-Μικρασιάτες σοσιαλιστές και Βαλκάνιοι εθνικιστές: Ένα αίνιγμα
Μελετώντας την νεότερη ιστορία: Οι διαφορές μεταξύ Γληνού-Σκληρού και Ίωνα Δραγούμη
Την Τρίτη 16 Φεβρουαρίου , στις 7 μ.μ. θα παρουσιάσω το θέμα: «Μεταξύ Γεωργίου Σκληρού και Ίωνα Δραγούμη. Οι ιδεολογικές διαφορές στην ελληνική διανόηση», στη Βιβλιοθήκη Δήμου Κηφισιάς (Έπαυλη Δροσίνη) Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού. Η εκδήλωση γίνεται στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Ιστορίας, που λαμβάνει χώρα στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς και επιμελούμαι.
Θα παρουσιαστεί η μεγάλη απόκλιση που είχαν οι ερμηνείες του ελληνικού βαλκανικού εθνικισμού -που πίστευε στην ελληνοτουρκική συνομοσπονδία- απ’ αυτές των Ελλήνων σοσιαλιστών της Ανατολής, που αντιλαμβάνονταν τον επιθετικό και σοβινιστικό χαρακτήρα του τουρκικού εθνικισμού μετά το κίνημα των Νεοτούρκων. Οι αντιλήψεις του βαλκανικού ελληνικού εθνικισμού που θα κωδικοποιηθούν με το σύνθημα «Μικρά πλην έντιμος Ελλάς», θα καθορίσουν τις εξελίξεις μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και θα οδηγήσουν στη Μικρασιατική Καταστροφή.
Τον Ίωνα Δραγούμη η ελληνική ακροδεξιά τον θεωρεί ως «πατέρα του ελληνικού εθνικισμού».
Για τον Γεώργιο Σκληρό μπορείτε να διαβάσετε στον Π&Α:
–Γεωργίου Σκληρού: ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ
Για το ρόλο του Ίωνα Δραγούμη και της φιλομοναρχικής παράταξης κατά την ύστατη στιγμή της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης στη Μικρά Ασία, μπορείτε να δείτε το κείμενο μου:
–O αντιπροσφυγικός αναθεωρητισμός σε μέρη τρία
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=16/02/2010&s=an8rwpina&c=ellada
Βάρναλης-Κανονίδης-Γληνός στη Μόσχα το καλοκαίρι του 1934 στο πρώτο Συνέδριο της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
Δυστυχώς βρίσκομαι πάρα πολύ μακρυά αλλά εύχομαι κάθε επιτυχία στην παρουσίασή σας. Οι θέσεις σας για τον αντιπροσφυγικό αναθεωρητισμό είναι σημείο αναφοράς για εμάς τους νέους ποντιακής καταγωγής που προσπαθούμε να εντοπίσουμε τα αίτια και την διαδρομή της συλλογικής μας ιστορικής πορείας.
[…] Αυτοκρατορία στα έθνη-κράτη (1908-1923), αποτελεί μνημείο παρανόησης και κατασκευής μιας ψευδούς πραγματικότητας. H […]
Το νεοτουρκικό κίνημα του 1908 αντιμετωπίστηκε από τον Γ. Σκληρό -που γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου- και τον Δ. Γληνό -από τη Σμύρνη της Ιωνίας- ως ένα απειλητικό εθνικιστικό κίνημα μιας στρατιωτικής γραφειοκρατίας, η οποία απειλούσε τα ζωτικά συμφέροντα των υπόδουλων λαών. Δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι και οι δύο προέρχονται από το μικρασιατικό σοσιαλιστικό κίνημα, το οποίο ανδρώθηκε συγκρουόμενο με την αυταρχική Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αντίθετα, ο εθνικισμός του ελλαδικού χώρου, δια μέσου των Ί. Δραγούμη και Αθ. Σουλιώτη-Νικολαϊδη παρήγαγε τις αυταπάτες περί ελληνο-οθωμανικής συνενόησης. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Ίων Δραγούμης αντιμετώπιζε την προοπτική των ελληνο-τουρκικών σχέσεων: «Απώτερος σκοπός μας πάντοτε θα είναι είναι η σύμπηξις Ανατολικής Ομοσπονδίας». (Ίων Δραγούμης, Ελληνικός πολιτισμός, εκδ. Φιλόμυθος, Αθήνα, 1993, σελ. 207-208.)
Την επαύριο του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ενώ επίκειτο η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Συνέδρια Ειρήνης που διαμόρφωναν γεωπολιτικά τον μεταπολεμικό κόσμο, ο Ίων Δραγούμης έχει ακριβώς την ίδια άποψη με τον Παντρ. Πουλιόπουλο και τον Γ. Κορδάτο και αντιτίθεται σε κάθε προσπάθεια παρέμβασης της Ελλάδας στην Ανατολική Θράκη και στη Μικρά Ασία: «Ας μας αφήσουν ήσυχους στα σύνορά μας. Αυτό προπάντων θέλω και γι αυτό λέω ‘Κάτω οι ιμπεριαλισμοί». (Ίων Δραγούμης, Φύλλα Ημερολογίου, τόμ. 6ος, εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1987, σελ. 63.)
Ο φιλομπολσεβικισμός του θολώνει το μυαλό του………
………….Εντυπωσιακά αρνητική είναι η ιεράρχηση των εχθρών της Ελλάδας από τον Ίωνα Δραγούμη το Φλεβάρη του 1919: Βενιζέλος, Μικρασιάτες και Κρητικοί. Τους θεωρεί όλους «πράκτορες του ιμπεριαλισμού» που «θα σαρωθούν από τα λαϊκά κύματα που υψώνονται». (Ίων Δραγούμης, «Ο Βενιζέλος και ο ιμπεριαλισμός», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, ό.π., σελ. 156, 157.)
Για τον Δραγούμη δεν υπάρχουν οι Τούρκοι ως εχθροί, ούτε αναγνωρίζει ότι είχε πραγματοποιηθεί γενοκτονία από το 1914. Γι αυτόν ο εχθρός της Ελλάδας είναι μόνο οι: «Βενιζέλος, Μικρασιάτες και Κρητικοί».
Όμως η αντίληψη των σοσιαλιστών που προέρχονταν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν στον αντίποδα των θέσεων που διατύπωναν τόσο οι εθνικιστές του βαλκανικού ελληνισμού, όσο και οι σοσιαλιστές τους. Ο Γ. Σκληρός θεωρούσε ότι ο ιστορικός ρόλος της Ελλάδας ήταν η απελευθέρωση των αλύτρωτων Ελλήνων: “…Μόνο μια γενική ένωση όλων των μη τουρκικών στοιχείων σε ένα πολιτικό συνασπισμό και μια ανάλογη πανβαλκανική συμμαχία και επιμαχία των κρατών του Αίμου, θα μπορέσει να ισοφαρίση τις δυνάμεις του μουσουλμανικού τουρκικού όγκου, και να βάλη από τη μια τις σωβινιστικές υπερβολές των Νεοτούρκων σε ομαλά όρια, και από την άλλη να υποδείξη σε μερικές μεγάλες Δυνάμεις, πώς το ζήτημα της Ανατολής είναι μονάχα ζήτημα των λαών της, που έχουν πια αρκετά χειραφετηθή, ώστε να βρουν μόνοι τους τα κατάλληλα μέσα για την περιφρούρηση των εθνικών τους δικαιωμάτων, δηλαδή αυτού του πολιτισμού ολάκερης της Ανατολής.” (Γεώργιος Σκληρός, «Το Ζήτημα της Ανατολής», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1998, σελ. 77-99.)
Ο Δ. Γληνός γράφει με εξαιρετική οξυδέρκεια: “Εύρομεν ότι ο μόνος τρόπος αμύνης των μη Τούρκων κατά του επιδιωχθησομένου αμειλίκτως εκτουρκισμού είνε η συστηματική διοργάνωσίς των ως πολιτικών παραγόντων…η μόνη ultima ratio κατά του εσχάτου κινδύνου των εν Τουρκία Χριστιανών… είνε η στρατιωτική και ναυτική οργάνωσις η σκόπιμος και τελεία και επί ωρισμένου σχεδίου προπαρασκευή προς δράσιν των περί την Τουρκία χριστιανικών κρατών… Η τουρκική αστική τάξις θα φανή συμβιβαστική μόνον, εάν γνωρίζει ότι απέναντί της έχει ωργανωμένους και ισχυρούς αντιπάλους, έτοιμους να αναλάβωσι τον περί πάντων αγώνα.» (Δημήτρης Γληνός, «Η τουρκική μεταπολίτευσις και αι συνέπειαι αυτής», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, ό.π., 101-134.)
.
Η αντίληψη του Δραγούμη και του Ανατολικού Κόμματος θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ο μοναρχικός χώρος αντιμετώπιζε τα φαινόμενα και θα οδηγήσει στην υποτίμηση της μικρασιατικής παραμέτρου. Χαρακτηριστική είναι η αποστροφή του Ιωάννη Μεταξά προς οποιαδήποτε ελληνική εμπλοκή της Ελλάδας στη Μικρά Ασία ήδη από το 1915. Σε έγγραφό του προς τον μονάρχη, αναπτύσσει τις απόψεις αυτές με βάση τις οποίες θεωρείται «αποικιακή» η ελληνική πρόθεση επέκτασης της κυριαρχίας στα μικρασιατικά παράλια. Στο ίδιο έγγραφο ο Μεταξάς εκτιμούσε ότι οι Γερμανοί θα είναι οι τελικοί νικητές στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο.
[…] κινήματος, όπως οι Στ. Κόκκινος, Μ. Οικονόμου, Π. Χλωμός. Οι Μικρασιάτες σοσιαλιστές ήταν κοντύτερα στις απόψεις του Νίκου […]
Περίληψη
Βλάσης Αγτζίδης, «Όταν ο Γληνός ‘συνάντησε’ τη Λούξεμπουργκ:
Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων»
στο Επιστημονικό Συνέδριο (19, 20 & 21 Μαΐου 2017) http://www.glinos.gr/v1/tnew/show_new/44
Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες ερμηνευτικές συγκλίσεις για το Ζήτημα της Ανατολής και το Νεοτουρκικό Κίνημα παρατηρούνται στα κείμενα της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Δημήτρη Γληνού και του Γεωργίου Σκληρού. Η Λούξεμπουργκ ανάλυσε με υποδειγματικό τρόπο στο κείμενο «Η σοσιαλδημοκρατία και οι εθνικοί αγώνες στην Τουρκία (αναδημοσιεύτηκε στο περ. Μαρξιστική Σκέψη, τεύχ. 21) την κοινωνική κατάσταση της ύστερης οθωμανικής κοινωνίας, ορίζοντας παράλληλα τα καθήκοντα του σοσιαλιστικού κινήματος. Με τα κείμενά της «Για την πολιτική του Vorvats στο Ανατολικό Ζήτημα» και ειδικότερα με το «Η δραστηριότητα των Γερμανών ιμπεριαλιστών στην Τουρκία» η Λούξεμπουργκ προσέγγισε το εθνικιστικό κίνημα των Νεότουρκων (1908), τοποθετώντας το στο πραγματικό ιστορικό του πλαίσιο.
Σε παρόμοια κατεύθυνση και στα ίδια συμπεράσματα κατάληξε και ο Σμυρνιός Δημήτρης Γληνός με το κείμενό του «Η τουρκική μεταπολίτευσις και αι συνέπειαι αυτής» γραμμένο το 1909. Δεν γνωρίζουμε εάν ο Γληνός ήταν γνώστης των αναλύσεων της Λούξεμπουργκ. Είναι όμως πολύ σημαντικό ότι η ιδεολογική και η πολιτική του συγκρότηση τον οδήγησε σε παρόμοια συμπεράσματα. Αντίστοιχη προσέγγιση είχε την ίδια ακριβώς χρονική περίοδο και ο έτερος Μικρασιάτης σοσιαλιστής, ο Τραπεζούντιος Γεώργιος Σκληρός με το κείμενό του «Το Ζήτημα της Ανατολής». Και στα δύο κείμενα των Μικρασιατών σοσιαλιστών το νεοτουρκικό κίνημα του 1908 αντιμετωπίζεται ως ένα απειλητικό εθνικιστικό κίνημα μιας στρατιωτικής γραφειοκρατίας, η οποία απειλούσε τα ζωτικά συμφέροντα των υπόδουλων λαών. Ένα κίνημα του οποίου τον «αντεπαναστικό χαρακτήρα» είχε εντοπίσει η Ρόζα Λούξεμπουργκ, θεωρώντας ότι λειτουργούσε εξυπηρετικά προς το γερμανικό ιμπεριαλισμό.
Οι αναλύσεις αυτές φαίνεται ότι καθόρισαν κατά το ιδρυτικό συνέδριο τη θέση του ΣΕΚΕ για την μεταπολεμική ρύθμιση του Ζητήματος της Ανατολής. Μια θέση που μεταβλήθηκε ριζικά στη συνέχεια, όταν το κόμμα αυτό συνδέθηκε με την Κομιντέρν και αναπαρήγαγε πιστά τη λενινιστική αντίληψη, που είχε επικρατήσει μετά την εξόντωση της αριστερής αντιπολίτευσης.