού, για να αναρριχηθεί εις την ράχην του, τον αποπειρώμενον να γυρίση πίσω εις την πολιτικήν ζωήν μαζί με όλας τας απηρχαιωμένας πολιτικάς και κοινωνικάς αντιλήψεις του, σέρνων μαζί του μίαν στρατοκρατικήν τάξιν, η οποία εδημιουργήθη με τους βαλκανικούς πολέμους γύρω εις την βασιλικήν αυλήν και της οποίας την πίεσιν και την αυθαιρεσίαν έλαβε ο λαός την ευκαιρίαν να γνωρίση και να αισθανθή κατά την κωνσταντινικήν περίοδον την τόσο φρικώδη, όσον η σημερινή περίοδος της βενιζελοκρατίας. Και τα δύο κόμματα, κόμματα της ίδιας ληστρικής τάξεως εκπροσωπούν τον πόλεμον. Η ουδετερότης, η ειρήνη, αι συνταγματικαί ελευθερίαι κατήντησαν λέξεις κεναί, πίσω από τας όποιας εκδηλώνεται καθαρά η άμιλλα μεταξύ των δύο μερίδων, ποία θα προσφέρει τας περισσοτέρας υπηρεσίας εις τους ισχυρούς της Ευρώπης σπρώχνουσα τον λαόν από πόλεμον εις πόλεμον μέσα εις τα βάθη της Ανατολής, διά να έχει την πολιτικήν των υποστήριξιν, διά να επιβληθεί διά της δυνάμεώς των επί του ελληνικού λαού. Και εις των δύο την σημαίαν είναι χαραγμέναι αι λέξεις: «Εκμετάλλευσις – αίμα».
Αθήναι 27 Σεπτεμβρίου 1920Η Κεντρική ΕπιτροπήΝ. Δημητράτος, Γ. Δούμας, I. Κορδάτος,
Π. Δημητράτος, Μ. Σιδέρης».***
Δυστυχώς όλες οι προβλέψεις του ΣΕΚΕ(ΚΚΕ) το 1920 επιβεβαιώθηκαν με τον πιο τραγικό τρόπο με την μικρασιατική καταστροφή
ι. Και σε μεγάλο βαθμό ισχύουν ακόμα και σήμερα για τον χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ που έριξαν τον λαό στον όλεθρο του μνημόνιο και της χρεωκοπίας 2010-2014 υπηρετώντας πιστά την κερδοφορία της ολιγαρχίας του πλούτου .
7. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
ΚΑΙ Η ΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΑΦΡΟΝΩΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟΥ
Έτσι αυτός ο άφρων πόλεμος μοιραία οδήγησε στον ξεριζωμό του Ελληνισμού διότι αυτήν την κρίσιμη περίοδο οι τυχοδιώκτες και μοιραίοι Βενιζελικοί έμπλεξαν την Ελλάδα σε μεγάλες περιπέτειες χωρίς καμιά διεθνή υποστήριξή και οι δειλοί και άβουλοι της κυβέρνηση Γούναρη ολοκλήρωσε το έγκλημα που ξεκίνησε ό άφρων Βενιζέλος, το πόλεμο δηλαδή για λογαριασμό των Άγγλων αλλά τον λογαριασμό και την λυπητερή να την πληρώσουν τραγικά στο τέλος οι Μικρασιάτες.,
Και ότι ό πόλεμος ήταν άφρων δεν το είπαν μόνο οι κομμουνιστές αλλά και πάρα πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι το είδαν, αλλά η άρχουσα τάξη της Ελλάδας είχε τα μάτια και τα αυτιά της κλειστά. βαδίζοντας ολοταχώς τον όλεθρο της καταστροφής .
Στις 18 Ιανουαρίου του 1921 ο αρχηγός της Επιτελικής υπηρεσίας του Στράτου, στρατηγός Κ. Γουβέλης, σε υπόμνημά του προς την κυβέρνηση γράφει ανάμεσα σε άλλα[41]: «Η Μικρασιατική εκστρατεία, ως εξέθηκα υμιν, επ’ ουδενί λόγω έπρεπε να επιχειρηθή… Μόνο άφρων θα ετόλμων να είπω, θα ήτο δυνατόν να συλλάβη τοιούτον σχέδιον πολιτικής και στρατιωτικής ενεργείας και να προβή εις εκτέλεσιν τοιαύτης παρατόλμου υπερποντίας εκστρατείας ριψοκινδύνου κι αμφιβόλου λίαν, τελικής και οριστικής επιτυχίας απαιτούσης δε κολοσσιαίας θυσίας και δυσβάστακτα δια τον Ελληνικόν κράτος και τον λαόν βάρη…». Και να σκεφθεί κανείς πως όλα αυτά γράφονται προτού φανεί στον ορίζοντα η μικρασιατική καταστροφή…!
Ολόκληρο το υπόμνημα: Μ. Ροδά: «Απομνημονεύματα- Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία- Μικρασιατική Καταστροφή», Αθήναι 1950, σελ. 379- 381
Και το μεγάλο ερώτημα που πλανάτε είναι γιατί δεν προσπάθησαν ποτέ το διάστημα 1919-1922 σε συνεννόησης με τους συμμάχους η Ελληνική διοίκηση να κάνει εκλογές στην Σμύρνη ώστε να υπάρχει μια νομιμοποιημένη διοίκηση με λαϊκή αποδοχή με προοπτική ενσωμάτωσης στον Εθνικό κορμό.
Τελικά και ουσιαστικά οι Βενιζελικοί πήγαν στην Σμύρνη για λογαριασμό των Άγγλων και μόνο, και ο πόλεμος έγινε για λογαριασμό τους, και όλα τα άλλα είναι κουραφέξαλα για τους αφελείς και τους βλάκες..
Διότι βάση της συνθήκης Σεβρών για την Ελλάδα προβλέπεται « Την παραχώρηση στην Ελλάδα από το Σουλτάνο της άσκησης των κυριαρχικών του δικαιωμάτων σ’ όλη την περιοχή της Σμύρνης, με αρκετά μεγάλη ενδοχώρα» «¨Αναλαμβάνει την ευθύνη διοί¬κησης των εδαφών αυτών, με την υποχρέωση σύγκλησης μιας μορ¬φής τοπικής βουλής, στην οποία θα έπαιρναν μέρος οι διάφορες εθνι¬κότητες της περιοχής. Η τοπική αυτή βουλή θα είχε, μετά από πέ-ντε χρόνια το δικαίωμα να ζητήσει την οριστική προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα από την Κ.τ.Ε. Στην Ελλάδα, επίσης, δινόταν το δικαίωμα διατήρησης στην πε¬ριοχή των αναγκαίων στρατιωτικών δυνάμεων για την τήρηση της τάξης.»
Αντιγραφω από http://users.sch.gr/mikrasia/kkemikra.htm του Χρήστου Τσιντζιλώνη
Το 1957, ο υπουργός Εξωτερικών της τότε κυβέρνησης Κ. Καραμανλή, Ε. Αβέρωφ, από το επίσημο βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, απαντώντας στον Τούρκο συνάδελφό του, είπε: «…Ο πόλεμος αυτός έγινε, διότι προσεκλήθημεν όπως συμμετάσχομεν εις αυτόν υπό της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, αι οποίαι, δυνάμει της Συνθήκης των Σεβρών, εισέβαλαν εις την Μικράν Ασίαν και εκάλεσαν την Ελλάδα να καταλάβει την ακτήν, την οποίαν όντως κατέλαβαν… Πρέπει να αναγνωρίσομεν ότι η Τουρκία απήντησε με μίαν υπερηφάνειαν και μίαν γενναιότητα, η οποία της έδωσε την εθνικήν της ανεξαρτησίαν. Αλλά πρέπει να υπάρξει προσοχή προτού αναφερθεί αυτός ο πόλεμος, ως πόλεμος ελληνικής κατακτήσεως. Ητο πόλεμος συμμαχικής κατακτήσεως, εις την οποίαν η Ελλάς εκλήθη να λάβει μέρος, αλλά βεβαίως δεν ήτο ελληνικός πόλεμος».
Να η έμπρακτη ομολογία για ποιους πήγε ο Ελληνικός στρατός στην Ιωνία, όχι βέβαια για να απελευθερώσει τους Μικρασιάτες, αλλά για να εξυπηρετήσει τις μεγάλες δυνάμεις κάνοντας τους τον χαμάλη με το αίμα των στρατευμένων παιδιών της Ελλάδας, να γιατί έγινε αυτή η άφρονα εκστρατεία.
Νομίζω δεν χρειάζεται καμιά άλλη απόδειξη τα γεγονότα μιλάνε..
Γιαυτό η Ελληνική διοίκησης τίποτε δε έκανε στην πράξη τίποτε για να προχωρήσει το διάστημα 1919-1922 η ενσωμάτωση της Σμύρνης στην Ελλάδα, αντίθετα έκανε ότι μπορούσε για να τα χάσει όλα , σαν να είχαν μετανιώσει ή να μη το ήθελαν ποτέ….
Ουσιαστικά με τον τυχοδιωκτισμούς και τον επιθετικό πόλεμο που έκαναν από το θέρος του 1920 χωρίς καμιά διεθνή υποστήριξη , αλλά για λογαριασμό των Εγγλέζων οδηγηθήκαμε στην μικρασιατική καταστροφή.
Δεν μπορείτε να ‘χετε σεις πατρίδα ούτε ιδανικά. Τα ιδανικά σας και η πατρίδα σας είναι κλεισμένα μέσα στο σιχαμερό σας, συμφεροντολογικό σας εγώ, που την κτηνώδη απληστία του χορταίνει η θυσία του ανθρωπίνου αίματος Η πατρίδα αυτή που την περιτριγυρίζετε μ’ ένα γελοίο πλασματικό φωτοστέφανο είναι η δική μας η Πατρίδα. Και αληθινοί πατριώτες είμαστε εμείς……
. Αντιπολεμική προκήρυξη των κομμουνιστών του μετώπου 1922
Θα συμπλήρωνα και εγώ …. Εμείς είμαστε η πατρίδα οι εργαζόμενοι άνθρωποι που χύνομε καθημερινά το ιδρώτα και το αίμα μας για να επιβιώσουμε και να θρέψουμε τις οικογένειες μας, τα αδέλφια μας και τα παιδιά μας., και να ζήσουμε σαν άνθρωποι υπηρετώντας το έθος και το ήθος και όχι το χρήμα και τους ξένους .
Να γιατί οι αντιπολεμικές ιδέες των κομμουνιστών είναι πάντα φρέσκιες , νεανικές και ανθρώπινες και οδηγούν στην ειρήνη και την ευμάρεια τους ανθρώπους.
«….Πιο τραγικό θέαμα δεν μπορεί κανείς να φανταστεί. Είδα 7.000 ανθρώπους μέσα σε ένα πλοίο που χωρούσε το πολύ 2.000. Ήταν στοιβαγμένοι σαν σαρδέλες στο κατάστρωμα, μία ζωντανή, παλλόμενη μάζα ανθρώπινης δυστυχίας. Ταξίδευαν επί τέσσερις μέρες. Δεν είχαν χώρο να ξαπλώσουν για να κοιμηθούν, ούτε φαγητό να φάνε. Δεν υπήρχε πρόσβαση σε τουαλέτες. Επί τέσσερα μερόνυχτα πολλοί από αυτούς στέκονταν όρθιοι στο κατάστρωμα, μούσκεμα από την φθινοπωρινή βροχή, με τον παγωμένο νυχτερινό αέρα να τους τρυπάει τα κόκαλα και τον ήλιο του μεσημεριού να τους τσουρουφλίζει…»
Χένρυ Μοργκεντάου (παρατίθεται στο Bruce Clark, Δυο φορές ξένος: Οι μαζικές απελάσεις που διαμόρφωσαν την σύγχρονη Ελλάδα και Τουρκία, μετ. Βίκη Ποταμιάνου, Ποταμός 2007, σ. 193).
Ο μοιραίος Αύγουστος του 1921
Η εκστρατεία του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία κρίθηκε στρατιωτικά τον Αύγουστο του 1921. Στις 8 Αυγούστου ο ελληνικός στρατός είχε διαβεί τον Σαγγάριο. Ο εχθρός ήταν ακριβώς απέναντι, μετωπικά. Η γενική επίθεση αποφασίστηκε για την επομένη, 11 Αυγούστου.
Η πρώτη μέρα κύλησε θετικά για τον ελληνικό στρατό, αλλά έγινε εσφαλμένη εκτίμηση, κυρίως λόγω εσφαλμένης χαρτογράφησης, πως ο τουρκικός στρατός απομακρύνονταν από τον Σαγγάριο και υποχωρούσε προς Άγκυρα, διότι διέβλεπε κίνδυνο υπερκέρασης. Επομένως, σύμφωνα με αυτήν την εκτίμηση, έπρεπε η Στρατιά να ακολουθήσει την ίδια κατεύθυνση, συνεχίζοντας με ασφαλή πορεία την προέλαση και την γρήγορη διάλυση του τουρκικού στρατού.
Οι τουρκικές δυνάμεις ήταν σημαντικές, σχεδόν ίσες με τις ελληνικές, με μεγάλες δυνατότητες εφεδρείας. Ο Κεμάλ είχε οργανώσει εντατική στρατολογία, είχε μεταφέρει όλες του τις δυνάμεις στον Σαγγάριο και επιπλέον αντιμετώπιζε το χαμηλό ηθικό των στρατιωτών του με το πυροβολικό που απειλούσε τους λιποτάκτες με θάνατο. Επιπλέον το επιτελείο των αξιωματικών του ήταν συμπαγές, καλά εκπαιδευμένο από τους Γερμανούς και πολιτικά φανατισμένο για την εθνική αναγέννηση της Τουρκίας.
Στις 12 Αυγούστου το Α και Γ Σώμα Στρατού άρχισε, μετά τις επιτυχημένες επιχειρήσεις των προηγουμένων ημερών, την επίθεσή του. Το Α σώμα από το κέντρο επιτέθηκε στα οχυρά Ταμπούρογλου, αφού πέρασε τον ποταμό Κατρατζί, και το Γ, στο αριστερό άκρο στα οχυρά του Ιλιντζά. Οι μάχες ήταν άγριες, σχεδόν σώμα με σώμα. Η προέλαση δύσκολη και βραδεία, παρότι παντού οι ελληνικές δυνάμεις νικούσαν και απωθούσαν τους αμυνόμενους. Οι έλληνες αξιωματικοί πολεμούσαν επικεφαλής των στρατιωτών, ενώ ακόμη και οι νοσοκόμοι πολεμούσαν σώμα με σώμα. Ήταν μια συνεχής, τρομερή πάλη, που κράτησε σχεδόν 20 μέρες, μέχρι τα τέλη Αυγούστου, οπότε και είχε υπερφαλαγγισθεί η πρώτη αμυντική τουρκική γραμμή άμυνας και ο ελληνικός στρατός βρέθηκε ενώπιον της δεύτερης.
Η Στρατιά, βλέποντας την σθεναρή αντίσταση του εχθρού επανεξέτασε την κατάσταση και ζήτησε στις 21 Αυγούστου από την κυβέρνηση εντολές, εκφράζοντας τις ανησυχίες της. Έτσι, η στρατιά δεν προχώρησε περιμένοντας οδηγίες. Ήταν ένα κρίσιμο λάθος, διότι εάν η προέλαση συνεχίζονταν, θα ήταν πιθανότατη η τελική επικράτηση και η κατάληψη της Άγκυρας. Η καθυστέρηση έδωσε κρίσιμο χρόνο ανασύνταξης των τουρκικών δυνάμεων, ενώ σκόρπισε και αμφιβολίες για την προοπτική του πολέμου.
Έτσι, οι τούρκοι, μια εβδομάδα μετά, προς της αδρανούσης ελληνικής στρατιάς, εξαπέλυσαν ισχυρή αντεπίθεση στις 28 Αυγούστου. Η συνέχεια υπήρξε σχεδόν αναπόφευκτη. Το ηθικό του στρατού κατέπεσε και η ελληνική κυβέρνηση διεπίστωσε πως ήταν αδύνατη πλέον η προέλαση. Σύρθηκε έτσι υποχρεωτικά σε διαπραγματεύσεις ειρήνης, που άρχισαν στις αρχές Οκτωβρίου του 1921 και δεν θα ολοκληρώνονταν παρά μόνον μετά το τέλος της τουρκικής αντεπίθεσης και την συντριβή του ελληνικού στρατού και τον σφαγιασμό του μικρασιατικού ελληνισμού. Διότι, η Γαλλία στο μεταξύ είχε αποφασίσει να απεμπλακεί από την Συρία, ώστε να αποφύγει περαιτέρω απώλειες και άρχισε επαφές και διαπραγματεύσεις με τους τούρκους. Οι συνεννοήσεις γάλλων και τούρκων κατέληξαν σε συμφωνία, στις 20 Οκτωβρίου 1921 στην Άγκυρα.
Μετά τη συμφωνία αυτή, οι κεμαλικές δυνάμεις κατέστη δυνατόν να προμηθευτούν από τους αποχωρούντες γάλλους στην Κιλικία και την Συρία σημαντικό στρατιωτικό υλικό, 1500 οπλοπολυβόλα, πυροβόλα, πυρομαχικά, αεροπλάνα, και πολυάριθμα φορτηγά τύπου Μπερλιέ. Ήταν μια κρίσιμη εξέλιξη, διότι μέχρι τότε ο κεμαλικός στρατός δεν ήταν σε θέση να αντιπαρατεθεί τον ελληνικό στο πεδίο της μάχης.
Γίνεται φανερό, πως η βασική ευθύνη ήταν διπλής τάξεως: αφενός η πολιτική ηγεσία δεν έλαβε υπόψιν της τις επιφυλάξεις του επιτελείου και δεν παρέμεινε στην νίκη στο Εσκή Σεχήρ, διατάζοντας την προέλαση προς την Άγκυρα, αφετέρου το ελληνικό επιτελείο επέδειξε στην κρίσιμη στιγμή αδυναμία εκτίμησης και έκανε λανθασμένους χειρισμούς, με μοιραία οπωσδήποτε την απόφαση του διοικητή του Β Σώματος Στρατού Γαβαλά να μην προελάσει, σύμφωνα με τις διαταγές που είχε, αλλά να διατάξει υποχώρηση, αφήνοντας έτσι ακάλυπτο το αριστερό της ελληνικής στρατιάς και δίνοντας την ευκαιρία στον εχθρό να ανασυνταχθεί.
Οι συνέπειες αυτών των λαθών υπήρξαν οδυνηρές για την τύχη της μικρασιατικής εκστρατείας και φυσικά για τον ίδιο τον ελληνισμό, που αφενός έχασε μια μεγάλη ευκαιρία ιστορικής δικαίωσης και αφετέρου οδηγήθηκε στη μεγάλη καταστροφή της Μικράς Ασίας, που σφράγισε έκτοτε την τύχη του και περιόρισε δραματικά τις εθνικές του προοπτικές, τόσο στην Ανατολή, όσο, κυρίως, στην λεκάνη της Μεσογείου, διότι επέτρεψε τη δημιουργία ενός ισχυρότατου τουρκικού κράτους, που είχε πλέον τον έλεγχο των παραλίων της Μικράς Ασίας και ήταν ταυτόχρονα εθνικά και θρησκευτικά ομοιογενές.
Απόστολος Διαμαντής
tvxs.gr
[…] Διαβάστε: ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: Γιατί ηττήθηκαν οι Έλληνες; […]
… Γιατί να μην ήταν βολετό να είχα ξεκληριστεί κι εγώ, μαζί με τ’ άλλα τα παιδιά που ξεκληριστήκανε πέρα στους κάμπους της ντροπής, από βλακείες ηλιθίων εγωιστών… όλοι μας είμαστε με δάκρυα στα μάτια, μα είναι δυνατόν να ξαναπέσει η Σμύρνη στα χέρια του Τούρκου, το χωράει το κεφάλι ανθρώπου· τώρα που σου γράφω το μισοφέγγαρο ίσως στο κονάκι, και ο ήλιος βασιλεύει ήσυχος σαν και πάντα… Είμαι δυστυχισμένος, αδερφή μου…
…………………………………………………………………..Γ.Σεφέρης.
Κάποιες αναφορές του «Δημοκρατικού Μανιφέστου» στον Ελληνισμό της Μικρασίας (12 Φεβρουαρίου 1922)
Ένας αριθμός δημοκρατικών παραγόντων μ’ επικεφαλής τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου συνέταξαν και κυκλοφόρησαν το «Δημοκρατικό Μανιφέστο», παρεμβαίνοντας μ’ αυτό τον τρόπο στις εθνικές και πολιτικές εξελίξεις – δημοσιεύθηκε τούτο λογοκριμένο στις εφημερίδες «Πατρίς» και «Ελεύθερος Τύπος» στις 12 Φεβρουαρίου 1922, πριν δηλαδή την Μικρασιατική Καταστροφή, και φυσικά ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βάρος των συνταξάντων αλλά και δημοσιευσάντων το ντοκουμέντο αυτό της Ελληνικής ιστορίας.
Από το «Δημοκρατικό Μανιφέστο» απέσπασα κάποιες αναφορές στον Ελληνισμό της Μικρασίας και τις καταχωρώ σήμερα στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας», και τούτο διότι τις κρίνω εξαιρετικά διαφωτιστικές:
«… Παρ’ όλον τον πόθον προς επάνοδον εις τον ειρηνικόν βίον, δεν είναι δυνατόν να δεχθή η Ελλάς να επιβληθή εκ νέου Τουρκική Διοίκησις εις τα αποσπασθέντα δια της Συνθήκης των Σεβρών τμήματα της Μικράς Ασίας.
Από την εκ της Τουρκικής κατακτήσεως τέφραν εβλάστησεν εκεί και ανθεί η Ελληνική ζωή, παράγουσα πλούτον, κτίζουσα πόλεις, εξαπλώνουσα τα φώτα, δημιουργούσα πολιτισμόν, ζωή, η οποία ενσαρκώνεται εις εκατομμύριον ανθρωπίνων υπάρξεων, εχουσών την πλέον ισχυράν εθνικήν συνείδησιν και θέλησιν.
Και όλα αυτά υπό την σκληρήν πίεσιν και τον κατατρεγμόν του πλέον βάρβαρου κατακτητού. Εκ τούτου γίνεται φανερόν ποίας Εθνότητος πεδίον δράσεως δια λόγους και γεωγραφικούς και φυλετικούς είναι αναγκαίως τα μέρη εκείνα, όπως άλλωστε και η ιστορία των το μαρτυρεί, ενώ ουδέν αποδεικνύουν τοπικαί μικραί αλλοεθνείς πλειοψηφίαι, αίτινες και εγεννήθησαν από την πλέον καταστρεπτικήν κατάκτησιν και διατηρούνται χάρις εις αυτήν.
Την Ελληνικήν, λοιπόν, αυτήν ζωήν, δεν είναι δυνατόν να παραδώσωμεν εις τους Τούρκους πάλιν, μετά τριών ετών ελεύθερον βίον, ακόμη και δια λόγους μόνον φιλανθρωπίας.
Οι Τούρκοι στάθηκαν ανίκανοι να δημιουργήσουν ιδικόν των ανώτερον πολιτισμόν ή να δεχθούν τον πολιτισμόν των Εθνών που κατέκτησαν. Την επιβολήν των επ’ αυτών εστήριξαν διαρκώς εις την πλέον ωμήν βίαν, εις την παρεμπόδισιν της προκοπής των υποδούλων, των οποίων κάθε οικονομική, ηθική και πνευματική ανύψωσις επνίγετο και πνίγεται πάντοτε εις το αίμα και την αρπαγήν.
Τι, λοιπόν, περιμένει τον Ελληνισμόν της Μικράς Ασίας, παραδιδόμενον εκ νέου εις τους Τούρκους, το γνωρίζομεν. Και αν το παλαιόν μαρτυρολόγιον του Γένους κείται μακράν εις την μνήμην, βοούν οι διωγμοί, αι σφαγαί, τα βασανιστήρια και αι αρπαγαί, αι από του 1913 κατά των ομοεθνών μας διαπραττόμεναι συστηματικώς εις την Μικράν Ασίαν και Θράκην κατ’ επιταγήν αυτού του Κράτους (του Τουρκικού δηλαδή), όπως πάντοτε, καθώς και η επίσης τραγική τύχη των Αρμενίων.
Δεν είμεθα δε τόσον απλοϊκοί, δια να πιστεύσωμεν εις προστασίας μειοψηφιών, εμπιστευμένας εις οιασδήποτε Αρχάς, εντός περιβάλλοντος Τουρκικής Διοικήσεως. …»
http://www.kosmosnf.gr/2014/09/dimokratiko-manifesto/
Η διαμόρφωση της δύναμης του ανθρώπινου δυναμικού του Ελληνικού Στρατού και ειδικότερα της Στρατιάς Μικράς Ασίας κατά το διάστημα 1η Μαρτίου – 21η Ιουνίου 1921, Μέρος Α’
Προβλήματα και παθογένειες του συστήματος
Υπόμνημα Γουβέλη
————————————-
Στην φωτογραφία ο αρχηγός της «Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού» ( ότι σήμερα θα λέγαμε ΑΓΕΣ) στις αρχές του 1921, Στρατηγός Κωνσταντίνος Γουβέλης (1868-1934), πολεμιστής και αφοσιωμένος Κωνσταντινικός που είχε εξοριστεί από τον Βενιζέλο.
Στις 18.1.1921 (π.η) κατόπιν διαταγής στέλνει υπόμνημα προς τον Υπουργό Στρατιωτικών και αρχηγό της πλειοψηφίας Δημήτριο Γούναρη για το «δέον γενέσθαι», επισημαίνει την ανάγκη ταχύτατης ενέργειας, επιστρατευση 4+3 κλάσεων και όρια του μελλοντικού Ελληνικού κράτους στην γραμμή » Ηράκλεια Πόντου ( τουρκ. Karadeniz Eregl)i-Ατάλλεια ( τουρκ. Antalya).
Επαναλαμβάνει διαρκώς την ανάγκη ταχύτητατης ενέργειας. Δεν εισακούστηκε, υπέβαλε παραίτηση λίγο μετά.
Έκτοτε το Υπόμνημα Γουβέλη συζητείται ως η μόνη πρόταση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε νικηφόρο αποτέλεσμα, ειδικά με την εκ των υστέρων γνώση.
George Giannopoulos
———————————–
ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΣΤΡΑΤΟΥ
18 Ιανουαρίου 1921
ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Προσωπικό για τον κ. Υπουργό Στρατιωτικών
Κύριε Πρόεδρε, κατόπιν προφορικής εντολής σας υποβάλω το παρών σημείωμα το οποίο περιλαμβάνει όσο συνοπτικότερα είναι δυνατόν σκέψεις και γνώμες τις οποίες προφορικά και εκτενώς σας ανάπτυξα κατά την τελευταία προ διημέρου συνάντηση μας.
Α. ΓΕΝΙΚΑ
Η Μικρασιατική εκστρατεία, όπως σας εξέθεσα κατά κανένα τρόπο δεν έπρεπε να επιχειρηθεί, στον χρόνο που έγινε, υπό τις περιστάσεις που το έθνος και το κράτος τελούσαν, δια της οδού που επιχειρήθηκε, με τους διπλωματικούς όρους που αναλήφθηκε, τις εθνολογικές και γεωγραφικές συνθήκες ( από άποψη θέσεως), εδαφικής διαμόρφωσης και μεγέθους που βρίσκεται η Μικρά Ασία.
Μόνο άφρονας, θα τολμούσα να πω, θα ήταν δυνατόν να συλλάβει τέτοιο σχέδιο πολιτικής και στρατιωτικής ενέργειας , να προχωρήσεις σε εκτέλεση τέτοιας παράτολμης υπερπόντιας εκστρατείας, ριψοκίνδυνης και εξαιρετικά αμφίβολης ως προς την πλήρη και οριστική επιτυχία της, που απαιτούσε δε κολοσσιαίες θυσίες και βάρη για την χώρα και τον λαό.
Όμως πλέον βρισκόμαστε στην Μικρά Ασία και είναι επιτακτική και αναπόφευκτη η ανάγκη να αναζητήσουμε διέξοδο από την δεινή αυτή κατάσταση, οφείλουμε να προσπαθήσουμε να εντοπίσουμε την προσφορότερη λύση του Μικρασιατικού αγώνα, ώστε ριζικά και οριστικά να θεραπεύσουμε την πυορροούσα αυτή πληγή.
Όλες οι δυσμενείς συνθήκες που παραπάνω ανέφερα εξακολουθούν να υφίστανται και αγώνας αποβαίνει δύσκολος και επικίνδυνος. Ευτυχώς όμως, όπως και προφορικά σε εξέθεσα, ο σημαντικότερος παράγοντας τυγχάνει τώρα ευνοϊκός για εμάς, Τουρκικός στρατός σχεδόν δεν υφίσταται αυτή την στιγμή.
Η γενικότερη κατάσταση αν εφαρμοστούν σε όλη τους την έκταση, ένταση και οπωσδήποτε έγκαιρα τα μέτρα που προτείνω, υπερεντείνοντας τις εθνικές δυνάμεις, μας παρέχει όχι απλώς ελπίδα αλλά βεβαιότητα για τον ταχύ, αίσιο και ένδοξο για την Ελλάδα τερματισμό του αγώνα.
Θεωρώ όμως ότι πρέπει να τονίσω πως για να επιτευχθούν τα παραπάνω απαιτείται τόλμη, αποφασιστικότητα και ταχύτητα δράσεως.
Georgios Manos
2 ώρες ·
Σαν σήμερα, 1 Αυγούστου 1921.
Η εκστρατεία της Άγκυρας.
Η αρχή του τέλους, για τον Ελληνισμό της Ανατολής.
«Στις 15 Ιουλίου (1921) γένηκε καινούργιο πολεμικό συμβούλιο στην Κιουτάχεια. Ήταν εκεί ο βασιλιάς Κωσταντίνος, ο πρωθυπουργός Γούναρης, ο υπουργός στρατιωτικών Θεοτόκης κι ούλοι οι στρατηγοί. Εκεί, πήρανε τη μεγάλη απόφαση. “Εκστρατεία στην Άγκυρα”! Η μεγάλη επίθεση θ’ αρχινούσε την πρώτη Αυγούστου (1921) το πρωί. Και για να είναι πιο κοντά στο μέτωπο, ο βασιλιάς πήγε το στρατηγείο του στο Εσκί Σεχίρ.
Eμένα η μονάδα μου ήτανε στο Σεβίσκιοϊ, κοντά στον ποταμό Πουρσάκ. Ήμουνα ο πιο καινούργιος, ανάμεσα σε φαντάρους που πολεμούσανε απ’ το ’12. Με τις γενειάδες τους, τα τριμμένα ρούχα και τη δόξα που κουβανούσανε, με φαίνονταν σαν τους ήρωες του 1821. Εκείνοι λευτέρωσαν την Ελλάδα, αυτοί την έκαμαν διπλή και τριπλή. Τήνε πήρανε απ’ τη Θεσσαλία και τήνε πήγανε ίσαμε τη Μικρασία και την Ανατολική Θράκη. Το πρωί, 1 Αυγούστου (1921), αρχίνησε η μεγάλη εξόρμηση της ελληνικής στρατιάς για το Σαγγάριο και την Άγκυρα. “Με τη βοήθεια του Θεού, εμπρός για τη νίκη!” βροντοφώναξε ο διοικητής μας. Τις πρώτες ημέρες πορπατούσαμε, πορπατούσαμε, κι οχτρός πουθενά. Οι Τούρκοι τραβήχτηκαν οπίσω. Και για να μας δυσκολέψουνε πιότερο, ανατίναξαν ούλη τη γραμμή του τρένου κι ούλα τα γιοφύρια, απ’ το Εσκί Σεχίρ ως το Σαγγάριο. Εκεί, ανατίναξαν και το μεγάλο γιοφύρι, το Μπεϊλίκ Κιοπρού. Ούλα έδειχναν πως μας καρτερούσανε εκείθε απ’ το ποτάμι. Αυτό οι δικοί μας δεν το λογάριασαν καλά. Μέρα με την ημέρα, τα τροφίματα δυσκολεύουνταν πολύ να μας έβρουνε. Κι όντας μας ήβρισκαν, ήτανε χαλασμένα, για πέταμα. Ζέστα βλέπεις! Κι από νερό; Τα πηγάδια και τα μπουνάρια τα ήβρισκαμε γιομάτα ψοφίμια, που τα έριξαν επίτηδες, για να μη μπορούμε να πιούμε. Τα χείλια μας άσπρισαν απ’ τη δείψα! Οι παλιοί φαντάροι ήτανε για λύπηση. Απ’ την ταλαιπώρια και την πείνα φύραιναν ολωσδιόλου. Πετσί και κόκαλο. Οι πυρετοί και τα εντερικά τούς έλιωναν. Μουλαταύτα, βαρυγκώμια δεν άκουγες. Μπορεί το κορμί τους, ώρες ώρες, να λύγαε, αμμά η ψυχή βάσταγε. Καρτερούσανε με λαχτάρα να έρθει «η ώρα της Άγκυρας». Μπαϊλντισμένοι από τόσους πολέμους, ήθελαν να ξεμπερδεύουνε μιαν ώρα αρχύτερα. «Άιντε, να τελειώνουμε! Αυτή θα είναι η τελευταία μας μάχη!» έλεγαν. Τους έβλεπα και δεν πίστευα πως, μέσα σ’ εκείνα τα σκελετωμένα κορμιά, έκρυβαν τέτοια αντρειοσύνη. Κοντά σ’ αυτοινούς, έπαιρναμε θάρρος κι εμείς, οι καινούργιοι, και καρτερούσαμε να έρθει η μεγάλη ώρα. Στις 10 Αυγούστου, ήμασταν στον ποταμό Γκεούκ Ινλάρ Κατραντζή. Εκεί, μας σταμάτησαν απανωτά τουφέκια και γερμανικά πολυβόλα μάξιμ, που βαρούσανε απ’ τα τροϋρινά αψηλώματα. Πήραμε διαταή να επιτεθούμε. Αχ, και να ήσασταν εκεί από καμιά μεριά! Ούλοι αυτοί οι νηστικοί, οι ψειριαμένοι, οι ξεθεωμένοι, όρμηξαν με το “αέραααα!” ομπρός σαν τα θεριά. Οι σφαίρες σβιντζίνιζαν απάνω απ’ τα κεφάλια τους, μα αυτοί δε λογάριαζαν νε σφαίρες νε οβίδες. Δεν τους ένοιαζε ο θάνατος! Στα χέρια τους, τα μάνλιχερ, τα μάουζερ και τα πυροβόλα Σαιντ-Ετιέν κελαηδούσανε, κι ο οχτρός δεν ήξευρε καταπού να φυλαχτεί. Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι, αμέτρητοι. “Πανικόβλητοι, ετράπησαν εις άτακτον φυγήν!» έλεγε την άλλην ημέρα ο διοικητής μας.
Στις 12 Αυγούστου ήμασταν στο Σαγγάριο. Το μηχανικό μας έστησε γιοφύρι και διαβήκαμε αντίκρυ.
Απ’ τις 13 ως τις 19 Αυγούστου, γένηκαν εκείθε απ’ το Σαγγάριο μάχες φοβερές, κι ο στρατός μας στις πιότερες βγήκε νικητής. Και κάθα ημέρα, οι Τούρκοι ούλο και τραβιούνταν παραπίσω. Στις 21, μας καρτερούσανε στο Καρακουγιού και μας ανάγκασαν να γυρίσουμε οπίσω. Ευτυχώς ήρθε το 2/39 Σύνταγμα Ευζώνων και κατάφεραμε να το ξαναπάρουμε. Μονάχα που σκοτώθηκαν πολλοί. Και μαζί τους, ο διοικητής του 2/39, ο Βλάσιος Καραχρήστος. Στις 22, μπήκαμε στο Εσκί Πολατλί. Ούλα έδειχναν πως ο δρόμος για την Άγκυρα ήτανε ανοιχτός. Η χαρά μας δε λέγεται με λόγια! «Άιντε, να πάρουμε και την πρωτεύουσα του Κεμάλ, να τελειώνουμε! Πολύ μας παίδεψαν!» άκουγες ολόυρα. Τουλάχιστον δε θα πάαιναν χαμένοι ούλοι αυτοί που σκοτώθηκαν.
Κι αποκεί που ούλοι καρτερούσαμε τη διαταή για την τελευταία επίθεση, τέτοια διαταή δεν ήρθε. Κι όχι μόνε αυτό, μα την άλλην ημέρα αρχίνησαν οι διαδόσεις. Τα μαντάτα μπερδεμένα. Τη μιάνα, θα πάμε για την Άγκυρα. Την άλληνα, θα γυρίσμε οπίσω. Μια θα πάμε, μια δε θα πάμε. Αυτό μας έκαμε σμπαράλια. Είναι σαν να κοσεύεις, και σε κόβουνε τη φόρα. Τις κατοπινές ημέρες, μας είχανε και κάθουμασταν. Νε ομπρός νε οπίσω. Εκεί, παλουκωμένοι. Ούλοι οι φαντάροι ύβριζαν τους απάνω. «Τους άχρηστους! Που θαρρούνε πως ο πόλεμος είναι παιχνίδι, που το αρχινάς και το σταματάς ό,τι ώρα θέλεις!». Ακόμα κι οι Τούρκοι μπερδεύτηκαν. “Για να σταματήσουνε αυτοί την ώρα που μας νικούνε, ούλο και κανείνα τέχνασμα θα μας μαγερεύουνε”, σκέφτουνταν. Μα σαν πέρασε το πρώτο ξάφνιασμα, ξεθάρρεψαν κι αρχίνησαν να μας βαρούνε.
Ώσπου αρχίνησαν άλλες διαδόσεις. Πως τα πράματα δε γένηκαν καταπώς μας τα έλεγαν. Πως οι Τούρκοι σε πολλές μάχες νίκησαν κι έκαμαν στο στρατό μας μεγάλη ζημιά. Πως οι σκοτωμένοι μας ήτανε αμέτρητοι. Πως δεν μπορούσαμε να πάμε άλλο, γιατί δεν είχαμε πολεμοφόδια και τροφίματα. Αυτοί, που ίσαμε τα εχτές μας τα έλεγαν έτσι, τώρα μας τα γύριζαν αλλιώς. Είναι να σαλεύει ο νους σου. Εμείς δεν τα πίστευαμε και καρτερούσαμε τη διαταή για την Άγκυρα. Μα αντίς γι’ αυτήνα, στις 27 Αυγούστου (1921) μας ήρθε άλλη διαταή. “Σύμπτυξις! Επιστρέφουμε εις το Εσκί Σεχίρ!” Αυτή δεν ήτανε διαταή, ήτανε μαχαιριά στην καρδιά. Μας κόπηκαν τα γόνατα! Βουβαμάρα παντού! Ξεύρεις τι είναι να νιώθεις νικητής, να είσαι τρεις ώρες απ’ την Άγκυρα και να σε λένε γύρνα οπίσω; Ίσαμ’ εκείνην την ημέρα, έβλεπαμε τους σκοτωμένους και δε μας ένοιαζε που την άλλην ημέρα μπορεί να ήμασταν εμείς στον τόπο τους. Έλεγαμε “Έπεσαν για την Πατρίδα!” Τώρα τους έκλαιγαμε, που έφυγαν άδικα των αδίκων. Με κλάματα και με ένα “γιατί;” στα χείλια, πήραμε το δρόμο του γυρισμού».
Απόσπασμα από το βιβλίο μου ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ ΗΤΑΝΕ ΑΛΛΙΩΣ.
Ανεξάρτητη Μεραρχία
Η Ανεξάρτητη Μεραρχία έφθασε στη Μικρά Ασία καθυστερημένα. Είχε συγκροτηθεί στη Θράκη τον Ιούλιο του 1921 για να συμμετάσχει στην κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως. Πρώτος διοικητής ήταν ο Υποστράτηγος Γεώργιος Λεοναρδόπουλος. Τόν Αυγουστο του 1922, διοικητής της ήταν ο Δημήτριος Θεοτόκης, μέ επιτελικούς αξιωματικούς τούς διοικητές των συνταγμάτων της, Κωνσταντίνου Ιωάννη, Τσίπουρα Ν., Κολομβότσο Ν. καί Μαυρογένους Σ. Η επίθεση των Τούρκων στη περιοχή του Αφιόν την βρήκε να κατέχει τον τομέα του Σεϊντή Γαζή – Ακ Ιν. Η Μεραρχία πήρε διαταγή να σπεύσει για βοήθεια του Α’ Σώματος, που σφάδαζε, ήδη, βαριά πληγωμένο. Ή κίνηση της Μεραρχίας άρχισε στις 16 Αυγούστου κι αμέσως τα τμήματα της αντιμετώπισαν σφοδρή αντίσταση.
Τό πρωϊνό της 18ης Αυγούστου, η Ανεξάρτητος Μεραρχία ξεκίνησε από το Σιδηροδρομικό Σταθμό Αλαγιούντ, με κατεύθυνση την Κιουτάχεια. Ωστόσο, μετά από μια πορεία 4 χιλιομέτρων η Μεραρχία στράφηκε προς νότον, ακολουθώντας την αμαξιτή οδό παραπλεύρως της κοίτης του ποταμού Γύμαρη, ο οποίος βρίσκεται μέσα σε ένα φαράγγι μήκους 18 χιλιομέτρων. Ο Γύμαρης είναι παραπόταμος του Σαγγάριου ποταμού. Εκεί σέ μία στενωπό, η Μεραρχία συνάντησε τά παραμορφωμένα από τά βασανιστήρια καί πολλές φορές ανασκολοπισμένα πτώματα Ελλήνων στρατιωτών. Ηταν οι στρατιώτες του 32ου Συντάγματος τό οποίο είχε εγκαταλείψει ο διοικητής του Π. Σπυρόπουλος, αφήνοντας τούς Ευζώνους του στή μοίρα τους. Ο Σπυρόπουλος ήταν από τίς περιπτώσεις εκείνων των ανίκανων αξιωματικών, ο οποίος είχε προαχθεί από λοχαγός σε αντισυνταγματάρχη μόνο καί μόνο εξαιτίας των πολιτικών του φρονημάτων. Η εκδίωξη άξιων αξιωματικών από τόν Γούναρη, καί η αντικατάστασή του μέ ανίκανους, έφερε τήν καταστροφή στην Μικρά Ασία καί τόν χαμό χιλιάδων στρατιωτών μας.
Η Ανεξάρτητη συνέχισε την πορεία της προς την Κιουτάχεια. Ο Ινονού διέταξε την 1η Μεραρχία Πεζικού, του Νουρεντίν, να την αναχαιτίσει. Κι αμέσως ξεκίνησε μια φονική μάχη, που διήρκεσε 12 ώρες. Οι δύο αντίπαλοι πολέμησαν με λύσσα καί οι Τούρκοι ανατράπηκαν. Ήταν μεγάλες οι απώλειες της μάχης εκείνης. Το 53ο Σύνταγμα είχε σχεδόν αποδεκατισθεί. Η Ανεξάρτητη συνέχισε πρός Ουσάκ. Κανείς δεν γνώριζε την παράδοση του Τρικούπη, όταν τό πρωΐ της 20ης Αυγούστου εμφανίστηκε ένα ελληνικό αεροπλάνο το οποίο, αφού αναγνώρισε τη φάλαγγα, έριξε σιδερένιο δοχείο που περιείχε την διαταγή της Στρατιάς:
«19.8.1922. Προς Ανεξάρτητον Μεραρχίαν. Παρά πάσαν προσδοκίαν, η νότια ομάς Μεραρχιών συγκεντρούται ταχύτατα υπό την πίεσιν του εχθρού ανατολικώς της Φιλαδελφείας. Το Γ΄ Σώμα Στρατού συγκεντρούται άνευ πιέσεως ανατολικώς της Προύσης. Επειδή η τροπή των επιχειρήσεων εις την νότια ομάδα επέφερε σύμπτυξιν ταχυτέραν της αναμενομένης, κανονίσατε την θέσιν σας υποχωρούντες εν ανάγκη και προς βορράν και τρεφόμενοι εκ των πόρων της χώρας. Το Γ΄ Σώμα Στρατού διατάσσεται, όπως δι’ αναγνωρίσεων αεροπορικών παρακολουθή την κίνησιν της Μεραρχίας και παρέχη αυτή πάσαν πληροφορίαν περί εχθρικών κινήσεων. Χατζανέστης Διοικητής Στρατιάς»
Το δοχείο περιείχε και προσωπικές πληροφορίες, τις οποίες είχε συλλέξει ο αεροπόρος Ξηρός Γεώργιος κατά τη διάρκεια της πτήσεως του. Από τις πληροφορίες που έδωσε ο αεροπόρος, προέκυπτε ότι το Γ’ Σώμα Στρατού συμπτύσσονταν δίχως πίεση και θα μπορούσε, θεωρητικά τουλάχιστον, αντί να υποχωρήσει, να επιτεθεί στα νώτα του εχθρού που καταδίωκε το Νότιο Συγκρότημα όμως αυτό δυστυχώς δεν συνέβη. Μετά τη λήψη της διαταγής και τις προσωπικές πληροφορίες του αεροπόρου, συνεκλήθη το πολεμικό συμβούλιο της Μεραρχίας, κατά τη διάρκεια του οποίου αποφασίστηκε η πορεία προς Γκεντίζ, Σιμάβ, Σιντιργί, Κιρκαγάτς.
Ελληνες στρατιώτες σέ ναό του Δία στήν Μικρά Ασία
Από τη στιγμή εκείνη η πορεία της Ανεξάρτητης θυμίζει εκπληκτικά την κάθοδο των Μυρίων προς τη θάλασσα. Διέσχισε μία περιοχή σχεδόν αμιγώς τουρκική και δεχόμενη συνεχώς τις επιθέσεις του τουρκικού ιππικού, ενέδρες άτακτων, ακόμα καί χωρικών. Καί όμως κατάφερε νά αποκρούσει όλες τίς επιθέσεις καί νά σώσει χιλιάδες Έλληνες και Αρμένιους πρόσφυγες του Κίρκαγατς και της Περγάμου. Χιλιάδες χριστιανικές ψυχές σώθηκαν χάρη στην Ανεξάρτητη Μεραρχία καί τήν γενναιότητα πού επέδειξαν οι αξιωματικοί της καί οι Ευζώνοι της.
Τό μεσημέρι της 20ης Αυγούστου, η Μεραρχία συνέχισε την πορεία της επάνω στην ίδια οδό προς Γκεντίζ. Πλησίον του Χατζί Κιόϊ, η εμπροσθοφυλακή αντίκρισε καί άλλους σωρούς από πτώματα Ελλήνων στρατιωτών, γυμνών και παραμορφωμένων με βγαλμένα μάτια και κομμένα κεφάλια. Προφανώς ανήκαν και αυτοί στο 32ο Σύνταγμα Πεζικού και είχαν σωθεί από την πρώτη ενέδρα των Τούρκων στη στενωπό νότια της Κιουτάχειας. Με τη δύση του ηλίου, σε μια θέση λίγο πριν το Γκεντίζ, η Μεραρχία, μετά από μια πορεία 30 χιλιομέτρων, σταμάτησε για να διανυκτερεύσει. Τα τρόφιμά της είχαν αρχίσει να τελειώνουν, όπως καί τά πολεμοφόδια.
Η Μεραρχία, έχοντας βγάλει το συμπέρασμα ότι το Ουσάκ βρισκόταν ήδη σε τουρκικά χέρια, άρχισε να ετοιμάζεται για την πορεία προς το Σιμάβ που βρισκόταν δυτικά του Γκεντίζ. Μετά το πρωινό ρόφημα και τη διανομή του συσσιτίου της ημέρας, οι λόχοι έκαψαν όλες τις περιττές αποσκευές για να μη δυσχεραίνεται η πορεία.
Όταν η οπισθοφυλακή είχε υπερβεί το χωριό Τσάικιοϊ, δέχτηκε επίθεση από ίλη τουρκικού ιππικού. Η δύναμη αυτή ήταν προπομπός φάλαγγας, δυνάμεως Μεραρχίας, η οποία κινούμενη από Γκεντίζ προς Σιμάβ, σκόπευε να προλάβει την κατάληψη του Σιμάβ από τους Έλληνες. Στις 04.00 της 22ας Αυγούστου η Μεραρχία ξεκίνησε προς το Σιμάβ υπό το σεληνόφως. Γύρω στις 10.00 η εμπροσθοφυλακή εισήλθε στην πόλη, με συντεταγμένη φάλαγγα κατά τετράδες, μαζί με την πυροβολαρχία της και διήλθε από το κέντρο της πόλης, με εντυπωσιακό τρόπο, σαν να επρόκειτο για παρέλαση. Οι κάτοικοι που ήταν στην πλειονότητα τους Τούρκοι, συγκεντρώθηκαν στην αγορά και περιποιήθηκαν τους Έλληνες οπλίτες, φρονίμως ποιούντες, έως ότου ξεκαθαρίσει η συγκεχυμένη κατάσταση. Φαίνεται ότι η εμφάνιση της Ανεξάρτητης Μεραρχίας στο Σιμάβ ήταν αντίθετη με τις ειδήσεις, οι οποίες κυκλοφορούσαν για την πανωλεθρία του Ελληνικού Στρατού στο Αφιόν Καρά Χισάρ.
Οι Ελληνικές δυνάμεις που ήταν εγκατεστημένες στο Σιμάβ είχαν αποχωρήσει πριν τέσσερις ημέρες, όμως στην αγορά υπήρχαν ακόμη ελληνικές επιγραφές. Ο Τούρκος δήμαρχος διατάχθηκε να παρασκευάσει αμέσως ψωμί για τους Έλληνες οπλίτες και να συγκεντρώσει κριθάρι για τα ζώα. Το 2ο επιτελικό γραφείο της Μεραρχίας ανακάλυψε μυστικό τηλέφωνο που συνέδεε το Σιμάβ με το Ντεμιρτζί και χρησιμοποίησε αξιωματικούς που μιλούσαν τουρκικά για να αποσπάσει πληροφορίες από τον Καϊμακάμη του Ντεμιρτζί. Αυτός δε τους πληροφόρησε ότι οι Τούρκοι είχαν καταλάβει το Ουσάκ και προήλαυναν προς τη Φιλαδέλφεια (Αλάσεχιρ). Επειδή αναμενόταν η άφιξη ισχυρής τουρκικής δύναμης στο Σιμάβ, ο Μέραρχος αποφάσισε να αποσύρει τις δυνάμεις του από την πόλη. Γύρω στις 21.00 η Μεραρχία αναχώρησε προς το χωριό Ορελάρ, μετά δε από πορεία 11 χλμ. έφθασε εκεί για να καταυλιστεί.
Η Ανεξάρτητη Μεραρχία ξεκίνησε στις 06.00 της 23ης Αυγούστου προς το Γενίκιοϊ, ενώ είχε φροντίσει να διαδοθεί ότι θα προχωρούσε προς το Ντεμιρτζί που βρισκόταν νότια της κοίτης του ποταμού Σιμάβ. Η πορεία μετά το Γενίκιοϊ συνεχίστηκε προς το Μουτάκιοϊ, στα περίχωρα του οποίου και καταυλίστηκε μετά από πορεία 27 χιλιομέτρων περίπου.
Στίς 25 Αυγούστου έφθασε στό Σιντιργί. Το Σιντιργί ήταν πρωτεύουσα του ομωνύμου καζά του Μπαλίκεσιρ. Τότε είχε περί τους δύο χιλιάδες κατοίκους, από τους οποίους οι μισοί ήταν Έλληνες. Τότε μια μεγάλη επιτροπή των Ελλήνων κατοίκων παρουσιάστηκε στο Μέραρχο και υπέβαλε παράκληση των κατοίκων να ακολουθήσουν τη Μεραρχία, επειδή φοβούνταν τις αντεκδικήσεις των Τούρκων. Ο Μέραρχος ήθελε μεν να βοηθήσει τους ομογενείς, όμως δεν γνώριζε αν συνέφερε να τους πάρει μαζί του. Τελικά αποφάσισε να αρνηθεί το αίτημα, μολονότι οι διοικητές των Συνταγμάτων Πεζικού επιθυμούσαν να συμπεριλάβουν στις τάξεις τους και τους αμάχους του Σιντιργί. Παρά την άρνηση του Μεράρχου, πολλές οικογένειες νύκτα εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους και διανυκτέρευσαν κοντά στις θέσεις καταυλισμού των τμημάτων της Μεραρχίας, επιθυμώντας να ακολουθήσουν τα τμήματα το πρωί. Εκείνη τη νύκτα κανένας δεν είχε το κουράγιο να κοιμηθεί, αφού κοντά στους καταυλισμούς είχαν έλθει ακόμη και μητέρες με τα μωρά τους στην αγκαλιά.
Το πρωί της 26ης Αυγούστου η Μεραρχία ετοιμάστηκε νά αφήσει τό Σιντιργί. Διατάχθηκε επίσης να μην επιτραπεί στους πρόσφυγες να ακολουθήσουν τη Μεραρχία, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα τη μεγάλη στεναχώρια τους και το συνεχή οδυρμό τους. Τα κορίτσια της κωμόπολης, τα οποία, όπως απεδείχθη εκ των υστέρων, σύντομα θα δολοφονούνταν, άρχισαν να πετούν από τα παράθυρα των σπιτιών τους τα μεταξωτά και τα κεντήματα που αποτελούσαν την προίκα τους στους διερχόμενους οπλίτες, λέγοντας τους: «πάρτε τα, αφού δεν μας παίρνετε μαζί, τι να τα κάνουμε»; Στην τύχη τους εγκατέλειψε η Μεραρχία τους δυστυχισμένους κατοίκους της πόλεως, όπως συνέβη και σε άλλες περιπτώσεις, ελπίζοντας ίσως στην ασφάλεια που θα τους παρείχαν οι αλλόθρησκοι συγχωριανοί τους. Όπως όμως μαθεύτηκε αργότερα, όλοι οι ομοεθνείς κάτοικοι του Σιντιργί σφάχτηκαν και οι περιουσίες τους λεηλατήθηκαν από τούς μουσουλμάνους συγχωριανούς τους.
Ανεξάρτητος Μεραρχία
Τήν επομένη η Ανεξάρτητη Μεραρχία έφθασε στό Κιρκαγάτς. Ακολούθως, έφθασαν Έλληνες και Τούρκοι πρόκριτοι με λευκές σημαίες, οι οποίοι ανέφεραν ότι ο Τούρκος διοικητής της πόλης διατάσει την παράδοση των όπλων, μετά από την οποία οι Έλληνες θα ήταν ελεύθεροι να φύγουν. Όταν ο Αντισυνταγματάρχης Ιωάννης Κωνσταντίνου ρώτησε την αντιπροσωπεία ποια ήταν η δύναμη του εχθρού στο Κιρκαγάτς, αυτοί απάντησαν ότι αποτελούνταν από 5.000 ιππείς και 8.000 πεζούς. Τότε ο Κωνσταντίνου δίχως να διστάσει, τους είπε ότι επιτάσσει την πόλη και ότι θέλει μέσα σε τέσσερις ώρες να του φέρουν στο σταθμό του τραίνου 15.000 οκάδες ψωμιού, 10.000 οκάδες κριθαριού και 2.000 οκάδες τυριού. Επίσης διέταξε να μη ριφθεί ούτε ένας πυροβολισμός από τους Τούρκους, διότι σε ενάντια περίπτωση θα κατέστρεφε την πόλη με το πυροβολικό. Σύντομα, άρχισαν να καταφθάνουν τρόφιμα για τη Μεραρχία, των οποίων η μεταφορά συνεχίστηκε σχεδόν ολόκληρη τη νύκτα. Όλες οι γυναίκες των Τούρκων της κωμόπολης στρώθηκαν στη δουλειά, ζυμώνοντας συνέχεια τις απαιτούμενες ποσότητες ψωμιού, οι δε φούρνοι λειτουργούσαν αδιάκοπα για να προλάβουν το ψήσιμο 15.000 οκάδων ψωμιού.
Όταν η Μεραρχία εξέδωσε διαταγή αναχώρησης παρουσιάστηκαν οι πρόκριτοι των Ελλήνων και των Αρμενίων στο Μέραρχο και δήλωσαν ότι όλοι οι χριστιανοί της πόλεως έχουν αποφασίσει να τον ακολουθήσουν. Μετά από συζήτηση, ο Μέραρχος και οι διοικητές των Συνταγμάτων δέχθηκαν να συμπεριλάβουν 4.000 αμάχους στη φάλαγγα της Μεραρχίας. Η απόφαση αυτή έγινε δεκτή με μεγάλη χαρά, επειδή αυτοί ήταν σίγουροι ότι η παραμονή τους ισοδυναμούσε με βέβαιο αφανισμό. Μετά την απόφαση αυτή, οι ομογενείς του Κιρκαγάτς εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και δώρισαν τα έπιπλα και τα αγαθά τους σε διάφορους Τούρκους γείτονες τους, ενώ οι ίδιοι μαζί με τα παιδιά και τις γυναίκες τους πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς με ένα σακίδιο στον ώμο.
Στις 31 Αυγούστου η Μεραρχία έφθασε στο Δικελί και επιβιβάσθηκε σε ατμόπλοια, που την μετέφεραν στη Μυτιλήνη. Είχε μαζί της χιλιάδες πρόσφυγες, όλο το υλικό της, ακόμη και το υλικό που είχαν εγκαταλείψει άλλα τμήματά μας. ‘Ηταν, αναμφισβήτητα, μια από τις εκλεκτότερες μονάδες της Στρατιάς. Κι όμως η διοίκηση δεν κατόρθωσε να εκμεταλλευθεί τη μαχητική αξία της. Προορισμός του μαχόμενου Στατού μας δεν ήταν οι ακτές του Αιγαίου – η Καισαρεία, το Αφιόν, η ‘Αγκυρα ήταν ο δικός μας προορισμός. Και η Ανεξάρτητη όφειλε να σπεύσει προς ενίσχυση του Φράγκου. Η βοήθειά της θα ήταν πολύτιμη, αποτελεσματική ίσως. Τη στιγμή που μόνο το 5/42, ένα Σύνταγμα μειωμένης δύναμης, κατόρθωνε να συγκρατεί τους Τούρκους, μια ολόκληρη Μεραρχία θα έκανε θαύματα.
Τό Βόρειο Μέτωπο
Τήν ώρα πού ο Κεμάλ εξαπέλυε τήν επίθεσή του στό Αφιόν Καραχισάρ, τό πιό πιθανό σημείο λόγω της πρόσβασης σέ αυτό εφοδίων μέσω της σιδηροδρομικής γραμμής από τό Ικόνιο, τό Γ’ Σώμα Στρατού πού βρίσκονταν στό βόρειο τομέα του μετώπου …αναπαύονταν. Ο Χατζηανέστης δέν έδωσε τίς απαιτούμενες διαταγές γιά νά σπεύσει νά βοηθήσει τα δύο υπόλοιπα Σώματα Στρατού (Α’ καί Β’) πού κατέρρεαν. Ο υποστράτηγος Σουμίλας, διοικητής του Γ’ Σώματος Στρατού είχε στη διάθεση του 43 τάγματα, από τα οποία μόνο τα 22 βρίσκονταν στη πρώτη γραμμή. Υπήρχαν, δηλαδή, οι απαιτούμενες δυνάμεις για ενίσχυση του νότιου συγκροτήματος. Το Γ’ Σώμα Στρατού θα μπορούσε να εξαπολύσει πλευρική επίθεση κατά της σφήνας του Κεμάλ. Θα μπορούσε ακόμη ν’ αντεπιτεθεί κατά μέτωπο προς αντιπερισπασμό. Θα μπορούσε να διαλέξει μια οποιαδήποτε λύση, εκτός από τη λύση του απαθούς παρατηρητή της συμφοράς. Τή μόνη διαταγή πού τού έδωσε ο Χατζηανέστης, 6 ολόκληρες ημέρες μετά τήν επίθεση της 13ης Αυγούστου στό Αφιόν, ήταν νά υποχωρήσει.
Πράγματι τή νύκτα της 18ης Αυγούστου, τό Γ΄ Σώμα Στρατού εγκατέλειπε τό Δορύλαιον (Εσκή Σεχίρ) καταστρέφοντας τίς αποθήκες καί τή σιδηροδρομική γραμμή. Οι ομογενείς κάτοικοι, όπως ήταν φυσικό, επειδή δέν κατέχονταν από τό πνεύμα του πολυπολιτισμού πού μας φόρτωσαν οι πολιτικοί καί οι δημοσιογράφοι του σήμερα, ακολούθησαν τόν ελληνικό στρατό, εις τήν πρός τήν θάλασσα πορεία. Οι στρατιώτες αλλά ακόμα καί οι αξιωματικοί, στήν πορεία τους μέχρι τά παράλια, δέν είχαν επίγνωση καί ούτε μπορούσαν νά φανταστούν ότι ολόκληρο τό νότιο μέτωπο είχε καταρρεύσει.
dorylaion_1921
«Εκεί, εις τά γελαστά παράλια του Μαρμαρά, εκεί περί τήν Ασκανίαν λίμνην, περί τήν αρχαίαν Νικαίαν, εις τήν εκκλησίαν της οποίας συνεκροτήθη η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, επέπρωτο νά γραφή ένα ακόμη οδυνηρό κεφάλαιον της μικρασιατικής συμφοράς, πού αξίζει νά περιγραφή, διότι καί εις αυτό μάς δίδεται παραστατικώτερα ακόμα η μορφή της ανίερου αυτής συμμαχίας πού είχαν συνάψει, ο χριστιανοί σύμμαχοι της Ελλάδος μέ τούς εχθρούς της Ελλάδος καί μέ μοναδικόν σκοπόν τήν εξόντωσιν ενός χριστιανικού στρατού καί ενός χριστιανικού πληθυσμού….
Οι χριστιανοί Γάλλοι είχαν γίνει προστάται τού Τούρκου, παρ’ όσας προσβολάς καί αν υπέστησαν εις τήν Σμύρνην καί προηγουμένως εις τήν Κιλικίαν από τούς κεμαλικούς. Χαρακτηριστικόν είναι τούτο: Αντί νά ενδιαφερθούν διά τήν τύχην των χιλιάδων προσφύγων, ενδιαφέρθησαν διά τά τουρκικά τζαμιά της Προύσσης, τά οποία βεβαίως δέν εκινδύνευαν από τούς Ελληνας….
Εις τήν περιοχήν των Μουδανιών καί της Κίου είχαν συγκεντρωθεί χιλιάδες προσφύγων αναζητούντων τρόπον διαφυγής. Η 11η Μεραρχία καί τό απόσπασμα Ζήρα πού εκάλυπταν τήν υποχώρησιν του όλου Γ’ Σώματος διεξήγαγον σκληρόν αγώνα πρός τούς Τούρκους πού επεδίωκαν νά φθάσουν εις τήν θάλασσαν διά νά διακόψουν τήν επιβίβασιν καί τήν διαφυγήν των προσφύγων. Είχαν δέ φθάσει τά γυναικόπεδα καί οι άλλοι πρόσφυγες νά υπερβαίνουν τάς 25.000. Επάνω από όλα τά αυτά τά πλήθη υψώνετο η σκιά του θανάτου, όταν εις τήν πόλιν έφθασε τό απόσπασμα Ζήρα, τό οποίον από της 25ης μέχρι της 28ης διεξήγαγε σκληράς μάχας. Γαλλικό τμήμα επεχείρησε νά εμποδίση τάς κινήσεις του. Ο σκληροτράχηλος όμως συνταγματάρχης Ζήρας μέ αποφασιστικότητα απηξίωσε καί ν’ απαντήση. Εισήλθεν εις τά Μουδανιά επέβαλε τήν τάξιν καί διηυκόλυνε τήν διοχέτευσιν των προσφύγων πρός τήν Πάνορμον…
Εις τά Μουδανιά είχαν αποβιβασθή Γάλλοι πεζοναύται καί ο επι κεφαλής αυτών εδήλωσε πρός Ελληνας αξιωματικούς:
«Εάν νικήσετε τούς Τούρκους καί αυτοί μου ζητήσουν νά τούς καλύψω μέ τήν σημαίαν της Γαλλικής Δημοκρατίας, έχω διαταγήν νά τούς καλύψω. Εάν συμβή τό αντίθετον, είμαι δυστυχώς υποχρεωμένος νά σας παραδώσω εις τούς Τούρκους.»» Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας – Χρήστος Αγγελομάτης
Όπως φαίνεται καί από τήν αναφορά του Αγγελομάτη, οι Γάλλοι είχαν αλλάξει στρατόπεδο καί όντως παρέδωσαν πολλούς Ελληνες τόσο στρατιώτες όσο καί αμάχους στά χέρια των κεμαλικών θηρίων. Αυτοί είναι οι Γάλλοι πού καταδίκασαν σέ σφαγή ολόκληρο τό χριστιανικό στοιχείο της Μικράς Ασίας. Γιά αυτούς τούς Γάλλους, εμείς 18 χρόνια αργότερα θά πολεμούσαμε εναντίον των Γερμανών καί θά είχαμε καί άλλους νεκρούς, ενώ οι φίλοι τους οι Τούρκοι θά παρέμεναν ουδέτεροι καί θά τροφοδοτούσαν τόν Χίτλερ μέ πρώτες ύλες γιά τά εργοστάσιά του.
Καί είχε φθάσει δυστυχώς η ώρα της 11ης Μεραρχίας η οποία κάλυπτε τά νώτα του Γ΄ Σώματος. Ο διοικητής της Νικόλαος Κλαδάς είχε διαλέξει ένα ορεινό δρομολόγιο κατά τήν υποχώρηση καί αποκόπηκε πλήρως από τίς υπόλοιπες Μεραρχίες. Η επικοινωνία της 11ης μέ τό επιτελείο του Γ’ Σώματος μέσω ασυρμάτου ήταν αδύνατη λόγω παρεμβολών από τά γαλλικά πολεμικά πού ήταν ελλιμενισμένα στά Μουδανιά. Οταν η 11η πλησίαζε στά παράλια, κυκλώθηκε στήν κοιλάδα των Μουδανιών, καί αποδεκατίστηκε από τό πυροβολικό της 19ης Τουρκικής Μεραρχίας. Τήν 30η Αυγούστου, ο Μέραρχος Κλαδάς έστειλε τόν αρχηγό του πυροβολικού νά ζητήσει παράδοση από τόν Τούρκο στρατηγό. Πολλοί αξιωματικοί καί οπλίτες προτίμησαν νά μήν παραδωθούν καί δραπέτευσαν μέχρι τά Μουδανιά. Οσους έπιαναν οι Γάλλοι τούς παρέδιδαν στούς Τούρκους. Τελικώς τό Γ’ Σώμα Στρατού μέσω των λιμένων τής Πανόρμου καί της Αρτάκης έφθασε στή Ραιδεστό της Ανατολικής Θράκης.
13 Αυγούστου 1922, Εξέχουσα Αφιόν Καραχισάρ: Η Αρχή του Τέλους
Σαν σήμερα, την 05.00 της 13ης Αυγούστου 1922 άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός των θέσεων των I και IV Μεραρχιών από το τουρκικό πυροβολικό, που θα οδηγούσε μέσα σε λίγες μέρες στην κατάρρευση του στρατού της Μικρασίας και το τέλος του Μικρασιατικού Ελληνισμού.
Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι το κομβικό σημείο της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας, ασύγκριτα σημαντικότερο από ό,τι προηγήθηκε και από ό,τι ακολούθησε. Η Καταστροφή δε σήμανε μόνον την απώλεια του Μικρασιατικού Ελληνισμού, τον μαρτυρικό θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων, το χαμό δεκάδων χιλιάδων γυναικών και παιδιών στα σκλαβοπάζαρα και τον ξεριζωμό των περισσότερων από ενάμιση εκατομμυρίου Μικρασιατών από τις εστίες τους. Αυτά, τα ανείπωτα τραγικά, θα μπορούσαν κάποτε να επουλωθούν από το χρόνο.
Η Μικρασιατική Καταστροφή σήμανε κάτι πολύ βαθύτερο για την Νεώτερη Ελλάδα: σήμανε την εσωτερίκευση της ήττας, της εξάρτησης και της αδυναμίας. Η Καταστροφή έπεισε τις έκτοτε διαδοχικές ελληνικές ηγετικές ομάδες ότι χωρίς την πατρωνία «Μεγάλων» ξένων δυνάμεων «η Ελλάς ασφαλώς και δεν είναι σοβαρό Κράτος», όπως έλεγε ο Γούναρης. Αφαίρεσε από τις ηγετικές ομάδες της χώρας την αίσθηση ιστορικής ευθύνης για την πορεία και το μέλλον της. Εγκατέστησε στις πολιτικές συνειδήσεις την πεποίθηση ότι η παρουσία στο διεθνή χώρο είναι κάτι που δεν εξαρτάται από εμάς τους ιδίους αλλά από εξωγενείς παράγοντες, από τις διαθέσεις άλλων, από τις συγκυρίες και την τύχη. Και τους επέτρεψε, έτσι, στους πολιτικούς να πολιτεύονται στη χώρα ως καιροσκόποι βλαχοδήμαρχοι: χωρίς καμία συναίσθηση ιστορικής ευθύνης και χωρίς κανέναν ιστορικό ορίζοντα. Η Καταστροφή εγκαθίδρυσε και στον απλό λαό μια βαθιά αίσθηση ήττας, μιζέριας και ανικανότητας σε όλα τα επίπεδα – και όχι μόνον της εξωτερικής πολιτικής. Αυτό είναι το κρυφό νήμα που ενώνει τη Μικρασιατική Καταστροφή με το παρόν μας.
………………………………………..
………………………………………..
Από τα «Απομνημονεύματα» του στρατηγού και κατόπιν υπουργού, Λεωνίδα Σπαή:
«…ο Κεμάλ, οσάκις έβλεπε Έλληνες αξιωματικούς στα σαλόνια του Πέρα Παλάς και ιδιαίτερα τον στρατηγό Δαγκλή, έστρεφε χολωμένος τα νώτα του. Η παρουσία των γκιαούρηδων συμμάχων – Άγγλων, Γάλλων, Ελλήνων, Ιταλών- που την περίοδο 1918-1922 είχαν υπό διασυμμαχική κατοχή την Κωνσταντινούπολη, αλλά και η απόβαση των Ελλήνων στη Μικρά Ασία κέντρισαν σφόδρα το εθνικό φιλότιμο του Κεμάλ. Αυτός ο εξευτελισμός της χώρας του, που ουσιαστικά ξεκίνησε από τις πολιτικές αφροσύνες, τους διπλωματικούς τυχοδιωκτισμούς και τις βαρβαρότητες των Νεοτούρκων ηγετών κατά την περίοδο 1910-1918, ώθησε τον Κεμάλ στην επαναστατική δράση για την αναγέννηση της πατρίδας του, Τουρκίας…»
——
Το συμπερασμα: Akόμα και αυτό το απόσπασμα του Σπαή αποδεικνύει για μια ακόμα φορά πώς έβλεπαν οι ελίτ της «μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» τον ελληνισμό της Ανατολής: ως απλώς κατοικούντες στην πατρίδα του κάθε Μουσταφά Κεμάλ και όχι ως κατοικούντες στην πατρίδα τους. Η οποία σε συνθήκες αποδιάλυσης της μεγάλης πολυεθνικής Αυτοκρατορίας δεν θα ήταν πλέον ΚΑΙ πατρίδα του Κεμάλ. Αυτό είναι το βασικό δομικό πρόβλημα που καθόρισε τις ενδοελληνικές αντιθέσεις και οδήγησε στην Μικρασιατική Καταστροφή και στην παράδοση του μικρασιατικού πληθυσμού στα εθνικιστικά στίφη (άτακτα και τακτικά) του Ατατούρκ….
Για τη Μάχη του Σαγγάριου
—————————-
«….Οι Έλληνες επιτέθηκαν την αυγή της 14 Αυγούστου 1921 και από τις πρώτες ώρες οι μάχες έφτασαν σ’ ένα βαθμό απίστευτης βιαιότητας. Τούρκοι και Έλληνες ήσαν εμψυχωμένοι άπ’ το ίδιο θάρρος και φανατισμένοι άπ’ το ίδιο προαιώνιο μίσος. Οι Τούρκοι πολεμούσαν για τις οικογένειές τους και για την Ελευθερία τους.
Αλλά ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού στρατού το αποτελούσαν Έλληνες άποικοι χριστιανοί της Μικράς Ασίας, δηλαδή υπήκοοι της Τουρκίας καταδικασμένοι σε θάνατο για προδοσία. Κι’ αυτοί επίσης πολεμούσαν για τις οικογένειές τους και για την ανεξαρτησία τους. Ήξεραν ότι αν νικηθούν δεν θ’ άξιζε πια να ζουν την ζωή τους…..»
Jacques Benoist-Méchin, «Mustapha Kemal – La mort d’un Empire» (1954)
Τούρκος Ιστορικός «Μακάρι να είχαν νικήσει οι Έλληνες»
28/10/2017
O πρόεδρος του ΜΗΡ Ντεβλέτ Μπαχτσελί στην ομιλία που έκανε στην κοινοβουλευτική του ομάδα, προέβη σε σημαντικές δηλώσεις σχετικά με την επικαιρότητα. Ο Μπαχτσελί αντιδρώντας στις δηλώσεις του Καντίρ Μισίρογλου δήλωσε: ¨Είναι ντροπιαστικό να υπάρχουν κάποιοι που για να κακολογήσουν τον εθνικό αγώνα, δηλώνουν «Μακάρι να είχαν νικήσει οι Έλληνες». Aυτοί έχουν ως επάγγελμα να βρίζουν τον Ατατούρκ.
O ιστορικός Καντίρ Μισίρογλου σε ομιλία του ανέφερε: ¨Με κοροϊδεύουν αλλά μακάρι να είχαν νικήσει οι Έλληνες. Ούτε το χαλιφάτο θα είχε καταστραφεί. Ούτε η σαρία θα είχε καταργηθεί. Ούτε οι μεντρεσέδες θα διαλύονταν. Ούτε θα κρεμούσαν χοτζάδες. Τίποτε δεν θα συνέβαινε¨.
http://gorganews.gr/tourkos-istorikos-makari-na-ichan-nikisi-ellines/
«Ο στρατός και ιδιαίτερα τα νέα του στοιχεία , οι Μικρασιάται , πολέμησαν με αυταπάρνησιν σπανίαν εις τα χρονικά των στρατών αψηφούντες τας θυέλλας του εχθρικού πυροβολικού και σαν Τιτάνες εβάδιζον προς τον θάνατον, τραυματζόμενοι δε εγέλων.»
Από το Ημερολόγιο του Αγρινιώτη λοχία Αγαμέμνονα Πολίτη εκδ .Σοκολη https://www.politeianet.gr/sygrafeas/politis-euagg-agamemnon-36203
Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία – Μια απάντηση στον Βερέμη
Διονύσιος Τσιριγώτης
Διονύσιος Τσιριγώτης 15 Μάϊου 2018631
Η Ελλάδα στη Μικρά Ασία – Μια απάντηση στον Βερέμη, Διονύσης Τσιριγώτης
FacebookTwitterGoogle+PinterestEmailPrintShares48
Η μελέτη των ιστορικών γεγονότων αποτελεί μια σύνθετη διανοητική διαδικασία η οποία οφείλει να στοχεύει στην αξιολογικά ουδέτερη περιγραφή των αιτίων και των αποτελεσμάτων τους, υπό το πρίσμα του εκάστοτε χωροχρονικού και γεωπολιτικού πλαισίου της γένεσης και εξέλιξής τους. Αυτό γιατί, όπως εναργώς περιγράφει ο Έντουαρντ Κάρ, «το πρόβλημα με τη σύγχρονη ιστορία είναι ότι οι άνθρωποι θυμούνται την εποχή που τα διάφορα ενδεχόμενα ήταν ακόμη ανοιχτά, και γι’ αυτό δυσκολεύονται να υιοθετήσουν τη στάση του ιστορικού, για τον οποίο τα γεγονότα είναι τετελεσμένα. Πρόκειται για αντίδραση σαφώς συναισθηματική και εντελώς ανιστορική, που ωστόσο έχει τροφοδοτήσει σε μεγάλο βαθμό τις πρόσφατες επιθέσεις και κριτικές κατά του υποτιθέμενου “ιστορικού αναπόφευκτου”».
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «ιστορικού αναπόφευκτου» αποτελεί και η απόφαση του Ελευθέριου Βενιζέλου «για την επέκταση της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία», τον Μάιο του 1919. Η μεγάλη ιστοριογραφική συζήτηση που αναπτύχθηκε γύρω από την εν λόγω πολιτική πράξη του Έλληνα πρωθυπουργού, αποκρυσταλλώνεται σ΄ ένα διπολικό σχήμα μεταξύ υποστηρικτών και σκεπτικιστών, ακολουθώντας κατά πόδας το διχαστικό σχήμα της περιόδου του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (Α’ Π.Π).
Με μια πρώτη ανάγνωση των ιστορικών γεγονότων, εύκολα θα μπορούσαμε να καταλήξουμε στην υπόθεση του Θάνου Βερέμη ότι «η απόβαση των ελληνικών δυνάμεων στη Σμύρνη υπήρξε απόφαση μοιραία για τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας. Η σταδιακή εμπλοκή της Ελλάδας στην Μικρά Ασία αποδείχθηκε, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, καταστροφική» (Καθημερινή, 20.5.2007).
Ωστόσο σε μια βαθύτερη ανάλυση των ιστορικών, στρατηγικών και πολιτικών παραμέτρων που αναφύονταν τόσο για τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, όσο και για τους κύριους πρωταγωνιστές του Μικρασιατικού πολιτικοστρατιωτικού εγχειρήματος – Βενιζελικοί- αντιβενιζελικοί έναντι του εθνικιστικού κινήματος του Μουσταφά Κεμάλ – η απάντηση που δίδετε είναι ολοκληρωτικά διαφορική.
Για μια σειρά από λόγους και αιτίες που συνδέονται με τις στρατηγικές προτεραιότητες των Μεγάλων Δυνάμεων αναφορικά με την επίλυση του Ανατολικού ζητήματος –ολοκληρωτική αποδιάρθρωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – και τη διαμορφωθείσα κατανομή ισχύος στην Μικρά Ασία, μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, η πολιτικοστρατιωτική εμπλοκή της Ελλάδας στην Ιωνία δεν ήταν εκ προοιμίου αυτοκαταστροφική. Αυτό ισχύει τουλάχιστον κατά την πρώτη φάση του εγχειρήματος, που εκκινά με την αποστολή της 1ης ελληνικής μεραρχίας στη Σμύρνη, Μάιος 1919, και τελειώνει με την ήττα του κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920.
Αφετηριακά προσημειώνουμε την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Π.Π. και τον συνακόλουθο διαμελισμό των εδαφών της, μεταξύ των νικητριών δυνάμεων της Ανταντ, κατά το γράμμα της Συνθήκης των Σεβρών (1920). Κατά τούτο, η Ελλάδα καλείται να αποκτήσει τα επιδικαζόμενα εδαφικά της κέρδη με την επιβολή της πολιτικής της βουλήσεως στο εθνικιστικό κίνημα του Κεμάλ. Το αναδυόμενο παράθυρο ευκαιρίας, μετά την απόφαση των Αγγλογάλλων για αποστολή ελληνικών δυνάμεων στη Σμύρνη εν είδει τοποτηρητή των πολιτικών-οικονομικών τους συμφερόντων, δημιουργούσε ένα αναμφίλεκτο πολιτικό-στρατηγικό έρεισμα για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, για την πραγμάτωση του αέναου εθνικού στόχου της εθνικής ολοκλήρωσης –Μεγάλη Ιδέα.
Το ισοζύγιο ισχύος ευνοεί την Αθήνα
Τοιουτοτρόπως το ισοζύγιο ισχύος έκλινε προς την πλευρά της Αθήνας. Εκτός του γεγονότος της αποδιάρθρωσης της ναυτικής και στρατιωτικής ισχύος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, (απότοκο των όρων της Ανακωχής του Μούδρου, Οκτώβριος 1918), η Ελλάδα διέθετε μια ικανή στρατιωτική δύναμη, τον ναυτικό έλεγχο του Αιγαίου και μια σειρά νησιών που καθιστούσαν δυνατή την άμεση σύνδεση της Σμύρνης με τον Πειραιά.
Από την άλλη πλευρά, δεν δύναται να παραληφθεί το ζωτικό συμφέρον της Ελλάδας για την προάσπιση του συμφέροντος επιβίωσης των ελληνικών πληθυσμών της Ιωνίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης. Ιδίως μετά την απόφαση του Συνεδρίου των Νεότουρκων, το 1911, για την εξόντωση όλων των μη τουρκικών εθνοτήτων με σκοπό την εθνική ομογενοποίηση της πολυεθνοτικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι ελληνικοί πληθυσμοί βίωναν (κυρίως από το 1914) μια «πολιτική γενοκτονίας», μέσω εκτοπίσεων, επιθέσεων, στρατολογήσεων και κατασχέσεων επιχειρήσεων-περιουσιών.
Υπό αυτό το πρίσμα ως ικανή και αναγκαία συνθήκη που θα διασφάλιζε (σε μεγάλο βαθμό) την πραγματική άσκηση της ελληνικής εσωτερικής-εξωτερικής κυριαρχίας στη Σμύρνη, ήταν ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η δημιουργία δύο νέων κρατών (το πρώτο θα περιέκλειε την περιοχή των Στενών και της Κωνσταντινούπολης και το δεύτερο την περιοχή του Πόντου) και η εγκαθίδρυση ζωνών κατοχής μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων, (Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία). Η εγκατάσταση στρατευμάτων στις ζώνες κατοχής των συμμαχικών δυνάμεων στη Μικρά Ασία θα λειτουργούσε υποστηρικτικά στην εξωτερική ασφάλεια της ελληνικής εδαφικής ζώνης και ανασχετικά σε ενδεχόμενες τουρ¬κικές εθνικιστικές αξιώσεις για επαναφορά του status quo ante.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός, συνωθούμενος από τον ανεκρίζωτο εθνικό στόχο της Μεγάλης Ιδέας, αλλά και από τον προσφιλή για αυτόν χρήση της στρατηγικής των τετελεσμένων, (η οποία εφαρμόσθηκε επιτυχώς κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων), θα αποδεχθεί την πρόσκληση-πρόκληση των συμμαχικών δυνάμεων για την αποστολή ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.
«Δέον να καταλάβετε την Σμύρνην»
Τα ιστορικά αυτά γεγονότα καταγράφονται ενδελεχώς στο ημερολόγιο του Ε. Βενιζέλου.
«Μαΐου 6(ν.ή) ο κ. Lloyd George κατά τας 2 μ.μ. με ειδοποίησε τηλεφωνικώς ότι επιθυμεί να με ίδη εν τέταρτον της ώρας προ των 3 είς το Quai d’ Orsay, όπου θα εγίνετο η γενική συνεδρίασις της Συνδιασκέψεως δια την ανακοίνωσιν των όρων της ειρήνης μετά της Γερμανίας και την έγκρισιν αυτών. Ολίγα λεπτά μετά την άφιξίν μου είς το Quai d’ Orsay έφθασεν ο L.George και πλησιάσας με μ’ ερωτά:
-Έχετε διαθέσιμον στρατόν.
-Έχομεν. Περί τίνος πρόκειται.
-Απεφασίσαμεν σήμερον μετά του Προέδρου Ουίλσωνος και του κ.Κλεμανσώ, ότι δέον να καταλάβετε την Σμύρνην.
-Έιμεθα έτοιμοι.
-Πόσον στρατόν δύνασθε να στείλετε αμέσως;
– Μιαν μεραρχίαν, 15.000 ανδρών περίπου, οίτινες ήσαν έτοιμοι δια να μεταβούν είς Ρωσσίαν,[…]. Αν χρειασθεί δυνάμεθα να στείλωμεν αμέσως ύστερον και δευτέραν μεραρχίαν.
-Έχει καλώς, θα παραγγείλω του στρατηγού Ουίλσων,(αρχηγόν του αγγλικού Επιτελείου), όπως, αμέσως μετά την λήξιν της συνεδριάσεως, συνεννοήθητε δια τον κανονισμόν των περαιτέρω.
-Επιτρέπετε μιαν ερώτησιν; Τι προεκάλεσε την απόφασιν ταύτην; Μήπως Ιταλικαί ενέργειαι;
-Ναι, έχομεν ειδήσεις ότι οι Ιταλοί κατέλαβον εκτός της Μάκρης και το Μαρμαρίσι, ίσως και το Μπουδρούμ, εκτεινόμενοι στα προς το μέρος της ελληνικής επιρροής. Οι Γάλλοι μάλιστα είχον την είδησιν ότι έξωθι της Σμύρνης περιπολούν έξ ιταλικά πολεμικά. […]».
Η στρατιωτική επιχείρηση για τη διασφάλιση της εσωτερικής τάξης-ασφάλειας στην περιοχή της Σμύρνης ανατέθηκε στην 1η Ελληνική Μεραρχία, η οποία απέπλευσε στις 13 Μαΐου του 1919 (νέο ημερολόγιο) από το λιμάνι των Ελευθερών, στην Καβάλα, και αποβιβάστηκε στη Σμύρνη στις 15 Μαΐου. Η Ελλάδα θα λειτουργούσε ως θεματοφύλακας των συμφερόντων των Αγγλογάλλων στην περιοχή της Ιωνίας, αξιοποιώντας ταυτόχρονα το αναφυόμενο παράθυρο ευκαιρίας για την πραγμάτωση του αέναου εθνικού στόχου της εθνικής ολοκλήρωσης.
Μάλιστα η διαμορφωθείσα κατάσταση θα οδηγήσει τον Ιωάννη Μεταξά (18.5.1919) στην παραδοχή περί του εφικτού του εγχειρήματος: «Το βράδυ αι εφημερίδες: Οι Έλληνες κατέλαβον την Σμύρνην! Στρατιωτική κατοχή. Βεβαιότης ότι θα την λάβη. Ετελείωσε! Ημείς ηττήθημεν οριστικώς πολιτικώς, αλλά ας μεγαλυνθή η Ελλάς, και ας ευδαιμονήση, όπως αυτή νομίζει καλλίτερον».
https://slpress.gr/idees/h-ellada-sth-mikra-asia-mia-apanthsh-ston-veremh/
Η στρατηγική τύφλωση που οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή
Διονύσιος Τσιριγώτης
Τα ξημερώματα της 26ης Αυγούστου του 1922 (νέο ημερολόγιο) ξεκίνησε η επίθεση των κεμαλικών στρατιωτικών δυνάμεων, έναντι της ελληνικής στρατιάς Μικράς Ασίας, συνωθώντας στην άμεση κατάρρευση του ελληνικού μετώπου, στην άτακτη οπισθοχώρηση των ελληνικών δυνάμεων και στις συμπαρομαρτούσες τραγικές απολήξεις για τον Ελληνισμό της περιοχής. Η νικηφόρα αντεπίθεση του Μουσταφά Κεμάλ, αποδίδεται στην επίτευξη του τακτικού αιφνιδιασμού της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας, αξιοποιώντας κατά το μέγιστο δυνατό βαθμό, τη διαμορφωθείσα τοπική υπεροχή στρατιωτικής ισχύος στο νότιο τμήμα του ελληνικού μετώπου, στην προεξέχουσα του Αφιόν Καραχισάρ.
Ο αντικειμενικός στρατιωτικός στόχος συνίστατο στην καταστροφή του κέντρου βάρους του αντιπάλου –της ελληνικής στρατιάς Μικράς Ασίας– μέσω μιας αποφασιστικής μάχης. Όπως ο ίδιος ο Κεμάλ αναφέρει: «Ἡ Διοίκησις τοῦ μετώπου ἀπεφάσισεν ὅθεν νὰ προβῇ εἰς τὰς τελευταίας προετοιμασίας, διὰ νὰ γίνῃ ἡ ἐπίθεσις εἰς τὸν τομέα τῆς Ιης Στρατιᾶς μεταξὺ Ἀκὰρ καὶ Ἀχοὺρ Ντάγ. Σκοπὸς τῆς ἐπιθέσεως θὰ εἶναι νὰ νικηθῇ ὁ ἐχθρὸς εἰς μεγάλην μάχην ἐκ παρατάξεως καὶ νὰ ἐκριφθῇ πρὸς βορρᾶν». Ποιοι είναι,όμως, οι παράγοντες που συνέτειναν στην κατάλυση της ελληνικής στρατηγικής στη Μικρά Ασία;
Έχοντας καταδείξει σε προηγούμενη ανάλυσή μας, την εφικτότητα του πολιτικοστρατιωτικού εγχειρήματος στη Μικρά Ασία, στις γραμμές που ακολουθούν, θα επικεντρωθούμε στη διερεύνηση των αιτίων που οδήγησαν στην ολική αποδιάρθρωση της ελληνικής υψηλής στρατηγικής-πολιτικής των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων.
Σπεύδοντας να προδηλώσουμε το συμπέρασμά μας, οφείλουμε να συνομολογήσουμε ότι τα γενεσιουργά αίτια της Μικρασιατικής Καταστροφής εντοπίζονται στην στρατηγική ανεπάρκεια των μετανοεμβριανών ελληνικών κυβερνήσεων να διαμορφώσουν-εφαρμόσουν μια συγκροτημένη πρόταση πολιτικής, συναρμοσμένη με τις επιταγές του εσωτερικού και διεθνούς περιβάλλοντος.
Αναλυτικότερα, τα σημεία τρωτότητας της ελληνικής υψηλής στρατηγικής εντοπίζονται στην προορατική αδυναμία της μετανοεμβριανής κυβέρνησης να διαγνώσει τις άμεσες εξωτερικές απειλές. Συγκεκριμένα αναφερόμαστε στη διακοίνωση των δυνάμεων της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία) τον Δεκέμβριο του 1920 για επιβολή διπλωματικού-οικονομικού αποκλεισμού της Ελλάδας, στην περίπτωση επανενθρόνισης του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Γεγονός που επαληθεύτηκε μετά το συντριπτικό ποσοστό (98%) υπέρ της επανόδου του βασιλιά Κωνσταντίνου στο δημοψήφισμα της 5ης Δεκεμβρίου 1920, οδηγώντας στην αναστροφή των στρατηγικών προσανατολισμών των δυνάμεων της Αντάντ. Μέσω της σύναψης μιας σειράς διμερών συνθηκών με την κεμαλική κυβέρνηση (ιταλοκεμαλική τον Ιούλιο 1921 και γαλλοκεμαλική τον Οκτώβριος 1921), σε συνέχεια της προηγηθείσας ρωσοκεμαλικής συνθήκης (Συνθήκη Alexandropol, Νοέμβριος 1920).
Η αμετροέπεια των αντιβενιζελικών
Εξίσου προβληματική κρίνεται και η αμετροέπεια της μετανοεμβριανής κυβέρνησης, κατά τη διαδικασία προσδιορισμού του αντικειμενικού πολιτικού στόχου της ελληνικής υψηλής στρατηγικής, σε συνάρτηση με τους διατιθέμενους συντελεστές ισχύος. Αν και θα μπορούσε κανείς να επικρίνει τον Βενιζέλο, αναφορικά με τις περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες της Αθήνας για την ανάληψη του πολιτικοστρατιωτικού εγχειρήματος στην Ιωνία, καθίσταται αναμφίλεκτα απαγορευτική, ακόμα και η απλή σκέψη της συνέχειας της ελληνικής στρατιωτικής εμπλοκής στη Μικρά Ασία, υπό συνθήκες οικονομικής απίσχνασης.
Για να γίνει κατανοητή η τάξη μεγέθους των εξόδων της εκστρατείας, αρκεί να αναφέρουμε ότι το συνολικό ποσό για την κάλυψη των δαπανών από το Μάιο του 1919 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1920 ανέρχονταν σε 1.018.012.000 γαλλικά φράγκα, ενώ οι συμμαχικές πιστώσεις που είχε διασφαλίσει ο Βενιζέλος για το 1918, ανέρχονταν στα 850.000.000 γαλλικά φράγκα, χωρίς ωστόσο να είναι άμεσα ρευστοποιήσιμες, όπως και οι νέες πιστώσεις που έλαβε από Αγγλία-Γαλλία ύψους 100.000.000 γαλλικών φράγκων για το 1919.
Το καίριο ζήτημα στο περιβάλλον αυτό συνέχεται με την απόφαση των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων για συνέχιση και εντατικοποίηση του πολιτικοστρατιωτικού εγχειρήματος στη Μικρά Ασία. Υπό την απουσία εναλλακτικών στρατηγικών επιλογών, συνωθούνται στην επιλογή μιας κοντόθωρης επιθετικής στρατιωτικής στρατηγικής, με αντικειμενικό στόχο την καταστροφή των στρατιωτικών δυνάμεων του Κεμάλ.
Ο πόλεμος δεν είναι αυτοσκοπός
Η πολιτική αυτή πράξη αποτελεί το τρίτο κατά σειρά σημείο τρωτότητας της ελληνικής υψηλής στρατηγικής, στο βαθμό που δεν συνεκτιμήθηκαν οι ικανές και αναγκαίες συνθήκες για τη συνέχιση της εκστρατείας. Όπως ορθά ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε επισημάνει, ο πόλεμος δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά μέσο για τη δημιουργία ενός περιφερειακού, περιβάλλοντος ασφαλείας για τους ελληνικούς πληθυσμούς της Ιωνίας και συνεπαγόμενα για την πραγμάτωση του αέναου πολιτικού στόχου της εθνικής-εδαφικής ολοκλήρωσης, δηλαδή της Μεγάλης Ιδέας.
Χαρακτηριστικά, σε επιστολή του προς τον στρατηγό Δαγκλή, (21.7.1921), ανέφερε: «Ἡ ἄρνησις τῆς Κυβερνήσεως νὰ δεχθῇ καὶ κατ’ ἀρχὴν κἂν τὴν μεσολάβησιν τῶν Δυνάμεων ἀποτελεῖ τὸ τελευταῖον κατὰ τῆς Ἑλλάδος ἔγκλημα τῶν Κυβερνητῶν αὐτῶν. Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ γίνεται λόγος περὶ συνεχίσεως τῆς ἐθνικῆς ἡμῶν πολιτικῆς ὑπὸ τῆς παρούσης Κυβερνήσεως, ὅταν διὰ τῆς ἐπανόδου τοῦ Κωνσταντίνου καὶ τῆς συνεπείᾳ ταύτης διαρρήξεως τῆς συμμαχίας μὲ τὰς Μεγάλας Δυνάμεις ἀνετράπη ἡ βάσις τῆς πολιτικῆς ἐκείνης;».
Ειδικότερα, η αδυναμία επίτευξης μιας αποφασιστικής νίκης, λόγω των διαφορετικών στρατιωτικών στρατηγικών (άμεση προσέγγιση για τον ελληνικό τακτικό στρατό με στόχο τη διεξαγωγή μιας αποφασιστικής μάχης, έμμεση προσέγγιση με στρατηγική ανταρτοπόλεμου για τις άτακτες κεμαλικές δυνάμεις τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 1921) θα οδηγήσει σε μια παρατεταμένη στρατιωτική επιχείρηση προς τα ενδότερα της Μικράς Ασίας για την επίτευξη του αντικειμενικού στρατιωτικού στόχου, δηλαδή την καταστροφή των κεμαλικών στρατιωτικών δυνάμεων.
Ξεπερνώντας τα όρια
Το γεγονός ότι η στρατηγική του Κεμάλ αποσκοπούσε στην εξουθένωση των ελληνικών δυνάμεων, παρασύροντας τις, στη μικρασιατική ενδοχώρα, μακριά από τις γραμμές ανεφοδιασμού-επικοινωνιών τους και ενεργώντας υπό ακραίες επιχειρησιακές συνθήκες, επιβεβαιώνεται από το αποτέλεσμα των επιθετικών επιχειρήσεων πέρα από τον Σαγγάριο και τη διάβαση της Αλμυράς Ερήμου (Αύγουστος 1921).
Ήταν η διακοπή της ελληνικής επίθεσης, μετά τις εκτεταμένες στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ιούλιου (1921) για την καταστροφή των κεμαλικών δυνάμεων και την κατάληψη του Αφιόν Καραχισάρ, Κιουτάχειας και Εσκή Σεχίρ που θα επιβεβαιώσει την αξιωματική παραδοχή του Πρώσου στρατιωτικού και θεωρητικού του πολέμου, Καρλ Βον Κλαούζεβιτς για τη συνέχεια της επιθετικής δράσης, έως ότου επιτευχθεί η ολοκληρωτική καταστροφή των εχθρικών δυνάμεων.
Σε αντίθετη περίπτωση, ο αμυνόμενος θα αγοράσει χρόνο για την ανασύνταξη των δυνάμεων του, όπως ακριβώς συνέβη με τις στρατιωτικές δυνάμεις του Κεμάλ. Αντίστροφα, η ελληνική στρατιά Μικράς Ασίας υπερέβη τα όρια της επιθετικής της δράσης κατά το πέρας των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ιουνίου-Ιουλίου 1921, χωρίς ωστόσο να επιτύχει τον αντικειμενικό στρατιωτικό της στόχο, την καταστροφή των κεμαλικών δυνάμεων.
Οι έγκαιρες προειδοποιήσεις του Έλληνα αρχιστράτηγου Αναστάσιου Παπούλα και του Ελευθέριου Βενιζέλου για συνθηκολόγηση και στρατιωτική απεμπλοκή από την Μικρά Ασία δεν συνυπολογίσθηκαν από την ελληνική πολιτική ηγεσία, γεγονός που αποδείχθηκε καθοριστικό για την έκβαση του αποτελέσματος. Ο αντιστράτηγος Παπούλας, διαγιγνώσκοντας την υπέρβαση του κορυφαίου σημείου της ελληνικής επίθεσης, θα υποστηρίξει, ως βέλτιστη λύση στο αδιέξοδο που περιάγονταν η ελληνική στρατιωτική στρατηγική, τη σύναψη ανακωχής, κατοχυρώνοντας όσον το δυνατόν ευρύτερα εδαφικά τετελεσμένα.
«[…] υποβάλλω εντύπωσίν μου ότι ο αγών τείνει προσλάβη ως εξ ισοπάλου αντιμετώπων δυνάμεων χαρακτήρα αγώνος χαρακωμάτων […] Ούτος έσεται επ’ ωφέλεια εχθρού διαρκώς συμπληρούντος ελλείψεις του και οχύρωσιν εδάφους […] Παράτασιν επιχειρήσεων θεωρώ επικίνδυνον […] Στρατός απέδωκε ότι ηδύνατο […] Επίτευξις ταχείας ανακωχής κατόπιν μέχρι σήμερον επιτυχιών θα ήτο αρίστη λύσις και από ηθικής απόψεως και συμφέροντος Στρατεύματος».
Η απονομιμοποίηση της κυβέρνησης
Τελευταία και εξίσου σημαίνουσα παράμετρος που θα πρέπει να αποτιμηθεί είναι η εσωτερική και εξωτερική απονομιμοποίηση της πολιτικής των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων. Από τη μια πλευρά η απόφαση για συνέχιση και εντατικοποίηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Μικρά Ασία δεν ενέχει καθολική αποδοχή από το σύνολο της ελληνικής στρατιωτικής ηγεσίας.
Εκτός του ευμεγέθους αριθμού των φυγόστρατων και των λιποτακτών, που άγγιζε τις 90.000, μία ομάδα Ελλήνων ανώτατων αξιωματικών υπεισέρχεται σε προπαρασκευαστικές ζυμώσεις/διεργασίες για την εκδήλωση πραξικοπήματος με στόχο την ανατροπή της ελληνικής κυβέρνησης και την εκθρόνιση του βασιλιά Κωνσταντίνου.
Από την άλλη πλευρά με δεδομένη την μεταστροφή της εξωτερικής πολιτικής των δυνάμεων της Αντάντ, ευθύς με την επανενθρόνιση του βασιλιά Κωνσταντίνου, ήταν θέμα χρόνου η ολική αναθεώρηση των όρων της συνθήκης των Σεβρών. Στη διάσκεψη του Λονδίνου τον Μάρτιο του 1921 οι δυνάμεις της Αντάντ κατέληξαν σε σχέδιο απόφασης για την τροποποίηση των όρων της συνθήκης.
Εν ολίγοις, η τραγική κατάληξη της μικρασιατικής εκστρατείας δύναται να αποδοθεί στην ανασύνταξη των δυνάμεων του παλαιοκομματισμού/κομματοκρατίας που υπονόμευσαν εσωτερικά το πρόταγμα της εθνικής ολοκλήρωσης, με αποτέλεσμα η ανορθολογική πολιτική απόφαση για συνέχιση της εκστρατείας, υπό την απουσία εξωτερικών διπλωματικών-οικονομικών συντελεστών ισχύος να οδηγήσει στην στρατηγική υπερεπέκταση της ελληνικής στρατηγικής στην Μικρά Ασία και στην εκρίζωση των ελληνικών πληθυσμών της Ιωνίας.
https://slpress.gr/idees/i-stratigiki-tyflosi-poy-odigise-sti-mikrasiatiki-katastrofi/
[…] Η πρώτη αφορά τους πολιτικούς απογόνους της τότε μοναρχικής Δεξιάς που είναι η κύρια υπεύθυνη για τη Μικρασιατική καταστροφή. […]
«Εις το κάτω-κάτω, εάν μόνον διά του Βενιζέλου θα ήτο δυνατόν να σωθή η Ελλάς, ας έλθη ο Βενιζέλος. Πρέπει να υπάγη ο τόπος μας εις τον διάβολον, διά να μη έλθη ο Βενιζέλος;»
(Ημερολόγιο,τ. Γ΄, Εκδόσεις Ικαρος, 1964 σελ. 95)
…συζητώντας το Μάρτιο του 1921 με τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Γούναρη.
«Θα μας συγχωρήση ο Θεός το [δύο λέξεις σβησμένες] 1915; Φταίμε όλοι: Και ο Βενιζέλος ακόμα! Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα!».
[Ιωάννης Μεταξάς, Ημερολόγιο (5 Ιανουαρίου 1941), τόμ. Γ΄, Εκδόσεις Ικαρος, 1964]
[…] ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ: Γιατί ηττήθηκαν οι Έλληνες; […]
«…Δυστυχώς για εμάς, η Κεμαλική Τουρκία τη περίοδο 1921-1922, διέθετε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ανώτερη της Ελληνικής κατά έτη φωτός….»
«Όταν οι Σύμμαχοι (οι Βρετανοί κυρίως και οι Γάλλοι) πρότειναν στο Βενιζέλο να στείλει στρατό στη Σμύρνη, θα ήταν ανόητος αν δεν το αποδεχόταν και σήμερα θα θεωρούνταν προδότης. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1919 κείτονταν σε ερείπια. Ο στρατός της των επτά στρατιών, που νίκησε τους Συμμάχους στη Καλλίπολη και καθήλωσε τους Βρετανούς επί τριετία στη Παλαιστίνη, αποτελούσε σκιά του παλιού εαυτού του. Ο σουλτάνος είχε υποχρεωθεί δια της ανακωχής του Μούνδρου να παραδώσει το μεγαλύτερο μέρος του πυροβολικού του στρατού του και είχε αποδεχθεί να διατηρήσει μία δύναμη 18 Μεραρχιών, δυνάμεως εκάστη 1.500 ανδρών και 4 πυροβόλων. Ανταρσίες και επαναστάσεις ξεσπούσαν στην Ανατολία, η Κιλικία κατεχόταν από τους Γάλλους, η νοτιοανατολική Μικρά Ασία από τους Ιταλούς και η δημιουργία Αρμενικού και Κουρδικού κράτους βρισκόταν στα σκαριά.
Για να μη μακρηγορώ, η Τουρκία, αναδυόμενη ως διάδοχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, δεν αποτελούσε μέχρι τα τέλη του 1920 κάποιον σημαντικό αντίπαλο που δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει ο Ελληνικός Στρατός. Πιστεύω ότι και στις τρεις μεγάλες επιχειρήσεις του 1921, ο Ελληνικός Στρατός διέθετε όλες τις δυνατότητες για να καταφέρει ένα κτύπημα αποφασιστικής σημασίας στο Κεμαλικό Στρατό. Ακόμη και το 1922 υπήρχαν οι δυνατότητες για να αποφευχθεί η ήττα και ενδεχομένως, αν η Στρατιά απέκρουε μία μεγάλη Τουρκική επίθεση, μπορούσε να γυρίσει ο τροχός. Και τούτο επειδή (κατά τη γνώμη μου) ο Κεμαλικός στρατός ήταν πλέον ευαίσθητος του Ελληνικού σε μία ήττα αποφασιστικής σημασίας, δεδομένου ότι η συνοχή του διατηρούνταν με σκληρά μέτρα. Η στρατολογία που διεξαγόταν πάντοτε υπό την επίβλεψη ιππικής δύναμης και οι καθημερινές αθρόες αυτομολίες Τούρκων στρατιωτών στις Ελληνικές γραμμές, αυτό μαρτυρούν. Οι Τούρκοι στρατιώτες ήταν αγρότες, σε μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό των Ελλήνων και πολεμούσαν πολύ περισσότερα χρόνια από τους Έλληνες.
Δυστυχώς για εμάς, η Κεμαλική Τουρκία τη περίοδο 1921-1922, διέθετε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ανώτερη της Ελληνικής κατά έτη φωτός….»
Για την προσπάθεια κατάληψης της Κωνσταντινούπολης:
————————————————————————
«… Here is a war between Greece and Turkey. We are defending the capital of one oft he parties against the other… If we were not there, there is absolutely no doubt that the Greeks could occupy that capital in few hours. ” (H.C Deb, Vol 157, cols 1997-2006)
Αναφορά του David Lloyd George στη Βουλή των Κοινοτήτων κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης στα ανάκτορα του Ουεστμίνστερ στις 4. Aυγούστου 1922…
Ο παλαιοελλαδιτισμός κατασκεύασε απίθανα θεωρητικά σχήματα για να εξηγήσει την Μικρασιατική ήττα, και κατ’ επέκταση να αθωώσει τους ενόχους. Ένας από τους «πρωτοπόρους» αυτών των κατασκευών ήταν ο Γεράσιμος Κακλαμάνης, που στο «ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΗΜΕΡΑ» ερμηνεύει εντελώς αυθαίρετα, παρακάμπτοντας πλήρως τις υπόλοιπες παραμέτρους εκείνης της ιστορικής εποχής που οδήγησασν στην συνεχή υποβάθμιση του ελληνικού παράγοντα στο πλαίσιο της μεγάλης σύγκρουσης, όπως και τα δικαιώματα των λαών σε ένα περιβάλλον οριστικής πλέον διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, υιοθετώντας απολύτως την αμερικανική αντίληψη -και τη σοβιετική επίσης- περί ακεραιότητας της Τουρκίας:
«…Είναι ούσιώδης ή λεπτομέρεια , ότι ή μικρασιατική έκστρατεία έλαβε χώρα ύπό καθεστώς Διεθνούς Οίκονομικού Ελέγχου στήν Ελλάδα . Η χρεοκοπημένη Ελλάδα «έλευθερώνεται» άπό τούς δανειστές της , γιά νά άναλάβη διπλή έκστρατεία : νά «προστατεύση» (!!!) τίς συμμαχικές δυνάμεις στήν Κων/πολη καί νά φθάση στήν …Αγκυρα ! Κατά παράξενο τρόπο , οί δανειστές –πού είχαν σφίξει τό ζωνάρι τού προυπολογισμού στό έπακρο– πείθονται νά συμμετάχουν στούς «έθνικούς πόθους» , δηλαδή τήν ίδεολογική βλακεία τών Ελλήνων μέ προκατασκευασμένο τό έμβλημα «Κων/πολη» .
Αλλά δέν τούς δανείζουν ώστόσο (προφανώς , άφού οί σκοποί καί οί διαδικασίες δέν έπρεπε καθόλου νά φανούν στήν έπιφάνεια ) .
Αύτό λοιπόν πού έμεινε μέχρι σήμερα ώς πίστη είναι ότι ή έκστρατεία έγινε μέ τό «οίκονομικό μέτρο»
τού Πρωτοπαπαδάκη , πού ήταν μηχανικός τού Δήμου Αθηναίων . Η λογική αύτού τού «μεγαλοφυούς μέτρου» είναι ή έξής : άν τό Α ποσόν άγαθών μιάς χώρας άντιστοιχή σέ Β ποσόν χρημάτων , τότε κόβοντας κανείς τό Β/2 άπό τό ποσόν τών χρημάτων έλευθερώνει άμέσως τό Α/2 άπό τό ποσόν τών άγαθών . Καί δεδομένου ότι στήν Ελλάδα ή οίκονομία ήταν άνέκαθεν καί μέχρι σήμερα ύπόθεση «διαταγμάτων» , τό πράγμα γιά τόν Πρωτοπαπαδάκη ύπήρξε σχεδόν άπλούστατο : έκοψε διά διατάγματος τό χρήμα στήν μέση , όνομάζοντας τήν έπιχείρηση «έσωτερικό δάνειο» , καί έλευθέρωσε έτσι άπό τήν έσωτερική κατανάλωση τό ήμισυ τών προμηθειών πού άπαιτούσε ή…»έκστρατεία » .
Αρκούσε όμως ή τέτοια «έξοικονόμηση πόρων» μιάς όλικώς χρεοκοπημένης οίκονομίας μετά τόν πόλεμο καί ύπό τίς συνέπειες τού οίκονομικού χάους πού έπηκολούθησαν τού «μέτρου» , γιά τήν συντήρηση ένός στρατού μέχρι τό Αφιόν Καραχισάρ ? Θά ήταν άφέλεια νά τό πίστευε κανείς .
Τήν «έκστρατεία» συνεπώς τήν χρηματοδότησαν μυστικά γιά όσο έχρειάζετο οί συμμαχικές δυνάμεις . Καί ήταν υποχρεωμένες νά τό κάνουν , γιατί όπως θά ιδούμε εκτός απ’ τά πετρέλαια παρουσιάσθηκε άλλος εξαιρετικός κίνδυνος γιά τήν περιοχή .
Είναι συνεπώς δυνατόν μιά χρεοκοπημένη χώρα καί υπό καθεστώς Δ.Ο.Ε. νά παρέχη στά μάτια τών συμμάχων τά εχέγγυα «μεγάλης δύναμης» γιά τήν μεσογειακή περιοχή , ώστε νά τής εμπιστευθούν τήν εκπλήρωση κάποιας «Μεγάλης Ιδέας»?
Η κατάκτηση τής Σμύρνης καί τής σχετικής ενδοχώρας θά εσήμαινε ακριβώς γιά τήν Ελλάδα τόν ρόλο «μεγάλης δύναμης» , δηλαδή μέ άλλα λόγια ότι ή αγγλική πολιτική στή Μεσόγειο θά ήταν τού λοιπού υποχρεωμένη νά λαμβάνη υπ’ όψη τόν παράγοντα «Μεγάλη Ελλάδα» .
Αυτός ήταν ό μύθος τής πολιτικής τού Βενιζέλου . Οί πίστες σέ τέτοιες πιθανότητες προϋποθέτουν ισχυρές δόσεις πολιτικής καί ιστορικής ανιδεότητας . Τήν οποίαν , όμως εκτός από τούς αφελείς , ευρέθηκε νά έχη καί ό Βενιζέλος , παρά τίς υποδείξεις πρός αυτόν τού ιταλού πολιτικού Νίττι… Δέν έχει σημασία πώς διά τών εσωτερικών μεταβολών τής Ελλάδος κατά τήν διάρκεια τής μικρασιατικής εκστρατείας («εκλογές» σέ εμπόλεμη περίοδο κλπ.- τέτοιες δυνατότητες προσφέρονται πάντα σέ ασπόνδυλα κοινωνικά σώματα σάν αυτό τής Ελλάδος ) καλύπτεται ή ιστορική φύση τών πραγμάτων καί ό ρόλος τών προσώπων σ’ αυτά , καί γι’ αυτό δέν θά μάς απασχολήσουν εδώ .
Τό μετά τόν πόλεμο πρόβλημα τών δυνάμεων ήταν πώς θά καθέξουν τά πετρέλαια τής Μοσούλης . Εμπόδιο γι’ αυτό τόν σκοπό ήταν ή εθνότητα τών Κούρδων , πού ένοιωθαν στενά δεμένοι μέ τούς Τούρκους . Επρεπε λοιπόν αυτοί πρώτα νά αυτονομηθούν θεωρητικά έναντι τών Τούρκων (καί τούτο συμβαίνει μέ τήν εικονική Συνθήκη τών Σεβρών ) καί έν συνεχεία νά διαμελισθούν σάν έθνος , όπως απαιτούσαν τά μαντάτα τών δυνάμεων στήν Μέση Ανατολή.
Τό γιατί δέν μπορούσαν οί Κούρδοι ν’ αποτελέσουν ανεξάρτητο κράτος είναι ένα μπερδεμένο πολιτικό πρόβλημα πού δέν θά μάς απασχολήση εδώ . Σημασία έχει ότι τό εργαλείο γιά τήν υπάρξασα τροπή τού κουρδικού προβλήματος υπήρξε ή «Ελλάδα τών δύο ηπείρων καί πέντε θαλασσών» τού Βενιζέλου . Οσο ό Κεμάλ δέν συγκατατίθεται στήν συνθήκη τών Σεβρών–ή οποία ώς μείζον αίτημα περιείχε τήν ύπαρξη αυτονόμου κουρδικού κράτους γιά νά επιτευχθή τό έλασσον καί όντως σκοπούμενο , δηλαδή ή διαίρεση τής περιοχής τής Μοσούλης– , τόσο οί ελληνικοί στρατοί στήν Μικρά Ασία «θριαμβεύουν» . Ενας πρόσθετος καί επείγων λόγος γι’ αυτό είναι καί ό επηρεασμός τού τουρκικού στρατού από τήν επανάσταση τού Λένιν (έναν παράγοντα πού ό Λόϋδ Τζώρτζ τότε υποτίμησε ώς κίνδυνο γιά τήν Μέση Ανατολή όπως άλλωστε καί στήν σύσκεψη τής Γένοβας τήν Συνθήκη τού Ράπαλο ) . Ο κίνδυνος τών Ελλήνων συνεπώς έπρεπε νά υπάρξη ριζικός γιά τήν Τουρκία , προκειμένου νά αναγκασθή ό Κεμάλ σέ συνολικές παραχωρήσεις . Ο ελληνικός στρατός έτσι φθάνει προελαύνων ώς τήν Αγκυρα ! Καί όταν ό Κεμάλ , μή μπορώντας νά κάνη αλλοιώς , συγκατατίθεται ώς πρός τίς υπό κατοχήν ανατολικές επαρχίες διά τής συνθήκης τής Λωζάνης (στήν οποίαν προφανώς από απόψεως Διεθνούς Δικαίου δέν μπορούσε ν’ αναφερθή τό όνομα «Κούρδος» ) , ό ελληνικός στρατός μαζί μέ τούς μικρασιάτες Ελληνες πετιώνται στήν θάλασσα . Ορθώς δέ τά συμμαχικά πλοία , τηρώντας καταλεπτώς τά συμφωνηθέντα , κόβουν τά χέρια όσων προσπαθούν ν’ ανέβουν σ’ αυτά στόν κόλπο τής Σμύρνης , απεκδυόμενα πάσα ευθύνη καί συμμετοχή στά διαληφθέντα . Η μικρασιατική εκστρατεία έτσι ήταν τό «άποτυχημένο όνειρο» τών Ελλήνων , πού εσήμανε καί τό τέλος τής «Μεγάλης Ιδέας» , αφού πλέον δέν έμεναν άλλα προβλήματα εκκρεμή…Ετσι ακριβώς έμειναν τά πράγματα καί στήν νεοελληνική ιστορία μέχρι σήμερα…
Διά τής «μεγαλοφυούς» λοιπόν πολιτικής τού Βενιζέλου επιτυγχάνονται τρία πράγματα μαζί:τά πετρέλαια , ή πλήρης διάλυση τού μεσογειακού οργανισμού καί ή διαίρεση τής πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σέ μικρά , προβληματικά καί άρα ευκολομεταχείριστα «εθνικά» κράτη .»
Petsalis-Diomidis N.«Greece at the Paris Conference 1919»,Θεσσαλονίκη 1978,Institude for Balkan Studies. σ.341-347
—————-
το Ελληνικό στοιχείο ανέρχονταν στο 43,71% ή 50,8% (Τουρκικά και Ελληνικά αντίστοιχα) στην Ανατολική Θράκη, στο 30% ή 28,2 στην Κωνσταντινούπολη, και στο σύνολο των Οθωμανικών εδαφών σε Ασία και Ευρώπη στους 2.400.000 με μεγάλα ποσοστά στις επαρχίες Αϊδινίου, Ισμίτ, Τραπεζούντας και με συμπαγείς μικρότερους πληθυσμούς στην υπόλοιπη ενδοχώρα. το Ελληνικό στοιχείο ανέρχονταν στο 43,71% ή 50,8% (Τουρκικά και Ελληνικά αντίστοιχα) στην Ανατολική Θράκη, στο 30% ή 28,2 στην Κωνσταντινούπολη, και στο σύνολο των Οθωμανικών εδαφών σε Ασία και Ευρώπη στους 2.400.000 με μεγάλα ποσοστά στις επαρχίες Αϊδινίου, Ισμίτ, Τραπεζούντας και με συμπαγείς μικρότερους πληθυσμούς στην υπόλοιπη ενδοχώρα. Petsalis-Diomidis N.«Greece at the Paris Conference 1919»,Θεσσαλονίκη 1978,Institude for Balkan Studies. σ.341-347.«Greece at the Paris Conference 1919»,Θεσσαλονίκη 1978,Institude for Balkan Studies. σ.341-347
Ενδιαφέροντα είναι τα συμπεράσματα «Στρατιωτικές Επιχειρήσεις Μικρασιατικής Εκστρατείας», July 2018, Konstantinos Chalastras
«Αρκετά είναι τα κύρια συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από την πορεία που έλαβε η Μικρασιατική Εκστρατεία. Η απόφαση του Βενιζέλου,συνδεδεμένη με την πολιτική της ελευθέρωσης των Ελλήνων υπό ξένο ζυγό,αποτελούσε εκμετάλλευση της ευκαιρίας που του δόθηκε, αλλά και επιδίωξε να του δοθεί με την εκστρατεία στην Ουκρανία, έχοντας υπ ‘όψιν τις εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες που βρισκόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία και ότι αυτές θα συντελούσαν στην επίτευξη των σκοπών του. Αποτελούσε ένα πράγματι παράτολμο, αλλά όχι ανέφικτο εγχείρημα που υπαγορεύτηκε και από την ανάγκη των περιστάσεων. Αν και αρχικά είναι γεγονός ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος στην συντριβή των Τουρκικών δυνάμεων, που θα αποτελούσε τότε έναν πολύ πιο εφικτό στόχο, εν τούτοις ήταν περιορισμένος από την «διαιτησία» των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες άρχισαν να δείχνουν δείγματα από την στάση που θα κρατούσαν τους μετέπειτα μήνες. Το επισφράγισμα των διπλωματικών χειρισμών, η Συνθήκη των Σεβρών, έδινε πλέον την ελευθερία κινήσεων αλλά και την ευθύνη στα Ελληνικά όπλα και την Ελληνική πολιτική ηγεσία.
Όταν πια , η Ελληνική υψηλή στρατηγική λόγω της μεταβολής των συνθηκών με την νίκη της Ενωμένης Αντιπολίτευσης στις κρίσιμες εκλογές της 1/1//1920, είχε μετατραπεί σε επιβολή της Συνθήκης δια των όπλων, καθώς αρνήθηκε η Ελλάδα την εναπόθεση και διευθέτηση των τυχών της στις Μεγάλες Δυνάμεις, δεν δόθηκε εξ’αρχής η δέουσα σημασία στην αύξηση της στρατιωτικής ισχύος. Η αδυναμία, η καθυστέρηση ή η αδιαφορία στην ανάπτυξη και διατήρηση της αναγκαίας και ικανής στρατιωτικής ισχύος προκειμένου η χώρα να μπορεί να προστατεύσει την εδαφική της ακεραιότητα, τους πληθυσμούς της και να υποστηρίξει αποτελεσματικά τα εθνικά συμφέροντά της, θα αποτελέσει τους πρώτους παράγοντες της μετέπειτα Καταστροφής.
Ο πολύτιμος χρόνος και το αίμα που χάθηκε το διάστημα Δεκεμβρίου1920-Μαρτίου 1921 μοιραία έκανε την ζυγαριά του πολέμου να ισορροπεί. Ακόμακαι έτσι όμως κατήγαγε μια μεγάλη νίκη τον Ιούλιο του 1921 που όμως δεν απέφερε τη συντριβή του εχθρού και έφτασε στην υπέρβαση του κορυφαίου σημείου άμυνας των Κεμαλικών, στην τρομερή μάχη του Σαγγαρίου.
Αν και δεν αποτέλεσε τακτικά ήττα αυτή η μάχη, ουσιαστικά ήταν η αρχή του τέλους για την Εκστρατεία. Με τον Έλληνα στρατιώτη να φτάνει στα ηθικά και φυσικά όριά του, από τα συνεχή λάθη της Πολιτικής και Στρατιωτικής ηγεσίας, η συντριβή τον Αύγουστο του 1922 ήρθε ως φυσικό επακόλουθο.
Οι 19.362 Αξιωματικοί και Οπλίτες που έπεσαν νεκροί στα οροπέδια της Μικράς Ασίας έδωσαν επικούς αγώνες που τελικά δεν ευοδώθηκαν.Ο περιορισμένος χρόνος από τον οικονομικό στραγγαλισμό που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1920, η κάθε είδους ενίσχυση στον Κεμάλ(σε στρατιωτικο οικονομικό υλικό, σε διπλωματικό επίπεδο, σε επίπεδο πληροφοριών κτλ), η εσωτερική υπονόμευση από τον Εθνικό Διχασμό που οδηγούσε σε διαφορετικούς άξονες πολιτικής και στρατηγικής, σε ένα περιβάλλον που συνεχώς άλλαζε από την πληθώρα γεγονότων σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα ,το γεγονός ότι το Επιτελικό προσωπικό του Ελληνικού Στρατού υστερούσε τραγικά με το αντίστοιχο του Τουρκικού, η ανάδειξη των μεγάλων ικανοτήτων του Κεμάλ αντέστρεψαν τις ισορροπίες και αποτέλεσαν μερικές από τις αποφασιστικές αιτίες που οδήγησαν στην Μικρασιατική Καταστροφή..»
https://www.researchgate.net/publication/326096960_Stratiotikes_Epicheireseis_Mikrasiatikes_Ekstrateias
Δείτε μια καλή παρουσίαση του παπά-Εφτίμ από την εξαιρετική Τουρκάλα δημοσιογράφο Ayse Hur
https://tourkikanea.gr/taraf/%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%B1-%CE%B5%CF%86%CF%84%CE%B9%CE%BC/
“Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας” του Γ. Κορδάτου, τόμος XIII, σελ, 566-580, εκδ. 20ός αιώνας.
Η Μικρασιατική Καταστροφή
«…Τα σκάνδαλα που κάθε μέρα έρχονταν στο φως, κλόνισαν την κυβέρνηση Γούναρη. Το σκάνδαλο μάλιστα της αλληλογραφίας των Γουναρικών πολιτευτών με Τούρκους βουλευτές, που συνεννοούνταν κρυφά με τον Κεμάλ και το Σουλτάνο, δημιούργησε μεγάλη πολιτική αναταραχή. Γι΄αυτό ο Γούναρης στις 28 τ΄Απρίλη ανέβηκε στο βήμα της Βουλής και ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης. Ύστερα από την ψηφοφορία παραιτήθηκε, γιατί έδωκαν ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση 161 και 160 την καταψήφισαν.
Στις κρίσιμες αυτές μέρες που περνούσε η Ελλάδα, ήρθε από τη Μόσχα ένας απεσταλμένος του υπουργείου Εξωτερικων και Στρατιωτικών. Είχε διαβατήριο σουηδικό. Έμεινε στο ξενοδοχείο „Ηβη“ στην αρχή και ύστερα στο «Πάγγειο». Είχε κατηγορηματική εντολή να συναντήσει το γραμματέα του Σοσιαλεργατικού Κόμματος (Κομμουνιστικού) και μόνον αυτόν. Γραμματέας τότε ήταν ο συντάχτης τούτης της ιστορίας, γιατί ο Ν. Δημητράτος είχε παραιτηθεί ή πιο σωστά παραμεριστεί.
Η πρώτη συνάντησή μου με το Ρώσο απεσταλμένο έγινε στους «Αέρηδες», στο τέρμα της οδού Αιόλου. Η δεύτερη στην Ακρόπολη και η Τρίτη στην Κηφισιά. Ο σοβιετικός απεσταλμένος, αφού μου έδειξε τα διαπιστευτήριά του, που είχαν την υπογραφή Ζηνόβιεφ καθώς και του Τρότσκυ και Τσιτσέριν, μου ανακοίνωσε τα εξής: «Η ΕΣΣΔ είναι πρόθυμη να βοηθήσει την Ελλάδα να βγει από το αδιέξοδο της μικρασιατικής εκστρατείας…θα παύσει να ενισχύει υλικώς και ηθικώς τον Κεμάλ γεγονός που έγινε λόγω της συμμετοχής της Ελλάδας στην εκστρατεία κατά της ΕΣΣΔ το 1919! Για να υποστηρίξει την άποψη αυτή η ΕΣΣΔ ζητεί σαν αντάλλαγμα την αναγνώρισή της, έστω και ντε φάκτο» (2) .
Ομολογώ πως η πρόταση αυτή μου έκανε κατάπληξη. Ρώτησα να μάθω από ποιες αιτίες έγινε η στροφή αυτή. Και πήρα την εξής απάντηση: « Ήδη έχουμε όχι ενδείξεις, αλλά αποδείξεις, ότι οι Τούρκοι έχουν μυστικές επαφές με τους Γάλλους κεφαλαιοκράτες και ιμπεριαλιστές και αύριο μεθαύριο, αν νικήσουν και διώξουν τους Έλληνες από τη Μικρασία και Θράκη, η Τουρκία με τον Κεμάλ ή χωρίς τον Κεμάλ θα προσανατολιστεί προς τη Δύση.
Γι΄αυτό θέλουμε να μείνουν οι Έλληνες στη Μικρασία, όχι από κούφιο αισθηματισμό, αλλά από ρεαλιστική αντίληψη για το αύριο και μεθαύριο. Οι μειονότητες στην Τουρκία στάθηκαν από τη μια μεριά η τροχοπέδη στον ολοκληρωτικό εξισλαμισμό της Βαλκανικής και Ανατολής και από την άλλη έγιναν η πηγή που τροφοδότησε τα εθνικά απελευθερωτικά κινήματα των λαών της Βαλκανικής από το 1770 ως τα χτες….»
Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από τον υπουργό του Γούναρη, τον Στράτο όταν τον συναντήσαμε, μας φέρθηκε σκαιότατα…
Αν η πρόταση του Λένιν που έγινε με τη σύμφωνη γνώμη του Κεμάλ είχε γίνει αποδεκτή από την ελληνική κυβέρνηση ο πόλεμος θα σταματούσε άμεσα και δεν θα είχαμε την καταστροφή και τον ξερίζωμα τόσων ανθρώπων…
Τα πολιτικά αίτια της Καταστροφής
Του Σπ. Πλουμίδη
https://www.kathimerini.gr/investigations/816030/ta-politika-aitia-tis-ittas-toy-1922/
Πόσους στρατεύσιμους μπορούσαν να προσφέρουν Μικρασιάτες και Πόντιοι
https://www.antibaro.gr/article/31144
Εν μέσω του Μικρασιατικού Απελευθερωτικού Πολέμου .
Από ελληνικής πλευράς υπογράφει ο Νίκος Δημητράτος, πρώτος γραμματέας της ΚΕ του ΣΕΚΕ. Το Φερβουάριο του 1922 θα τον αντικαταστήσει στην ηγεσία του Κόμματος ο Γιάννης Κορδάτος και θα διαγραφεί από το κόμμα το 1924 ως οπορτουνιστής (καιροσκόπος με μικροαστικές αντιλήψεις) μαζί με τον Αβραάμ Μπεναρόγια, που θεωρούσε ότι η «απεργία πολέμου στο μέτωπο έλυσε τη μικρασιατική κρίση». Τελικά ο Δημητράτος θα ενεργοποιηθεί με την προσπάθεια δημιουργίας σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Ο αδελφός του Αριστείδης Δημητράτος διετέλεσε υπουργός της δικτατορικής κυβέρνησης Μεταξά. Κατά τα γυμνασιακά του χρόνια ο Αριστείδης εντάχθηκε στη Σοσιαλιστική Νεολαία Ελλάδας, που αργότερα θα συγχωνευτεί με το ΣΕΚΕ. Στις αρχές της δεκαετίας του ’20 ανέλαβε σημαντικές καθοδηγητικές θέσεις στην ΟΚΝΕ, ενώ πρωταγωνίστησε και στους αγώνες των καπνεργατών της Καβάλας. Το 1925 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης. Ταυτόχρονα, αποχώρησε από το ΚΚΕ, στράφηκε στον αντικομμουνισμό και εντάχθηκε στη συντηρητική παράταξη, στην οποία και παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του. Το 1926, μάλιστα, ως εκπρόσωπος της συντηρητικής παράταξης στο 3ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ κατήγγειλε τη Διοίκηση της Συνομοσπονδίας για «υποταγή στον Κομμουνισμό». Το 1928 εκλέχθηκε Γενικός Γραμματέας της ΓΣΕΕ και το 1929 μέλος του Ανωτάτου Οικονομικού Συμβουλίου.
——-
Μανιφέστο της Βαλκανικής-Δουναβικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας
ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ-ΔΟΥΝΑΒΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ
Εργάτες, φτωχοί πολίτες και αγρότες!
Τα κομμουνιστικά κόμματα της Βουλγαρίας, της Ελλάδας, της Ρουμανίας και της Γιουγκοσλαβίας, τα οποία χωρίστηκαν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Πολέμου, σήμερα δίνουν αδελφικά τα χέρια μεταξύ τους για έναν κοινό αγώνα. Σε αυτήν την επίσημη στιγμή, καθώς ξεπερνάμε δυναμικά τα εμπόδια που δημιουργούνται μεταξύ μας, θεωρούμε καθήκον μας να δηλώσουμε ότι είμαστε πλέον πιο ενωμένοι και συνδεδεμένοι από ποτέ.
Κατά τη διάρκεια όλων των εποχών της σκληρής, αιματηρής αντιπαράθεσης και του εξαγριωμένου εθνικιστικού και σωβινιστικού ανεμοστρόβιλου, παραμείναμε πιστοί στον διεθνή επαναστατικό σοσιαλισμό και την αδελφική ενότητα των Βαλκανικών και Δουναβικών λαών. Σήμερα, δηλώνουμε ότι είμαστε αναπόσπαστο μέρος της Κομμουνιστικής Διεθνούς και ότι ασπαζόμαστε πλήρως το πρόγραμμα και τις τακτικές της. Μαζί με όλους τους εργάτες που φέρουν την κόκκινη σημαία του προλεταριάτου, χαιρετίζουμε με ενθουσιασμό τη Ρωσική Επανάσταση και το σπουδαίο δημιούργημά της, τη Ρωσική Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Σοβιετική Δημοκρατία. Δηλώνουμε την πλήρη αλληλεγγύη μας προς τις εργατικές μάζες όλου του κόσμου, που παλεύουν για την απελευθέρωσή τους από τον καπιταλιστικό ζυγό, και στον επίσημο θρίαμβο της διεθνούς επανάστασης των εργατών και των φτωχών αγροτών βλέπουμε τη σωτηρία των λαών που ζουν στις περιοχές των Βαλκανίων και του Δούναβη, απέναντι σε οποιαδήποτε εκμετάλλευση και καταπίεση.
Εργάτες και αγρότες!
Οι ιμπεριαλιστές και οι καπιταλιστές όλων των χωρών, μαζί με τους εγκάθετους υπηρέτες τους, άναψαν την παγκόσμια φωτιά του πολέμου με εγκληματική ευκολία και τώρα, δύο χρόνια αργότερα, μετά το τέλος της «ειρήνης», δεν είναι σε θέση να τη σβήσουν.
Από το 1912, οι Βαλκανικές και Δουναβικές χώρες αποτελούν την πιο τρομερή αρένα αιματοχυσίας και καταστροφής. Σήμερα, εις βάρος των λαών αυτών των χωρών ελλοχεύει ο κίνδυνος νέων καταστροφών. Οι ιμπεριαλιστές της Αντάντ, προκειμένου να ολοκληρώσουν τη λεηλασία τους στην Ανατολή και να διασφαλίσουν την κυριαρχία του κεφαλαίου σε όλο τον κόσμο, συνεχίζουν να διεξάγουν πόλεμο εναντίον του λαού της πρώην τουρκικής αυτοκρατορίας και δεν σταματούν να πολεμούν τη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία. Δεδομένου ότι οι Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί εργάτες δεν θέλουν πλέον να χύσουν το αίμα τους προς το συμφέρον του κεφαλαίου, οι κυβερνήσεις τους καταφεύγουν στο φτηνό αίμα των λαών των Βαλκανίων και του Δούναβη, το οποίο οι αστικές τάξεις αυτών των χωρών είναι πάντα έτοιμες να πουλήσουν με ελάχιστο κόστος .
Οι Έλληνες εργάτες και αγρότες αποτελούν τα πρώτα θύματα του ιμπεριαλισμού της Αντάντ και του «Πανελληνισμού». Πριν από ενάμιση χρόνο, έχυσαν το αίμα τους άφθονα στη νότια Ρωσία για τα συμφέροντα της διεθνούς αντεπανάστασης, ενάντια στον Μπολσεβικισμό. Τώρα σπέρνουν με τα πτώματά τους τα θρακικά χωράφια και τα βουνά της Μικράς Ασίας, αποτελώντας τα απρόθυμα υποχείρια της αγγλικής, γαλλικής και ελληνικής αστικής τάξης.
Μετά την ήττα των πολωνικών αντεπαναστατικών στρατών, οι Άγγλοι και Γάλλοι ιμπεριαλιστές κίνησαν γη και ουρανό, προκειμένου να στρέψουν τους ρουμάνους αγρότες και εργάτες, εναντίον του νικηφόρου Κόκκινο Στρατό. Οι ρουμάνοι γαιοκτήμονες και καπιταλιστές συμμετείχαν επίσης στην προετοιμασία αυτού του ύπουλου σχεδίου, προβαίνοντας σε στυγνές αιματοχυσίες, ως τη μόνη διέξοδο από την μεγάλη κρίση στη χώρα τους, αλλά και ως το μοναδικό μέσο καταστολής του επαναστατικού ξεσηκωμού των μαζών. Οι λαοί της Γιουγκοσλαβίας, εξαντλημένοι από τον πόλεμο, απειλούνται επίσης από το φάντασμα της νέας αιματοχυσίας. Αισθάνονται επίσης την καταπίεση των μεγάλων δυτικών «συμμάχων», που θέλουν να τους χρησιμοποιήσουν μαζί με τους ρουμάνους, στον πόλεμο εναντίον της Ρωσικής Επανάστασης. Από την άλλη πλευρά, οι ιμπεριαλιστές της Ιταλίας και των νότιων σλαβικών χωρών, προκαλούν διαρκείς συγκρούσεις για να κερδίσουν την υπεροχή τους επί της Αδριατικής Θάλασσας και της Αλβανίας, και απειλούν να ανάψουν τη φωτιά ενός νέου πολέμου μεταξύ των λαών τους ανά πάσα στιγμή. Ο ηττημένος βουλγαρικός λαός κινδυνεύει επίσης. Το αίμα του έχει ακόμα κάποιο κόστος, και οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές, με το πρόσχημα της επανεξέτασης της παγκόσμιας συμφωνίας, κυματίζουν για άλλη μια φορά τη σκισμένη σημαία των «εθνικών ιδανικών» μπροστά στα μάτια της βουλγαρικής αστικής τάξης. Και η άρχουσα τάξη, η οποία έχει χρεοκοπήσει και ντρέπεται, είναι έτοιμη να πουλήσει για άλλη μια φορά το αίμα των Βουλγάρων εργατών και αγροτών.
Όμως πλέον οι λαοί των βαλκανικών και παραδουνάβιων χωρών δεν είναι πια όπως ήταν πριν από τον πόλεμο. Η φρικτή εμπειρία της μόνιμης αιματοχυσίας και καταστροφής άνοιξε τα μάτια τους, και το παράδειγμα των Ρώσων εργατών και αγροτών τούς δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας. Ενωμένοι κάτω από την κόκκινη σημαία των κομμουνιστικών κομμάτων και συνδεδεμένοι με την Βαλκανική-Δουναβική Κομμουνιστική Ομοσπονδία, δηλώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν πλέον να άγονται σαν κοπάδι προβάτων για σφαγή προς όφελος των ληστρικών συμφερόντων των διεθνών και ντόπιων καπιταλιστών. Θα χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα για να αντισταθούν σε οποιαδήποτε απόπειρα να τους ωθήσουν πίσω στον πόλεμο και θα δώσουν μάχη με όλη τους τη δύναμη για να σταματήσουν την αιματοχυσία. Ας γνωρίζουν οι άρχουσες τάξεις ότι κάθε μια από τις αιματηρές περιπέτειες τους θα επιταχύνει την εργατική επανάσταση, η οποία θα πάρει την εξουσία από τα χέρια τους για να την παραδώσει στα συμβούλια των εργατών, των αγροτών και των στρατιωτικών διοικητών .
Παράλληλα, οι ιμπεριαλιστές της Αντάντ μετέτρεψαν τις βαλκανικές και δουναβικές χώρες σε ορμητήριο δράσης κατά της διεθνούς προλεταριακής επανάστασης. Μάλιστα, πέρυσι, οργάνωσαν μια εκστρατεία για την πολιορκία της Σοβιετικής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας και για την αιματηρή καταστολή της με τη βοήθεια της ρουμανικής ολιγαρχίας. Το προλεταριάτο των Βαλκανίων και του Δούναβη, το οποίο επικρότησε με ενθουσιασμό τους ούγγρους προλετάριους που με ξεσηκωμό απαλλάχθηκαν απ’ τον ζυγό των ντόπιων γαιοκτημόνων και κεφαλαιοκρατών, ιδρύοντας το προλεταριακό τους κράτος, τώρα, στις μέρες του πιο φρικτού τρόμου και των πιο σκληρών δοκιμασιών, εκφράζει τη βαθύτατη συμπάθειά του και την ετοιμότητα για έμπρακτη στήριξη με κάθε τρόπο. Ένα χρόνο πριν, τα αρπακτικά της Αντάντ, με τη συμβολή των βαλκάνιων υπηρετών τους, οργάνωσαν επίσης την επαίσχυντη εκστρατεία τους εναντίον της Σοβιετικής Ρωσίας, βαθιά ενοχλημένοι από την επαναστατική ισχύ του Κόκκινου Στρατού. Από τότε, η Βαλκανική Χερσόνησος έχει μετατραπεί σε ανοιχτό πεδίο για τους Ρώσους αντεπαναστάτες.
Ο Αντόν Ντενίκιν και ο Πιότρ Βράνγκελ έστειλαν στη Ρωσία πυρομαχικά και όπλα από εδώ, όπως επίσης εδώ στρατολόγησαν εθελοντές για τον αντεπαναστατικό τους στρατό… Οι βαλκανικές κυβερνήσεις, οι οποίες δεν ήταν επίσημα σε πόλεμο με τη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία, βοηθούν τους Ρώσους αντεπαναστάτες τόσο πολιτικά όσο και υλικά και στρατιωτικά. Οι εργαζόμενοι και οι αγρότες των βαλκανικών και δουναβικών χωρών, που τρέφουν ένα αίσθημα βαθύτατης συμπάθειας και ευγνωμοσύνης προς τιμήν του σπουδαίου ρωσικού προλεταριάτου και των ρώσων αγροτών για τη μεγάλη τους πρωτοβουλία και την ισχυρή υποστήριξή τους, δηλώνουν ότι οι χώρες τους δεν πρόκειται να αποτελέσουν αρένα για την οργάνωση εκστρατειών ενάντια στη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία. Επιθυμούν ειρήνη με τη Σοβιετική Ρωσία και ταχεία εξομάλυνση των σχέσεων με αυτήν. Απαιτούν την απομάκρυνση όλων των Ρώσων αντεπαναστατών από τις βαλκανικές και παραδουνάβιες χώρες και παύση της παροχής άμεσης ή έμμεσης βοήθειας στον στρατό του Βράνγκελ. Να μη σταλεί ούτε μία χειροβομβίδα από τις χώρες των Βαλκανίων και του Δούναβη, η οποία θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενάντια στον περίφημο Κόκκινο Στρατό.
Προλετάριοι των Βαλκανίων και του Δούναβη!
Πολλοί ήλπιζαν ότι ένας παγκόσμιος πόλεμος θα ένωνε διχασμένους και καταπιεσμένους λαούς. Στο όνομα της εθνικής ενότητας, οι λαοί των Βαλκανίων ρίχτηκαν επίσης στον πόλεμο. Έχει πλέον καταστεί σαφές σε όλους ότι ο πόλεμος όχι μόνο απέτυχε να επιλύσει αυτά τα καθήκοντα, αλλά έχει διχάσει βαθύτερα τα έθνη και τούς έχει προσφέρει ακόμη σκληρότερη καταπίεση. Ο βουλγαρικός λαός ήταν ακόμη πιο έντονα διχασμένος και διαιρεμένος. Οι κοινωνίες της Μακεδονίας, της Δοβρουτσάς και της Θράκης βρίσκονται υπό τον ζυγό άλλων, πιο ισχυρών. Κάτω από τον ζυγό της ρουμανικής ολιγαρχίας, ακούγονται οι κλαυθμοί των εθνικών μειονοτήτων της περιοχής: Βούλγαροι και Τούρκοι στη Δοβρουτσά, Ρώσοι στη Βεσσαραβία, Ούγγροι και Γερμανοί στην Τρανσυλβανία, Σλάβοι στο Μπανάτ και άλλοι πολλοί. Η γιουγκοσλαβική μοναρχία και ο ιμπεριαλισμός επέβαλαν τη σκληρή κυριαρχία τους στην Μακεδονία και σ’ ένα μέρος της Αλβανίας, στους Ούγγρους και τους Γερμανούς στη Βοϊβοντίνα και σε ιταλικές πληθυσμιακές ομάδες στη Δαλματία. Η ελληνική ολιγαρχία, μεθυσμένη από το ιδεώδες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, καθυπόταξε τις μάζες Βουλγάρων, Τούρκων και Αλβανών υπό την κυριαρχία της και συνεχίζει να καταλαμβάνει ξένα εδάφη στη Μικρά Ασία. Οι Ιταλοί ιμπεριαλιστές έχουν σφίξει τον κλοιό τους εις βάρος του αλβανικού λαού στην προσπάθεια τους να τον υποδουλώσουν. Ωστόσο, οι μέθοδοι του ιμπεριαλιστικού πολέμου δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν πλήρη εθνική ενότητα ακόμη και για τους νικητές. Εκτός των συνόρων της Γιουγκοσλαβίας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού των Σλάβων παρέμεινε υπό τον ιταλικό ζυγό, και μάζες Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη παρέμειναν επίσης εκτός των συνόρων του ελληνικού κράτους.
Ως εκ τούτου, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος προσέφερε στους λαούς μια νέα σκλαβιά, μια νέα αποσύνθεση, έθεσε σε κίνδυνο την ιδέα της ενοποίησης των λαών και της συνεργασίας τους, δημιούργησε νέες πηγές διεθνούς εχθρότητας και έσπειρε τους σπόρους για νέες, ακόμη πιο φρικτές διαμάχες και πολέμους .
Τα κομμουνιστικά κόμματα των βαλκανικών και παραδουνάβιων χωρών, τόσο πριν από τον πόλεμο όσο και τώρα, δηλώνουν εχθροί οποιασδήποτε εθνικής καταπίεσης και πολέμιοι απέναντι στην υποδούλωση ενός λαού ή μέρους του από έναν άλλο λαό. Τασσόμαστε υπέρ της εθνική ελευθερίας και της ισότητας όλων των λαών των Βαλκανίων και του Δούναβη και υπερασπίζουμε το δικαίωμα καθενός από αυτούς στην αυτοδιάθεση. Αλλά ταυτόχρονα, ανακοινώνουμε ότι με τις υπάρχουσες εθνικές διαφορές σε αυτές τις χώρες, η ενοποίηση αυτών των λαών είναι δυνατή μόνο στα σύνορα μιας Ομοσπονδιακής Σοβιετικής Βαλκανικής-Δουναβικής Δημοκρατίας, η οποία από μόνη της μπορεί να προσφέρει τα ίδια δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες για ανάπτυξη στους λαούς της. Το πρώτο σημαντικό βήμα προς την ενοποίηση έγινε από τα κομμουνιστικά κόμματα, τα οποία ίδρυσαν την Βαλκανική-Δουναβική Κομμουνιστική Ομοσπονδία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το προλεταριάτο των πόλεων και της υπαίθρου, ενωμένο σε κομμουνιστικές οργανώσεις και ταγμένο στην κομμουνιστική ομοσπονδία για έναν κοινό επαναστατικό αγώνα, μετά την κατάκτηση της εξουσίας και την ίδρυση εργατικών και αγροτικών συμβουλίων, θα προχωρήσει αμέσως στην ίδρυση της Σοσιαλιστικής Βαλκανικής-Δουναβικής Δημοκρατίας, όπου όλοι οι λαοί και οι περιοχές θα ζουν μαζί ελεύθερα, ισότιμα και αυτοδιευθυνόμενα απ’ τα ίδια τους τα μέλη.
Εργάτες, φτωχοί πολίτες και αγρότες!
Πουθενά αλλού δεν έχουν αποδειχθεί οι ολέθριες συνέπειες του Παγκοσμίου Πολέμου τόσο αποτρόπαιες και τεράστιες όσο στα Βαλκάνια. Η Βουλγαρία, η Ελλάδα, η Ρουμανία, η Σερβία, με συνολικό πληθυσμό περίπου 22 εκατομμύρια, έχασαν περίπου 2.700.000 ανθρώπους στον πόλεμο, δηλαδή το 12,5% του συνολικού πληθυσμού τους. Όλες οι βαλκανικές περιοχές, όπου εκτυλίχθηκε το σκηνικό του πολέμου, κυριολεκτικά ρημάχτηκαν και λεηλατήθηκαν. Το γεωργικό απόθεμα καταστράφηκε, τα κτηνοτροφικά βοοειδή είχαν κλαπεί ή σκοτωθεί. Ο πληθυσμός των Βαλκανίων δεν είναι πλέον σε θέση να καλλιεργήσει ακόμη και τα δύο τρίτα της γης που καλλιέργησε πριν από τον πόλεμο. Η διαδικασία της καταστροφής και της λεηλασίας επηρέασε κι άλλους τομείς της εθνικής οικονομίας. Τα δάση, οι κατεστραμμένοι σιδηρόδρομοι και όλα τα μέσα μεταφοράς και οι επικοινωνίας μειώθηκαν και καταστράφηκαν. Οι πετρελαιοπηγές και τα ορυχεία καταστράφηκαν και υπέστησαν ζημιές, μηχανήματα και εξοπλισμοί των βιομηχανικών επιχειρήσεων αποσυναρμολογήθηκαν ή υπέστησαν βλάβες. Ολόκληρη η οικονομική ζωή αυτών των χωρών δέχτηκε ένα βαρύ, οδυνηρό πλήγμα. Οι πόλεμοι γκρέμισαν όλη την πολιτιστική κληρονομιά των λαών των Βαλκανίων, κατέστρεψαν τη στοιχείωδη ευημερία τους και τους ώθησαν σε βαθιά δυστυχία.
Η χρηματοπιστωτική κατάρρευση των βαλκανικών κρατών ήταν εξίσου τρομακτική. Η Βουλγαρία ήταν υποχρεωμένη να καταβάλει τεράστια αποζημίωση, και τα άλλα βαλκανικά κράτη επιβαρύνθηκαν με τα υπέρογκα ποσά του χρέους των χωρών των οποίων οι περιοχές προσαρτήθηκαν σε αυτές. Τα χρέη των βαλκανικών κρατών φτάνουν τώρα δεκάδες δισεκατομμύρια. Επιπλέον, οι κρατικοί προϋπολογισμοί έχουν αυξηθεί σε απίστευτες αναλογίες. Αυτοί οι προϋπολογισμοί, οι οποίοι είναι πολύ υψηλοί για μια ρημαγμένη οικονομία, καταρτίζονται με τεράστια ελλείμματα, για τα οποία οι κυβερνήσεις των Βαλκανίων δεν έχουν άλλα μέσα και πόρους πέρα από την απεριόριστη εκτύπωση χαρτονομισμάτων. Αλλά αυτό επιδεινώνει περαιτέρω τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση. Με αυτόν τον τρόπο, όλες οι βαλκανικές χώρες απειλούνται με επικείμενη πτώχευση.
Η οικονομική κατάρρευση και η χρηματοπιστωτική κρίση των μικρών κρατών αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την οικονομική τους υποδούλωση, και οι άπληστοι καπιταλιστές της Αντάντ έχουν ήδη ξεκινήσει την ληστρική πολιορκία τους. Έτσι, κατάσχουν χωρίς δισταγμούς όλες τις πηγές πλούτου των εξαντλημένων Βαλκανικών λαών. Κατέλαβαν τον έλεγχο μιας σημαντικής αρτηρίας του Δούναβη, καθώς και ολόκληρου του εμπορικού και ναυτικού του στόλου. Αναζητούν πόρους πετρελαίου στη Ρουμανία, η διαίρεση της οποίας έχει ήδη αποτελέσει αντικείμενο ειδικής συμφωνίας μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. Τέλος, αγοράζουν χονδρικά τα μερίδια μεγάλων βιομηχανικών και εμπορικών επιχειρήσεων, διαχειρίζονται μεγάλη αρόσιμη γη και τοποθετούν τα λαίμαργα χέρια τους σε όλα τα γεωργικά προϊόντα των βαλκανικών και δουναβικών χωρών.
Παρά τον φρικτό όλεθρο της εθνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια του πολέμου, από την άλλη πλευρά, υπήρξε μια ιλιγγιωδώς γρήγορη συσσώρευση τεράστιου πλούτου στα χέρια της βαλκανικής αστικής τάξης. Φαίνεται σαν ένα πλήθος τραπεζών, ανώνυμων πολυμετοχικών εταιρειών ή και μεγαλοεταιρειών με κεφάλαιο αξίας πολλών εκατομμυρίων να ξεπηδούν υπόγεια, έχοντας ξεκινήσει ανεξέλεγκτες και άγριες κερδοσκοπίες και μονοπολώντας στην πραγματικότητα όλο το εμπόριο. Το κεφάλαιο, που αποκτήθηκε σε βάρος των μαζών, δεν προορίζεται να αυξήσει και να βελτιώσει τις παραγωγικές δυνάμεις της χώρας, αλλά χρησιμοποιείται για σκοπούς στυγερής κερδοσκοπίας, με καθημερινή αύξηση του κόστους, και ως εκ τούτου αποτελεί ένα μέσο λήψης των τελευταίων ψίχουλων από τις πλατιές εργατικές μάζες.
Οι κοινωνικές συνέπειες όλων αυτών ήταν ήδη ορατές, οι λαοί των Βαλκανίων και του Δούναβη είχαν ήδη χωριστεί σε δύο εχθρικές κοινωνικές τάξεις. Αφενός – μια δράκα τραπεζίτων, κερδοσκόπων, εμπόρων, βιομηχάνων και γαιοκτημόνων, που κατέχουν τεράστιο πλούτο, μεγάλα κτήματα, που ζουν στην πολυτέλεια και περνούν χρόνο σε πλουσιοπάροχες γιορτές, και από την άλλη – τεράστιες μάζες εργατών, αγροτών και υπαλλήλλων, που είναι φτωχοί κάτοικοι των πόλεων ή της υπαίθρου και ζουν με χαμηλό εισόδημα, που εξαντλημένοι κουβαλούν το βάρος της υπερβολικής εργασίας και της ανεργίας, που είναι χρόνια πεινασμένοι, γίνονται θύματα επιδημιών και κοινωνικών κρίσεων, γεννιούνται, ζουν στη δυστυχία και πεθαίνουν σαν τις μύγες. Όντας ανάμεσα σε αυτές τις δύο τάξεις, τα μεσαία στρώματα διαλύονται γρήγορα και περνάνε στη μία ή στην άλλη τάξη. Σε μια εποχή που οι προοπτικές του απεριόριστου πλουτισμού, της αφθονίας, της διαφθοράς και της παρασιτικής ζωής ανοίγουν το δρόμο στην αστική τάξη, η μοίρα της μαύρης δυστυχίας λάμπει μπροστά στις εργατικές μάζες και μόνο οι ασθένειες, τα βάσανα και ο θάνατος προβλέπονται γι’ αυτές. Αυτή η κοινωνική κρίση, την οποία βιώνουν σήμερα όλοι οι λαοί στις βαλκανικές και παραδουνάβιες χώρες, έχει λάβει αφόρητα δύσκολες μορφές.
Πολίτες, εργαζόμενοι αγρότες!
Πώς πιστεύουν οι άρχουσες τάξεις των βαλκανικών χωρών ότι πρέπει να αντιμετωπίσουν την τρομερή οικονομική κατάρρευση; Πώς σκέφτονται να αποτρέψουν την οικονομική χρεοκοπία; Πώς θα σώσουν τους λαούς τους από την επαπειλούμενη οικονομική σκλαβιά; Πώς θα εξαλείψουν τις σοβαρές κοινωνικές συνέπειες του πολέμου;
Έχουν μόνο μια συνταγή για την καταπολέμηση της οικονομικής κατάρρευσης: απεριόριστη κυριαρχία και ασύδοτη ελευθερία του κεφαλαίου. Και ήδη διακηρύσσουν την αναγκαιότητα του «ελεύθερου» εμπορίου, που σημαίνει ανεξέλεγκτη και απόλυτη λεηλασία των μαζών. Επικαλούνται νόμους για την προστασία της εργασίας και επιτίθενται σε εργατικές οργανώσεις προκειμένου να καθιερώσουν την άνευ όρων καπιταλιστική εκμετάλλευση. Ωστόσο, η εργατική τάξη δεν θέλει πλέον να υπόκειται σ’ αυτή την εκμεταλλευτική διαδικασία. Πρωτοφανείς συγκρούσεις λαμβάνουν χώρα καθημερινά, οι οποίες κλονίζουν ολόκληρη την παραγωγή. Γίνεται σαφές ότι υπό την ηγεσία του κεφαλαίου δεν υπάρχει παραγωγή, δεν είναι εφικτά τα περαιτέρω κατασκευαστικά έργα. Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την οικονομική καταστροφή, αλλά θα τη βαθύνει ακόμη περισσότερο.
Για να αποφευχθεί η χρηματοπιστωτική κατάρρευση, οι καπιταλιστές δεν γνωρίζουν άλλα μέσα πέρα από την ατέρμονη συλλογή έμμεσων φόρων από τις ευρείες μάζες. Η φορολογία του κεφαλαίου και των μεγαλοεισοδηματιών είναι μόνο ένα μέσο που ρίχνει σκόνη στα μάτια των μαζών. Ωστόσο, η αύξηση των έμμεσων φόρων αυξάνει περαιτέρω το κόστος ζωής και επιδεινώνει την κοινωνική κρίση. Οι κοινωνικές αντιθέσεις και συγκρούσεις γίνονται όλο και πιο συχνές μέρα με τη μέρα. Είναι εμφανές ότι κανένας έμμεσος φόρος δεν θα σώσει τη χώρα από την οικονομική κατάρρευση. Η πτώχευση των βαλκανικών κρατών είναι αναπόφευκτη, η κεφαλαιοκρατία είναι ανίκανη να κυβερνήσει περαιτέρω τα κράτη.
Η βαλκανική αστική τάξη δεν μπορεί να αντιταχθεί στην οικονομική υποταγή των Βαλκανίων από ξένους καπιταλιστές. Αντιθέτως, είναι συνεπής σε αυτή. Υποτάσσει τον πλούτο της στη σημαία κάποιου άλλου. Η μόνη της ανησυχία τώρα είναι να εξασφαλίσει για τον εαυτό της ένα κατάλληλο μέρος του προϊόντος της εργασίας των ανθρώπων. Η βαλκανική μπουρζουαζία εκπληρώνει με ζήλο την προδοτική της δραστηριότητα. Αποδεικνύει σε ολόκληρο τον κόσμο την αδυναμία της να ηγηθεί της οικονομικής ανάπτυξης των λαών των Βαλκανίων.
Υποστηριζόμενη από σοσιαλσωβινιστές και οπορτουνιστές, που για άλλη μια φορά πρόδωσαν το προλεταριάτο και τον σοσιαλισμό, η αστική τάξη προσπάθησε να δαμάσει την λαϊκή αναταραχή υποσχόμενη ριζικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, το ρεφορμιστικό έργο των σοσιαλσωβινιστών απέτυχε γρήγορα και όλη η κοινωνική πολιτική της μπουρζουαζίας αποδείχθηκε ότι ήταν μια νέα απάτη. Η σκληρή εκμετάλλευση της εργασίας εντείνεται συνεχώς, η βία και η αυθαιρεσία των καπιταλιστών εξαπλώνονται ολοένα και περισσότερο, οι αγρότες παραμένουν χωρίς γη στο μέλλον, το κόστος αυξάνεται – οι εργατικές μάζες πεθαίνουν στη δυστυχία. Μαζί με αυτό, ο θυμός τους μεγαλώνει. Οι μάζες οργανώνουν διαδηλώσεις, διαμαρτύρονται, απειλούν…
Σε απάντηση, οι βαλκανικές κυβερνήσεις, οι πιστοί υπηρέτες του κεφαλαίου και οι γαιοκτήμονες, έχουν δείξει την πραγματική τους φύση: επιλέγουν να καταπνίξουν τη λαϊκή οργή με ένοπλες δυνάμεις και να καταστείλουν τις ταραχές με στρατιωτική δικτατορία.
Σήμερα στα Βαλκάνια κυριαρχεί μια σκοτεινή αντιδραστική πολιτική. Χρησιμοποιώντας τη σαν ασπίδα, οι Έλληνες ιμπεριαλιστές ξεκίνησαν τη νέα αιματηρή εκστρατεία τους στη Θράκη και τη Μικρά Ασία, αγνοώντας όλες τις διαμαρτυρίες. Η γιουγκοσλαβική μοναρχική και ιμπεριαλιστική ολιγαρχία, δεδομένου ότι δεν είχε καν το θάρρος να διεξάγει εκλογές, πνίγει τώρα ένα ισχυρό εργατικό κίνημα στο αίμα μέσω στρατιωτικής δικτατορίας. Το προλεταριάτο και η αγροτιά της Βουλγαρίας ασφυκτιούν υπό τον σκληρό ζυγό της αυτάρεσκης και κυνικής αστικής τάξης της υπαίθρου, η οποία χρησιμοποιεί την κρατική της δύναμη για να ικανοποιήσει τις άπληστες ορέξεις της. Οι ρουμάνοι γαιοκτήμονες και καπιταλιστές, φορώντας τη μάσκα των ευεργετών του λαού, καταφεύγουν σε αδίστακτες προσπάθειες αποθάρρυνσης των μαζών και τρομοκρατίας προκειμένου να ενισχύσουν τους δεσμούς των κατακτημένων χωρών με την παλιά Ρουμανία και να διαλύσουν την εργατική εξέγερση. Στρατιωτικός νόμος, λογοκρισία, καταστολή, στρατιωτικά δικαστήρια – αυτό είναι το καθεστώς στο οποίο υπάγονται οι χώρες των Βαλκανίων.
Οι λεπίδες της μιλιταριστικής αντιδραστικότητας των καπιταλιστών και των γαιοκτημόνων, στρέφονται αποκλειστικά ενάντια στο κομμουνιστικό κίνημα. Δεν είναι τυχαίο που τα κομμουνιστικά κόμματα, αποτελούνται από τα πιο συνειδητά και πιο πιστά κομμάτια του προλεταριάτου των πόλεων και της υπαίθρου, προκαλώντας το μίσος της άρχουσας τάξης. Μέσα από έντονες κριτικές για το αστικό καθεστώς και τις πολιτικές όλων των αστικών, μικροαστικών και σοσιαλσωβινιστικών κομμάτων, οι Κομμουνιστές αφυπνίζουν την επαναστατική συνείδηση των εργατικών μαζών: οργανώνουν και ενώνουν όλους τους καταπιεσμένους και εκμεταλλευόμενους στις τάξεις των μαχητικών οργανώσεων, είναι πάντα στην πρώτη γραμμή του εργατικού κινήματος. Η καταστολή των κομμουνιστικών κομμάτων αποσκοπεί στην κατάργηση του επαναστατικού κινήματος των εργατικών μαζών για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Γι ‘αυτό οι κομμουνιστές όλων των βαλκανικών χωρών είναι εκτεθειμένοι στις σκληρότερες διώξεις και απαγορεύσεις. Παντού οι φυλακές είναι γεμάτες από κομμουνιστές και τα στρατιωτικά δικαστήρια εκδίδουν δρακόντειες ποινές εναντίον τους. Όλα τα μέσα επιτρέπονται για την εξάλειψη του κομμουνισμού.
Παρ ‘όλα αυτά, το κομμουνιστικό κίνημα ανασυγκροτείται ταχεία στις βαλκανικές και δουναβικές χώρες: τα κομμουνιστικά κόμματα αναπτύσσονται και ενισχύονται συνεχώς. Οι εργάτες και οι καταπιεσμένες μάζες παύουν όλους τους δεσμούς με τα αστικά κόμματα, απομακρύνονται με περιφρόνηση από τους σοσιαλσωβινιστές, αυτούς τους προδότες του σοσιαλισμού και του εργατικού κινήματος, και συντάσσονται ανοιχτά με τα κομμουνιστικά κόμματα. Στις βαλκανικές χώρες, δεν υπάρχει εργατικό και λαϊκό κίνημα που να αμφισβητεί τον κομμουνισμό, που να αρνείται την καθοδήγηση από τα στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Εργάτες και αγρότες!
Η κυριαρχία του κεφαλαίου και της γαιοκτητικής καπιταλιστικής τάξης πλησιάζει γρήγορα προς το ιστορικό της τέλος.
Χρηματοπισωτική κατάρρευση, οικονομική πτώχευση, κοινωνικός εκφυλισμός, οικονομική και πολιτική σκλαβιά των εργαζομένων μαζών – αυτά είναι τα αποτελέσματά της. Και ως συνέπεια όλων αυτών – μια βαθιά κοινωνική και πολιτική κρίση. Ανίκανη να το αντιμετωπίσει, η άρχουσα τάξη νοιάζεται μόνο για το πώς να διατηρήσει τη δύναμή της. Ξεκίνησε μια εποχή ανελέητης καπιταλιστικής-μιλιταριστικής δικτατορίας.
Ο μόνος δρόμος απ’ τη δική μας θέση, όπως έδειξε η μεγάλη ρωσική επανάσταση, είναι η επανάσταση των εργατών και των αγροτών των βαλκανικών και παραδουνάβιων χωρών. Η σημερινή κυριαρχία της γαιοκτητικής καπιταλιστικής τάξης πρέπει να ανατραπεί, η υπάρχουσα διακυβέρνηση πρέπει να αφαιρεθεί από τα χέρια τους και να παραδοθεί στα οργανωμένα συμβούλια εργατών και αγροτών. Στη θέση της καπιταλιστικής και αριστοκρατικής δικτατορίας για την καταπίεση των εργατικών μαζών, είναι απαραίτητο να καθιερωθεί – η δικτατορία της συντριπτικής πλειοψηφίας των λαών, – η δικτατορία των εργαζομένων και των φτωχών αγροτών, – προκειμένου να απαλλοτριωθούν άμεσα τα μεγάλα κτήματα και να επιστραφούν στην εργατιά, καθώς και όλες οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις, εργοστάσια, τράπεζες και το ιδιωτικό κεφάλαιο με στόχο την καταστροφή της κυβερνητικής χρεοκωπίας. Με την εγκαθίδρυση μιας δικής της δικτατορίας, η εργατική τάξη, η οποία βασίζεται σε έναν ενιαίο, ενωμένο και πειθαρχημένο Κόκκινο Στρατό Εργατών και Χωρικών, μπορεί επιτέλους να απελευθερώσει την εργασία από το καπιταλιστικό χάος και να δομήσει μια νέα κομμουνιστική κοινωνία την οποία θα διευθύνουν οι άνθρωποι που μοχθούν για ένα πιάτο φαϊ, οι άνθρωποι της εργατιάς.
Η επανάσταση των εργατών και των αγροτών στις χώρες των Βαλκανίων και του Δούναβη είναι αναπόφευκτη. Ωριμάζει γρήγορα. Μαζικές απεργίες, διαδηλώσεις και αιματηρές συγκρούσεις εξαπλώνονται, μαρτυρώντας τη δυσαρέσκεια των εργαζομένων μαζών απέναντι στην υπάρχουσα καπιταλιστική-αριστοκρατική τάξη. Η μαζική ψήφος στις εκλογές υπέρ των κομμουνιστικών κομμάτων δείχνει προφανώς πού κατευθύνονται οι απόψεις των εργατικών μαζών. Τα Βαλκανικά Κομμουνιστικά Κόμματα οργανώνουν γρήγορα τις δυνάμεις τους και η ενοποίηση αυτών των κομμάτων σε μια Βαλκανική-Δουναβική Κομμουνιστική Ομοσπονδία δείχνει ότι κατανοούν σαφώς τις συνθήκες για την άνθιση της προλεταριακής και αγροτικής επανάστασης στις χώρες τους. Η αστική τάξη, η οποία σε καθεμία από τις χώρες επισημαίνει τον κίνδυνο εχθροπραξιών σε περίπτωση εσωτερικής επανάστασης, διεξάγει πόλεμο στην κομμουνιστική ενότητα των εργαζομένων μαζών σε όλες τις βαλκανικές και παραδουνάβιες χώρες.
Η αναπόφευκτη ενοποίηση της αντεπαναστατικής αστικής τάξης των Βαλκανίων, σε μια εποχή που η επανάσταση απειλεί την κυριαρχία της, θα βρει τα Βαλκανικά Κομμουνιστικά Κόμματα να τάσσονται πλάϊ στο ενωμένο επαναστατικό μέτωπο των Βαλκάνιων εργατών και αγροτών και της αδελφικής τους αλληλεγγύης στο επαναστατικό προλεταριάτο όλης της γης.
Η προλεταριακή επανάσταση είναι το νομοτελειακό και επιτακτικό καθήκον της εποχής που βιώνουμε. Φουντώνει μέσα στις ψυχές των σπουδαίων Ρώσων εργαζομένων, θριάμβευσε απόλυτα στην αχανή γη των πρώην Ρώσων τσάρων και η φλόγα της σιγοκαίει ήδη στην καρδιά των καπιταλιστικών κρατών της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης και της Αμερικής, με τα μεγάλα αποικιακά τους κτήματα να αποσυντίθενται.
Όλες οι εκμεταλλευόμενες, σκλαβωμένες και καταπιεσμένες μάζες της Ανατολής και απανταχού, ξυπνούν και ξεσηκώνονται για να πολεμήσουν ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό. Τα θεμέλια των ισχυρών κεφαλαιοκρατικών αυτοκρατοριών έχουν κλονιστεί.
Επικεφαλής αυτού του γιγαντιαίου αγώνα είναι η Μεγάλη Ρωσική Σοβιετική Δημοκρατία με την Κομμουνιστική Διεθνή, η οποία ενώνει τα κομμουνιστικά κόμματα όλων των χωρών. Είναι καθήκον όλων των εργαζομένων να στέκονται κάτω από την υψωμένη κομμουνιστική σημαία. Είναι καθήκον των εργατικών μαζών και των καταπιεσμένων λαών των Βαλκανίων και της περιοχής του Δούναβη να ενωθούν στις τάξεις των κομμουνιστικών κομμάτων και της Βαλκανικής-Δουναβικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας για να ξεκινήσουν τον θριαμβευτικό τους αγώνα για τη νίκη του κομμουνισμού.
Κάτω η Βαλκανική και Δουναβική καπιταλιστική και γαιοκτητική αστική τάξη!
Κάτω η διεθνής αντεπανάσταση!
Ζήτω η Ρωσική Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Σοβιετική Δημοκρατία!
Ζήτω η Κομμουνιστική Διεθνής!
Ζήτω η Βαλκανική-Δουναβική Κομμουνιστική Ομοσπονδία!
Ζήτω η διεθνής επανάσταση!
10 Αυγούστου 1920.
Βαλκανική-Δουναβική Κομμουνιστική Ομοσπονδία
Κεντρική Επιτροπή του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος: D. Blagoev, V. Kolarov, Hr. Kabakchiev, G. Dimitrov, T. Lukanov, N. Penev, T. Kirkova.
Εκτελεστική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γιουγκοσλαβίας: V. Mirić, V. Ćopić, D. Marjanović, D. Cekić, Ž. Milojkovic, L. Stefanovic, P. Pavlovic, S. Markovic, F. Filipovic.
Για την Κεντρική Επιτροπή του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος: Ν. Δημητράτος
«Το Εθνικόν δράμα, του οποίου τελευταία πράξις υπήρξεν η άμαχος καταστροφή του Ελληνικού Στρατού εν Μικρά Ασία και η εκρίζωσις των απομεινάντων μετά την σφαγήν και την αιχμαλωσίαν πληθυσμών της υποδούλου Ελλάδος, εξειλίχθη δια μέσου μακράς σειράς ποικίλων και περιέργων γεγονότων, εις το βάθος των οποίων καθαρά διαφαίνεται η διχογνωμία η χαρακτηρίζουσα την καθόλου δράσιν του ελληνικού κόσμου από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερον. Όπως εν τη καθόλου δράσει του ο ελληνικός κόσμος εστάθη ικανός δια τα δυσκολώτερα μεγαλουργήματα οσάκις ωδηγήθη από ικανούς κυβερνήτας, και υπέστη τους μεγαλύτερους εξευτελισμούς οσάκις έπεσεν εις τας χείρας ανικάνων και ανηθίκων αρχόντων, ούτω και κατά την πλούσιαν εις έκτακτα γεγονότα δεκαετίαν (1919 – 1922) εδοκίμασε διαδοχικώς την Νίκη και την Ήτταν, την Δόξαν και τον Εξευτελισμόν, την Ακμήν και την Κατάπτωσιν…»
Γεώργιος Κονδύλης, «Ο δρόμος πριν την καταστροφή»
Μια μαρτυρία ενός στρατιώτη από την γελοία απόπειρα κατάληψης της Κωνσταντινουπολης
https://hellasjournal.com/2023/04/mikra-asia-1922-i-istoria-enos-stratioti-pou-pige-na-pari-tin-poli/
Πόσοι ήταν οι Μικρασιάτες στρατευμένοι στο μικρασιατικό μέτωπο
——————–
«Η δίκη των εξ : τα εστενογραφημένα πρακτικά, (31 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου 1922)»
https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/c/1/8/metadata-b34a789af3d5481497eb635b166873c4_1274345534.tkl.
Σελίδες 182, 183, 600, αναφέρονται 35.000 Μικρασιάτες πολεμιστές.