-SANO (Ευθυμία) HALO: Η δική μας Άννα Φρανκ
Mε σεμνή τιμητική εκδήλωση, που διοργάνωσε η Διεθνής Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων (ΔιΣυΠΕ) στο RG του ξενοδοχείου Caravel των Αθηνών, ολοκληρώθηκε η επίσκεψη στην Ελλάδα της 100χρονης Eυθυμίας Βαρυτιμιάδου (SanoHalo) και της κόρης της συγγραφέως TheaHalo.
Αφορμή ήταν η απόδοση της ελληνικής υπηκοότητας στις δύο αυτές γυναίκες από την ελληνική πολιτεία..
Η Eυθυμία Βαρυτιμιάδου (Sano Halo) ήταν ένα από τα χιλιάδες παιδιά που χάθηκαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής 
κατά τις πορείες θανάτους που οργάνωσαν οι κεμαλικοί κατά τη δεύτερη φάση της Γενοκτονίας. Βρέθηκε στο Κουρδιστάν και από ‘κει στο Λίβανο, απ’ όπου μετέβη με μυθιστορηματικό τρόπο στην Αμερική. Χάρη στις προσπάθειες της κόρης της Thea Halo κατάφερε να ξετυλίξει το κουβάρι της προσωπικής ιστορίας και να ανακαλύψει το χωριό τους Άγιο Αντώνιο της Κερασούντας. Ήταν ένα από τα εκατοντάδες χωριά που οι τσέτες του Τοπάλ Οσμάν ισοπέδωσαν κατόπιν κεντρικών οδηγιών για να χαθούν τα ρωμαίικα ίχνη στην περιοχή του Πόντου. Τα ίχνη όμως αυτά είναι ακόμα ορατά και ζωντανά πάνω στους ανθρώπους που επιβίωσαν από τη Γενοκτονία και από τα παιδιά τους και τα εγγόνιο τους που αρνούνται να ξεχάσουν.
Το ταξίδι επισφράγησε το αίσιο πέρας των προσπαθειών των ποντιακών οργανώσεων να αποδοθεί από το ελληνικό κράτος η ιθαγένεια στις δύο αυτές Ελληνίδες.
Στην επίσκεψή τους στον πρόεδρο της Βουλής, ο Δ. Σιούφας αναφέρθηκε στη μητέρα Halo που διατήρησε άσβεστη τη μνήμη όλες αυτές τις δεκαετίες που πέρασαν από τότε και τόνισε τη σημασία του έργου της Thea Halo. Κατά την αντιφώνησή του ο πρόεδρος της ΔιΣυΠΕ Δ. Τομπουλίδης ευχαρίστησε την ελληνική πολιτεία που αποδέχτηκε το αίτημα των ποντιακών οργανώσεων.
Με την εκδήλωση της 17ης Σεπτεμβρίου ολοκληρώθηκε η επίσκεψη και έγιναν οι αποτιμήσεις. Από πλευράς επισήμων παραβρέθηκαν ο υφυπουργός Εξωτερικών Θ. Κασσίμης, ο αντιδήμαρχος του Δήμου Αθηναίων Χρ. Ακριτίδης και ο τ. πρόεδρος της Βουλής Απ. Κακλαμάνης.
Στην εκδήλωση μίλησαν ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Ποντιακής Συνομοσπονδίας Δ. Τομπουλίδης και η συγγραφέας Thea Halo.
[2001. Στο χωριό Άγιος Αντώνιος το Κιλκίς, με μια συγχωριανή της. Χωρίστηκαν μικρά παιδιά, κατά την εποχή της Γενοκτονίας, και ξαναβρέθηκαν 80 χρόνια αργότερα. ]
———————————————————————————–
Στη συνέχεια δημοσιεύεται ένα δικό μου κείμενο, καθώς και μια ανταπόκριση του Γρ. Κεσίσογλου από την εφημερίδα «Ανατολή» των Κωνσταντινουπολιτών.
SANO-ΕΥΘΥΜΙΑ HALO: «ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΜΟΥ ΟΦΕΙΛΟΥΝ ΜΙΑ ΣΥΓΝΩΜΗ»
Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ[1]
«Οι Τούρκοι μου οφείλουν μια πολύ μεγάλη, πραγματικά μεγάλη συγγνώμη . Ούτε καν μια μικρή συγγνώμη, αλλά μια μεγάλη συγγνώμη, που πήραν μακριά μου όλους όσους αγαπούσα. Ότι είχα. Είχαμε τη γη μας, τα ζώα μας, τις αγελάδες μας, τις κότες μας, είχαμε τις δουλειές μας, και όμως μας έκαναν να πεθάνουμε στο δρόμο. Αυτό που έκαναν ήταν θηριώδες, να καταστρέψουν οικογένειες και περιουσίες. Δεν θα μπορούσα ποτέ μου να ξεχάσω. Θέλω να θυμάμαι την οικογένειά μου. Αλλιώς θα ήταν Σα να ξεχνούσα τους ανθρώπους μου. Δε θα το κάνω ποτέ αυτό.» Αυτά είχε δηλώσει το 2001 η Sano Halo σε μια συνέντευξή της στο περιοδικό «Πανσέληνος».
Η 100χρονη σήμερα Sano -Ευθυμία ήταν το ελληνικό της όνομα- είναι η μόνη που επέζησε από την οικογένειά της που εκτοπίστηκε από τον Άγιο Αντώνιο της Κερασούντας στο εσωτερικό της Ανατολίας. Δεκάχρονο κορίτσι βρέθηκε ολομόναχο στο Χαλέπι της Συρίας, όπου την περίθαλψε μια οικογένεια Ασσυρίων. Παντρεύτηκε έναν Ασσύριο, με τον οποίο μετανάστευσε στην Αμερική το 1925.
Η τραγική της ιστορία έγινε γνωστή με το βιβλίο «Not even my name» και υπότιτλο «From a death march in Turkey to a new home in America. A young girl’s true story of genocide and survival.» («Ούτε καν το όνομά μου. Από την πορεία θανάτου στην Τουρκία σε ένα νέο σπίτι στην Αμερική. Η αληθινή ιστορία της Γενοκτονίας και της επιβίωσης ενός μικρού κοριτσιού.) Το βιβλίο γράφτηκε από την κόρη της Thea Halo, εκδόθηκε το 2000 από ένα μεγάλο εκδοτικό οίκο των ΗΠΑ και έγινε σύντομα μπέστ σέλερ. Ήδη ετοιμάζεται η δεύτερη έκδοση. Η δημοσιογράφος Όλγα Τσαντήλα έγραψε τα εξής για το βιβλίο και τη συγγραφέα: «Η ιστορία της 90χρονης σήμερα SanoHalo θα παρέμενε άγνωστη, αν δεν αποφάσιζε η ζωγράφος Thea να τη γράψει και να επιτύχει την έκδοσή του από τον εκδοτικό κολοσό των ΗΠΑ «Picador» της St. Martin‘sPress. Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ, πήρε εξαιρετικές κριτικές, επιστολές συμπεράστασης και ορισμένες διαμαρτυρίες. Η συγγραφέας και η μητέρα της αγκαλιάστηκαν με θέρμη από τον κόσμο και άρχισαν να δίνουν ομιλίες και διαλέξεις, ενώ ο κυβερνήτης της Νέας Υόρκης βράβευσε τη SanoHalo για το κουράγιο της και το όραμά της.»
Η έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου έχει εξαιρετική σημασία. Καταρχάς, λόγω της λογοτεχνικής πληρότητας. Επιπλέον, για πρώτη φορά στην Αμερική μια έκδοση, που δεν προέρχεται από τους κύκλους της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, μίλησε ανοιχτά για την πολιτική γενοκτονιών που ακολούθησαν οι τουρκικές κυβερνήσεις. Παρότι αναφέρεται κυρίως στη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, εντούτοις έχει εκτεταμένες αναφορές για τη γενοκτονία του συνόλου των χριστιανικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας.
Η ελληνική έκδοση κυκλοφόρησε το 2000 από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Ο τίτλος του βιβλίου είναι «Ούτε το όνομά μου» και υπότιτλο: «Γενοκτονία και επιβίωση. Μια αληθινή ιστορία του Πόντου». Η μεταφράστρια Μαρίνα Φράγκου, τρίτης γενιάς ελληνοαμερικανίδα, που εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή σε θέματα ανθρωπογεωγραφίας υποστηρίζει ότι: «Πρωτεύουσας σημασίας είναι το γεγονός ότι η αγγλική έκδοση στην Αμερική προηγήθηκε της ελληνικής και μάλιστα από έναν εκδοτικό οίκο κολοσό, όπως είναι η Picador της St. Martin‘sPress. Αυτό θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με το γεγονός ότι οι εκδόσεις βιβλίων στις ΗΠΑ από μεγάλους εκδοτικούς οίκους είναι δύσκολες και απαιτούν πολύ περισσότερα πειστήρια απ’ότι οι εκδόσεις στην Ελλάδα. Συνηθίζεται να λέγεται ότι οι αμερικανοί εκδότες δέχονται να ανλάβουν μία έκδοση, μόνο αν ο συγγραφέας έχει άλλο, προηγούμενο, μπεστ σέλερ βιβλίο ή αν πρόκειται για επανέκδοση κλασικών συγγραφέων. Συνεπώς, το ευτυχές αποτέλεσμα είναι ότι το βιβλίο της Halo, προσέγγισε κατευθείαν το μεγάλο αναγνωστικό κοινό και όχι κάποιες περιθωριακές, ακαδημαϊκές ή ομογενειακές ομάδες του πληθυσμού, ενώ για την έκδοσή του γράφτηκαν κριτικές και δημοσιεύτηκαν παρουσιάσεις στα μεγάλα mainstream ΜΜΕ των ΗΠΑ.»
Το ενδιαφέρον με την απόδοση ιθαγένειας στη μητέρα και την κόρη σχετίζεται και με τις αλλαγές στα νεοελληνικά στερεότυπα και την αντίληψη περί σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Οι ποντιακές οργανώσεις, καταθέτοντας το αίτημα για απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας, επέλεξαν να μην χρησιμοποιήσουν το αναφαίρετο δικαίωμα πολιτιγράφησης της SanoHalo (Eυθυμίας Βαρυτιμιάδου) που προκύπτει από τη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά να επικαλεστούν τις υπηρεσίες που προσέφερε στην υπόθεση του ελληνισμού και την προώθηση του αιτήματος για διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας. Η αποδοχή των ποντιακών επιχειρήματων από τους πολιτειακούς φορείς αποδεικνύει ότι σε κάποιους ευαίσθητους κύκλους η ανάγκη για ευρύτερη γνωστοποίηση της Γενοκτονίας είναι σημαντική υπόθεση.
Πάντως η παρουσία της Eυθυμίας Βαρυτιμιάδου (Sano Halo), όπως και η παρουσία στην Ελλάδα εκατοντάδων ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση που γεννήθηκαν στον Πόντο και μετά την εφιαλτική πορεία στα γκουλάγκ και στις στέπες της Κεντρικής Ασίας, αποδεικνύει ότι για τον ποντιακό ελληνισμό τα τραύματα της Γενοκτονίας δεν έχουν ακόμα επουλωθεί.
[1] Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
[Μετά την απόφαση της πολιτογράφησης, δίνουν τον καθιερωμένο όρκο στο Ελληνικό Προξενείο Νέας Υόρκης ]
Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΙΜΗΣΕ ΤΗΝ THEA ΚΑΙ SANO HALO
Στην ατμόσφαιρα της αίθουσας του ξενοδοχείου Αθηνών που έγινε η σεμνή τελετή επικρατούσαν κυρίως δύο συναισθήματα. Από την μία η ικανοποίηση από την εκπλήρωση ενός χρέους. Από την άλλη η αποφασιστικότητα για συνέχιση του αγώνα.
Το απόγευμα της 17ης Σεπτεμβρίου 2009, η Διεθνής Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων διοργάνωσε ειδική εκδήλωση επ’ ευκαιρία της εγγραφής στα Δημοτολόγια του Δήμου Αθηναίων της Thea Halo και της μητέρας της Sano Halo.
Η Thea Halo στο βιβλίο της «Ούτε το όνομα μου» κατέγραψε την ζωή της 100χρονης σήμερα μητέρας της, που σε παιδική ηλικία έζησε την τραγωδία του Ελληνισμού του Πόντου. Μέσα από την προσωπική ιστορία της Sano Halo, αναδείχθηκε η υπόθεση της εξόντωσης εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων αλλά επίσης Αρμενίων και Ασσυρίων της Ανατολής, οι οποίοι υπήρξαν τα τραγικά θύματα του νεοτουρκικού καθεστώτος.
Η μεγάλη απήχηση του βιβλίου και η έντονη κινητικότητα της Thea Halo για αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και γενικότερα της Ανατολής, από κοινοβούλια και διεθνείς οργανισμούς, την κατέστησε εμβληματική μορφή αυτού του αγώνα.
Όταν η Thea Halo εξέφρασε την επιθυμία να λάβει η ίδια και η μητέρα της την ελληνική ιθαγένεια, οι φορείς των Ποντίων αγκάλιασαν με θέρμη το αίτημα αυτό, το οποίο θεώρησαν ότι είναι μία υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας.
Μετά από επίπονες προσπάθειες, η Ελληνική πολιτεία ικανοποίησε το αίτημα. Πριν από λίγους μήνες μητέρα και κόρη ορκίστηκαν στο Γεν. Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη και έλαβαν την ελληνική ιθαγένεια. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε τώρα με την εγγραφή τους στο Δημοτολόγιο του Δήμου Αθηναίων.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΟΜΠΟΥΛΙΔΗΣ
Μεγάλη η συμβολή τους στην διατήρηση της συλλογικής μνήμης
Η Διεθνής Συνομοσπονδία Ποντίων Ελλήνων, δια του προέδρου της κ. Δημήτρη Τομπουλίδη ήταν από τους βασικούς φορείς που συνέβαλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε μητέρα και κόρη Halo. Η αίσθηση ικανοποίησης ήταν έκδηλη στα πρόσωπα τόσο του προεδρείου της Συνομοσπονδίας όσο και των άλλων παραγόντων των Ποντιακών φορέων, που παραβρέθηκαν στην τιμητική εκδήλωση.
Ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας κ. Δημήτρης Τομπουλίδης, στην εναρκτήρια ομιλία του είπε, η Θεία και Σάνο Χάλο ανέδειξαν την ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, συνέβαλαν στην διατήρηση της μνήμης και όταν η μνήμη παραμένει ζωντανή, τότε όλα είναι δυνατά.
Χαρακτήρισε το έργο «Ούτε το όνομα μου» κατάθεση ψυχής, με το οποίο μητέρα και κόρη Χάλο μπήκαν στην καρδιά του Οικουμενικού Ελληνισμού. Στη συνέχεια ευχαρίστησε ονομαστικά όσους συνέβαλλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις τιμώμενες κυρίες.
Ο Υφυπουργός Εξωτερικών κ. Θεοδ. Κασσίμης, που έλαβε στη συνέχεια τον λόγο, αναφερόμενος στις ισχυρές πολιτισμικές καταβολές της Ρωμιοσύνης, είπε ότι είναι το χαρακτηριστικό του Ρωμιού παρά τις ταλαιπωρίες που έχει υποστεί να αναζητεί τις ρίζες του. Χαρακτήρισε το βιβλίο μία εθνική προσφορά σε όλα τα έθνη που έχουν υποστεί βαρβαρότητες. Ενώ δεν παρέλειψε να σημειώσει ότι το βιβλίο γράφηκε χωρίς ίχνος μίσους προς τους απλούς Τούρκους αλλά με διάθεση να γνωρίσουν οι νεότερες γενιές τα εγκλήματα των προγόνων τους.
Τον δήμαρχο Αθηναίων εκπροσώπησε ο Αντιδήμαρχος κ. Χ. Ακριτίδης, ο οποίος είπε στο πρόσωπο των Θεία και Σάνο Χάλο τιμάται ο Οικουμενικός Ελληνισμός.
Στη συνέχεια την εκδήλωση χαιρέτησε ο κ. Γεώργιος Τσιλφίδης, Αναπληρωτής Πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ – Καναδά, ο οποίος – όπως διατυπώθηκε από άλλους ομιλητές – ήταν από αυτούς που συνέβαλλαν σημαντικά στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις Χάλο.
Ο κ. Τσιλφίδης είπε ότι η Σάνο Χάλο μέσα από την διήγηση της προσωπικής της μαρτυρίας στην κόρη της Θεία και αυτή μεταφέροντας την αφήγηση στον γραπτό λόγο, και οι δύο επεδίωξαν να αυτοπροσδιοριστούν και να ξαναβρούν την χαμένη ταυτότητα τους.
Χαρακτήρισε ως στιγμή δικαίωσης την πολιτογράφηση τους, η οποία ήταν μία υποχρέωση του κράτους που την εκπλήρωσε. Επίσης σημείωσε ότι η ιστορία της Σάνο Χάλο είναι από αυτές που έχουν καταγραφεί στην πανανθρώπινη συλλογική συνείδηση.
Μετά από τους σύντομους χαιρετισμούς, τον λόγο πήραν διαδοχικά ο Δρ. Αντώνης Παυλίδης και ο διδάκτωρ ιστορίας Βλάσσης Αγτζίδης.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ
Σύμβολο αντίστασης στην βαρβαρότητα
Ο κ. Α. Παυλίδης χαρακτήρισε κορυφαία την συμβολή στην αυτογνωσία του Ποντιακού Ελληνισμού, το βιβλίο με την προσωπική μαρτυρία της Σάνο Χάλο. Όπως είπε, με αυτό η Θεία Χάλο δεν διέδωσε μόνο μία προσωπική ιστορία αλλά διέσωσε μία εμβληματική φυσιογνωμία εφάμιλλη με την Άννα Φρανκ, η οποία καταγράφεται στην συλλογική συνείδηση ως σύμβολο αντίστασης στην βαρβαρότητα. Επίσης αναφέρθηκε στην γνωριμία του με την συγγραφέα αλλά και στους διαρκείς αγώνες της για αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, από την ακαδημαϊκή κοινότητα.
Ο κ. Παυλίδης αναφέρθηκε στο συνέδριο που έγινε πέρσι στην Θράκη με θέμα «Τρεις γενοκτονίες, μία στρατηγική», όπου η παρουσία της Θεία Χάλο λειτούργησε ως γέφυρα μεταξύ Ποντίων, Αρμενίων και Ασσυρίων.
ΒΛΑΣΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ
Αγώνας για να ανατραπεί η πολιτική της λήθης
Μετά στο βήμα ήλθε ο κ. Βλ. Αγτζίδης, ο οποίος τόνισε ότι η Θεία Χάλο δεν εγκλωβίστηκε στις ελλαδικές αγκυλώσεις που περιόρισαν το θέμα της γενοκτονίας σε μία γεωγραφική περιοχή και λειτούργησε διαφορετικά τοποθετώντας το σε ένα γενικότερο επίπεδο των Χριστιανικών λαών της Ανατολής. Αναφέρθηκε στην αποσιώπηση της ιστορικής μνήμης που αφορά τον Ελληνισμό της Ανατολής, από την Ελλαδική ηγεσία. Την δεκαετία του ’80 με τις ενέργειες των Ποντιακών οργανώσεων, άρχισαν να δημιουργούνται ρωγμές στην συστηματική προσπάθεια επιβολής της λήθης. Η απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας στις Σάνο και Θέα Χάλο, από την ελληνική πολιτεία είναι μία ένδειξη ότι μερίδα των ελλαδικών ελίτ αποδέχεται πλέον συνειδητά την αναγνώριση της γενοκτονίας. Επίσης επέκρινε με δριμύτητα τον αναθεωρητισμό της ιστορικής πραγματικότητας, που επιδιώκεται από κύκλους ακαδημαϊκούς και άλλους. Τόνισε ότι ο αγώνας θα συνεχιστεί μέχρι την ενσωμάτωση της ιστορίας του Ελληνισμού της Ανατολής στην συλλογική μνήμη της κοινωνίας.
ΘΕΙΑ ΧΑΛΟ
Γράφοντας το βιβλίο ανακαλύψαμε την ταυτότητα μας
Ο κύκλος των ομιλητών έκλεισε με την συγγραφέα του βιβλίου κα Θεία Χάλο, η οποία στην αρχή ευχαρίστησε ονομαστικά όσους συνέβαλλαν στην απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας. Στην συνέχεια υπενθύμισε την ιστορία της μητέρας της, που δεκάχρονο κορίτσι μαζί με την οικογένεια της εκτοπίστηκε από το χωριό της Άγιο Αντώνιο της Κερασούντας και βρέθηκε στις πορείες θανάτου.
Η κα Θεία Χάλο είπε, όταν ήμουνα παιδί άκουγα ότι είμαστε «Ρουμ», όμως δεν ήξερα τίποτα για την καταγωγή μου. Με την απώλεια της κοινότητας, κυρίως όμως με την απώλεια της γλώσσας, που είναι άμεσες απόρροιες της γενοκτονίας, δεν ξέρεις που ανήκεις. Έτσι, έπρεπε να επινοήσουμε εκ νέου το παρελθόν μας, σημείωσε η κα Χάλο.
Στην συνέχεια μνημόνευσε τα λόγια της μητέρας της, η οποία όταν αφηγείτο την μαρτυρική πορεία της προς το άγνωστο ένιωθε ότι είχε μαζί της τον Θεό. Η κα Θεία Χάλο στην αρχή απέδιδε διάφορα γεγονότα που συνέβησαν στην μητέρα της, στις συμπτώσεις. Ομως όσο μάθαινε περισσότερα, πείσθηκε και η ίδια ότι είχε δίκιο η μητέρα της, πως ήταν προορισμένη να ζήσει για να είναι ο μάρτυρας της γενοκτονίας.
Είπε ότι, όταν υποσχέθηκε στη μητέρα της να την πάει στο σπίτι της στο χωριό, δεν πίστευε και η ίδια ότι συνέβαινε αυτό. Το ταξίδι τους στον Πόντο και η αναζήτηση της χαμένης εστίας, ήταν ένα ουράνιο σημείο κατά την κα Χάλο.
Ένα άλλο στοιχείο του μεγαλείου ψυχής που χαρακτηρίζει την γιαγιά του Πόντου αναδείχθηκε από τα λόγια της Θεία Χάλο. Όπως είπε η μητέρα τους δεν τους μεγάλωσε με μίσος. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα είχε κηλιδωθεί η μνήμη με αυτό το συναίσθημα. Παρ’ ό,τι ήταν παιδί όταν έζησε την τραγωδία του εκτοπισμού ήξερε να διακρίνει μεταξύ λαού και κυβερνώντων, πρόσθεσε η κα Χάλο.
Τελειώνοντας είπε, είμαστε περήφανες που ανήκουμε και επίσημα στην κοινότητα που ανήκουμε και από την οποία αποσπαστήκαμε βίαια. Ολοκλήρωσε την συγκινητική ομιλία της με τα λόγια «…Είμαι Πόντια, είμαι Ελληνίδα».
Όπως είχε αναφέρει η κα Χάλο η μητέρα της τα μόνα ελληνικά που θυμόταν ήταν μία προσευχή: «Πάτερ ημών…». Γι’ αυτό επικράτησε συγκίνηση στην αίθουσα όταν η Σάνο Χάλο ζήτησε να πει την προσευχή πριν την έναρξη του γεύματος. Να σημειώσουμε ότι η Σάνο και η Θεία Χάλο δεν ομιλούν ελληνικά.
ΚΛΙΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Η ατμόσφαιρα της εκδήλωσης ήταν εξαιρετική και θα λέγαμε οικογενειακή. Παρά τις δοκιμασίες που περνά ο Ποντιακός χώρος, εξαιτίας της εκκρεμότητας που υπάρχει στο νομικό καθεστώς του ιδρύματος που διαχειρίζεται την Μονή Παναγία Σουμελά στο Βέρμιο, στον χώρο της εκδήλωσης επικρατούσε κλίμα ενότητας. Αυτή η ενότητα γύρω από σύμβολα, όπως η Σάνο και Θέα Χάλο, είναι απαραίτητη προϋπόθεση, εκτός των άλλων και για την περιφρούρηση του χώρου του Ποντιακού Ελληνισμού από ξένους παράγοντες που αναζητούν ρήγματα για να εισχωρήσουν στον χώρο του Ελληνισμού της Ανατολής.
Πηγή: Anatoli
———————————————————————————————-
———————————————————————————————-
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
[…] https://kars1918.wordpress.com/2009/10/05/sano-halo/ […]
μια σημαντική πρόταση προς την ελληνική κυβέρνηση κατέθεσαν οι Πόντιοι της Αμερικής κατά το πρόσφατο Συνέδριό τους που έγινε στο Μόντρεαλ:
«Ψ Η Φ Ι Σ Μ Α
Σήμερα, ημέρα Κυριακή της 11ης Οκτωβρίου του 2009, οι υπογεγραμμένοι επίσημα εντεταλμένοι αντιπρόσωποι των εξής οργανωμένων φορέων-μελών της Παν-Ποντιακής Ομοσπονδίας Η.Π.Α. και Καναδά (ΠΠΟ):
«Ακρίται» της Φιλαδέλφειας [Pontian Society “Akritai” of Philadelphia, PA]
«Κομνηνοί» της Νέας Υόρκης [Pontian Society “Komninoi” of New York, NY]
«Πόντος» του Νόργουοκ Κονεκτικούτης [Pontian Society “Pontos” of Norwalk, CT]
«Εύξεινος Πόντος» του Μόντρεαλ [Association Pontiene de Montreal “Efxinos Pontos”, Quebec, Canada]
«Κομνηνοί» του Κάντον, Οχάιο [“Komnini” Pontian Club of Ohio, OH]
«Φοίνιξ» του Κλίβελαντ, Οχάιο [Pontian Society “Phoenix” of Cleveland, OH]
«Ξενητέας» Σικάγο [Pontian Society of Chicago “Xeniteas”, IL]
και του
Ιερού Ιδρύματος Παναγία Σουμελά Ποντίων Η.Π.Α. και Καναδά [Holy Institution Panagia Soumela]
καθώς αντιπροσωπείας της
Αδελφότητας Τορόντο «Παναγία Σουμελά» του Τορόντο [Brotherhood Pontion Toronto “Panagia Soumela”, Ontario, Canada]…..
ΑΠΟΦΑΣΙΣΑΜΕ, ΔΗΛΩΝΟΥΜΕ και ΖΗΤΟΥΜΕ, κατά θεματική ενότητα, τα εξής:
…………………
Β. Ανέγερση Εθνικού Μνημείου Γενοκτονιών στην Αθήνα
Ζητούμε από την ελληνική πολιτεία να ανεγείρει άμεσα εθνικό μνημείο για τα θύματα όλων των γενοκτονιών σε κεντρικό σημείο των Αθηνών. Έλληνες πολίτες, χριστιανικού ή εβραϊκού θρησκεύματος, έχουν υποστεί διαχρονικά τις πιο φρικαλέες εξοντώσεις. Πόντιοι, Μικρασιάτες, Θρακιώτες, κ.ά. στην πρώτη κατηγορία υπέστησαν το απεχθέστερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, το έγκλημα της γενοκτονίας, από τους Τούρκους, Βουλγάρους, Ναζί και άλλους και Εβραίοι συμπατριώτες μας στην δεύτερη κατηγορία από τους Ναζί. Η πατρίδα μας πρέπει να σταθεί υπέρμαχος του αγώνα κατά των γενοκτονιών από όποιους και αν προέρχονται, εναντίον όποιων και αν αποσκοπούν και κάτω από οποιαδήποτε προσχήματα και αν διαπράττονται. Ειδικότερα για εμάς του Ποντίους, η 19η Μαίου δεν πρέπει να σβηστεί κάτω από οποιεσδήποτε πιέσεις…….
……………………………….
Θία Χάλο
Μνήμη μπεστ σέλερ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΚΗ ΠΡΟΒΑΤΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΣΙΣΣΥ ΜΟΡΦΗ |
Πέμπτη 9 Σεπτεμβρίου 2010 [ 10:26 ]
Εθνικά τραύματα και συλλογικές μνήμες, η ανάγκη για συγχώρεση και οι σχέσεις μεταξύ λαών, όλα μέσα από μια προσωπική ιστορία. Σε μια εποχή που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις περνούν μια νέα ιδιαίτερη φάση, η ελληνικής καταγωγής νεοϋορκέζα ζωγράφος και συγγραφέας Θία Χάλο, μας μιλάει για την περιπέτεια της μητέρας της και του ποντιακού ελληνισμού και για το πώς βλέπει τα πράγματα μέσα από αυτήν.
Η ελληνίδα Aννα Φρανκ, η Σάνο Χάλο (Ευθυμία Βαρυτιμιάδου), είχε γράψει το ημερολόγιό της βαθιά μέσα στη μνήμη της. Δεν είχε καμία άλλη δυνατότητα, καθώς από εννέα χρόνων το μόνο που είχε ως καθήκον ήταν η επιβίωσή της. Ογδόντα χρόνια μετά, ξαναπήγε το ταξίδι. Αντίστροφα αυτήν τη φορά. Από τη μεγαλύτερη πόλη του κόσμου, τη Νέα Υόρκη, στον Αγιο Αντώνη, που δεν είναι καν μια κουκκίδα στον χάρτη του Πόντου. Εκεί, επί τόπου, περιέγραψε το ημερολόγιό της στην κόρη της Θία Χάλο, για να γράψει εκείνη ένα διεθνές μπεστ σέλερ, το «Ούτε το όνομά μου», (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Γκοβόστη) η κυκλοφορία του οποίου πυροδότησε μια μεγάλη δημόσια συζήτηση στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και αλλού για τη γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού από τους Τούρκους μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Θία Χάλο, στα 69 της χρόνια σήμερα, είναι μια βραβευμένη νεοϋορκέζα ζωγράφος, η οποία αποφάσισε να γράψει την ιστορία της μητέρας της, της 101 ετών Σάνο-Θυμιάς Χάλο, της «γιαγιάς όλων των Ποντίων», που επέζησε από τους διωγμούς και τις εκτοπίσεις χάνοντας συγγενείς και φίλους, ξεχνώντας ακόμη και το όνομά της – για να πάρει μόλις πέρυσι την ελληνική ιθαγένεια σε μια συγκινητική τελετή στο προξενείο της Νέας Υόρκης. Συναντήσαμε τη συγγραφέα σε μια πρόσφατη επίσκεψή της στην Αθήνα και μας μίλησε για τα πράγματα όπως πλέον τα βλέπει μέσα από την απίστευτη ιστορία της μητέρας της – μια ιστορία που τη «βάδισε» μαζί της κατά το ταξίδι τους στην Ανατολία.
Ακόμη και ο χρόνος δεν «γιατρεύει». Απλώς βάζει τα πράγματα στη θέση τους και επιφέρει την τάξη. Σκεφτόμουν ότι η κουβέντα μας θα έπρεπε να είναι κυρίως για την αγάπη και για το μίσος, για τη συγχώρεση και για την εκδίκηση και για άλλα τέτοια θέματα. «Αν θέλεις, μπορούμε να κουβεντιάσουμε για όλα αυτά» μου λέει η Θία Χάλο.
-Η συγχώρεση είναι μια διαδικασία που πρέπει να ξεκινάει αφού κάνει το πρώτο βήμα αυτός που έσφαλε ή συμβαίνει μέσα σε αυτόν που έχει υποστεί το άδικο ανεξάρτητα από το τι κάνει ο άλλος;
–«Η συγχώρεση έχει να κάνει αποκλειστικά με το άτομο που έχει υποστεί την πληγή. Μερικές φορές μπορεί τα άτομα που σου έχουν προκαλέσει το πρόβλημα να μην ξέρουν καν ότι τους έχεις συγχωρέσει».
-Αν αυτός που σε έχει τραυματίσει δεν νιώθει μετανιωμένος ή πιστεύει ότι δεν έχει κάνει κακό, συνεχίζεις να τον συγχωρείς και πάλι;
-«Η συγχώρεση είναι αποκλειστικά για το δικό σου καλό, οπότε ναι. Στην περίπτωση της μητέρας μου, για παράδειγμα, ή ίδια λέει ότι απλώς θέλει να ακούσει μια συγγνώμη για εκείνον τον διωγμό από την τουρκική κυβέρνηση. Βέβαια, να σας πω ότι ποτέ δεν μίσησε τους Τούρκους και ούτε έμαθε και σε εμάς να τους μισούμε. Οταν καμιά φορά τής λες για τους τούρκους πολίτες που έκαναν τις ασχήμιες και τα εγκλήματα, σου λέει: “Τι θα μπορούσαν να κάνουν;”. Την καταλαβαίνω απόλυτα, γιατί, κοιτώντας τη δική μου ζωή στις ΗΠΑ, και εγώ ήμουν εντελώς εναντίον της εισβολής στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, αλλά δεν έκανα κάτι για αυτό. Ούτε καν μια πορεία διαμαρτυρίας. Οι τούρκοι πολίτες τότε δεν θα μπορούσαν να κάνουν τίποτε γιατί θα τους σκότωναν. Αυτό η μητέρα μου το καταλάβαινε τότε, το καταλαβαίνει και τώρα, γι’ αυτό το μόνο που θέλει είναι μια επίσημη συγγνώμη από τη σημερινή κυβέρνηση της Τουρκίας, παρ’ ότι η συγκεκριμένη δεν έχει να κάνει σε τίποτε με εκείνη την κυβέρνηση των διωγμών».
-Ο Τάσος Λειβαδίτης έχει γράψει ότι «όταν λες “μισώ”, ο πρώτος φόνος του κόσμου ξαναγίνεται μέσα σου».
-«Είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό και πολύ ωραίο. Αυτό για το οποίο αισθάνεσαι δυνατό μίσος τώρα είναι εκείνο για το οποίο πιθανόν να είχες αισθανθεί την ίδια ισχυρή αγάπη κάποτε. Η μητέρα μου λέει ότι “η ζωή είναι τόσο όμορφη, γιατί να την ξοδέψω μισώντας κάποιον;”».
-Πώς αισθάνεστε εσείς ή η μητέρα σας για τους χριστιανούς που αποφάσισαν να αλλάξουν τη θρησκεία τους για να μείνουν τότε εκεί;
-«Θυμάμαι να συναντώ κάποιους Ελληνες που πραγματικά είναι θυμωμένοι με αυτούς, αλλά εγώ δεν θεωρώ ότι είναι τόσο φοβερό. Οπως όμως σας είπα, το πρώτο καθήκον σου είναι να επιβιώσεις. Και αν νιώθεις ότι πρέπει να αλλάξεις τη θρησκεία σου για να προστατεύσεις τον εαυτό σου και την οικογένειά σου, ποια είμαι εγώ που μπορώ να σου πω: “Δεν μπορείς να προστατεύσεις την οικογένειά σου, άσ’ τους να πεθάνουν”. Αυτή είναι μια απόφαση που οι άνθρωποι παίρνουν για τον εαυτό τους και δεν αισθάνομαι άσχημα για αυτούς. Και με έναν τρόπο, αυτός είναι ο λόγος που δεν διακηρύσσω το μίσος εναντίον των Τούρκων. Δεν βίωσα εγώ αυτό τον διωγμό, η μητέρα μου τον βίωσε και αν η μητέρα μου τους συγχωρεί, ποια είμαι εγώ να τους μισώ;».
-Είναι πιο εύκολο να συγχωρέσεις έναν εχθρό από έναν φίλο;
-«Δεν είμαι σίγουρη, πρέπει να το σκεφτώ. Ισως ένας φίλος μοιάζει να είναι περισσότερο προδότης, γιατί τον ξέρεις και τον εμπιστεύεσαι. Του έχεις πει την ιστορία σου, τη ζωή σου και μετά σε προδίδει. Ενας εχθρός είναι ένας εχθρός, δεν περιμένεις πραγματικά περισσότερα από αυτόν και δεν έχεις επενδύσει τίποτε σε αυτόν. Ισως, τελικά, είναι ευκολότερο να συγχωρέσεις έναν εχθρό από έναν φίλο. Αν μιλάμε συγκεκριμένα για τους Ελληνες και τους Τούρκους, ίσως οι Ελληνες περίμεναν περισσότερα από αυτούς ακριβώς επειδή ζούσαν χρόνια ως γείτονες, ο ένας δίπλα στον άλλον».
-Επειτα από αυτήν την εμπειρία που είχατε με το ταξίδι στην Τουρκία και αναβιώνοντας μέσα από τη μητέρα σας τη γενοκτονία, έχει αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο βλέπετε ακρότητες που συμβαίνουν σήμερα, όπως στο Σουδάν ή στην Παλαιστίνη και αλλού;
-«Εδώ και πολλά χρόνια ασχολούμαι πολύ με ό,τι συμβαίνει στην Παλαιστίνη και πολλές φορές έχω μιλήσει και έχω υπογράψει ψηφίσματα για τη γενοκτονία του Ισραήλ κατά της Παλαιστίνης. Στη Ρουάντα όμως, όταν βλέπω όλους αυτούς τους πρόσφυγες, σκέφτομαι ότι είναι σαν τη μητέρα μου, με τη μόνη διαφορά ότι είναι μαύροι. Κατά τα άλλα, είναι ακριβώς η ίδια ιστορία».
-Μέσα στη λέξη «αύριο» πάντα παραμονεύει η πιθανότητα του «ποτέ». Πιστεύετε ότι αυτός είναι ο λόγος που, όπως λέτε στο βιβλίο σας, όταν ανακοινώσατε στη μητέρα σας ότι θέλετε να κάνετε αυτό το ταξίδι στην πατρίδα της, σας είπε: «Πάντα περίμενα για αυτήν την πρόταση. Η βαλίτσα μου είναι έτοιμη». Ισως γι’ αυτό δεν σας είπε να το συζητήσετε αύριο;
-«Δεν ξέρω. Είναι ένας ενδιαφέρων διαχωρισμός, που δεν τον έχω σκεφτεί. Αυτό που ήξερα είναι ότι στη μητέρα μου αρέσει η περιπέτεια και δύσκολα θα μου έλεγε όχι».
-Υπήρχε οποιοσδήποτε φόβος στη μητέρα σας για να πάει πίσω;
-«Δεν είχε κανέναν φόβο. Η μόνη ένδειξη φόβου που είχα από αυτήν είναι όταν πήγαμε στη βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης να βρούμε τους χάρτες εκείνης της εποχής, ψάχνοντας για τον Αγιο Αντώνιο που ήταν το χωριό της. Οταν βρήκαμε τους χάρτες, μου είπε να μην τους πάρουμε μαζί μας γιατί μπορεί να έχουμε μπελάδες! Δεν ήθελε να ξέρουν οι Τούρκοι για ποιον λόγο θα πηγαίναμε εκεί!».
-Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού είδατε κάτι καινούργιο στον χαρακτήρα της μητέρας σας ή ακόμη και στον δικό σας που δεν γνωρίζατε πριν από το ταξίδι;
-«Πάντα ανακαλύπτω ότι δεν ξέρω τη μητέρα μου. Και είναι ενδιαφέρον, γιατί οι άνθρωποι νομίζουμε ότι ξέρουμε τους γονείς μας αφού τους γνωρίζουμε από όταν γεννιόμαστε και έχουμε μεγαλώσει μαζί τους. Τελικά, δεν τους γνωρίζουμε καθόλου! Στο ταξίδι αυτό πολλές φορές σκέφτηκα για αυτήν: “Ποια είναι αυτή η γυναίκα;”. Ολη η συμπεριφορά της ήταν τόσο σοφή, που με εξέπληξε».
-Σε αυτό το ταξίδι εμπλέκεστε μόνο εσείς οι δύο γυναίκες. Αν υπήρχε μαζί σας και ένας άνδρας, ένας αδελφός, για παράδειγμα, πιστεύετε ότι η παρουσία του αρσενικού στοιχείου θα ξετύλιγε την ιστορία λίγο διαφορετικά; Η παρουσία ενός άνδρα μήπως θα έκανε πιο επιθετική την αναζήτηση της αλήθειας;
-«Εξαρτάται από το είδος του αρσενικού που θα είχαμε μαζί μας. Υπάρχουν άνδρες που είναι πιο παθητικοί και άνδρες πιο επιθετικοί. Τώρα που σκέφτομαι την επαφή μας με τους Τούρκους που συναντήσαμε και μας βοήθησαν, ίσως αν είχαμε έναν “επιθετικό” άνδρα μαζί μας να είχε παίξει αρνητικό ρόλο».
-Λένε ότι το κακό με τη ζωή δεν είναι ότι κρατάει λίγο, είναι ότι αρχίζει αργά. Νομίζετε ότι αυτό ισχύει για τη μητέρα σας;
-«Κοιτάξτε, η μητέρα μου συγκεκριμένα άρχισε την ενήλικη ζωή της νωρίς αφού την “πέταξαν” από μικρό παιδί μέσα σε αυτήν και έτσι έχασε την παιδική της ηλικία. Μέσα στη ζωή μας όμως υπάρχουν πολλές μικρότερες ζωές που ζούμε. Η ζωή είναι όπως όταν διηγείσαι μια ιστορία που, ενώ νομίζεις ότι είναι μία, υπάρχουν πολλές μικρές ιστορίες μέσα σε αυτήν».
-Αυτές οι μικρότερες ζωές όμως, που αποτελούν τη ζωή μας, μπορεί να έρθουν οποιαδήποτε στιγμή, ακόμη και λίγο πριν από το τέλος.
-«Ναι! Ετσι ακριβώς έγινε και με τη Σάνο. Ξεκίνησε από ένα μέρος στην Τουρκία, που δεν είναι καν μια κουκκίδα στον χάρτη, και ήρθε στη μεγαλύτερη πόλη του κόσμου, τη Νέα Υόρκη, όπου έπρεπε να περάσουν 80 χρόνια και τώρα στο τέλος της ζωής της έγινε τόσο γνωστή στα περισσότερα μέρη του κόσμου. Για αυτήν όμως το πιο σπουδαίο είναι ότι στη Βόρεια Ελλάδα την αποκαλούν “γιαγιά όλων των Ποντίων”».
-Κατά βάσιν είστε ζωγράφος. Τι ήταν το πρώτο που σας «βγήκε» να ζωγραφίσετε έπειτα από αυτό το ταξίδι;
-«Είναι παράξενο. Δεν ζωγράφισα απολύτως τίποτε. Είχα έτοιμα έργα για μια έκθεση την οποία είχα προγραμματίσει και όπου τελικά έλαβα μέρος, αλλά από τότε για κάποιον λόγο δεν ξαναζωγράφισα».
-Τα όνειρα που έχουν οι άνθρωποι πρέπει να είναι μεγαλύτερα από τις πληγές τους. Πιστεύετε ότι αυτές οι μεγάλες πληγές για ένα εννιάχρονο κορίτσι, όπως ήταν τότε η μητέρα σας, το έκαναν να έχει ακόμη μεγαλύτερα όνειρα;
-«Μερικοί άνθρωποι δεν ξεπερνούν ποτέ τις πληγές τους και δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να πάει μπροστά και να προοδεύσει. Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, ακόμη και για λόγους ενοχής. Οπως η ενοχή τού “γιατί επέζησα εγώ, ενώ οι άνθρωποι που αγαπούσα δεν επέζησαν;”. Ετσι, δεν επιτρέπουν στον εαυτό τους να ζήσει πραγματικά, γιατί δεν του συγχωρούν το γεγονός ότι επέζησε. Η Σάνο ποτέ δεν είπε “γιατί επέζησα;”, πολλές φορές μού είπε το εξής: “Αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι ήμουν ένα μικρό κορίτσι με άγνοια, που απλώς ήθελα να επιβιώσω. Ενιωθα ότι αυτό ήταν το καθήκον μου. Αυτό μόνο”. Βέβαια, ήταν πολύ θλιμμένη και πληγωμένη για ό,τι συνέβη στους δικούς της ανθρώπους και αυτό που δεν ήθελε με τίποτε είναι να ξεχαστεί η οικογένειά της και ό,τι έγινε σε όλους αυτούς τους ανθρώπους τότε. Το βιβλίο μου της έδωσε τη σιγουριά που περίμενε ότι δεν θα ξεχαστούν».
-Πολύ συχνά οι άνθρωποι στα ταξίδια τους έχουν ένα τραγούδι το οποίο τους «κολλάει» στο μυαλό και το λένε συνέχεια. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού εσείς είχατε ένα τέτοιο τραγούδι;
-«Ναι, υπήρχε. Ενα αρμενικό ερωτικό τραγούδι, που η μητέρα μου θυμόταν από τότε. Το πρώτο τραγούδι όμως που μου είπε στο ταξίδι και το έβαλα στο βιβλίο είναι ένα που θυμόταν λίγο από τους στίχους και έλεγε: “Ελα, έλα, καλησπέρα”. Τραγουδούσαμε πολύ συχνά σε αυτό το ταξίδι».
-Υπάρχει κάτι που από σκοπιμότητα παραλείψατε να γράψετε στο βιβλίο θεωρώντας είτε ότι θα προκαλέσει πρόβλημα είτε ότι δεν είναι τόσο σημαντικό;
-«Αποφάσισα ότι αφού η μητέρα μου θυμάται οτιδήποτε για 80 χρόνια, θα πρέπει να είναι σημαντικό, ανεξάρτητα από το πόσο ασήμαντο μπορεί να δείχνει, και έτσι βρήκα για το καθετί έναν τρόπο να το βάλω στο βιβλίο. Ακόμη και τα καθημερινά μικροπράγματα που έκαναν τότε τα θεώρησα σημαντικά και τα έγραψα. Υπήρξαν μια-δυο λεπτομέρειες που θυμήθηκε μετά την έκδοση του βιβλίου, αλλά αυτά πραγματικά δεν είχαν καμία σημασία».
-Ενα ενδιαφέρον στοιχείο στη γενοκτονία είναι αν σκεφθεί κανείς ότι δεν συνέβη από τους παλαιούς Οθωμανούς αλλά από τους Νεότουρκους του Κεμάλ.
-«Μα αυτός ήταν που είχε το όραμα να φτιάξει ένα μοντέρνο και ασφαλές κράτος! Και βέβαια είναι εύκολο να φτιάξεις ένα ασφαλές κράτος αν σκοτώσεις ή εκδιώξεις όλους τους χριστιανούς και έχεις μόνο μουσουλμάνους. Ετσι, δεν έχεις κανέναν να σου αντιτεθεί».
-Η μητέρα σας θεωρείται από πολλούς η ελληνίδα Αννα Φρανκ. Απλώς το «ημερολόγιό» της δεν το έγραψε η ίδια – σας το διηγήθηκε και το γράψατε εσείς.
-«Ναι. Είναι η δική της ιστορία. Εγώ απλώς την έγραψα. Αυτή ευχαριστεί εμένα για αυτό και εγώ εκείνη».
-Σας πλησίασαν πολιτικοί στην Αμερική για να εκμεταλλευτούν το «θέμα» του βιβλίου και την τεράστια απήχηση που είχε; –
-«Παρουσίασαν το βιβλίο στον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης. Είναι το πρώτο και το μόνο βιβλίο με αυτό το θέμα γραμμένο στα αγγλικά και η πρώτη πραγματική καταγραφή των γεγονότων εκείνης της εποχής, όπως τα διηγήθηκε ένα πρόσωπο που τα έζησε και βρίσκεται ακόμη στη ζωή. Εμένα όμως προσωπικά δεν με πλησίασε κανένας πολιτικός με τέτοιον σκοπό. Ευτυχώς!».
-Η μνήμη είναι μια πολύ παράξενη ανθρώπινη λειτουργία. Πολύ συχνά μπορεί να ονομάσουμε μνήμη κάποιες ψευδαισθήσεις μας ή κάποιες εμμονές μας. Αυτό σας προέκυψε ως πρόβλημα στη συγγραφή του βιβλίου;
-«Οι άνθρωποι συχνά λένε ότι δεν μπορείς να εμπιστευτείς τη μνήμη ενός παιδιού και δίνουν το κλασικό παράδειγμα ότι αν επιστρέψεις σε έναν χώρο ή ένα σπίτι όπου έζησες μικρός δεν έχει καμία σχέση με αυτό που θυμόσουν, αφού ως παιδί τα θυμόσουν πολύ πιο μεγάλα ή θυμάσαι πράγματα που δεν υπήρξαν ποτέ. Υπάρχει όμως μια πολύ σημαντική διαφορά όταν στη διαδικασία της μνήμης εμπλέκεται και ένα τραύμα. Το τραύμα σε κάνει πάντα να θυμάσαι πιο καθαρά και να μην ξεχνάς».
-Ο συγγραφέας είναι στην ουσία ένας σκηνοθέτης. Δημιουργεί «σκηνές» και εικόνες και μας βάζει μέσα αυτές. Εσείς όμως γράφατε για πρώτη φορά ένα βιβλίο…
-«Οταν έγραφα το βιβλίο μου ήθελα να βοηθήσω τους αναγνώστες να βρεθούν στον τόπο όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα. Δεν ήθελα απλώς να πω μια ιστορία, ήθελα όλοι οι αναγνώστες να είναι “εκεί”. Οι άνθρωποι μου λένε ότι, καθώς το διαβάζουν, νιώθουν πως περπατάνε μαζί με τη μητέρα μου, δίπλα της, σε αυτήν την πορεία θανάτου. Αυτό ήθελα από εσάς. Να σας βάλω να περπατήσετε δίπλα της».
-Ενα βιβλίο, όπως και κάθε έργο τέχνης, για να το «πλησιάσεις» πραγματικά δεν πρέπει στην αρχή να το κάνεις με κριτική διάθεση, αλλά με διάθεση πρώτα να το «αισθανθείς».
-«Πρώτα νιώσε το και μετά θα δεις αν πρόκειται να το αγαπήσεις. Μπορεί και να το αντιπαθήσεις, αλλά, αν είναι αληθινό, δεν έχει σημασία. Μπορεί να σε φοβίζει, να σε κάνει να νιώθεις άβολα, αλλά αυτό δεν το κάνει ένα κακό βιβλίο. Μην αγαπήσεις την προσπάθεια του συγγραφέα, γιατί μοιάζει περισσότερο με εκτίμηση του κόπου του».
-Τελικά «είμαστε τα όρια που διασχίζουμε». Εσείς, στη δική σας περίπτωση, διασχίσατε πολλά όρια με αυτήν την ιστορία. Νιώθετε τώρα ότι είστε ένα καινούργιο άτομο;
-«Είμαι, παρ’ ότι πάντα θεωρούσα τον εαυτό μου πολίτη του κόσμου. Νιώθω ότι αυτή η ιστορία με έχει αλλάξει πολύ».
-Θυμάστε τις πρώτες λέξεις που γράψατε ξεκινώντας το βιβλίο;
-«Ναι, ναι, τις θυμάμαι, παρ’ ότι στο βιβλίο τις έχω βάλει σε ένα άλλο σημείο. Οι πρώτες λέξεις ήταν: “Το όνομά μου είναι Θυμία και ήμουν εννιά. Νομίζω”. Η λέξη “νομίζω” μπήκε γιατί η μητέρα μου δεν ήταν σίγουρη».
-Το βιβλίο θα γίνει ταινία;
-«Το ελπίζω πραγματικά. Θα το ήθελα παρά πολύ. Εχω κάνει διάφορες συζητήσεις για αυτό και θα δούμε».
-Ποιο ήταν το σημείο του ταξιδιού στο οποίο για πρώτη φορά σκεφθήκατε: «Ολο αυτό θα το κάνω ένα βιβλίο»;
-«Οταν ταξιδέψαμε στην Τουρκία, όλο αυτό είχε να κάνει με τη μητέρα μου και καθόλου με μένα. Δεν υπήρχαν καν φωτογραφίες στο σπίτι που να με συνέδεαν με όλο αυτό. Ετσι, δεν είχα καμία σκέψη να γράψω βιβλίο, όταν όμως βρεθήκαμε στο χωριό της συνέβη κάτι παράξενο και για πρώτη φορά ένιωσα ότι αυτή η γη είναι και δική μου γη και η οικογένειά της είναι και οικογένειά μου. Ακόμη και τότε δεν σκέφθηκα να γράψω βιβλίο, γιατί εγώ είμαι ζωγράφος και διαβάζω υπέροχη λογοτεχνία από πολύ μικρή. Διάβαζα Τολστόι, Ντοστογέφσκι και Γκόγκολ και δεν θα σκεφτόμουν ποτέ να γράψω ένα βιβλίο εγώ. Αποφάσισα να γράψω μέσα από ένα πολύ παράξενο περιστατικό, αφού είχα γυρίσει στη Νέα Υόρκη. Περπατώντας στον δρόμο, κάποιος είχε πετάξει μια κούτα με βιβλία. Και επειδή λατρεύω τα βιβλία τα πήρα σπίτι για να δω αν κάτι με ενδιαφέρει. Εκεί υπήρχε ένα στο οποίο κάποιος δάσκαλος έλεγε στους μαθητές πώς να πουν μια ιστορία που συνέβη στους ίδιους μέσα σε μία σελίδα. Αφού έγραψαν όλοι οι μαθητές, τους είπε ότι το κλειδί είναι “να γράψετε απλώς ό,τι συνέβη, απλώς πείτε την ιστορία”. Αυτή η φράση μού έμεινε: “Απλώς πες τι συνέβη, μη μου πεις τι να σκεφτώ, μη μου πεις τι να αισθανθώ. Αυτή η φράση με έκανε να γράψω το βιβλίο για να πω απλώς τι συνέβη».
Δημοσιεύθηκε στο BHMagazino, τεύχος 516, σελ. 22-27, 5/09/2010.
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artid=353305&dt=09/09/2010#ixzz12e2CfH2Z
Dear Friends,
This is extraordinary!!! The front page of Sunday’s Today;s Zaman.
http://www.sundayszaman.com/sunday/newsDetail_getNewsById.action?newsId=230759
Regards
Thea
0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
Thea Halo — ‘Not Even My Name’
27 December 2010, Monday / ALISON KENNY , ANTALYA
“It was difficult to reconcile the incredible brutality of a country’s history with the seeming gentleness one finds in its people.”
Two days into her visit to Turkey, this was Thea Halo’s first impression of the country she had brought her 80-year-old mother, Sano, back to. A Pontic Greek from the mountains near the Black Sea, Sano had been taken out of her home at the tender age of 10 and, along with countless other Christians, forced to leave then-Ottoman Anatolia by joining a long march south into exile. For the last 70 years she had suppressed her past, but had finally agreed to make the journey with her daughter, Thea, in search of a village in the mountains, the name and position of which was only a vague memory. “Not Even My Name” is a powerful, emotive, thoughtful and informative account of an ordinary but remarkably resilient individual whose life was turned upside down by the vagaries of history.
Although the expulsion of the Pontic Greeks in the early 20th century can be an uncomfortable topic for many Turks, anything which sheds light on the forces that have helped form the character of the Turkish people has to be of interest to those of us who have chosen to settle here.
Thea Halo
The author, Thea Halo, was born in New York in 1942. She was the eighth of 10 children born to Sano and Abraham. Sano was Greek and Abraham an Assyrian. Both were exiles from their countries of origin. Thea grew up in America in a close family environment with an awareness of her family history but without the knowledge or understanding that she began to realize was necessary in order to achieve a sense of belonging. She became firstly a painter, with several exhibitions to her name, and then a writer of essays, poetry and finally her book “Not Even My Name,” published in 2000 when her mother was 90. Since the publication of this book, she has gone on to campaign through research, talks and conferences for recognition of the plight of the Pontic Greeks.
The Kingdom of Pontus
The independent Kingdom of Pontus was firmly established after Alexander’s death by Mithridates as a successful commercial and educational center. Christianity was embraced from around A.D. 312 and the city of Byzantium became the Christian Roman Empire. The area continued to be ruled by Greek feudal lords and over the years survived attacks from Selçuk Turks, Tamerlane and the Ottoman Turks. From 1840, Hellenism flourished in the area, as is evident from the large number of Greek schools and churches built during this period.
‘Not Even My Name’
The title refers to the loss Thea’s mother experienced — of her family, her home, her culture, her way of life, her history and even her name. It also, Thea came to realize, epitomizes the loss of the name “Pontic Greeks.” The family to whom she was given by her mother when she was 10 years old was unable to pronounce her real name, Themia, and therefore renamed her Sano. All she carried with her over the years were her memories. Memories were Thea’s entrance to her own and her mother’s past. Her journey from village girl to teenage bride to mother of 10 children living in New York is both remarkable and heartwarming.
The book starts with Thea and her mother’s arrival in Ankara. Although an experienced traveler, she had never before been to Turkey. For her mother it was the first time back to her birth country in nearly 70 years. They travelled by bus through Turkey towards their presumed destination, stopping first in Amasya. Here they met Harry, another exiled Pontic Greek hoping to find his childhood village, and Ali, the owner of a pension. Both joined the mother and daughter on their quest. Their first impressions of Turkey seem to be of the depth of beauty and history to be found everywhere they looked and of the incredible hospitality and kindness from the people they encounter.
Thea and Sano had already tried unsuccessfully to find the tiny Greek village of her past on maps but were prepared to set off to the area in the hope of using local knowledge to help their search. However, Harry, it turns out, had also been researching the location of Greek villages in the area and was able to show the position on his map of three crosses indicating the three villages her mother remembered. He pointed out that the real name for the village Sano called Iondone was in fact, Ayios Antonius — hence their confusion.
The book then tells Sano’s story from her childhood until the present day. Her transition from Turkey to America and the juxtaposition of rural to city life are extraordinary. Her story encapsulates the huge change from pastoral and primitive mountain village to living in apartments in downtown New York. The memories are real but the story is embellished with just enough imaginary detail to engage the reader and make the story accessible without slipping into the realms of sentimentality. The picture of rural life includes examples of Turks and Greeks living and working side by side. But gradually the idyllic charm of village life changed and in 1917 “strangers began to inhabit the fields and forests, always watching from a distance like birds of prey.” Her father was taken to a slave labor camp but managed to escape. Finally, in 1920, Turkish soldiers announced the orders of Mustafa Kemal — “You are to leave this place. You are to take with you only what you can carry.” They were given just three days to prepare for their exile.
So began an enforced march towards Syria of somewhere between 200,000 and 1 million Pontic Greeks from an area they had inhabited for some 2,500 years. The book vividly captures the horror, starvation and cruelty experienced by the Greeks. Sano’s younger twin sisters, like so many others, died en route, and, with no time allowed for proper burials, their bodies were unceremoniously abandoned by the roadside. The family eventually escaped from the march and joined other Greeks hiding in a church in Karabahçe. From here, desperation drove Sano’s mother to give Sano to an Assyrian family, which spoke Arabic, living in a nearby village. While Sano was living here, both her mother and elder sister died and she lost contact with her father and brother. The cruelty of the mother of this family eventually drove Sano to run away to Diyarbakır in search of an Armenian family she knew. Together with this family she escaped to Syria, where, aged 15, she was sold as a bride to an American Assyrian three times her age. From here she moved to New York and Sano became the mother firstly of an 11-year-old step-son and later 10 of her own children. Throughout her life she displayed amazing powers of resilience in the face of more adversity than most of us can scarcely imagine.
Understanding Turkey’s past
What thoughts does it provoke in the reader and what significance does it have for those of us living in Turkey? For a foreigner to live in this country has many positive aspects and many challenges, but to even begin to feel integrated requires a considerable understanding of the language, culture and history. This book explores and exposes a part of history not generally made public.
Thea’s investigations into the Pontic Greeks did not stop after the publication of this book. She continues to research the subject and frequently takes her mother to conferences. Thea advocates the need for a clear understanding of the events surrounding the “death marches,” but this is not in order to propagate and continue feelings of hatred. Instead, it is to come to terms with the past.
Her mother’s view was that “you must put blame where blame belongs, on the Turkish government. If you begin to single out the people of a country, and forget that whatever they did was instigated or sanctioned by the government, you will then never get rid of the hatred.” Both Thea and her mother felt a sense of completion and release with their visit to her homeland and their investigation into the events that led to her exile.
The events before, during and just after World War I, in which many thousands of “non Turkish” people were killed or exiled, are an important part of Turkey’s history and one which remains topical and crucial to Turkey’s place in Europe and the rest of the world. This book along with many others, for example Louis de Bernieres’ “Birds Without Wings,” is therefore a small but significant step towards this process. The need for a mutual understanding of different “tribes” of both nationality and religion to co-exist and interact positively is as relevant today as in Sano’s time.
Sano’s memories provide a personal account of the horrors of forced migration and exile, free from a political angle and one which allows us to come to our own conclusions. The book provides an excellent balance of one woman’s story interspersed with historical detail.
http://www.sundayszaman.com/sunday/newsDetail_getNewsById.action?newsId=230759
[…] διαβάσαμε ένα αφιέρωμα για το έργο της Τhea Halo, ενδεικτικό του νεοελληνικού negationnisme και της […]
[…] διαβάσαμε ένα αφιέρωμα για το έργο της Τhea Halo, ενδεικτικό του νεοελληνικού negationnisme και της […]
[…] το βιβλίο “Not even my name” (“Ούτε καν το όνομά μου) της Τhea Halo, ενδεικτικό του νεοελληνικούαρνητισμού (negationnisme) και […]
[…] “Not even my name” (“Ούτε καν το όνομά μου) της Τhea Halo, ενδεικτικό του νεοελληνικού αρνητισμού […]
Σάνο Χάλο [1909-2014] – Ένας Ζωντανός Θρύλος η «Γιαγιά του Πόντου» έφυγε από κοντά μας.
Η Αρχόντισσα του Πόντου, η Γιαγιά όλων των Ποντίων, η θρυλική μορφή της αγαπημένης μας Σάνο Χάλο (Ευθυμία Βαρυτιμίδου του Χαραλάμπους, σύζυγος Αβραάμ Χάλο) έφυγε από κοντά τα ξημερώματα της Τρίτης 29η Απριλίου 2014 σε ηλικία 105 ετών. Υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα, ένας ζωντανός θρύλος μαχητικότητας και κουράγιου, μια γυναίκα με όραμα και πίστη.
Η Σάνο Χάλο με την προσωπική της μαρτυρία για τα πάθη που είχε υποστεί πριν 90 χρόνια στη γενέτειρα της, στον Πόντο, όπως αυτές καταγράφηκαν από τη κόρη της, κ. Θία Χαλο (Thea Halo) στο βιβλίο «Not Even My Name» (“Ούτε Καν το Όνομα Μου”), προέβαλλε σε όλη την οικουμένη το μείζον εθνικό ζήτημα της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας, και γενικότερα όλων των χριστιανικών λαών της τότε παραπαίουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το βιβλίο εξιστορεί την δραματική πορεία θανάτου από τον Πόντο μέχρι τον Λίβανο της δεκάχρονης τότε Σάνο κατά την οποία ξεκληρίστηκε όλη η οικογένεια της και την συνταρακτική αναζήτηση των πατρογονικών της εστιών εβδομήντα χρόνια μετά ώστε να ανακαλύψει την εθνική της ταυτότητα και το οικογενειακό της όνομα μέσα από κάποιες θολές παιδικές αναμνήσεις.
Ήθελε η Σάνο Χάλο, με «θείο» πείσμα, όχι απλά να μην ξεχάσει, αλλά πολύ περισσότερο να αυτοπροσδιοριστεί εθνικά, κοινωνικά και ιστορικά. Και το πέτυχε μέσα από την ενδελεχή αναζήτηση της κόρης της Θία. Η «Γιαγιά του Πόντου» έμαθε επιτέλους το πραγματικό της όνομα, έμαθε ποια είναι. Δεν έκανε το χατίρι των γενοκτόνων της. Επέζησε, κράτησε σαν φυλακτό τις θύμησες, τις διηγήθηκε και τις κατέγραφε με τη πένα της κόρης της και δίδαξε την οικουμένη το ανείπωτο δράμα των Ελλήνων του Πόντου, των χριστιανών της Μικράς Ασίας.
Η Σάνο Χάλο υπήρξε αναμφισβήτητα μια θρυλική μορφή του Ελληνισμού (ίσως τη μεγαλύτερη του απόδημου Ελληνισμού), ένα τεράστιο εθνικό κεφάλαιο της Ομογένειας μας, που δυστυχώς δεν έχει μελετηθεί σοβαρά και δεν έχει αξιοποιηθεί κατάλληλα ακόμη. Ο αδυσώπητος χρόνος προσπερνούσε την υπεραιωνόβια «Γιαγιά του Πόντου», όχι απλά με κατανόηση αλλά, με βαθύ σεβασμό γιατί γνώριζε ότι η παρουσία της και το μήνυμα της αποτελούν πολύτιμες διαχρονικές αξίες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας οικουμενικής συνείδησης για σεβασμό στην ανθρώπινη ύπαρξη και τις αξίες της.
Σε μια συμβολική καμπή της ιστορίας της «Γιαγιάς το Πόντου», στα εκατοστά γενέθλια της, αποφάσισαν φίλοι και συγγενείς της, εκφράζοντας τον πόθο της ίδιας, να εορτάσουν την 9η Μαΐου του 2009 τα εκατοστά γενέθλια της στη Μονή της Παναγίας Σουμελά στο West Milford του New Jersey. Όπως κατέγραψε η ομογενειακή εφημερίδα, Εθνικός Κήρυκας, των ημερών εκείνων: «Στην τελετή … δεν υπήρχαν λόγοι και επετειακές ‘κορώνες’, παρά μόνο ευχές και λόγια χαράς και συγκίνησης για το γεγονός της συμμετοχής της Σάνο Χάλο, που δεν παρέλειψε να δώσει και η ίδια τις δικές της ευχές σε όλους: ‘εύχομαι στον καθένα από εσάς να γίνει 100’ είπε, αποδεχόμενη την αγάπη και το ενδιαφέρον όλων όσων παρευρέθηκαν. Λίγο νωρίτερα η ίδια έδωσε επιγραμματικά το στίγμα της ημέρας: ‘Είμαι χαρούμενη, είμαι υγιής, είμαι μεγάλη’ και συμπλήρωσε: ‘Σας είμαι ευγνώμων’. Κι όταν την ρώτησαν οι παρευρισκόμενοι ποιό είναι το μυστικό της μακροζωίας της, εκείνη ψύχραιμη και με ύφος στοργικό επεσήμανε: ‘δεν έχω μυστικό…’. Όμως, λίγο μετά, είπε κι ένα τραγούδι στα ελληνικά, έτσι όπως το είχε μάθει στην γη των προγόνων της. Δίπλα της η κόρη της Θία που κατέγραψε στο βιβλίο ‘Ούτε καν το όνομα μου’, την ιστορία του ξεριζωμού του ποντιακού στοιχείου.» Κοντά της βρισκόμασταν όλοι μας, με δέος και σεβασμό. Αγκαλιάζαμε τη γιαγιά μας, μια γιαγιά που ίσως κάποιοι από εμάς δεν είχαμε ποτέ.
Η Σάνο Χάλο συγκέντρωνε «… όλες εκείνες τις ιδιότητες που έχουν κάνει του Έλληνες –παρά τις όποιες δοκιμασίες- να δημιουργούν ένα σπουδαίο πολιτισμό και μια μακρόχρονη ιστορία. Κατάφερε να μετατρέψει την τραγωδία σε μια γιορτή της ζωής. Μέσα από τις στάχτες της αγαπημένης της πατρίδας ξεπήδησε η ζωή στην νέα της πατρίδα. Αλλά ποτέ δεν ξέχασε και ποτέ δεν επέτρεψε και σε εμάς να ξεχάσουμε….»
Εκατοντάδες χιλιάδες Πόντιοι προτίμησαν να θυσιαστούν για του Χριστού την πίστη την αγία παρά να αλλαξοπιστήσουν για να σωθούν. Και τα 353.000 θύματα της κτηνωδίας των Οθωμανών, των Νεότουρκων και των Κεμαλικών είναι νεομάρτυρες της εκκλησίας μας. Είναι άγιες μορφές. Πως λοιπόν θα μπορούσε η Γιαγιά να αγγίξει την μοίρα της χωρίς να προσκυνήσει τη Μεγαλόχαρη Παντάνασσα της; Ας σημειωθεί ότι οι δύο κύριες δεν έλαχαν μήτε ελληνικής παιδείας ούτε ορθόδοξης κατήχησης. Η σχέση τους, δηλαδή η ταύτιση τους, με τον Ελληνισμό και την πατρίδα Ελλάδα δεν είναι εθιμοτυπική. Αντίθετα είναι γονιδιακή. Η σχέση τους με την ορθόδοξη πίστη μας δεν είναι συγκυριακή. Είναι πηγαία, είναι αυθόρμητη και όχι συγκυριακή.
Ίσως λοιπόν «έπρεπε» η Γιαγιά να προσκυνήσει την προστάτιδα μας Σουμελιώτισσα για να έρθει η αναγνώριση, η δικαίωση, η καταξίωση! Έτσι τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς τακτοποιείται μια εθνικής σημασίας εκκρεμότητα. Ήταν ημέρα Πέμπτη, 12η Ιουνίου 2009 στις 1:00 μμ στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στη Νέα Υόρκη όπου οι κυρίες Σάνο και Θία Χάλο ορκίστηκαν ενώπιον της Γενικής Προξένου κ. Άγης Μπαλτά και τους απονεμήθηκε τιμητικά η ελληνική υπηκοότητα. Η τακτοποίηση της πολιτογράφησης των δύο κυριών, της μητέρας και κόρης, αποτελούσε διακαή πόθο και των δύο κυριών και βέβαια πάγιο αίτημα των Ποντίων της Αμερικής. Η απόδοση επιτέλους της ελληνικής ιθαγένειας σε δύο γυναίκες που, όχι απλά είναι Ελληνίδες αλλά, προέβαλλαν τις αξίες και τα πάθη του Ποντιακού Ελληνισμού σε όλη την ανθρωπότητα, ήταν επιβεβλημένη για την ελληνική πολιτεία και χρέος για τους Ποντίους της Αμερικής να «απαιτούν» κάτι τέτοιο.
Έπρεπε λοιπόν να περάσουν 85 και πλέον χρόνια (από την καταστροφή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και του Πόντου) για να ανακαλύψει η «Γιαγιά του Πόντου» την εθνική της ταυτότητα και το οικογενειακό της όνομα μέσα από τις πολύτιμες, θολές αλλά ακριβείς, παιδικές της αναμνήσεις.
Έπρεπε να περάσουν και άλλα 20 χρόνια ώστε το ελληνικό κράτος να πράξει το αυτονόητο. Στα 100 της χρόνια η Γιαγιά του Πόντου είχε πλέον την ελληνική υπηκοότητα. Είχε ελληνικό διαβατήριο. Ένοιωθε περήφανη, είχε ξανανιώσει. Ήταν για την ίδια μια ιστορική στιγμή δικαίωσης που ανέμενε για 100 χρόνια! «Τώρα πλέον κανείς δεν θα με αποκαλεί Τουρκάλα» είπε με περηφάνια αλλά και πίκρα συνάμα γιατί κάποιοι προσπάθησαν πριν 90 χρόνια, με πορείες θανάτου, αφανισμούς και εγκλήματα, να σβήσουν το φως από την ψυχή της, το γαλανό από την καρδιά της. Και πίστεψαν ότι το κατάφεραν. Αλίμονο τους. Δεν μισούσε η Γιαγιά τους ανθρώπους της αντίπερα πλευράς. Αντίθετα με μεγαλοψυχία τους μνημόνευε. Κάποιες ηγεσίες μισούσε που στην ιταμή επιχείρηση τους να σβήσουν τους «άλλους» ή τους «διαφορετικούς» από τον χάρτη της επικράτειας τους, δεν σεβάστηκαν την ανθρώπινη ύπαρξη, δολοφόνησαν, βίασαν, εξόντωσαν. Μα δυστυχώς ακόμη και σήμερα δεν μετάνιωσαν, δεν λογικεύτηκαν. Τα ίδια ξανακάνουν!
Για πρώτη φορά πλέον οι κυρίες Σάνο και Θία Χάλο, επισκέπτονται την πατρίδα Ελλάδα με ελληνικό διαβατήριο τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς. Αυτό δεν είναι απλά είδηση. Είναι ιστορικό συμβάν με μήνυμα και προοπτική. Κατά την επίσκεψη τους έγιναν δεκτές με ξεχωριστές τιμές από την ύπατη πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της πατρίδας μας, ήτοι από τον τότε πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κ. Στεφανόπουλο και τον πρόεδρο της Βουλής των Ελλήνων κ. Δ. Σουφιά. Τιμούμε δύο γυναίκες, δύο σύμβολα για την ανθρωπότητα γιατί «αλλάζουν» με τη στάση και το έργο του, ανέφερε χαρακτηριστικά ένας υπουργός, «τη συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας» και γίνονται «ουσιαστικά στοιχεία της πανανθρώπινης συνείδησης». Ταυτόχρονα τιμούμε τα 353.000 θύματα της Γενοκτονίας μας αλλά και τις χιλιάδες ηρωικές μορφές του Πόντου. «Οι μορφές των Ποντίων είναι άγιες», είπε κάποιος μη-Πόντιος υπουργός και «πρέπει να τις σεβόμαστε».
Ας υπενθυμίσουμε ότι η κ. Χάλο έχει τιμηθεί το 2001 με το βραβείο “2001 Governor’s Award for Excellence in Honor of Women’s History Month” από τον τότε κυβερνήτη της πολιτείας της Νέας Υόρκης, Mr. G. Pataki. Έχει λάβει δε και πλήθος ευχετηρίων και συγχαρητηρίων επιστολών και διακρίσεων με χαρακτηριστικότερη την επιστολή από την πρώτη κυρία των ΗΠΑ, Mrs. Miscelle Obama, με ημερομηνία 9η Ιουλίου 2009 επ’ ευκαιρία της εκατοστής επετείου των γενεθλίων της όπου την χαρακτηρίζει σπουδαίο ορόσημο και ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του αμερικανικού έθνους.
Επιπλέον, η Ομοσπονδία Ελληνικών Σωματείων Μείζονος Νέας Υόρκης, κατόπιν σχετικής πρότασης των ποντιακών Σωματείων «Κομνηνοί» Νέας Υόρκης και «Πόντος» Νόργουοκ επέλεξε τη Σάνο Χάλο ως τελετάρχη στην εθνική παρέλαση της 25ης Μαρτίου του 2012 στην 5η λεωφόρο του Μανχάταν. Ήταν μια πραγματικά εμπνευσμένη πρόταση-απόφαση. Τι πιο συνταρακτικό και συγκινητικό αλήθεια από το να βλέπει κανείς μια υπεραιωνόβια γυναίκα-θρύλο να παρελαύνει στην 5η λεωφόρο διπλά στο άγημα των ευζώνων της ελληνικής προεδρικής φρουράς; Τι πιο ζωντανό και αληθινό μήνυμα; Γιατί η «Γιαγιά του Πόντου» υπήρξε η ανάσταση μιας παραμελημένης πτυχής της ιστορίας του Ελληνικού Έθνους, της ιστορίας 3000 χρόνων Ελληνισμού, της ιστορίας 2000 χρόνων Ορθοδοξίας των Ελλήνων, των τραντελλήνων, του Πόντου. Ήταν ένα εφαλτήριο για να δοθεί μέσω της ευρείας δημοσιογραφικής κάλυψης και προβολής μια νέα δυναμική στο μείζον εθνικό ζήτημα της διεθνοποίησης και της αναγνώρισης της Γενοκτονίας των χριστιανικών λαών της Μικράς Ασίας.
Η Σάνο Χάλο μας έκανε περήφανους. Έφυγε βιολογικά από κοντά μας. Θα μας λείψει η γλυκιά παρουσία της. Θα μας λείψει η καλοσύνη και η φιλοξενία της. Θα μας λείψει το πλατύ χαμόγελο της αισιοδοξίας της. Θα μας λείψει η καρτερικότητα και η αγάπη της. Ωστόσο θα είναι πάντα μαζί μας, στις καρδιές και στις θύμησες μας. Μας έχει κάνει περήφανους. Την ευγνωμονούμε από τα βάθη της καρδιάς μας με μια υπόσχεση, κάτι σαν τάμα. Να συνεχίσουμε ώστε όλα τα θύματα γενοκτονιών να δικαιωθούν. Να συνεχίσουμε ώστε όλοι οι θύτες να κατονομαστούν και να τιμωρηθούν Να συνεχίσουμε ώστε να μην υπάρξουν πλέον, πουθενά και ποτέ, παιδιά χωρίς όνομα, παιδιά χωρίς οικογένεια, παιδιά χωρίς πατρίδα.
Καλό ταξίδι Γιαγιά.
Εκ μέρους της Παμποντιακής Ομοσπονδίας ΗΠΑ και Καναδά, και των κάτωθι ποντιακών Ποντιακών σωματείων και αδελφοτήτων ΗΠΑ και Καναδά:
– «Πόντος», Norwalk, CT, USA
– «Παναγία Σουμελά», Clearwater, FL, USA
– «Ξενητέας» Chicago, IL, USA
– «Παναγία Σουμελά», Boston, MA, USA
– «Ποντιακή Εστία», Boston, MA, USA
– «Κομνηνοί», New York, NY, USA
– «Εύξεινος Πόντος», Rochester, NY, USA
– «Ξενητέας», Troy, NY, USA
– «Πόντος», Watervliet, NY, USA
– «Κομνηνοί», Canton, OH, USA
– «Φοίνιξ», Cleveland, OH, USA
– «Ακρίται», Philadelphia, PA, USA
– «Εύξεινος Πόντος», Montreal, Canada
– «Παναγία Σουμελά», Toronto, Canada, καθώς και του
– Ιερού Ιδρύματος «Παναγία Σουμελά» των Ποντίων Ελλήνων στις ΗΠΑ και Καναδά
Κωνσταντίνος Τσιλφίδης, Πρόεδρος
Παμποντιακή Ομοσπονδία ΗΠΑ και Καναδά
Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών για την εκδημία της Σάνο Χάλο
Σάνο Χάλο, μια εμβληματική μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, ένα ζωντανός θρύλος δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας, αφού έφυγε για πάντα από το μάταιο τούτο κόσμο στις 29 Απριλίου 2014.
Η Σάνο Χάλο γεννημένη το 1909 στον Πόντο έγινε σύμβολο του ποντιακού ελληνισμού σ” ολόκληρο τον κόσμο συνδέοντας την πορεία της ζωής της από τους τόπους της εξορίας στην Τουρκία με τη σύγχρονη διεκδίκηση του δίκαιου αιτήματός μας για τη διεθνή αναγνώριση της ποντιακής γενοκτονίας.
Η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών, ο πρόεδρος της οποίας είχε γνωριστεί και με την ίδια και την κόρη της, θεωρεί χρέος να εκφράσει τη βαθιά της λύπη και τον σεβασμό στη μνήμη της, να ενημερώσει όλα τα μέλη της για την απώλειά της και να γνωστοποιήσει το γεγονός στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο και σ’ όλους τους συλλόγους.
Obituary: Sano Themia Halo (1909-2014) | Armenian Weekly
http://www.armenianweekly.com/2014/…/obituary-sano-themia-halo-1909-20…
3 days ago – Sano Themia Halo, (1909-2014) one of the last survivors of the PonticGreek Genocide in Ottoman Turkey, died peacefully at home in her sleep …
Obituary: Sano Themia Halo (1909-2014) – Gagrule.net
http://www.gagrule.net/obituary-sano-themia-halo-1909-2014/
16 hours ago – Sano Themia Halo, (1909-2014) one of the last survivors of the PonticGreek … Not Even My Name, she became known to Pontic Greeks worldwide, as the Yia Yia … The Ottoman genocide of over three million of their Christian citizens: ….. AFP Photo Only a week after expressing condolences for the 1915 …
The Armenian Weekly – Little Armenia
http://www.littlearmenia.com/news/armenian-weekly.asp
Sano Themia Halo, (1909-2014) one of the last survivors of the Pontic GreekGenocide in Ottoman Turkey, died peacefully at home in her sleep on April 28, …
The Armenian Weekly | Facebook
https://www.facebook.com/ArmenianWeekly?group_id=0
Sano Themia Halo, (1909-2014) one of the last survivors of the Pontic GreekGenocide … #tbt: Scenes from the official dedication of the #Assyrian Genocidememorial in ….. Photo: Charlie Rose: It’s impossible for the Prime Minister of Turkey to …
100 Year Old Survivor of Pontian Genocide – Hellenic …
hellenicgenealogygeek.blogspot.com/…/100-year-old-survivor-of-pontia…
Nov 11, 2009 – “They call her (Sano Halo) the ‘voice and face’ of the Pontic Greeks. … commemorate Pontic Greek heritage, Thea Halo created the Sano Themia Halo … memoirs, biographies and photos pertaining to the genocide as well as …
Armenian Weekly (ArmenianWeekly) on Twitter
https://twitter.com/ArmenianWeekly
View more photos. Reply … The Genocide Report @GenocideReport · 1h … Sano Themia Halo, 104, Pontic #Greek #Genocide survivor, passed away last week.
Not Even My Name: A True Story: Thea Halo … – Amazon.com
http://www.amazon.com › Books › History › Europe › Greece
Would you like to update product info or give feedback on images? … In 1921, onesurvivor, ten-year-old Sano Halo (the author’s mother), was forced … forced me to understand the Pontic, Assyrian, and Armenian genocides it describes in … TheaHalo, and her mother, Sano, nee Themia, with just the right context to make …
Sano Halo Now has her Name on a Greek Passport …
https://groups.google.com/d/topic/hellas-greece/YvJGoNSIgwc
Oct 18, 2009 – Sano Halo Now has her Name on a Greek Passport … Sano Halo, a 100-year-old survivor of the Pontic Greek genocide, shows her … Photo by Nancy Kriz … Pontic Greek heritage, Thea Halo created the Sano Themia Halo …
#TurkeyFailed in killing every #Armenian – we will never …
inagist.com/all/459200658303107072/
Apr 24, 2014 – Sano Themia Halo, 104, Pontic #Greek #Genocide survivor, passed … the picture from #Beirut #Lebanon #ArmenianGenocide pic.twitter.com/ …
Greek citizenship bestowed upon 100-year-old Monroe …
http://www.atour.com/~aahgn/news/20090724a.html
Jul 24, 2009 – 100-year-old Sano Halo’s story is akin to Anne Frank’s saga … Monroe woman who survived the genocide of the Pontic Greeks by …. The national Greek language newspaper, The National Herald, even carried the story and photos of the event … To learn more about the Sano Themia Halo Pontian Heritage ..
[…] η κατηγορία που διατύπωσε κατά Αρμενίων ακτιβιστών η Thea Halo για τις προσπάθειες οικειοποίησης της Γενοκτονίας […]
[…] πολλών άλλων σε μια συνέντευξη-χείμαρρο που έδωσε η Sano Halo στο περιοδικό «Πανσέληνος» της […]
«Στην Ελλάδα νιώθω σαν μία από εσάς»
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2016 08:26 E-mail Εκτύπωση
halo sano thea«Οι Τούρκοι μού οφείλουν μια πολύ μεγάλη, πραγματικά μεγάλη συγγνώμη. Ούτε καν μια μικρή συγγνώμη, αλλά μια μεγάλη συγγνώμη, που πήραν μακριά μου όλους όσους αγαπούσα.» Sano Halo (1909-2014), συνέντευξη περιοδικό «Πανσέληνος», τ. 88, 13 Μαΐου 2001
Της Ελένης Κορόβηλα
Η Ευθυμία Βαρυτιμίδου (ή Βαρυτιμιάδου), που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της ως Sano Halo, πέθανε στις ΗΠΑ σε ηλικία 105 ετών. Είχε γεννηθεί στον Άγιο Αντώνιο Κοτυώρων (Ορντού) του μικρασιατικού Πόντου. Το 1919 εκδιώχθηκε μαζί με χιλιάδες Πόντιους από την πατρίδα της και πήρε τον δρόμο της προσφυγιάς. Οι κάτοικοι του δικού της χωριού και των γειτονικών εκτοπίστηκαν, το δεκάχρονο κορίτσι βρέθηκε μόνο στο Κουρδιστάν κι από κει στο Χαλέπι της Συρίας, όπου βρήκε καταφύγιο σε μια οικογένεια Ασσυρίων. Το 1925 μετανάστευσε στην Αμερική με τον σύζυγό της, τον Ασσύριο Αβράαμ Χάλο.
Με τη μαρτυρία της, που καταγράφηκε στο πολυδιαβασμένο βιβλίο της κόρης της Thea Halo Ούτε το όνομα μου (Γκοβόστης, 2001) συνέβαλε ώστε να γίνει διεθνώς γνωστή και να αναγνωριστεί η γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών που ξεκίνησαν οι Νεότουρκοι και ολοκλήρωσαν οι κεμαλικοί, επιχειρώντας τη βίαιη μετατροπή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε τουρκικό έθνος-κράτος. Το 2009 το ελληνικό κράτος απέδωσε στην Ευθυμία Βαρυτιμιάδου, όπως και στην κόρη της Θία Χάλο, την ελληνική ιθαγένεια. «Οι αλλοδαπές Χάλο Σάνο και Χάλο Θία-Μάρθα προσέφεραν εξαιρετικές υπηρεσίες στην Ελλάδα…». Ορκίστηκαν στο γενικό προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, ενώ η διαδικασία ολοκληρώθηκε λίγους μήνες αργότερα με την εγγραφή τους στο Δημοτολόγιο του Δήμου Αθηναίων.
Η Θία Χάλο βρίσκεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα και είχαμε μαζί της μια σύντομη συνομιλία.
Το τελευταίο διάστημα έχουμε γίνει μάρτυρες προσφυγικών ροών χωρίς προηγούμενο, ιδίως από τη Μέση Ανατολή. Η Ευρώπη μπροστά σε αυτήν την κρίση εμφανίζεται διχασμένη. Πιστεύετε ότι η Αμερική θα έπρεπε να αναλάβει περισσότερες πρωτοβουλίες σε πολιτικό ή ανθρωπιστικό επίπεδο;
Η κοινή λογική λέει ότι αν χαλάσεις κάτι, πρέπει να το πληρώσεις. Είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ότι η ΗΠΑ και η Βρετανία είναι οι χώρες που ευθύνονται πρωτίστως για την προσφυγική κρίση και παρ’ όλα αυτά είναι οι χώρες που κατ’ αναλογία με το χάος που έχουν προκαλέσει σε τόσους αθώους στη Μέση Ανατολή αναλαμβάνουν το μικρότερο βάρος από τις συνέπειες των πολεμοκάπηλων αποφάσεών τους. Ας πάρουμε για παράδειγμα την καταστροφή του Ιράκ στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Όταν ρωτήθηκε για τις παρατεταμένες κυρώσεις των Ηνωμένων Εθνών που οδήγησαν στον θάνατο περισσότερα από ένα εκατομμύριο παιδιά στο Ιράκ, η τότε Υπουργός Εξωτερικών, η Madeleine Albright, απάντησε: «Θεωρούμε ότι άξιζε τον κόπο». Μπορεί κανείς να αναρωτηθεί αν θα ήταν ίδια η απάντησή της αν το δικό της παιδί βρισκόταν ανάμεσα στους νεκρούς. Με μια τέτοια άσπλαχνη απάντηση να βγαίνει από τα χείλη μιας ανώτατης αξιωματούχου των ΗΠΑ, ποιος μπορεί να εκπλαγεί με την οργή και το μίσος που θα ένιωσαν στο άκουσμά της όσοι άμεσα επλήγησαν;
Οι Έλληνες πρέπει να νιώθουν περηφάνια για την ανθρωπιστική στάση τους σε μια ανθρώπινη τραγωδία για την οποία δεν ευθύνονται καθόλου.
Ακολούθησε η αδικαιολόγητη εισβολή στο Ιράκ το 2003, η οποία βασίστηκε σε επιπλέον ψευδείς ισχυρισμούς για την ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής. Ωστόσο, ακόμη και η καταστροφή του Ιράκ δεν είναι ο επίλογος αυτής της ιστορίας. Ο δημοσιογράφος Seymour Hersh αποκάλυψε μια βαθύτερη ιστορία: «μια μυστική συμφωνία διημείφθη μεταξύ των κυβερνήσεων Obama και Erdogan… [μετά την καταστροφή της Λιβύης] η CIA, με την υποστήριξη της ΜI6, θα ήταν υπεύθυνη για την προμήθεια όπλων από το οπλοστάσιο του Καντάφι στη Συρία». Αυτό συνέβη κατά τη θητεία της Hilary Clinton στο Υπουργείο των Εξωτερικών. Στόχος ήταν η αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία η οποία θα επιτυγχανόταν με τον εξοπλισμό των επαναστατών που μάχονταν εναντίον της συριακής κυβέρνησης. Το χάος που δημιουργήθηκε άνοιξε τον δρόμο στον ISIS.
Οπότε, η απάντησή μου στην ερώτησή σας είναι αυτή: Φυσικά οι ΗΠΑ, η Βρετανία, ακόμη και η Τουρκία πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη της στέγασης, της ένδυσης, της σίτισης και της υποδοχής των Σύρων, των Ιρακινών και όλων των προσφύγων που εισρέουν στην Ευρώπη εξαιτίας της αθέμιτης και ανάλγητης πολιτικής τους. Οφείλουν επίσης να ανοικοδομήσουν τις χώρες που κατέστρεψαν ώστε κάποτε αυτοί οι άνθρωποι να είναι σε θέση να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Η Ελλάδα όπως και άλλες χώρες που λειτουργούν ως χώρες υποδοχής αντιμετωπίζουν και οι ίδιες τεράστια οικονομικά προβλήματα, και ωστόσο φροντίζουν για τους πρόσφυγες σε πολλά επίπεδα. Πρέπει να νιώθουν περηφάνια για την ανθρωπιστική στάση τους σε μια ανθρώπινη τραγωδία για την οποία δεν ευθύνονται καθόλου. Και, μάλιστα, η Ελλάδα ορισμένες φορές δέχεται επικρίσεις ότι δεν κάνει αρκετά. Μα οι ανάγκες είναι τέτοιες που όλες οι χώρες οφείλουν να συνδράμουν, ανεξαρτήτως ευθυνών.
Καλό είναι, επίσης, να θυμηθούμε ότι πολλοί από τους πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τη Συρία εξαιτίας του πολέμου είναι απόγονοι των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής και Κεμαλικής Τουρκίας οι οποίοι επιβίωσαν από τη γενοκτονία που στοίχισε τη ζωή σε τρία εκατομμύρια Έλληνες, Ασσυρίους και Αρμενίους.
Από τη συγγραφή του βιβλίου «Ούτε το Όνομά μου», στο οποίο διηγηθήκατε τον ξεριζωμό της μητέρας σας όταν ήταν παιδί, τι έχει αλλάξει στις συνειδήσεις των ανθρώπων όσον αφορά τις σφαγές των χριστιανικών πληθυσμών στην Τουρκία τον περασμένο αιώνα; Έχει επέλθει κάποια ευαισθητοποίηση;
halo exofylloΠιστεύω πως ναι, ιδίως μετά το ψήφισμα του IAGS το 2007, το οποίο κατέθεσα και υποστήριξα μαζι με τον ακαδημαϊκό Adam Jones. To 2010 η Σουηδία ήταν η πρώτη χώρα που εξέδωσε ψήφισμα με το οποίο η θανάτωση όλων των χριστιανικών πληθυσμών –Ελλήνων, Ασσυρίων και Αρμενίων– αναγνωρίστηκε επισήμως ως γενοκτονία. Το 2013, το Κοινοβούλιο της Ουαλίας έκανε το ίδιο, και ακολούθησαν η Ολλανδία, η Αυστρία και η Αρμενία το 1915. Ακόμη και ο Πάπας έκανε αναφορά στα θύματα της γενοκτονίας. Είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν κι άλλες χώρες.
Τι άνθρωπος ήταν η μητέρα σας; Ως παιδί νιώθατε το βάρος που κουβαλούσε;
Η μητέρα μου ποτέ δεν ήθελε να μας επιβαρύνει με τη δική της τραγωδία. Φυσικά μας είχε πει ότι έχασε ολόκληρη την οικογένειά της σε πορείες θανάτου έξω από την Τουρκία. Αλλά όταν ήμασταν παιδιά δεν μας έλεγε τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Κυρίως μας μιλούσε για τα ποντιακά ελληνικά έθιμα.
Πώς και γιατί αποφασίσατε να γράψετε την ιστορία της;
Όταν ήμουν παιδί έδωσα στη μητέρα μου την υπόσχεση να την πάω στην Τουρκία κάποια μέρα για να βρει το σπίτι της. Το 1989 αποφάσισα να εκπληρώσω την υπόσχεση. Τη στιγμή όμως που πάτησα σε εκείνα τα εδάφη ένιωσα ότι ήμουν συνδεδεμένη με μια κληρονομιά για την οποία αγνοούσα σχεδόν τα πάντα. Και τότε θέλησα να μάθω τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια. Η μητέρα μου συνήθιζε να λέει: «Αν μπορούσα να γράψω θα έλεγα σε όλον τον κόσμο τι μας συνέβη». Ήθελε ο κόσμος να γνωρίσει την οικογένεια και τον λαό της γιατί τους αγαπούσε βαθιά. Όταν πάτησα τα χώματα αυτά που κάποτε ήταν το σπίτι της, αποφάσισα να γίνω η φωνή της και να πω την ιστορία της στον κόσμο.
Επισκεφθήκατε την Τουρκία με τη μητέρα σας, τη Sano Halo. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ξεριζώθηκαν βίαια από τα σπίτια τους δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να γυρίσουν πίσω κι έφυγαν με τον καημό των χαμένων πατρίδων. Βοήθησε το ταξίδι της επιστροφής της μητέρα σας και, αν ναι, πώς;
Πιστεύω ότι ησύχασε κάθε έγνοιά της ότι κάτι μπορεί να υπήρχε πίσω για το οποίο να έπρεπε να γυρίσει. Ήταν πολύ σημαντικό ταξίδι, όχι μόνο για τη μητέρα μου αλλά και για μένα. Αρχικά πίστευα ότι απλώς θα τη συνόδευα σε ένα ταξίδι της. Αλλά όταν πάτησα τη γη αυτή, κατάλαβα για πρώτη φορά ότι το ταξίδι εκείνο ήταν και δικό μου. Χωρίς αυτό το ταξίδι, η ιστορία της, που είναι και ιστορία εκατομμυρίων θυμάτων της ποντιακής και ασσυριακής γενοκτονίας, δεν θα είχε ειπωθεί… τουλάχιστον όχι από εμένα. Η μητέρα μου, επίσης, είχε για πρώτη φορά την ευκαιρία να διηγηθεί με λεπτομέρειες τα όσα είχαν συμβεί κι εγώ με τη σειρά μου να τα πω στον κόσμο.
Πρόσφατα, ο Υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης έκανε λόγο για εθνοκάθαρση και όχι για γενοκτονία όσον αφορά τον ποντιακό ελληνισμό. Πώς σας κάνουν να νιώθετε δηλώσεις σαν αυτήν;
Όπως ίσως ήδη γνωρίζετε, έχω ήδη πάρει θέση για την ατυχή διατύπωση του κύριου Φίλη. Είναι κρίμα ο Υπουργός Παιδείας που είναι υπεύθυνος για τη διαπαιδαγώγηση των ελληνόπουλων να δείχνει τόσο βαθιά άγνοια για ένα από τα πιο σπουδαία ιστορικά γεγονότα που κατέστρεψε τις ζωές τόσων Ελλήνων και άλλαξε τον ρουν της ιστορίας. Φανταστείτε μόνο μια υπερδύναμη να αποφασίζει να καταλάβει την Ελλάδα διά της βίας, να εκδιώκει τους Έλληνες από τη γη που για αιώνες είναι η πατρίδα τους και να σφαγιάζει και το μισό πληθυσμό στο μεταξύ. Αυτό συνέβη στους Πόντιους και τους άλλους Έλληνες της Μικράς Ασίας, τους Ασσύριους και τους Αρμένιους που ζούσαν για τρεις και τέσσερις χιλιετίες στα εδάφη της Μικράς Ασίας. Το 1914, 2.500.000 Έλληνες ζούσαν στην Ασιατική Τουρκία. Περίπου 700.000 εξ αυτών ήταν Ελληνοπόντιοι. Τουλάχιστον 1.200.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Θράκης δολοφονήθηκαν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο – 353.000 εξ αυτών ήταν Ελληνοπόντιοι. Ο μίσος δηλαδή πληθυσμός. Ο Υπουργός Παιδείας της Ελλάδας θα έπρεπε να δέχεται τα ερευνητικά πορίσματα εκατοντάδων κορυφαίων μελετητών γενοκτονίας ανά τον κόσμο. Διαφωνούν αρκετά μαζί του ώστε να έχουν εκδώσει μία διακήρυξη που βεβαιώνει τη γενοκτονία τόσο των Ποντίων όσο και των άλλων Ελλήνων της Μικράς Ασίας και Ασσυρίων στην Οθωμανική Τουρκία μεταξύ 1914 και 1923. Η Σουηδία τα δέχεται. Η Ολλανδία το ίδιο. Η Αυστρία και άλλες χώρες επίσης. Μήπως ο κύριος Φίλης πιστεύει ότι εκείνος είναι μοναδικός γνώστης της πραγματικής ιστορίας;
Στην Τουρκία, όπως θα γνωρίζετε, πολλοί υποδέχθηκαν ζεστά τη μητέρα μου κι εμένα.
Πού νιώθετε ότι είναι το «σπίτι» σας;
Από πολύ μικρή ήθελα να δω τον κόσμο. Και ίσως επειδή δεν γνώριζα ως παιδί και ως έφηβη τα πάντα για την καταγωγή μου, ένιωθα και λίγο πολίτης του κόσμου. Έχω επισκεφθεί πολλές χώρες, όπως την Ελλάδα, τη Ισπανία, το Μαρόκο, την Αίγυπτο, την Τουρκία, την Κίνα και το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης. Έχω ζήσει για μεγάλο διάστημα σε πολλές χώρες. Πολλές χώρες είχαν πολύ διαφορετική κουλτούρα από τη δική μου, ωστόσο για διαφορετικούς λόγους σε πολλές απ’ αυτές ένιωθα σαν το σπίτι μου. Πιστεύω ότι τις χώρες τις κάνουν οι άνθρωποι που ζουν σε αυτές. Στα ταξίδια μου ανακάλυψα ότι, παρόλες τις πολιτισμικές διαφορές, οι άνθρωποι λίγο-πολύ νοιαζόμαστε για τα ίδια πράγματα. Ισπανίδες που δεν με γνώριζαν με υπερασπίζονταν, μόνο και μόνο επειδή ήμουν «μια γυναίκα μόνη». Οι Ισπανοί επίσης με βοήθησαν όταν το αμάξι μου χάλασε. Στο Μαρόκο και την Αίγυπτο μού φέρθηκαν σαν να ήμουν αδελφή τους. Συνάδελφοι καλλιτέχνες με φιλοξένησαν στη Γερμανία. Στην Ιταλία, όταν χάλασε το αμάξι μου, ένας άγνωστος βρήκε ένα ασφαλές μέρος για να το αφήσω και μετά οδήγησε για εκατοντάδες χιλιόμετρα προκειμένου να προλάβω το τρένο μου στη Ρώμη και από εκεί το αεροπλάνο για την Κίνα. Στην Κίνα γέλασα με τους Κινέζους που απορούσαν με την άνεσή μου με τα chop sticks. Στην Τουρκία, όπως θα γνωρίζετε, πολλοί υποδέχθηκαν ζεστά τη μητέρα μου κι εμένα. Φυσικά αυτά συνέβαιναν τις δεκαετίες του ’60, του ’70, του ’80, προτού ο κόσμος βυθιστεί στο χάος. Τώρα στην Ελλάδα είμαι ευγνώμων γιατί με κάνετε να νιώθω σαν μία από εσάς.
Πιστεύω σε αυτό που λέει ο John Donne στο ποίημά του:
Κανένας άνθρωπος δεν είναι μόνος του ένα Νησί ακέραιο και ξεχωριστό·
κάθε άνθρωπος είναι ένα κομμάτι της Ηπείρου, ένα κομμάτι της ενδοχώρας·
αν η θάλασσα πάρει μαζί της ένα σβόλο χώμα, η Ευρώπη λιγοστεύει, σαν να ήταν ένα Ακρωτήρι ή σαν να ήταν ένας Πύργος, φίλων σου ή δικός σου·
ο θάνατος του κάθε ανθρώπου με λιγοστεύει, γιατί ανήκω στην Ανθρωπότητα.
Γι’ αυτό, μη στέλνεις ποτέ να ρωτήσεις για ποιον χτυπά η καμπάνα· για σένα χτυπά.
John Donne, Λονδίνο 1572 – 1631
*Η συγγραφέας του βιβλίου Ούτε το όνομά μου Θία Χάλο θα συναντήσει το κοινό την Παρασκευή 11 Μαρτίου, στις 7μμ στο βιβλιοπωλείο «Εν Πλω», Χαριλάου Τρικούπη 6-10, Αθήνα.
http://www.bookpress.gr/sinenteuxeis/ellines-ii/halo-thea-gkobostis-oute-to-onoma-mou?utm_source=Newsletter&utm_medium=email