Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης (Α’ μέρος)
Μια από τις σημαντικότερες στιγμές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είχε μεγάλες επιπτώσεις στον ελληνισμό της Ανατολής υπήρξε η Εκστρατεία της Καλλίπολης ή Εκστρατεία των Δαρδανελίων. Με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων δημοσίευσα στην Καθημερινή της Κυριακής της 3ης Μαίου 2015 το Α΄μέρος του αφιερώματος (το Β’ μέρος δημοσιεύτηκε την Κυριακή 10 Μαϊου). Το κείμενο παρατίθεται στη συνέχεια. ..
Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ*
Ο αναδιοργανωτής του τουρκικού στρατού Γερμανός στρατηγός Οτο Λίμαν φον Σάντερς (αριστερά) με τον Κεμάλ Ατατούρκ…..
Μια από τις σημαντικότερες στιγμές του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου υπήρξε η ατυχής προσπάθεια των Βρετανών και των Γάλλων της Αντάντ, κατά την περίοδο 25 Απριλίου 1915 έως 9 Ιανουαρίου 1916, να ελέγξουν τα Δαρδανέλια, καταλαμβάνοντας τη χερσόνησο της Καλλίπολης στην Ανατολική Θράκη.
Στρατηγικός στόχος της επιχείρησης ήταν να καταληφθεί η Κωνσταντινούπολη και να τεθεί εκτός του πολέμου η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των ακραίων εθνικιστών, των Νεότουρκων, και να αποκτηθεί κατευθείαν σύνδεση με τη Ρωσική Αυτοκρατορία, η οποία ήταν πολύτιμος σύμμαχος της Αντάντ στον αγώνα κατά των Γερμανο-Αυστριακών των Κεντρικών Δυνάμεων.
Η αποτυχία της επιχείρησης είχε ιδιαίτερη σημασία για την εξέλιξη του πολέμου, εφόσον παρέτεινε τη διάρκειά του. Οι δυνάμεις της Αντάντ δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν άμεση επαφή με τις ρωσικές δυνάμεις, κάτι που είχε ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις στο Ανατολικό Μέτωπο και ευνόησε τις προσπάθειες της γερμανικής κατασκοπείας να υπονομεύσει εσωτερικά την πολιτική ζωή της Ρωσίας. Παράλληλα, καθόρισε αρνητικά τις σχέσεις των συμμάχων με τις ελληνικές φιλογερμανικές πολιτικές δυνάμεις που είχαν επιβάλει την ουδετερότητα της Ελλάδας, αλλά και επέτρεψε στους Νεότουρκους να θέσουν σε εφαρμογή τα σχέδιά τους για εξόντωση των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων της Αυτοκρατορίας.
Το διεθνές πλαίσιο του Α΄ Παγκοσμίου
Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε μία από τις αποφασιστικότερες στιγμές της ευρωπαϊκής ιστορίας. Η ανάδυση της Γερμανίας ως σημαντικής δύναμης κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα άλλαξε τις γεωπολιτικές ισορροπίες που επικρατούσαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο κατά τους τελευταίους αιώνες.
Η δυναμική ανάπτυξη της γερμανικής βιομηχανίας και ενός εξωστρεφούς γερμανικού κεφαλαίου θα οδηγήσει στην προσπάθεια για εξασφάλιση φτηνών πρώτων υλών και νέων αγορών. Η μιλιταριστική δομή του γερμανικού κράτους συμπλήρωσε τις επεκτατικές επιδιώξεις του γερμανικού κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να προκληθεί η σύγκλιση δυνάμεων που έως τότε είχαν ανταγωνιστικές σχέσεις, όπως η Γαλλία, η Αγγλία και η Ρωσία.
Η Αυστροουγγαρία είχε βλέψεις προς τη χερσόνησο της Βαλκανικής και εποφθαλμιούσε το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Ακριβώς γι’ αυτό ενοχλήθηκε από το αποτέλεσμα του 2ου Βαλκανικού Πολέμου, που διαμορφώθηκε από τη νίκη των ελληνικών και σερβικών στρατευμάτων επί της Βουλγαρίας. Με αποτέλεσμα τη δήλωση του Αυστριακού αυτοκράτορα: «Η Αυστρία και η Γερμανία δεν μπορούν να δεχτούν τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (σ.σ.: Aύγουστος 1913) ως οριστικό διακανονισμό του Βαλκανικού Ζητήματος. Μόνο ένας γενικός πόλεμος θα δώσει την αρμόζουσα λύση».
Ο γενικός πόλεμος που φανταζόταν ο Αυστριακός αυτοκράτωρ και απηχούσε τις βλέψεις των Γερμανών, θα άρχιζε με αφορμή τη δολοφονία στο Σεράγεβο από Σερβοβόσνιους εθνικιστές του αρχιδούκα Φερδινάνδου, διαδόχου του θρόνου. Παρ’ όλη την προσπάθεια της Σερβίας να αποφύγει τον πόλεμο, η Αυστροουγγαρία με τη συναίνεση των Γερμανών, κήρυξε τον πόλεμο στις 28 Ιουλίου 1914 (με το νέο ημερολόγιο).
Στις 30 Ιουλίου 1914 η Ρωσία κάλεσε γενική επιστράτευση για να βοηθήσει άμεσα τη Σερβία. Η Γερμανία κήρυξε την 1η Αυγούστου πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και δύο ημέρες αργότερα κατά της Γαλλίας. Η εισβολή της Γερμανίας στη Γαλλία μέσω του Βελγίου οδήγησε στην εμπλοκή της Μεγάλης Βρετανίας. Στις 2 Αυγούστου οι Νεότουρκοι υπέγραψαν μυστική συνθήκη με τη Γερμανία. Στις 5 Αυγούστου η Αυστροουγγαρία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας και την επόμενη μέρα η Σερβία κατά της Γερμανίας, το Μαυροβούνιο κατά της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας. Την 1η Νοεμβρίου η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο κατά της Τουρκίας και το ίδιο έπραξαν και οι σύμμαχοί της, ενώ αγγλικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στον Περσικό Κόλπο. Με την είσοδο της νεοτουρκικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον πόλεμο δημιουργήθηκαν τρία νέα μέτωπα: Καλλίπολη, Καύκασος, Μεσοποταμία.
Με δύο αντιτιθέμενες στρατηγικές η Ελλάδα
Η έναρξη του πολέμου διαμόρφωσε ένα νέο σκηνικό για τον ελληνισμό, τόσο αυτόν της ελλαδικής επικράτειας (περίπου 4,5 εκατομμύρια άτομα), όσο και αυτόν που κατοικούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (2,2-2,6 εκατ.) Η Ελλάδα είχε καταφέρει να κερδίσει γεωγραφικά με τους Βαλκανικούς Πολέμους και να αυξήσει τη γεωπολιτική της αξία. Παρότι με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου μπόρεσε να κατοχυρώσει τα κέρδη, εντούτοις παρέμεναν επί σκηνής σημαντικές απειλές. Αφενός η ρεβανσιστική πρόθεση της Βουλγαρίας, που εποφθαλμιούσε την Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία και αφετέρου η αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί των μικρασιατικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Χίος, Σάμος), των οποίων το ζήτημα της πολιτικής κυριαρχίας δεν είχε προσδιοριστεί από τη Συνθήκη.
Παράλληλα, στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο υπήρχαν δύο αντιτιθέμενες στρατηγικές. Την πρώτη εξέφραζε ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος και ήταν προσανατολισμένη προς την Αντάντ. Η πολιτική αυτή βασιζόταν σε κάποιους ευδιάκριτους άξονες, όπως η θετική στάση της Μεγάλης Βρετανίας στο ζήτημα του καθεστώτος του Αιγαίου, η παροχή εξοπλισμού και τεχνογνωσίας για την εξισορρόπηση της βοήθειας που έδιναν οι Γερμανοί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, η αντίθεση στην πολιτική επιλογή των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, κ.ά.) για τη δημιουργία Μεγάλης Βουλγαρίας, η συνάφεια των ζωτικών συμφερόντων της Ελλάδας με την κυρίαρχη στους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους Μεγ. Βρετανία, η απόκτηση εδαφικών κερδών από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ο άλλος πολιτικός πόλος κινήθηκε γύρω από μια φιλογερμανική πολιτική και είχε ως εκφραστές τον Μονάρχη και το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Επιφανείς εκπρόσωποί του ήταν οι Ι. Μεταξάς, Γ. Στρέιτ, Β. Δούσμανης. Τον πόλο αυτό συντόνιζε η γερμανική πρεσβεία, η οποία επηρέαζε καθοριστικά την κοινή γνώμη, έχοντας εξαγοράσει μεγάλο μέρος του αθηναϊκού Τύπου.
Το πολίτευμα της Ελλάδας που έδινε στον Μονάρχη αυξημένη δυνατότητα παρέμβασης στην πολιτική ζωή, μαζί με τη δράση των Γερμανών πρακτόρων και των φιλογερμανικών κύκλων της Αθήνας, επέβαλε την πολιτική της Ουδετερότητας και της μη τήρησης των συμμαχικών υποχρεώσεων προς τη Σερβία, όπως αυτές είχαν διατυπωθεί με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου.
Οργανωμένες εκκαθαρίσεις των χριστιανών της Ανατολής
Την ίδια περίοδο, ο ακμαίος ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας άρχισε να βιώνει τις πολιτικές αποφάσεις περί εξόντωσης των χριστιανικών πληθυσμών, που είχε πάρει η ακραία πτέρυγα των Νεότουρκων της οργάνωσης «Ενωση και Πρόοδος» από τον Οκτώβριο του 1911. Μετά την πλήρη κυριαρχία της σκληρής αυτής τάσης επί των φιλελεύθερων Οθωμανών το 1913, άρχισε η υλοποίηση των σχεδίων για γενικευμένη εθνική εκκαθάριση. Η νέα ακραία εθνικιστική κυβέρνηση συγκροτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 1914 υπό τους: Ενβέρ πασά, Ταλαάτ μπέη, Τζεμάλ πασά, Τζαβίτ μπέη. Η επιδίωξη των φιλελεύθερων Οθωμανών για διαμόρφωση μιας κοινής οθωμανικής ταυτότητας, ανεξάρτητα από την εθνοτική καταγωγή και τη θρησκευτική πίστη, αντικαταστάθηκε από την προσπάθεια για βίαιη κατασκευή ενός καινοφανούς τουρκικού έθνους.
Υπάρχουν καταγγελίες ότι από το 1913 ξεκίνησαν οι μαζικές εκτοπίσεις από την περιοχή των Δαρδανελίων. Ο J. Williams γράφει ότι μια αποστολή ανέφερε ότι στις 7 του Ιουλίου του 1913 τα οθωμανικά στρατεύματα συνέλαβαν τους Ελληνες της Καλλίπολης με βίαιο τρόπο και ότι «καταστράφηκαν, λεηλατήθηκαν και κάηκαν όλα τα ελληνικά χωριά κοντά στην Καλλίπολη». Εκτός από την πόλη οι Ελληνες κατοικούσαν και στα εξής χωριά της χερσονήσου της Καλλίπολης: Μάδυτος, Κριθιά, Μικρά και Μεγάλη Ανάφερτος, Γαλατάς, Αγγελοχώρι, Βεργάς και Νεοχώρι.
Ομως η έναρξη της συστηματικής εθνικής εκκαθάρισης θα γίνει στις 6 Απριλίου του 1914, στην Ανατολική Θράκη, οπότε και οι Ελληνες πολλών χωριών της επαρχίας Aρκαδιουπόλεως και της Bιζύης, αλλά και άλλων, όπως η Ραιδεστός και οι Σαράντα Εκκλησιές, θα υποστούν τη νεοτουρκική βία.
Αυτόπτης μάρτυς
Η πολιτική αυτή θα επεκταθεί και στις ελληνικές περιοχές της Ιωνίας. Με αφορμή την καταστροφή της Φώκαιας στις 13 Ιουνίου 1914, ο Γάλλος αρχαιολόγος Felix Sartiaux, που υπήρξε αυτόπτης μάρτυς, έγραψε: «Λεηλατούν, πυρπολούν, σκοτώνουν ψυχρά, χωρίς μίσος, κατά μια έννοια μεθοδικά. Επικεφαλής τους είναι δύο άτομα που πολλοί γνωρίζουν στην περιοχή ως ενεργά μέλη της τοπικής Επιτροπής “Ενωση και Πρόοδος”. Εφαρμόζουν πρόγραμμα, που τους έχουν σχεδιάσει στο όνομα των ανώτερων συμφερόντων της Αυτοκρατορίας και της θρησκείας. Η λεηλασία, οι προσωπικές εκδικήσεις, ο βιασμός είναι ο μισθός τους…» (Felix Sartiaux, «Le sac de Phocee et l’ expulsion des Grecs ottomans d’ Asie Mineure», Ιούνιος 1914).
Ο Τούρκος ιστορικός Taner Aksam γράφει: «Οι βίαιες απελάσεις και εκδιώξεις από την περιοχή της Ανατολικής Θράκης άρχισαν την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1913. Οι επιθέσεις εναντίον του ντόπιου χριστιανικού πληθυσμού συνεχίστηκαν όλο τον χρόνο, όμως μετά τον Μάρτιο του 1914 άρχισαν να παίρνουν πιο συστηματική μορφή.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των εφαρμοζόμενων πολιτικών ήταν:
1) Επιθέσεις σε ελληνικά χωριά και χωρικούς από τις μονάδες της Ειδικής Οργάνωσης, με την κεντρική διοίκηση (κυβέρνηση) να ισχυρίζεται και να ενεργεί σαν να μην έχει καμία σχέση με την όλη υπόθεση.
2) Εξαναγκασμός ατόμων/πληθυσμών να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω της τρομοκρατίας και των δολοφονιών.
3) Αδειασμα ολόκληρων χωριών και στρατολόγηση όλου του ανδρικού πληθυσμού που ήταν σε ηλικία στράτευσης σε τάγματα εργασίας.
4) Κατάσχεση των ελληνικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεων και μεταβίβασή τους σε μουσουλμάνους....«
Την ίδια πολιτική, με μεγαλύτερη όμως ένταση θα ασκήσουν οι Νεότουρκοι και κατά των Αρμενίων. Η κατάληξη του πολέμου του Καυκάσου με τη συντριπτική ήττα των νεοτουρκικών στρατευμάτων από τον ρωσικό στρατό στη μάχη του Σαρίκαμις τον Ιανουάριο του 1915, προκάλεσε την οργή του οθωμανικού λαού. Φαίνεται ότι με παραινέσεις των ξένων συμβούλων, η οργή διοχετεύτηκε σε ένα τυφλό πογκρόμ κατά του αρμενικού πληθυσμού και προκάλεσε την Αρμενική Γενοκτονία. Η 24η Απριλίου του 1915 θεωρείται ως η συμβολική ημέρα έναρξης της Γενοκτονίας. Τότε συνελήφθη η ηγεσία των Αρμενίων στην Κωνσταντινούπολη και εκατοντάδες Αρμένιοι της Κωνσταντινούπολης δολοφονήθηκαν. Δεν γνωρίζουμε εάν η έναρξη της εκστρατείας της Καλλίπολης (Μάρτιος 1915) επιτάχυνε την απόφαση των Νεότουρκων για εξόντωση των Αρμενίων στο πλαίσιο της προαποφασισμένης Γενοκτονίας των χριστιανικών κοινοτήτων.
——————————————–
Η μάχη της Καλλίπολης (Β΄μέρος)
———————————————-
Αφίσα της εποχής (εκδ. Βιέννη) που παριστά την φιλία Γερμανo-αυστριακών και Νεότουρκων
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
[…] Συνέχεια ανάγνωσης […]
Τα δύο κείμενα για τα 100 χρόνια από την εκστρατεία των Δαρδανελίων, όπως δημοσιεύτηκαν στην ‘Καθημερινή” υπάρχουν εδω:
“Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης” (03.05.2015)
http://www.kathimerini.gr/813751/article/epikairothta/kosmos/pros-thn-ekstrateia-ths-kallipolhs
“Η μάχη της Καλλίπολης και η Ελλάδα” (10.05.2015)
http://www.kathimerini.gr/814760/article/epikairothta/ellada/h-maxh-ths-kallipolhs-kai-h-ellada
……………….
……………….
Το σφαγείο της Καλλίπολης
Η μάχη της Καλλίπολης είναι η πιο γνωστή του πολέμου στη Μέση Ανατολή από το 1914 ως το 1918 για δύο λόγους: πρώτον, επειδή υπήρξε πραγματικό σφαγείο και, δεύτερον, επειδή, καθώς έχει ειπωθεί, σε καμία μάχη ως τότε δεν υπήρξε στρατηγικό λάθος που να μη διαπράχθηκε.
Από την αρχή του πολέμου οι Τούρκοι είχαν αποκλείσει τα Δαρδανέλια φράζοντας την έξοδο των Ρώσων στη Μεσόγειο, όπως αντίστοιχα είχαν κάνει οι Γερμανοί αποκλείοντας την έξοδό τους στη Βαλτική. Οι Ρώσοι στη συνέχεια ηττήθηκαν από τους Οθωμανούς στον Καύκασο και οι τελευταίοι, υπό την ηγεσία γερμανού στρατηγού, έφτασαν στο Βατούμ (που βρίσκεται στη σημερινή Γεωργία) και το κατέλαβαν. Τότε οι Ρώσοι ζήτησαν την επέμβαση των Συμμάχων τους στα Δαρδανέλια. Οι Βρετανοί, ακολουθώντας την πρόταση του Τσόρτσιλ, μέλους τότε του βρετανικού πολεμικού συμβουλίου και υπευθύνου για τις ναυτικές επιχειρήσεις, αποφάσισαν να στείλουν από κοινού με τους Γάλλους στόλο στην περιοχή.
Η αγγλογαλλική αρμάδα που συγκροτήθηκε φθάνοντας άρχισε να κανονιοβολεί τις θέσεις των Οθωμανών στα Δαρδανέλια, που την οχύρωσή τους όμως είχαν αναλάβει οι Γερμανοί αναπτύσσοντας συστάδες βαρέος πυροβολικού και ποντίζοντας νάρκες κοντά στην ακτή. Η επιχείρηση από θαλάσσης στις 19 Μαρτίου είχε οικτρό τέλος για τους Αγγλογάλλους που έχασαν δύο θωρηκτά.
Τον επόμενο μήνα οι Σύμμαχοι προέβησαν σε απόβαση στην Καλλίπολη (σήμερα Τσανάκαλε), στην ευρωπαϊκή πλευρά των Δαρδανελίων. Η επιχείρηση εξελίχθηκε σε πραγματικό σφαγείο. Οι Οθωμανοί, υπό την ηγεσία του Γερμανού Λίμαν φον Σάντερς, τους περίμεναν και μέσα σε οκτώ μήνες εξόντωσαν 130.000 άνδρες, ενώ άλλες 60.000 πέθαναν από τις επιδημίες. Οι δυνάμεις της Αντάντ αναγκάστηκαν στο τέλος να αποχωρήσουν. Οι συνολικές απώλειές τους ανήλθαν στις 252.000 άνδρες ενώ των Οθωμανών στις 218.000-251.000.
Η συντριπτική ήττα των στρατευμάτων της Αντάντ στην Καλλίπολη δεν αρκούσε ώστε οι Οθωμανοί να επικρατήσουν τελικά σ’ αυτόν τον Μεγάλο Πόλεμο. Το 1918 με το τέλος του πολέμου η πάλαι ποτέ κραταιά Οθωμανική Αυτοκρατορία (και μακροβιότερη ως τότε) ήταν πλέον παρελθόν. Στις πολύμηνες μάχες της Καλλίπολης όμως αναδείχθηκε η στρατιωτική ιδιοφυΐα ενός αξιωματικού τον οποίον οι Τούρκοι ονόμασαν «ήρωα της Καλλίπολης», που θα έπαιζε καταλυτικό ρόλο στην ήττα έπειτα από λίγα χρόνια του ελληνικού στρατού στη Μικρασία και στη δημιουργία του τουρκικού κράτους. Το όνομά του: Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ.
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=715105
Τρεις εβδομάδες μετά από την δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σεράγεβο, ή κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας εξέδωσε επίσημο κείμενο με την αντίδρασή της.
ΥΠΕΞ Αυστροουγγαρίας κόμης Λεοπόλδος Μπέρχτολντ Ο κόμης Λεοπόλδος Μπέρχτολντ (Graf Berchtold von und zu Ungarschitz, Frättling und Püllütz) υπήρξε ΥΠΕΞ της Αυστροουγγαρίας από τις 17 Φεβρουαρίου του 1912 ως τις 13 Ιανουαρίου 1915, και με αυτή την ιδιότητα έχει την ευθύνη για την σύνταξη και την επεξεργασία του τελεσιγράφου που ακολουθεί.
Από την ανάγνωσή του γίνεται φανερό ότι με αυτό η αυστροουγγρική κυβέρνηση επιχειρεί να διευθετήσει το σύνολο των προβλημάτων που θεωρούσε ότι είχε με την γειτονική Σερβία, και από την θέση της Μεγάλης Δϋναμης.
Το κείμενο αποφασίστηκε σε συνάντηση του υπουργικού συμβουλίου την 7η Ιουλίου 1914, και έλαβε την μορφή τελεσιγράφου. Η προϋπόθεση που λανθάνει είναι ότι η σερβική κυβέρνηση ενεχόταν στα γεγονότα του Σεράγεβο.
Το τελεσίγραφο επιδόθηκε στην σερβική κυβέρνηση στο Βελιγράδι την Πέμπτη 23 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ως χρονικό όριο για την ικανοποίηση των όρων που περιελάμβανε ήταν το Σάββατο 25 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ο βρετανός ΥΠΕΞ σερ Έντουαρντ Γκρέι (Edward Grey) σχολίασε ότι «ποτέ προηγουμένως ένα κράτος δεν απευθύνθηκε σε άλλο ανεξάρτητο κράτος με κείμενο τέτοιου τρομερού χαρακτήρα».
Η απάντηση των Σέρβων, ικανοποιούσε σχεδόν όλες τις απαιτήσεις της Αυστροουγγαρίας, εκτός από τον 6ο όρο. Παραταύτα, η Αυστροουγγαρία κήρυξε πόλεμο στην Σερβία αμέσως μετά την απάντηση της σερβικής κυβέρνησης. Η κήρυξή του είχε δρομολογηθεί ήδη από την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου από διάφορα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα στην κυβέρνηση και την αυλή τόσο της Αυστροουγγρικής όσο και της Γερμανικής αυτοκρατορία, και κατά την κρίση του αυστριακού επιτελάρχη Χοεντζόλερν όσο και του γερμανού επιτελάρχη Μόλτκε, το αργότερο έπρεπε να αρχίσει στις 25 Ιουλίου 1914.
Δείτε αμέσως κάτω από το τελεσίγραφο ένα συμπληρωματικό κείμενο της αυστροουγγρικής κυβέρνησης προς τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, όπου επιχειρεί να εξηγήσει τα πράγματα από την δική της οπτική γωνία.
Τελεσίγραφο της Αυστροουγγαρίας προς την Σερβία
Την 31η Μαρτίου 1909 ο σέρβος πρέσβης στην Βιέννη, με εντολή της σερβικής κυβέρνησης, έκανε την ακόλουθη δήλωση στην αυτοκρατορική και βασιλική κυβέρνηση:
«Η Σερβία αναγκωρίζει ότι το τετελεσμένο γεγονός στην Βοσνία δεν επηρέασαν τα δικαιώματά της και συνεπώς θα συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις στις οποίες οι Δυνάμεις ενδέχεται να λάβουν κατά το Άρθρο 25 της Συνθήκης του Βερολίνου. Σε ένδειξη σεβασμού προς τις συμβουλές των Μεγάλων Δυνάμεων, η Σερβία αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραιτηθεί από εδώ και στο εξής από την στάση της διαμαρτυρίας και της αντίθεσης, η οποία έχει υιοθετηθεί σε σχέση με την προσάρτηση1 από το περασμένο φθινόπωρο.
Επιπλέον, αναλαμβάνει να μεταβάλει την κατεύθυνση της πολιτικής της έναντι της Αυστροουγγαρίας, και να ζήσει εφεξής με όρους καλής γειτονίας με την τελευταία».
Η ιστορία των τελευταίων χρόνων, και ιδίως τα επώδυνα γεγονότα της 28ης Ιουνίου τρέχοντος, έχουν δείξει την ύπαρξη ενός ανατρεπτικού κινήματος που έχει στόχο την απόσχιση ενός τμήματος των εδαφών της Αυστροουγγαρίας από την Μοναρχία.
Το κίνημα, το οποίο γεννήθηκε υπό το βλέμμα της Σερβικής Κυβέρνησης, έχει προχωρήσει τόσο ώστε να γίνεται ορατό και από τις δύο πλευρές των σερβικών συνόρων εκδηλούμενο με τρομοκρατικές ενέργειες και σειρά βιαιοπραγιών και δολοφονιών.
Μακράν του να αναλαμβάνει τις επίσημες δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στην διακήρυξη της 31ης Μαρτίου 1909, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας δεν έπραξε τίποτε για την καταστολή αυτών των κινήσεων. Έχει επιτρέψει εγκληματικές δολοπλοκίες διαφόρων εταιρειών που βάλλουν κατά της Μοναρχίας, και έχει ανεχτεί την υιοθέτηση ανεξέλεγκτης γλώσσας από τον τύπο, την εξύμνηση των δραστών των βιαιοπραγιών, και την συμμετοχή αξιωματικών και αξιωματούχων σε ανατρεπτικές δράσεις.
Έχει επιτρέψει μια δηλητηριώδη προπαγάνδα στην δημόσια εκπαίδευση· εν ολίγοις έχει επιτρέψει όλες τις εκφάνσεις μιας ρητορικής που αποσκοπεί στο να παρακινεί τον σερβικό πληθυσμό να μισεί την Μοναρχία και να περιφρονεί τους θεσμούς της.
Αυτή η ένοχη ανοχή της Βασιλικής Κυβέρνησης της Σερβίας δεν είχε πάψει κατά την στιγμή όπου σημειώθηκαν τα γεγονότα της 28ης Ιουνίου τρέχοντος, αλλά έδωσε αποδείξεις των μοιραίων συνεπειών της σε όλον τον κόσμο.
Από τις καταθέσεις και τις ομολογίες των ποινικών εγκληματιών της βιαιπραγίας της 28ης Ιουνίου τρέχοντος προκύπτει ότι οι δολοφονίες σχεδιάστηκαν στο Βελιγράδι· ότι τα όπλα και τα εκρηκτικά με τα οποία ήσαν εφοδιασμένοι οι δολοφόνοι δόθηκαν σε αυτούς από σέρβους αξιωματικούς και λειτουργούς που ανήκαν στην Ναρόντνα Οντμπράνα· ότι, τελικώς, η είσοδος των εγκληματιών και των όπλων τους στην Βοσνία οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε από αξιωματούχους των συνοριοφυλάκων των σερβικών συνόρων.
Οι παραπάνω αποτελέσματα της ανακριτικής διαδικασίας δεν επιτρέπουν πλέον στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση να ακολουθεί στάση καλόβουλης ανεκτικότητας την οποία τηρούσαν επί σειρά ετών έναντι των δολοπλοκιών που εξυφαίνονταν στο Βελιγράδι, και από εκεί διασπείρονταν στην επικράτεια της Μοναρχίας. Αντιθέτως, τα αποτελέσματα επιβάλλουν στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση το καθήκον να θέσει τέρμα στις μηχανορραφίες που διαμορφώνουν μια διαρκή απειλή για την ηρεμία της Μοναρχίας.
Για την επιτυχία αυτού του στόχου η Αυτοκρατορική και η Βασιλική Κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι αναγκασμένη να ζητήσει από την Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας την επίσημη διαβεβαίωση ότι καταδικάζει αυτήν την επικίνδυνη προπαγάνδα κατά της Μοναρχίας· με άλλα λόγια, όλη την σειρά των τάσεων, των οποίων ο έσχατος στόχος είναι να αποσπάσουν εδάφη που ανήκουν στην Μοναρχία, και να αναλάβει [η σερβική πλευρά] την καταστολή με κάθε μέσο αυτής της εγκληματικής και τρομοκρατικής προπαγάνδας.
Για να δώσει επίσημο χαρακτήρα σε αυτό το έργο, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα δημοσιεύσει στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στης 13ης-16ης Ιουλίου την ακόλουθη δήλωση:
«Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας καταδικάζει την προπαγάνδα που στρέφεται κατά της Αυστροουγγαρίας –δηλαδή, την γενική τάση που έχει ως τελικό στόχο να αποσπάσει από την Αυστροουγγρική Μοναρχία εδάφη που της ανήκουν, και ειλικρινώς λυπάται για τις συνέπειες αυτών των εγκληματικών δράσεων.
Η Βασιλική Κυβέρνηση λυπάται που σέρβοι αξιωματικοί και αξιωματούχοι συμμετείχαν στην ανωτέρω προπαγάνδα, γεγονός που είχε ως συνέπεια την υπονόμευση των σχέσεων καλής γειτονίας, τις οποίες η Βασιλική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να διατηρεί με την διακήρυξή της της 31ης Μαρτίου 1909.
Η Βασιλική Κυβέρνηση, που απορρίπτει και αποκηρύττει κάθε ιδέα ανάμειξης ή απόπειρας ανάμειξης στα πεπρωμένα των κατοίκων οποιασδήποτε περιοχής της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της επισήμως να προειδοποιήσει τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους, και το σύνολο του πληθυσμού του Βασιλείου, ότι από τούδε και στο εξής θα προβεί με την μεγαλύτερη αυστηρότητα σε ενέργειες κατά των προσώπων που μπορεί να είναι ένοχοι τέτοιων μηχανορραφιών, τις οποίες θα επιχειρήσει με όλες της τις δυνάμεις να προλάβει και να καταστείλει».
Αυτή η διακήρυξη θα επιδοθεί ταυτοχρόνως στον Βασιλικό Στρατό ως ημερήσια διαταγή της Εξοχότητός-του του Βασιλέως και θα δημοσιευτεί στο «Επίσημο Δελτίο» του στρατού.
Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα αναλάβει περαιτέρω:
(1) Να εξαλείψει κάθε δημοσίευμα που παρακινεί σε μίσος και περιφρόνηση κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και την γενική τάση η οποία στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας της [Μοναρχίας]·
(2) Να διαλύσει αμέσως την εταιρεία που ονομάζεται «Ναρόντνα Οντμπράνα», να κατασχέσει όλα τα μέσα άσκησης προπαγάνδας [από αυτή την οργάνωση], και να προχωρήσει με τον ίδιο τρόπο εναντίον άλλων εταιρειών και των κλάδων τους στην Σερβία, οι οποίες επιδίδονται σε προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Βασιλική Κυβέρνηση θα προβεί στα απαραίτητα μέτρα, ώστε να εμποδίσει τις διαλυμένες εταιρείες να εξακολουθήσουν την δράση τους κάτω από άλλο όνομα και μορφή·
(3) Να καταργήσει χωρίς καθυστέρηση από την δημόσια εκπαίδευση της Σερβίας, και από το σώμα της διδακτέας ύλης και από τις μεθόδους διδασκαλίας οτιδήποτε υπηρετεί την άνθιση της προπαγάνδας εναντίον της Αυστροουγγαρίας·
(4) Να απαλλάξει από την στρατιωτική υπηρεσία, και από την διοίκηση γενικώς, όλους τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους οι οποίοι είναι ένοχοι άσκησης προπαγάνδας κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, και των οποίων τα ονόματα η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση διατηρεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να ανακοινώσει στην Βασιλική Κυβέρνηση·
(5) Να δεχτεί την συνεργασία εντός της Σερβίας των εκπροσώπων της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης για την καταστολή του ανατρεπτικού κινήματος που απειλεί την ακεραιότητα της Μοναρχίας·
(6) Να αναλάβει την δικαστική δίωξη κατά όσων συνέβαλαν στην συνωμοσία της 28ης Ιουνίου τρέχοντος και οι οποίοι βρίσκονται εντός της σερβικής επικρατείας· εντεταλμένοι της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης θα συμμετάσχουν στις σχετικές έρευνες·
(7) Να προχωρήσουν χωρίς καθυστέρηση στην σύλληψη του Δημάρχου Βόιγια Τάνκοσιτς και του ατόμου με το όνομα Μίλαν Τσιγκάνοβιτς, σέρβου δημοσίου υπαλλήλου, οι οποίοι αποκαλύφθηκαν ως αποτέλεσμα της ανακριτικής διαδικασίας στο Σεράγεβο·
(8) Να εμποδίσει με αποτελεσματικά μέτρα την συνεργασία των σερβικών αρχών στην παράνομη διακίνηση όπλων και εκρηκτικών κατά μήκος των συνόρων, να απολύσει και να τιμωρήσει αυστηρά τους αξιωματούχους της συνοριοφυλακής στις Σάμπατζ και Λόζνικα, οι οποίοι είναι ένοχοι για την υποστήριξή τους προς τους δράστες του εγκλήματος στο Σεράγεβο, η οποία εκφράστηκε με διευκολύνσεις στην διέλευση των συνόρων·
(9) Να παράσχει στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση εξηγήσεις όσον αφορά αδικαιολόγητες δηλώσεις υψηλόβαθμων σέρβων αξιωματούχων, τόσο στη Σερβία όσο και στο εξωτερικό, οι οποίοι, παρά την επίσημη θέση τους, δεν δίστασαν μετά το έγκλημα της 28ης Ιουνίου να εκφραστούν σε συνεντεύξεις με όρους εχθρικούς προς την Αυστροουγγρική κυβέρνηση· και, τέλος,
(10) Να ενημερώσουν την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, χωρίς καθυστέρηση, για την εκτέλεση των μέτρων που περιλαμβάνονται στους παραπάνω όρους.
Η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση αναμένει την απάντηση της Βασιλικής Κυβέρνησης το αργότερο ως τις 5 η ώρα του απογεύματος της 25ης Ιουλίου. [Βλ. Σημείωση]
Σημείωση 1. Ο Πρέσβης της Αυστροουγγαρίας σε προσωπική επιστολή προς τον ΥΠΕΞ της Γαλλίας με ημερομηνία 24 Ιουλίου 1914 προβαίνει στην εξής διόρθωση:
«Στο αντίγραφο που είχα την τιμή να στείλω στην Εξοχότητά σας σήμερα το πρωί, αναφερόταν ότι η Κυβέρνησή μου ανέμενε την απάντηση του Υπουργικού Συμβουλίου του Βελιγραδίου το αργότερο ως την 5η απογευματινή του Σαββάτου, 25 του τρέχοντος μηνός. Καθώς ο Πρέσβης μας στο Βελιγράδι παρέδωσε την επιστολή στις 6 το απόγευμα, ο επιτρεπόμενος χρόνος απάντησης μετατέθηκε για την 6η απογευματινή αύριο, Σάββατο.
Θεωρώ ότι είναι καθήκον μου να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας για αυτή την μικρή μεταβολή στην εκπνοή της προθεσμίας για απάντηση από την Σερβική Κυβέρνηση».
Έχοντας συνείδηση ότι οι όροι του τελεσιγράφου ενδεχομένως να έμοιαζαν σχεδιασμένοι να προκαλέσουν μια αναπόφευκτη απόρριψη – παρέχοντας έτσι ένα εύσχημο άλλοθι για κήρυξη πολέμου κατά της Σερβίας – απεστάλη από την κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας μια επιστολή σε όλες της μείζονες Δυνάμεις τις Ευρώπης, συνημμένη στο ίδιο το τελεσίγραφο.
Επεξηγηματική επιστολή που επιδόθηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές Δυνάμεις Την 31η Μαρτίου 1909 η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας απηύθυνε στην Αυστροουγγαρία μια διακήρυξη της οποίας το κείμενο αναπαράγεται παραπάνω. Την ίδια ημέρα της επιδόσεως της διακηρύξεως η Σερβία απεδύθη σε μια πολιτική υποκίνησης επαναστατικών ιδεών μεταξύ των σέρβων υπηκόων της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, επιχειρώντας να προετοιμάσει με αυτόν τον τρόπο την απόσχιση αυστροουγγρικών εδαφών κατά μήκος των σερβικών συνόρων. Η Σερβία έγινε το κέντρο εγκληματικής αναταραχής. Αμέσως σχηματίστηκαν εταιρείες και ομάδες, στόχος των οποίων ήταν, είτε φανερά είτε μυστικά, να προκαλέσουν ταραχές επί ασυστροουγγρικού εδάφους. Μεταξύ των μελών αυτών των εταιρειών και ομάδων περιλαμβάνονταν στρατηγοί και διπλωμάτες, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ανώνυμοι υπήκοοι του βασιλείου. Οι σέρβοι δημοσιογράφοι είναι σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν στην υπηρεσία αυτής της προπαγάνδας, που στοχεύει την Αυστροουγγαρία, και δεν περνά ημέρα χωρίς τα όργανα του σερβικού τύπου να μη διαχέουν στους αναγνώστες τους μίσος και περιφρόνηση για την γειτονική τους Μοναρχία, ή να μη απευθύνουν απειλές λίγο ή περισσότερο απροκάλυπτες εναντίον της ασφάλειας και την ακεραιότητας της Μοναρχίας. Μεγάλος αριθμός πρακτόρων εν υπηρεσία χρησιμοποίησαν κάθε μέσο πρόκλησης αναταραχής με στόχο την Αυστροουγγαρία διαφθείροντας την νεολαία στις συνοριακές επαρχίες. Από την τελευταία κρίση στα Βαλκάνια υπήρξε αναζωπύρωση του πνεύματος συνωμοσίας, εγγενούς στους σέρβους πολιτικούς, το οποίο έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην Ιστορία του Βασιλείου· άτομα τα οποία ανήκαν προηγουμένως σε συμμορίες απασχολούμενες στην Μακεδονία ήρθαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην τρομοκρατική προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας. Έναντι τέτοιων ενεργειών, στις οποίες η Αυστροουγγαρία είναι εκτεθειμένη επί χρόνια, η Σερβική Κυβέρνηση δεν θεώρησε ότι είναι υποχρέωσή της να προβή στην λήψη έστω κάποιου ελάχιστου μέτρου. Έτσι, η Σερβική Κυβέρνηση απέτυχε να εκπληρώσει την υποχρέωσή της, όπως αυτή απορρέει από την επίσημη διακήρυξή της της 31ης Μαρτίου 1909, και ενήργησε σε αντίθεση με την βούληση της Ευρώπης και την δέσμευσή της έναντι της Αυστροουγγαρίας. Η υπομονή της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης εν όψει αυτής της προκλητικής στάσης της Σερβίας προέκυπτε από την έλλειψη ενδιαφέροντος για εδαφικές διεκδικήσεις και α πό την ελπίδα ότι η Σερβική Κυβέρνηση θα έθετε τέρμα παρόλα αυτά εκτιμώντας την φιλία της Αυστροουγγαρίας και την αληθινή αξία της. Τηρώντας καλόβουλη στάση έναντι των πολιτικών ενδιαφερόντων της Σερβίας, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση ήλπισε ότι από την δική του πλευρά το βασίλειο θα αποφάσιζε εντέλει να ακολουθήσει ανάλογη συμπεριφορά. Ιδίως ανέμενε η Αυστροουγγαρία την ανάπτυξη αυτού του είδους πολιτικών ιδεών στην Σερβία, όταν, μετά από τα γεγονότα του 1912, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, με την ανιδιοτελή και αγόγγυστη στάση της, έκανε δυνατή μια τέτοια σημαντική αύξηση της επικράτειας της Σερβίας. Η εύνοια που επέδειξε τη Αυστροουγγαρία έναντι του γειτονικού Κράτους δεν ανέκοψε τις διεργασίες στο βασίλειο, το οποίο εξακολούθησε να ανέχεται επί του εδάφους του μια προπαγάνδα, οι μοιραίες συνέπειες της οποίας έγιναν ολοφάνερες σε ολόκληρο τον κόσμο στις 28 Ιουνίου τρέχοντος, όταν ο Διάδοχος της Μοναρχία και η επιφανής σύζυγός του έπεσαν θύματα συνωμοσίας που εκκολάφθηκε στο Βελιγάδι. Εν όψει αυτής της κατάστασης των πραγμάτων η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή αισθάνθηκε υποχρεωμένη να προβή σε νέα και επείγοντα διαβήματα στο Βελιγράδι με στόχο να πείσει την Σερβική Κυβέρνησή να θέσει τέρμα σε αυτό το εμπρηστικό κίνημα που απειλεί την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή είναι πεπεισμένη ότι προβαίνοντας σε αυτό το διάβημα θα έχει την απολύτως σύμφωνη γνώμη όλων των πολιτισμένων εθνών, τα οποία δεν δύνανται να επιτρέψει την βασιλοκτονία να γίνει το κατάλληλο όπλο που μπορεί ατιμωρητί να χρησιμοποιηθεί στην πολιτική διαμάχη, και την ειρήνη στην Ευρώπη να διαταράσσεται διαρκώς από κινήσεις που προέρχονται από το Βελιγράδι.
Πηγή: Source Records of the Great War, τ. I, εκδ. Charles F. Horne, National Alumni 1923.
1 Δηλαδή, την προσάρτηση της οθωμανικής επαρχίας της Βοσνίας από την Αυστροουγγαρία το 1908.
https://kokkonis.wordpress.com/
Τα στρατιωτικά λάθη των Βρετανών, τα οποία εάν είχαν αποφευχθεί θα οδηγούσαν σε διαφορετικό αποτέλεσμα, έχουν αναλυθεί στο Eliot A. Cohen, and John Glock, «Military Misfortunes. The Anatome of Failure in War», εκδ. The Free Press, 1990, Νέα Υόρκη, 1990, σελ. 133-134, 141-163.
Μια παρουσίαση: http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/Articles/1990/1990%20doughty.pdf
[…] Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης […]
[…] Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης (Α’ μέρος) […]
[…] αλλαγές που συνέβησαν σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη: –Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, –Γενοκτονία από τους Νεότουρκους, –Μπολσεβικική […]
[…] τα γερμανικά στρατεύματα στο Ανατολικό Μέτωπο. Η κατάληψη των Στενών των Δαρδανελλίων φάνηκε ως ένα μέσο για απόκτηση άμεσης […]
ο Τζ. Χόρτον Αμερικανός Πρόξενος στην Σμύρνη το ’22, όπου γράφει ο ίδιος (Κεφ. Ε) :
» Στα 1911 μετατέθηκα στη Σμύρνη, όπου και έμεινα μέχρι τον Μάιο του 1917 (…) Τους Ραγιάδες όμως, δηλ. τους Έλληνες Οθωμανούς υπηκόους, τους εκακομεταχειρίζοντο απαίσια (…)Εναντίον τους είχε κηρυχθεί γενικός αποκλεισμός και τοιχοκολλήσεις στα τζαμιά και στα σχολεία καλούσαν τους Μουσουλμάνους να τους εξοντώσουν. Οι Τουρκικές εφημερίδες δημοσίευαν επίσης βίαια άρθρα με τα οποία παρακινούσαν τους αναγνώστες τους για διωγμούς και σφαγές. Το προξενικό σώμα είχε μια συνεδρίαση και έλαβε την απόφαση να γίνει μια επίσκεψη στον Βαλή και να επιστηθεί η προσοχή της εξοχότητάς του σχετικά με τον κίνδυνο ότι τα άρθρα αυτά και η παρακίνηση αυτή θα μπορούσαν να διαταράξουν την ησυχία μιας ειρηνικής επαρχίας.
Οι πρόξενοι επισκέφθηκαν τον Βαλή, με εξαίρεση τον Γερμανό αντιπρόσωπο, που προφασίσθηκε πως δεν μπορούσε να συμπράξει σε ένα τέτοιο διάβημα χωρίς τη ρητή εξουσιοδότηση της κυβερνήσεώς του. Η στάση αυτή του Γερμανού διπλωμάτη σχετικά με το ζήτημα αυτό αποτελεί μια ακόμα επιβεβαίωση της εκδοχής ότι η Γερμανία ήταν σε μεγάλο βαθμό συνένοχος της συμμάχου της Τουρκίας στην υπόθεση των εκτοπίσεων και των σφαγών των Χριστιανών. Πράγματι, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Γερμανία ενέπνευσε την εκδίωξη των Ελλήνων Οθωμανών υπηκόων της Μικράς Ασίας την εποχή εκείνη, σαν ένα απ’ τα προκαταρκτικά μέτρα για τον πόλεμο που προετοίμαζε. Η θηριώδης
εκδίωξη και η τρομοκράτηση με βιαιότητες και δολοφονίες των ραγιάδων κατά μήκος των παραλίων της Μικράς Ασίας, οι όποιες δεν έλκυσαν την προσοχή που άξιζαν, έχουν την καθαρή σφραγίδα ενός πολεμικού μέτρου που επέβαλε δήθεν η «πολεμική ανάγκη» και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι Τούρκοι και Γερμανοί ήταν σύμμαχοι σ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου και βρίσκονταν σε πλήρη συνεργασία μεταξύ τους. Μια έρευνα του ζητήματος αυτού μπορεί να βρει κανείς στο υπ’ αριθμ. 3 δημοσίευμα της Ελληνοαμερικανικής Ενώσεως του 1918, μέσα στο οποίο αναφέρεται ότι ενάμισυ εκατομμύριο Έλληνες εκδιώχθηκαν απ’ τις εστίες τους στη Θράκη και Μικρά Ασία και ότι το μισό απ’ τους πληθυσμούς των περιοχών αυτών εξοντώθηκε απ’ τις εκτοπίσεις, τις βιαιοπραγίες και την πείνα.
Τα βίαια και εμπρηστικά άρθρα των Τουρκικών εφημερίδων, που αναφέραμε παραπάνω, δημοσιεύτηκαν απροσδόκητα και χωρίς καμμιά αιτία. Είχαν «εμπνευστεί» τόσο πρόδηλα από τις Τουρκικές Αρχές ώστε είναι ν’ απορεί κανείς πώς ακόμα και οι αμαθείς Τούρκοι δεν το κατάλαβαν αυτό. Είχαν κυκλοφορήσει και φτηνές λιθογραφικές εικόνες ακόμα που είχαν γίνει με τον πιο αδέξιο και πρωτόγονο τρόπο και αποτελούσαν προφανώς τοπικά προϊόντα. Οι εικόνες αυτές παρίσταναν Έλληνες που κατατεμάχιζαν βρέφη Τούρκων ή έσχιζαν τις κοιλιές εγκύων γυναικών Μουσουλμανίδων και διάφορες άλλες εντελώς φανταστικές σκηνές που δεν στηρίζονταν σε κανένα πραγματικό γεγονός ή έστω σε οιαδήποτε κατηγορία. Οι εικόνες αυτές αναρτήθηκαν στα τζαμιά και στα σχολεία. Η εκστρατεία αυτή έφερε αμέσως τους καρπούς της και ώθησε τους Τούρκους σε σφαγές, πράγμα που δεν τους ήταν καθόλου δύσκολο να το κάμουν.
Αμέσως άρχισαν να γίνωνται πολλές σποραδικές δολοφονίες στη Σμύρνη και στη Θεσ/νίκη».
Το ιστορικό των γεγονότων:
▇ Στις 5.2.1915, ο Βενιζέλος ενημερώνεται εμπιστευτικά από τον Αγγλο πρεσβευτή για την επικείμενη απόβαση στα Δαρδανέλια και την πρόθεση της Αγγλίας να καταλάβει τη Λήμνο ως βάση εξόρμησης. Συμφωνεί ν’ αποσύρει προληπτικά τον ελληνικό στρατό από το νησί, με μια «τυπική διαμαρτυρία» για την παραβίαση της ελληνικής ουδετερότητας.
Οι Αγγλοι αποκλείουν προκαταβολικά τη διαμαρτυρία, αφού η είσοδός τους στον πόλεμο έγινε με πρόσχημα την προάσπιση της ουδετερότητας του Βελγίου από τους Γερμανούς εισβολείς. Οι Βρετανοί αποβιβάζονται στον Μούδρο στις αρχές Μαρτίου.
▇ Στις 3.10.1915 τα πρώτα αγγλογαλλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος υπερασπίζεται στη Βουλή την άφιξή τους και την εμπλοκή της Ελλάδας στο πλευρό της Σερβίας, αποσπά ψήφο εμπιστοσύνης, αλλά την επομένη αναγκάζεται από τον βασιλιά σε παραίτηση.
Οι δυνάμεις της Αντάντ προωθούνται εν μέρει στη Σερβία, για να επανέλθουν τον Νοέμβριο μετά την κατάρρευσή της και να οχυρωθούν γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Στις 10.12.1915, το Βερολίνο ζητά από την Αθήνα «τα αυτά προνόμια» με τους Αγγλογάλλους, την ελεύθερη τουτέστιν είσοδο (και) των δικών του δυνάμεων στην ελληνική επικράτεια.
▇ Μέσα στον Δεκέμβριο η Αντάντ καταλαμβάνει τη Μυτιλήνη και το Καστελόριζο κι ακολουθεί τον Ιανουάριο η Κέρκυρα. Στις 30 Δεκεμβρίου, με πρόσχημα τη ρίψη βομβών από τρία γερμανικά αεροπλάνα, ο επικεφαλής του εκστρατευτικού σώματος, Γάλλος στρατηγός Μορίς Σαράιγ, καταλαμβάνει δίχως συνεννόηση με τις ελληνικές αρχές τα «εχθρικά» προξενεία της συμπρωτεύουσας (γερμανικό, αυστροουγγρικό, βουλγαρικό, τουρκικό), κατάσχει τα αρχεία και απελαύνει το προσωπικό τους. Η κατοχή θα ολοκληρωθεί με την επιβολή στρατιωτικού νόμου τον επόμενο Ιούνιο.
▇ Τον Μάιο του 1916 έρχεται η σειρά των Γερμανοβούλγαρων να καταλάβουν το στρατηγικής σημασίας οχυρό Ρούπελ, νοτίως του Μπέλες, δίχως η φρουρά του να προβάλει την παραμικρή άμυνα.
Στις 4 Αυγούστου οι Γερμανοβούλγαροι προελαύνουν σε όλο το μέτωπο, καταλαμβάνοντας τη Φλώρινα και τις Σέρρες. Στις 30.8 το Δ’ Σώμα Στρατού παραδίδει αμαχητί την Καβάλα και μεταφέρεται στη γερμανική πόλη Γκέρλιτς, σε συνθήκες πολυτελούς αιχμαλωσίας.
▇ Ως απάντηση στη γερμανοβουλγαρική προέλαση, ο Σαράιγ οργανώνει στις 30-31 Αυγούστου πραξικόπημα Ελλήνων αξιωματικών, με την απειλή ότι αλλιώς θα εγκαθιστούσε στη Θεσσαλονίκη την εξόριστη σερβική κυβέρνηση, κι η Ελλάδα χωρίζεται de facto σε δυο ανταγωνιστικά κράτη.
Τον Οκτώβριο ο Βενιζέλος αναλαμβάνει την πρωθυπουργία της «επαναστατικής» κυβέρνησης και τον Νοέμβριο κηρύττει τον πόλεμο σε Βουλγαρία και Γερμανία. Τον ίδιο μήνα ο Σαράιγ επιβάλλει μια «ουδέτερη ζώνη» μεταξύ των δύο κρατών (Κατερίνη – Σέρβια – Γρεβενά), αντικαθιστώντας τις τοπικές ελληνικές αρχές με γαλλικές στρατιωτικές μονάδες.
▇ Τον Νοέμβριο, η απόπειρα αγγλογαλλικών μονάδων να καταλάβουν στρατηγικά σημεία της Αθήνας αποκρούεται δυναμικά από τους οπαδούς του βασιλιά.
Η Αντάντ απαντά καταλαμβάνοντας τις Κυκλάδες κι επιβάλλοντας ολοκληρωτικό αποκλεισμό της Νότιας και Δυτικής Ελλάδας, με αποτέλεσμα εκατοντάδες (τουλάχιστον) θανάτους από πείνα.
Οταν κι αυτή η πίεση θ’ αποδειχθεί αλυσιτελής, ακολουθεί τον Μάιο-Ιούνιο η στρατιωτική κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Γάλλους, της Ηπείρου από τους Ιταλούς και του Ισθμού από γαλλορωσικές μονάδες.
Απειλούμενος με βομβαρδισμό της πρωτεύουσας από τον συμμαχικό στόλο, ο Κωνσταντίνος εγκαταλείπει τελικά τη χώρα στις 11 Ιουνίου 1917, παραδίδοντας τον θρόνο στον δευτερότοκο γιο του και την εξουσία στους αντιπάλους του.
Παρά την επανένωση της Ελλάδας κάτω από την κυβέρνηση Βενιζέλου, ο στρατός της τελευταίας παρέμεινε μέχρι τέλους κάτω από ξένη στρατιωτική διοίκηση. «Τόσον η Ανωτάτη όσον και αι Ανώτεραι Διοικήσεις του μακεδονικού μετώπου ενησκούντο μέχρι πέρατος των επιχειρήσεων υπό ξένων ηγητόρων», παραδέχεται η επίσημη στρατιωτική ιστορία της περιόδου (ΔΙΣ 1958, σ.xi), ενώ ακόμη πιο καυστικές είναι οι παρατηρήσεις ενός Ιταλού διπλωμάτη της εποχής:
Το ελληνικό ΓΕΣ ουδέποτε λειτούργησε πραγματικά, παρά μόνο ως διοικητικό και πειθαρχικό όργανο, επειδή στην πραγματικότητα ουδέποτε υπήρξε πραγματικά ελληνικός στρατός. Υπήρχαν μεραρχίες, ακόμη και σώματα στρατού, η πραγματική όμως στρατιωτική ηγεσία ήταν πάντα γαλλική ή βρετανική.
(Luigi Villari, «The Macedonian campaign», Λονδίνο 1922, σ.154).
Όσον αφορά το ρόλο του Μεταξά ως άνθρωπο των Γερμανών στο μοναρχικό περιβάλλον, ο ιστορικός Νίκος Πετσάλης Διομήδης, που θεωρείται ως ο κορυφαίος μελετητής της δεκαετίας του ’10, ανάφερε:
«Ο ρόλος του Μεταξά στη δεκαετία αυτή (1910-1920) και κυρίως μέχρι την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου στα μέσα του 1917, είναι ολέθριος. Θα έλεγα ολεθριώτερος εκείνου του 1936, που ουσιαστικά ήταν απόρροια του Διχασμού και των όσων είχαν προηγηθεί. Ο Μεταξάς υπήρξε μια πολύ σημαντική πολιτική φυσιογνωμία, αλλά ο ρόλος του εκείνη την εποχή είναι ολέθριος. Από καινούργια στοιχεία που έχουν βρεθεί στα γερμανικά αρχεία, αλλά και σε ανέκδοτα προσωπικά ημερολόγια, ο ρόλος που είχε ο Μεταξάς την περίοδο του Διχασμού ήταν αποφασιστικός γιατί με τον Γ. Στρέιτ και τη Σοφία ποδηγετούσαν τον Κωνσταντίνο και βρισκόταν σε διαρκή επαφή με το Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο και τον Βούλγαρο στρατιωτικό ακόλουθο. Σ’ όλους αυτούς έδινε ότι πληροφορία ήταν χρήσιμη για να διατηρηθεί η ουδετερότητα. Υπήρξαν φορές -στα μέσα του ’16- που ανοιχτά ο Μεταξάς έκανε έκκληση στο Γερμανό ακόλουθο ζητώντας του να επιτεθεί η Γερμανία κατά της Ελλάδας. Ακόμα και να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη».
Εισήγηση του Ν. Πετσάλη-Διομήδη στο σεμινάριο ιστορίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του δ. Κηφισιάς (30-10-2012)με τίτλο
Η παράδοση του Ρούπελ και της Αν. Μακεδονίας: Όταν ο Μεταξάς είπε «ΝΑΙ» στους Γερμανοβουλγάρους
«Εάν δε εις αιώνας αιώνων υπάρξουν Έλληνες δια να το λησμονήσουν, το έθνος των θα είναι ανάξιον ελευθερίας…»
ΦΩΤΟ: Ο Κωνσταντίνος με τον Μεταξά δίπλα του τις ώρες του θριάμβου στους Βαλκανικούς Πολέμους. Τρία χρόνια μετά οι ίδιοι θα είναι ηθικοί και φυσικοί αυτουργοί του εθνικού αίσχους
Ποιο είναι αυτό το τρομερό που τόσο φοβάται ο ιστορικός της δεκαετίας του 1910-1920 Γ. Βεντήρης; Λησμονημένο μεν είναι, έναν ακριβώς αιώνα μετά, αν και δεν συνεπάγεται ό,τι πρόβλεπε ο συγγραφέας. Προσφέρεται, όμως, για ποικίλους αναστοχασμούς. Πρόκειται για «μηχανορραφίες, ραδιουργία ή προδοσία, το Ρούπελ», που θα μείνει «αίσχος εις τας ημέρας του ελληνισμού», όπως είναι ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα. Το οχυρό, που δοξάστηκε για την ηρωική αντίσταση κατά την εισβολή των Γερμανών (Απρίλιος 1941), μια εικοσιπενταετία νωρίτερα (Μάιος 1916) είχε τη θέση συμβόλου με το ακριβώς αντίθετο πρόσημα.
Με την παράδοσή του αμαχητί στους Γερμανοβουλγάρους ήταν το πιο χαρακτηριστικό τεκμήριο εθνικής μειοδοσίας. Ακριβώς εκείνων οι οποίοι πριν και μετά φορούσαν τη μάσκα της εθνικοφροσύνης. Δράστης της παράδοσης εθνικού εδάφους, το οποίο μόλις κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους είχε ανακτηθεί, το βασιλικό καθεστώς των Γλίξμπουργκ. Πρώτος, μεταξύ των ίσων πρωτεργατών της προδοσίας, ο κατοπινός δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς.
Το κωμικοτραγικό είναι ότι μπορούν στις μέρες μας οι μεν φυσικοί απόγονοι της δυναστείας, όπως ο τέως Κωνσταντίνος, να εμφανίζονται υπερήφανοι για την προσφορά της δυναστείας στον τόπο, οι δε «ιδεολογικοί» κληρονόμοι του Μεταξά, όπως οι χρυσαυγίτες, ν΄ ανεμίζουν υπερπατριωτικά λάβαρα με το πορτρέτο του.
Μελανή σελίδα
Δεν πρόκειται, όμως, μόνο για το οχυρό Ρούπελ. Αλλά και για την παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας στους Βουλγάρους λίγες μέρες αργότερα. Με κορυφαία σύμβολα ακόμη ενός μεγαλύτερου εθνικού αίσχους: την παράδοση της Καβάλας και ενός ολόκληρου σώματος ελληνικού στρατού (Αύγουστος 1916).
ΦΩΤΟ: Βούλγαρος ποζάρει δίπλα σε ελληνικό πυροβόλο στην Αν. Μακεδονία, που παρέδωσε αμαχητί το βασιλικό καθεστώς της Αθήνας
Το Δ’ Σώμα (είχε έδρα την Καβάλα) και οι περισσότεροι από τους 7.000 περίπου αξιωματικούς και στρατιώτες θα παραδοθούν στους Γερμανοβουλγάρους. Θα μεταφερθούν αιχμάλωτοι σιδηροδρομικώς (2-14 Σεπτεμβρίου) σε γερμανικό στρατόπεδο στο Γκέρλιτς (στα γερμανοπολωνικά σύνορα). Οσοι δεν άφησαν εκεί τα κόκαλά τους θα επιστρέψουν στην Ελλάδα μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου!
Η κορύφωση του Εθνικού Διχασμού (1916-17 ) έχει πολλές λευκές σελίδες, παρά το γεγονός ότι έχει παρέλθει ένας αιώνας. Ισως γιατί είναι η μελανότερη, με οποιαδήποτε κριτήρια, περίοδος της νεοελληνικής ιστορίας. Ακόμη και η μεγαλύτερη μέχρι τότε σύρραξη, όπως ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, φαντάζει στην επίσημη νεοελληνική ιστορία σαν να συγκροτείται απλώς από ένα άθροισμα φάσεων του εμφύλιου σπαραγμού…
Το Ρούπελ και η Καβάλα, που δίνουν την αφορμή για το Κίνημα Εθνικής Αμύνης (Αύγουστος 1916) και την ανακήρυξη του κράτους της Θεσσαλονίκης (Σεπτέμβριος 1916), στοιχειοθετούν την πιο κραυγαλέα εθνική προδοσία στα νεοελληνικά χρονικά.
Ούτε διασκεδάζονται με τις βάσιμες κατηγορίες, από την αντίπερα όχθη, ότι η ηγεσία των βενιζελικών ενεργούσε ως όργανο της Αντάντ. Είτε πως ο ίδιος ο Βενιζέλος είχε προτείνει παλιότερα (Ιανουάριος 1915) την παραχώρηση μέρους της Ανατολικής Μακεδονίας στους Βουλγάρους, έναντι άλλων εδαφικών ανταλλαγμάτων και της εισδοχής τους στον πόλεμο με την Αντάντ (αγγλο-γαλλο-ρωσική συμμαχία).
ΦΩΤΟ: Τα ελληνικά στρατεύματα αποχωρούν από την Αν. Μακεδονία, για να την καταλάβουν ανενόχλητοι οι Βούλγαροι
Το «έθνος κατήντησεν περίγελως και σκύβαλον των Βουλγάρων», σύμφωνα με εύστοχη έκφραση της εποχής. Αν και ολόκληρη η αλήθεια είναι πως το ίδιο μπορούσε να ειπωθεί όχι μόνο για τους Γερμανοβουλγάρους, αλλά και τους Αγγλογάλλους. Κλωτσοσκούφι ήταν η Ελλάδα, μ΄ έναν πληθυσμό που στέναζε και λιμοκτονούσε.
Η διαταγή του ελληνικού επιτελείου
«Παραδοθήσεται άνευ αντιστάσεως»
Για στρατηγικούς λόγους στη στενωπό του Ρούπελ και την ευρύτερη περιοχή, ανάμεσα στα βουνά Aγκιστρο και Μπέλες (στη βόρεια έξοδό του βρίσκεται η ελληνοβουλγαρική μεθόριος), κατασκευάστηκαν ισχυρά οχυρωματικά έργα (θα συμπληρωθούν και επεκταθούν το 1935-36). Oποιος κατείχε την περιοχή μπορούσε να προχωρήσει νότια ή βόρεια. Στους Βαλκανικούς Πολέμους (Ιούνιος 1913) είχαν δοθεί σκληρές μάχες για να εκδιωχθούν οι Βούλγαροι.
Τα σύνορα φυλάσσονταν από ελληνικά στρατεύματα και μετά την απόβαση των Αγγλογάλλων στη Θεσσαλονίκη (Οκτώβριος 1915). Καθώς, όμως, η Γαλλική Στρατιά Ανατολής, υπό τον στρατηγό Σαράιγ, προπαρασκευαζόταν για επέκταση του βαλκανικού μετώπου, προκειμένου να απασχολήσει δυνάμεις, ώστε να μην ενισχυθεί το δυτικό μέτωπο, όπου κρινόταν ο πόλεμος, οι Γερμανοί αποφάσισαν να καταλάβουν το Ρούπελ. Έχοντας, μάλιστα, προαναγγείλει την κατάληψη στην Αθήνα. Μόνο τη μέρα και την ώρα δεν όριζαν. Η βασιλική κυβέρνηση Σκουλούδη απλώς «σημείωνε» την προειδοποίηση, σαν έτοιμη από καιρό να σηκώσει τα χέρια ψηλά.
ΦΩΤΟ: Άνδρες του Δ’ Σώματος στο Γκέρλιτς της Γερμανίας, όπου θα παραμείνουν έως το τέλος του πολέμου
Έτσι, το πρωί της 13ης (26 με το νέο ημερολόγιο) Μαΐου ο διοικητής του οχυρού ταγματάρχης Μαυρουδής ειδοποιήθηκε ότι γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις είχαν εισέλθει στο ελληνικό έδαφος και προχωρούσαν προς το Ρούπελ. Το μεσημέρι δύο συντάγματα βρέθηκαν μπροστά στο οχυρό. Η φρουρά (ανήκε στην 6η Μεραρχία Σερρών) άρχισε να εκτελεί τη διαταγή που είχε από τις 9 Μαΐου. Καθήκον της ήταν ν΄ αντισταθεί «εναντίον οιουδήποτε, όστις θα επεχείρει να καταλάβη φρούριον».
Οι Γερμανοί αιφνιδιάστηκαν
Αυτή η τελευταία διαταγή αναιρούσε προηγούμενη της 9ης Μαρτίου, η οποία καλούσε «να μην αντιτάξουν αντίστασιν εν περιπτώσει εισβολής Γερμανικών στρατευμάτων ή Βουλγαρογερμανικών ή Βουλγαρικών μεν στρατευμάτων, διοικουμένων όμως υπό Γερμανών αξιωματικών».
Άρχισαν, λοιπόν, οι ελληνικές δυνάμεις να βάλλουν με τα πυροβόλα του οχυρού εναντίον των εισβολέων. Ο Γερμανός επικεφαλής των εισβολέων αιφνιδιάστηκε, καθώς ανέμενε φιλική υποδοχή. Διαμήνυσε στον Eλληνα φρούραρχο ότι θα καταλάμβανε οπωσδήποτε το Ρούπελ και τον καλούσε να το εκκενώσει τη νύχτα. Ο Μαυρουδής κοινοποίησε τις αξιώσεις για παράδοση στους ανωτέρους του, οι οποίοι ζήτησαν τηλεγραφικώς εντολές από την Αθήνα. Η απάντηση έφθασε στο Ρούπελ το βράδυ: «…Ρούπελ παραδοθήσεται εις Βουλγάρους…».
Προφανώς η προηγούμενη διαταγή ήταν στο πνεύμα… να ρίξουμε μερικές τουφεκιές για την τιμή των όπλων! Το «παραδοθήσεται» θα γίνει αργότερα αντικείμενο λεπτομερούς δικαστικής και ιστορικής έρευνας. Το αποφάσισαν ο πρωθυπουργός Σκουλούδης, ο υπουργός Στρατιωτικών Γιαννακίτσας, ο τότε αναπληρωτής του επιτελάρχη και κατοπινός δικτάτορας Μεταξάς, με τη σύμφωνη γνώμη του βασιλιά Κωνσταντίνου.
ΦΩΤΟ: Διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη μετά την παράδοση του Ρούπελ. Η παραχώρηση εθνικών εδαφών συγκλονίζει και ενεργοποιεί τα εθνικά αντανακλαστικά
Ο ελληνικός στρατός παρέδωσε αμαχητί το Ρούπελ και το πολεμικό υλικό. Η κυβέρνηση της Αθήνας διαμαρτυρήθηκε τυπικά στο Βερολίνο. Δικαιολόγησε τη στάση της προς τις κυβερνήσεις της Αντάντ δηλώνοντας ότι ήθελε «να αποφύγη πάσαν αφορμήν συγκρούσεως ήτις θα είχεν ως αποτέλεσμα την έξοδον της Ελλάδος εκ της ουδετερότητος».
Μετά την παράδοση του Ρούπελ ο βουλγαρικός στρατός συνέχισε και κατέλαβε τον σιδηροδρομικό σταθμό Σιδηροκάστρου κι έτσι άρχιζε η κατάληψη της Ανατολικής Μακεδονίας. Θα ολοκληρωθεί τις επόμενες βδομάδες χωρίς να προβληθεί αντίσταση.
ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΤΟΥ Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΟΧΥΡΟΥ
Παιδαριώδεις δικαιολογίες του κατοπινού δικτάτορα
Ο Ιωάννης Μεταξάς ήταν ο ουσιαστικός επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου την περίοδο της γερμανόφιλης «ουδετερότητας» της Ελλάδας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ως υπαρχηγός του επιτελάρχη στρατηγού Δούσμανη, αλλά και έμπιστος των εμπίστων του βασιλιά Κωνσταντίνου, είχε τις ιδέες, τη σύνταξη και την έκδοση των στρατιωτικοπολιτικών αποφάσεων.
Διά χειρός του παραδόθηκε το Ρούπελ, δεν προβλήθηκε αντίσταση στην Ανατολική Μακεδονία και παραδόθηκε η Καβάλα.
Στη «δίκη του Επιτελείου», που έγινε αργότερα (τέλη 1916 – αρχές 1917) κρίθηκε ένοχος, μαζί με τον επιτελάρχη Δούσμανη, για την «εισβολή ξένων στρατευμάτων» (παράδοση Ρούπελ).
Επιπλέον, καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο «διότι κατά τα επιστρατικά (την οργάνωση και δράση των συμμοριών των Επιστράτων) συνέβησαν και ανθρωποκτονίαι».
Αντάλλασσε άρθρα με τον Βενιζέλο. Για την εισβολή στη Μακεδονία και την «παράδοση πόλεων» δεν τιμωρήθηκε.
Επειδή, εκτός των άλλων, είχε απομακρυνθεί από το Επιτελείο, κατ΄ απαίτηση των Αγγλογάλλων, που αντέδρασαν μετά το Ρούπελ επιβάλλοντας την απομάκρυνση της κυβέρνησης Σκουλούδη (τον διαδέχτηκε ο Ζαΐμης).
Όπως ο ίδιος, όμως, ομολογεί, εξακολουθούσε ακόμη να προσφέρει τις υπηρεσίες του εκεί. Παραδέχεται χρόνια αργότερα, όταν ανταλλάσσει δια του Τύπου άρθρα με τον Ελ. Βενιζέλο για τον Εθνικό Διχασμό, ότι αυτός ήταν ο συντάκτης των διαταγών που οδήγησαν στην παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας και Καβάλας. Μόνο που προβάλλει μια αστεία εκδοχή.
Γράφει, λοιπόν (τέλη του 1934), ότι σχετικά με την Καβάλα συνέταξε την εξής απόφαση, απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του διοικητή του Δ’ Σώματος Στρατού Χατζόπουλου: «Ουδέν οχυρόν συνόρων θέλετε παραδώσει εις ουδένα, άνευ ειδικής ημών διαταγής, την οποίαν θέλετε προκαλέσει μόνον όταν παρουσιασθή το ζήτημα. ΕΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙ ΒΙΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΒΟΥΛΓΑΡΩΝ ΘΑ ΑΝΤΙΤΑΞΕΤΕ ΒΙΑΝ».
Από τη διαταγή, όμως, που στάλθηκε, διαγράφτηκε, υποτίθεται, η τελευταία φράση, που είχε γράψει ο ίδιος με κεφαλαία γράμματα! Τέτοιο σχέδιο διαταγής δεν βρέθηκε πουθενά. Παρά τις διαβεβαιώσεις του ότι ο ίδιος κατείχε αντίγραφο (ουδέποτε το παρουσίασε).
Φανατικός γερμανόφιλος
Όσο για το Ρούπελ ο Μεταξάς, επικαλούμενος διάφορα αλληλοαναιρούμενα, υποστηρίζει μια επίσης αλλοπρόσαλλη θέση. Αφού πρώτα το υποβιβάζει ως πρόχειρο οχυρό, προορισμένο να κρατήσει μερικές ώρες!
Σύμφωνα με τον Μεταξά, το Ρούπελ ήταν μια παγίδα του Βενιζέλου και των Αγγλογάλλων! Για ν΄ αναγκαστεί η κυβέρνηση της Αθήνας να πολεμήσει κι έτσι να εγκαταλείψει την «ουδετερότητα»! Κάπως έτσι, μαζί με άλλα πολλά η παραχώρηση εθνικών εδαφών παρουσιάζεται και ως «πατριωτική στάση».
Παιδαριώδης, άλλωστε, είναι και η γενικότερη εκτίμηση του «ιδιοφυούς στρατιωτικού και πολιτικού» Μεταξά για τη στάση του Βενιζέλου: «Κύριος σκοπός του (Βενιζέλου) δεν ήτο η επιτυχία της αγγλογαλλικής εκστρατείας εν Μακεδονία, αλλά η δια της εκστρατείας ταύτης κατάληψις υπ’ αυτού της εξουσίας και εκδίωξις του Βασιλέως…»
Ο κατοπινός δικτάτορας ήταν βέβαιος για την τελική νίκη των γερμανο-αυστρο-ουγγρικών δυνάμεων. Ιδιαίτερα, μάλιστα, την περίοδο της παράδοσης του Ρούπελ και της Ανατολικής Μακεδονίας, όταν η αλληλοσφαγή Γάλλων και Γερμανών στο Βερντέν (Φεβρουάριος – Δεκέμβριος 1916) φαινόταν να έκλεινε προς την πλευρά των τελευταίων. Ετσι πλειοδοτούσαν με πάθος και φανατισμό σε γερμανοφιλία.
Η κατάθεση του Ν. Πολίτη
«Η υπό των Βουλγάρων κατάληψις της διόδου και του οχυρού Ρούπελ εγένετο εκ προηγουμένης κοινής συνεννοήσεως της τότε κυβερνήσεως μετά των Γερμανοβουλγάρων. Τα υπάρχοντα έγγραφα αποδεικνύουν την υπό του τότε πρωθυπουργού παιζομένην κωμωδίαν. Ως προς τους λόγους της καταλήψεως ήσαν ούτοι στρατιωτικοί και πολιτικοί. Ο σκοπός ήταν να διευκολυνθεί η κάθοδος των Γερμανοβουλγάρων εις την Θεσσαλονίκην. Η κατάληψις του Ρούπελ έτεινε στρατιωτικώς και πολιτικώς εις τον σκοπόν αυτόν…» (Κατάθεση του υπουργού Εξωτερικών Ν. Πολίτη στις ανακρίσεις του 1918 για την παράδοση του Ρούπελ).
Τ. Κατσιμάρδος
katsimar@yahoo.gr
Πηγή: ethnos.gr
Διαβάστηκε 1335 φορές
«Ο Παγκόσμιος Πόλεμος άρχισε στο Σαράγεβο, μια ζεστή καλοκαιρινή μέρα του 1914. Ήταν Κυριακή· ήμουν φοιτητής τότε. Το απόγευμα ήρθε μια κοπέλα, οι κοπέλες χτένιζαν τότε τα μαλλιά τους κοτσίδες. Στο χέρι κρατούσε ένα μεγάλο ψάθινο καπέλο, κίτρινο, ίδιο καλοκαίρι, θύμιζε άχυρο, τζιτζίκια, παπαρούνες. Μέσα στο ψαθάκι του καπέλου της ένα τηλεγράφημα, η πρώτη έκτακτη έκδοση που έβλεπα στη ζωή μου, τσαλακωμένο, τρομερό, ένας χάρτινος κεραυνός. «Τα ‘μαθες;», με ρώτησε η κοπέλα, «πυροβόλησαν τον διάδοχο του θρόνου. Ο πατέρας μου γύρισε άρον άρον από το καφενείο. Δεν μπορούμε να κάτσουμε εδώ, λοιπόν!»
Δεν κατάφερα να το πάρω στα σοβαρά όπως ο πατέρας που είχε γυρίσει άρον άρον από το καφενείο. Πήραμε ένα τραμ, μείναμε όρθιοι πίσω πίσω στο τελευταίο ανοιχτό βαγόνι. Σ’ έναν δρόμο μακριά από το κέντρο της πόλης το τραμ περνούσε κολλητά από το φουντωμένο γιασεμί ενός κήπου. Περάσαμε από κει, γκλιν γκλιν, λες και γλιστρούσαμε με έλκηθρο μέσα στο κατακαλόκαιρο. Η κοπέλα ήταν γαλανή, απαλή, κοντά μου, κι η ανάσα της δροσερή, όμορφη αυγούλα μέσα στο απόγευμα. Μου είχε φέρει την είδηση, από το Σεράγεβο, το όνομα ήταν γραμμένο από πάνω της με σκουροκόκκινους καπνούς, κρεμόταν πάνω από το κεφάλι της σαν την ίδια την Κόλαση πάνω από το κεφάλι ανυποψίαστου παιδιού.
Ενάμιση χρόνο αργότερα-πόσο πολύ κρατούσε ο έρωτας σε καιρούς ειρήνης!- στεκόταν τυλιγμένη πια κι η ίδια στους καπνούς, στο Σταθμό των Εμπορευμάτων, αποβάθρα νούμερο δύο, η μπάντα έπαιζε ασταμάτητα, τα βαγόνια έτριζαν στις ράγες, οι ατμομηχανές σφύριζαν, μικρόσωμες γυναίκες αγκάλιαζαν τρέμοντας άγουρους φαντάρους, σαν μαραμένα στεφάνια κρέμονταν από πάνω τους, οι κολλαριστές στολές μύριζαν ολοκαίνουργιες, ήμασταν ένας λόχος πεζικού, κανείς δεν ήξερε που πηγαίναμε, όλοι μαντεύαμε : στη Σερβία. Μάλλον σκεφτόμασταν κι οι δυο την Κυριακή εκείνη, το τηλεγράφημα, το Σαράγεβο. Ο πατέρας της δεν είχε ξαναπάει στο καφενείο, κειτόταν ήδη σ’έναν τάφο ομαδικό.»
(Joseph Roth, «Τα Χρόνια των Ξενοδοχείων : Περιπλανώμενος στην Ευρώπη Ανάμεσα στους Πολέμους», Εκδόσεις Άγρα )
απο του T.Chormoviti
[…] Προς την εκστρατεία της Καλλίπολης (Α’ μέρος) […]
ΑΣΗΜΆΚΗς ΠΑΝΣΈΛΗΝΟΣ » ….Στην εκστρατεία της Καλλίπολης, Μυτιληνιοί και Αϊβαλιώτες λαθρέμποροι πήγαν αντάρτες εθελοντές. Κι όταν στα βορινά του νησιού ακουγότανε, που και που, κανονίδι, να βαρά το Τσανάκ Καλέ, οι καρδιές των ανθρώπων χτυπούσανε για την Πόλη…. »
https://mikrasiatis.gr/%CE%BF-%CE%B1%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%AD%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82/
ENA ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΤΟ ΘΥΜΗΣΕ Ο κ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
————————————————————————————————-
«Σε αυτήν την εκστρατεία της Καλλίπολης πρέπει να αναδείξουμε και τους 1.000 περίπου Μικρασιάτες πολεμιστές αλλά και Λέσβιους που πολέμησαν ανεπίσημα.
Ένα ολόκληρο τάγμα από Μικρασιάτες πολεμιστές ορκισμένοι για εκδίκηση από τις σφαγές και τους διωγμούς που είχαν υποστεί αυτοί και οι οικογένειες τους το 1914 και το 1915, Ίωνες και Αιολείς οι περισσότεροι, στρατολογούνται από τον λοχαγό Τζήμα στην Μυτιλήνη και μεταφέρονται στη νήσο Λήμνο.
Το τάγμα τους ονομάστηκε «Πρώτο Τάγμα των κυνηγών της Ανατολής».
Τη σημαία του τάγματος που φτιάχτηκε από Μικρασιάτισσες προσφυγοπούλες που είχαν καταφύγει στη Λέσβο την είχε ευλογήσει ο Μητροπολίτης Μυτιλήνης.
Ήταν οι πρώτοι‼️ που αποβιβάστηκαν στη χερσόνησο της Καλλίπολης στο βάθος του κόλπου Ξηρός.
Τρεις μήνες πολεμούσαν και σκότωναν τούρκους και τους γερμανούς συμμάχους τους οι Μικρασιάτες πολεμιστές.
Έπειτα επιβιβάστηκαν στα εδάφη της μικρασιατικής Αιολίας και συνέχισαν και εκεί τις δολιοφθορές κατά των τούρκων.
Πηγές και μαρτυρίες αδιαμφισβήτητες υπάρχουν πολλές.
(1) Ο Ασημάκης Πανσέληνος και ο Δημήτριος Κωφού για τους Πρόσφυγες του Πρώτου Διωγμού το 1914 στη Μυτιλήνη
28 Αυγούστου 2014
https://mikrasiatis.gr/%CE%BF-%CE%B1%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%AD%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82/
(2) «Εγκυκλοπαίδεια Ιστορία του Νέου Ελληνισμού 1770 2000, 6ος Τόμος Τα Νέα» σελίδα 96
(3) Η αρχοντοπούλα της Σμύρνης ή αι τελευταίαι ημέραι της Ανατολής : Παντελή Ι. Καψή, εκδ. Γεώργιος Χατζηδιαμαντής.
Date of publication 1927. Σελίδες 87,88,89
(4) ΔΑΚΡΥΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ 1919-1922: ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ ΣΥΝΤΑΡΑΞΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΖΑΝΑΚΑΡΗΣ Ι. ΒΑΣΙΛΗΣ
Είναι η μαρτυρία του Μικρασιάτη πολεμιστή από τις Κυδωνίες/Αϊβαλί Καλογήρου Μανούσου του Ιωάννου και της Τριανταφυλλιάς. Σελίδες 15-20
Πάντως ένας από τους λόγους της καθηλωσης των Ρώσων στο ανατολικό μέτωπο ήταν η έλλειψη υλικών και σύγχρονων μέσων. Οι υπόλοιποι σύμμαχοι στην Αντάντ δεν μπορούσαν να καλύψουν τα κενά γιατί δεν είχαν ευθεία επαφή με τους Ρώσους…
Αυτό το κενό προσπάθησαν οι σύμμαχοι να καλύψουν με την εκστρατεία στην Καλλίπολη το 1915.
Και ακριβώς η προστασία της Τουρκίας από τη συμμαχική επιθετικότητα οδήγησε τους Γερμανούς να οδηγήσουν την Ελλάδα σε φιλογερμανική ουδετεροτητα και στον Εθνικό Διχασμό, χρησιμοποιώντας όλο το φιλογερμανικο λόμπι που έξυπνα είχε αξιοποιήσει η γερμανική κατασκοπεία…
[…] Διαβάστε περισσότερα εδώ […]
[…] Διαβάστε περισσότερα εδώ […]
ΓΙΑΤΙ ΕΓΙΝΕ Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΙΜΑΙΑ ΤΟ 1919;
——————————————————————————–
Ο ελληνικός στρατός πήγε στη Ρωσία, εξηγεί ο Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, για «ν’ απαλλαγούμε από τις Ερινύες των Αθηνών και της Λαμίας και των Θηβών», την αντίσταση δηλαδή της Παλιάς Ελλάδας στην Αντάντ, και να βρούμε «τον δρόμο της τιμής και της αμοιβής στων Αρεοπαγιτών [= των συμμαχικών κυβερνήσεων] τα μάτια» (σ. 35).
Ο ίδιος θα επινοήσει και το τραγουδάκι που συνέδεσε την ελληνική συμβολή στην καταστολή της ρωσικής επανάστασης με την αίσια έκβαση των εθνικών διεκδικήσεων: «Από τη Ρουσία σύρνει / δρόμος ίσια για τη Σμύρνη» («Αρχείο Δέλτα», τ.Δ’, σ. 135).
Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, Ο στρατός μας στα ξένα (Σμύρνη 1919, εκδ. Τυπογραφείον «Αμαλθείας»).
Ο Κάιζερ αποδέχεται ότι με τη συμμετοχή της Ελλάδας η Καλλίπολη θα έπεφτε ενώ με την άρνησή της να συμμετάσχει στην εκστρατεία της έδιδε τη δυνατότητα άμυνας: «Βερολῖνον 19 Φεβρουαρίου/ 4 Μαρτίου 1915
Ἀγαπητὲ μου Τῖνο! Μανθάνω ὅτι ἡ ἐπίθεσις τῶν Δαρδανελλίων ἐπροκάλεσεν ἀγωνίαν ἐν Ἑλλάδι… Δὲν θὰ ἦτο δύσκολον…, νὰ πεισθῇ ἡ κοινὴ γνώμη ὅτι μόνον ἂν ἡ Κωνσταντινούπολις παραμείνει εἰς χεῖρας τῶν Τούρκων, θὰ ἠδύνατο νὰ ἀποβῇ χρήσιμος εἰς τὴν Ἑλλάδα. Πάντες… εἶναι σύμφωνοι εἰς τὸ ὅτι οἱ Τοῦρκοι ἠμποροῦν ἀκόμη, κατὰ πᾶσα πιθανότητα, νὰ ὑπερασπίσουν τὰ Δαρδανέλλια, ἐὰν ἡ Ἑλλὰς ἠρνεῖτο τὴν ἄμεσον ἢ ἔμμεσον συνδρομήν της εἰς τοὺς ἐπιτιθέμενους.
Ἐν τούτοις ἐφελκύω σοβαρῶς τὴν προσοχήν σου, διὰ τὸ συμφέρον τῆς χώρας σου καὶ διὰ τὴν ἀτομικήν σου εὐτυχίαν ἥτις εἶναι ἀλληλέγγυος μὲ ἐκείνην τῆς ἀδελφῆς μου, ἐπί τοῦ ὅτι δὲν πρέπει νὰ παρασυρθῇς εἰς περιπέτειαν, τῆς ὁποίας ἡ ἄγνωστος ἔκβασις θὰ ἠδύνατο νὰ θέσῃ ἐν κινδύνῳ τὰ ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καὶ τοῦ θρόνου σου ἐπιτευχθέντα, διὰ τῶν δύο προσφάτων πολέμων, ἀποτελέσματα…» (ὑπογραφὴ) Γουλιέλμος1
Κύριε Αγτζιδη, τα άρθρα σας πρέπει να διδάσκονται σε όλα τα σχολεία και σε όποιον μιλάει ελληνικά μήπως και ανοίξουν τα μάτια κάποιων φανατισμενων που 100 χρόνια μετά προσπαθούν να μας πείσουν για την πολεμικη ιδιοφυΐα ακαπνων στρατιωτικών και λοιπών γερμανοδουλων. Συνεχιστε το έργο σας. Το χρειάζεται η επιστήμη της Ιστορίας και η πατρίδα μας.