Ένα παλιό άρθρο: Η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα μια αναδημοσίευση ενός παλιού μου κειμένου στην «Καθημερινή» (Κυριακή 3 Ιουνίου 2001), που ξεκινά με μια πολύ σημαντική μαρτυρία του του Στάθη Χριστοφορίδη για τη σφαγή των Αρμενίων του Πόντου από τους Νεότουρκους το 1915. Αναδημοσιεύω το άρθρο στη συνέχεια. Η πρόσφατη ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από το Βατικανό και η αναφορά στο δράμα των Ελλήνων της Ανατολής και των Ασσυροχαλδαίων κάνει επίκαιρη κάθε αναφορά στο μεγάλο αυτό ιστορικό ζήτημα ..
Η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο
Ακόμη και οι σύμμαχοι των Τούρκων επιβεβαιώνουν τις συγκλονιστικές μαρτυρίες όσων επέζησαν από τους διωγμούς του 1916-18
Του Βλάση Αγτζίδη*
Το 1914 ξεκίνησαν οι μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης. Το 1915 έγινε η γενοκτονία των Αρμενίων με ενάμισι εκατομμύριο νεκρούς, ενώ το 1916 άρχισε η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο.
Η σφαγή των Αρμενίων τρομοκράτησε τους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι κατάλαβαν ότι θα ήταν τα επόμενα θύματα. Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία του Στάθη Χριστοφορίδη που υπήρξε, το 1915, ακούσιος μάρτυρας της σφαγής των αρμενοπαίδων της Τραπεζούντας. Αναφέρει ότι οι σφαγείς φώναζαν: «Αμποτε και ς’ σού Ρωμανίων! Ατουνούς πα’ αέτς’ θα ‘φτάμε!» (Αμποτε και στων Ελλήνων! Και αυτούς έτσι θα κάνουμε). Και τελειώνει την αφήγησή του ο Χριστοφορίδης «Υστερνά ασ’ έναν χρόνον, εμάς πα’ εκατάστρεψαν».
Οι Τούρκοι στον Πόντο άρχισαν με την επιστράτευση όλων των ανδρών από 15 έως 45 ετών και την αποστολή τους στα Τάγματα Εργασίας. Η πλειονότητά τους στάλθηκε στις περιοχές μεταξύ Σεβάστειας και Βαν για την κατασκευή δρόμων. Παράλληλα αμφισβήτησαν το δικαίωμα των Ελλήνων να ασκούν ελεύθερα τα επαγγέλματά τους και επιπλέον απαγόρευσαν στους μουσουλμάνους να συνεργάζονται επαγγελματικά με τους Έλληνες με την ποινή της τιμωρίας από τις στρατιωτικές Αρχές. Κατ’ αρχάς οι άτακτες ορδές των Τούρκων επιτίθονταν στα απομονωμένα ελληνικά χωριά κλέβοντας, φονεύοντας, αρπάζοντας τα νέα κορίτσια και καίγοντάς τα. Οι διαπιστώσεις αυτές έγιναν στις 4 Σεπτεμβρίου 1917 από το 2ο Γραφείο του γαλλικού Γενικού Επιτελείου Στρατού και δημοσιεύτηκαν από τον ερευνητή Χ. Τσιρκινίδη.
Εκτοπίσεις πληθυσμού
Σε έγγραφο του Αυστριακού υπουργού Εξωτερικών προς το Βερολίνο αναφέρονται τα εξής για την πολιτική των συμμάχων τους: «Η πολιτική των Τούρκων είναι μέσω μιας γενικευμένης καταδίωξης του ελληνικού στοιχείου, να εξοντώσει τους Έλληνες ως εχθρούς του κράτους, όπως πριν τους Αρμένιους. Οι Τούρκοι εφαρμόζουν τακτική εκτόπισης των πληθυσμών, δίχως διάκριση και δυνατότητα επιβίωσης, απ’ τις ακτές στο εσωτερικό της χώρας, ώστε οι εκτοπιζόμενοι να είναι εκτεθειμένοι στην αθλιότητα και τον θάνατο από πείνα. Τα εγκαταλειπόμενα σπίτια των εξοριζομένων λεηλατούνται από τα τούρκικα τάγματα τιμωρίας ή καίονται και καταστρέφονται. Και όλα τα άλλα μέτρα, τα οποία εις τους διωγμούς των Αρμενίων ευρίσκοντο εις ημερησίαν διάταξιν, επαναλαμβάνονται τώρα εναντίον των Ελλήνων».
Το σύνολο των διπλωματικών εγγράφων από τη Βιέννη και το Βερολίνο που αφορούν τη γενοκτονία των Ελλήνων στον Μικρασιατικό Πόντο μέχρι το 1918 δημοσιεύτηκαν από τον ιστορικό Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, με τίτλο «Γενοκτονία στον Εύξεινο Πόντο. Διπλωματικά Εγγραφα από τη Βιέννη (1909-1918)» και εκδόθηκαν από την Εύξεινο Λέσχη Θεσσαλονίκης το 1995. Στα έγγραφα αυτά φαίνεται καθαρά ότι οι Αυστρογερμανοί διαπίστωναν ότι η πολιτική της γενικευμένης εθνικής εκκαθάρισης υπαγορεύτηκε από την παντουρκιστική ιδεολογία που τότε κυριαρχούσε στους τουρκικούς πληθυσμούς, καθώς και από «…τη βουλιμία των Τούρκων για την πλούσια ελληνική περιουσία».
Πρωτοφανείς μεθόδους
Οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν πρωτοφανείς μεθόδους για την εξόντωση των Ελλήνων, όπως την εκτόπιση των πληθυσμών μέσα στον χειμώνα, χωρίς να επιτρέψουν στους εκτοπιζόμενους να πάρουν μαζί τους ούτε τρόφιμα, ούτε στρώματα. Δεν επέτρεπαν τη στάθμευση των εκτοπιζομένων σε κατοικημένα μέρη, αλλά μόνο σε μέρη έρημα και εκτεθειμένα στις χειμερινές συνθήκες, με βασικό στόχο την εξόντωσή τους, εφόσον θα ήταν αναγκασμένοι να διαμένουν στην ύπαιθρο και επιπλέον δεν θα μπορούσαν να προμηθευτούν τρόφιμα. Απαγόρευαν στους εκτοπιζόμενους να δώσουν βοήθεια στους γέρους γονείς ή στα ανήλικα παιδιά και στους αρρώστους, οι οποίοι εγκαταλείπονταν στα φαράγγια και στα δάση και πέθαιναν από την πείνα ή αποτελειώνονταν από τους στρατιώτες.
Τα κυβερνητικά και αστυνομικά όργανα οδηγούσαν τους μετατοπιζόμενους σε ειδικούς λουτρώνες, οι οποίοι ιδρύθηκαν δήθεν για στρατιωτικούς λόγους. Εκεί τους εξανάγκαζαν να λουσθούν με την επίκληση λόγων υγιεινής. Έβαζαν κατά εκατοντάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά στα λουτρά, γυμνούς με θερμοκρασία 40 βαθμών. Τα ενδύματά τους εν τω μεταξύ λεηλατούνταν.
Όταν έβγαιναν από το λουτρό, τους εξανάγκαζαν να παρατάσσονται στο χιόνι και με θερμοκρασία κάτω του μηδενός και να περιμένουν επίσκεψη του αστυνόμου για καταμέτρηση, ο οποίος ποτέ δεν ερχόταν πριν από μια ώρα. Έπειτα άλλη μια ώρα περίμεναν τον γιατρό για ιατρική επιθεώρηση. Κατά την επιθεώρηση χαρακτηρίζονταν άρρωστοι οι νεώτεροι και υγιέστεροι, οι οποίοι θανατώνονταν κατά την αποστολή στο νοσοκομείο.
Ήταν τέτοια η ένταση και η έκταση των διωγμών, ώστε ακόμη και οι σύμμαχοι των Τούρκων διατύπωσαν εγγράφως τις αντιρρήσεις τους. Ο μαρκήσιος Pallavicini έγραφε τον Ιανουάριο του 1918: «Είναι σαφές ότι οι εκτοπισμοί του ελληνικού στοιχείου δεν υπαγορεύονται ουδαμώς από στρατιωτικούς λόγους και επιδιώκουν κακώς εννοουμένως πολιτικούς σκοπούς». Την ίδια άποψη εξέφραζαν και σώφρονες Τούρκοι, όπως ο Βεχήπ πασάς, ο οποίος υποστήριζε ότι ο εκτοπισμός των Ελλήνων ήταν περιττός από στρατιωτικής άποψης.
Σχεδόν συγχρόνως ο Αυστριακός πρόξενος της Αμισού Kviatofski ανέφερε σε υπηρεσιακή του επιστολή ότι ο εκτοπισμός των Ελλήνων της ποντιακής παραλίας βρισκόταν στο πλαίσιο του προγράμματος των Νεοτούρκων, με το οποίο επεδιώκετο η εξασθένηση του χριστιανικού στοιχείου.
Θεωρούσε ο ίδιος ότι η καταστροφή αυτή θα είχε μεγαλύτερη απήχηση στην Ευρώπη απ’ ό,τι οι σφαγές που είχαν διαπράξει κατά των Αρμενίων. Οι φόβοι του Kviatofski εδράζονταν στη διαπίστωσή του ότι η καθολική εξόντωση του ελληνικού στοιχείου ήταν επιθυμία του τουρκικού λαού. Εξάλλου του είχε ειπωθεί από ανώτερους Τούρκους ότι: «Τελικά πρέπει να κάνουμε με τους Έλληνες ό,τι κάναμε με τους Αρμένιους… Πρέπει με τους Έλληνες τώρα να τελειώνουμε»……
Οι ευθύνες του Κεμάλ
Η δεύτερη φάση της γενοκτονίας πραγματοποιήθηκε την περίοδο του ελληνοτουρκικού πολέμου και διαπράχθηκε με την απόλυτη ευθύνη της κεμαλικής ηγεσίας. Σε αναφορά που έγραψε το 1921 ο Gemal Mousket, νομικός σύμβουλος του σουλτάνου, πριν από την τελική επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, αναφέρονται τα εξής: «Η κυβέρνηση της Αγκύρας αποφάσισε ότι αρχικά οι Έλληνες των περιοχών Ανταπαζάρ και Κάλτρα, και μετέπειτα οι Έλληνες του Πόντου θα σφαγιαστούν και θα εξολοθρευτούν. Ανέθεσε (ο Κεμάλ Πασά) στον Γιαβούρ Αλί να κάψει ολοκληρωτικά το ελληνικό χωριό που βρίσκεται κοντά στο Γκεΐβ και να σκοτώσει όλους τους κατοίκους του. Η τραγωδία διήρκεσε δύο ημέρες. Το χωριό με τα δώδεκα εργοστάσια και τα ωραία κτίρια έγινε σκουπιδότοπος. Το 90% των κατοίκων είτε σφαγιάστηκε είτε κάηκε. Οι λίγοι που κατάφεραν να δραπετεύσουν για να σωθούν έφυγαν στα βουνά.
Για να διατηρήσει τους τσέτες του ο Μουσταφά Κεμάλ αναγκάστηκε να βρει κάποια άλλη περιοχή που θα έκαναν επίθεση. Γι’ αυτό το σκοπό, πήγε στην περιοχή του Πόντου. Οι σφαγές, οι λεηλασίες και η γενική εξολόθρευση των κατοίκων της περιοχής αυτής κράτησε από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Αύγουστο. Οι εκτοπίσεις και οι δολοφονίες διαπράχθηκαν με την ημιεπίσημη συμμετοχή του στρατού και του διοικητικού προσωπικού…».
«Οι Τούρκοι μού οφείλουν μια συγγνώμη»
«Οι Τούρκοι μού οφείλουν μια πολύ μεγάλη, πραγματικά μεγάλη συγγνώμη. Ούτε καν μια μικρή συγγνώμη, αλλά μια μεγάλη συγγνώμη, που πήραν μακριά μου όλους όσους αγαπούσα. Ο,τι είχα. Είχαμε τη γη μας, τα ζώα μας, τις αγελάδες μας, τις κότες μας, είχαμε τις δουλειές μας, και όμως μας έκαναν να πεθάνουμε στο δρόμο. Αυτό που έκαναν ήταν θηριώδες, να καταστρέψουν οικογένειες και περιουσίες. Δεν θα μπορούσα ποτέ μου να ξεχάσω. Θέλω να θυμάμαι την οικογένειά μου. Αλλιώς θα ήταν σα να ξεχνούσα τους ανθρώπους μου. Δεν θα το κάνω ποτέ αυτό». Αυτά δήλωσε μεταξύ πολλών άλλων σε μια συνέντευξη-χείμαρρο που έδωσε η Sano Halo στο περιοδικό «Πανσέληνος» της Θεσσαλονίκης.
Η 90χρονη σήμερα Sano -Ευθυμία ήταν το ελληνικό της όνομα- είναι η μόνη που επέζησε από την οικογένειά της που εκτοπίστηκε από τον Άγιο Αντώνιο της Κερασούντας στο εσωτερικό της Ανατολίας. Δεκάχρονο κορίτσι βρέθηκε ολομόναχο στο Χαλέπι της Συρίας, όπου την περίθαλψε μια οικογένεια Ασσυρίων. Παντρεύτηκε έναν Ασσύριο, με τον οποίο μετανάστευσε στην Αμερική το 1925.
Η τραγική της ιστορία έγινε γνωστή με το βιβλίο «Not even my name» και υπότιτλο «From a death march in Turkey to a new home in America. Α young girl’s true story of genocide and survival». («Ούτε καν το όνομά μου. Από την πορεία θανάτου στην Τουρκία σε ένα νέο σπίτι στην Αμερική. Η αληθινή ιστορία της Γενοκτονίας και της επιβίωσης ενός μικρού κοριτσιού».). Το βιβλίο γράφτηκε από την κόρη της Thea Halo και εκδόθηκε από τον εκδοτικό κολοσσό των ΗΠΑ Picador της Saint Martin’s Press. Το βιβλίο έγινε μπεστ σέλερ στην Αμερική.
Η ελληνική έκδοση κυκλοφορεί αυτές τις μέρες από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Η μεταφράστρια Μαρίνα Φράγκου, τρίτης γενιάς Ελληνοαμερικανίδα, που εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή σε θέματα ανθρωπογεωγραφίας, υποστηρίζει ότι: «Πρωτεύουσας σημασίας είναι το γεγονός ότι η αγγλική έκδοση στην Αμερική προηγήθηκε της ελληνικής και μάλιστα από έναν εκδοτικό οίκο κολοσσό, όπως είναι η Picador της Saint Martin’s Press. Αυτό θα πρέπει να συνεκτιμηθεί με το γεγονός ότι οι εκδόσεις βιβλίων στις ΗΠΑ από μεγάλους εκδοτικούς οίκους είναι δύσκολες και απαιτούν πολύ περισσότερα πειστήρια απ’ ό,τι οι εκδόσεις στην Ελλάδα. Συνηθίζεται να λέγεται ότι οι Αμερικανοί εκδότες δέχονται να αναλάβουν μία έκδοση, μόνο αν ο συγγραφέας έχει άλλο, προηγούμενο, μπεστ σέλερ βιβλίο ή αν πρόκειται για επανέκδοση κλασικών συγγραφέων. Συνεπώς, το ευτυχές αποτέλεσμα είναι ότι το βιβλίο της Halo προσέγγισε κατευθείαν το μεγάλο αναγνωστικό κοινό και όχι κάποιες περιθωριακές, ακαδημαϊκές ή ομογενειακές ομάδες του πληθυσμού, ενώ για την έκδοσή του γράφτηκαν κριτικές και δημοσιεύτηκαν παρουσιάσεις στα μεγάλα mainstream ΜΜΕ των ΗΠΑ».
* Ο κ. Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
αγαπητε κ.αγτζιδη βρηκα αυτο που κυκλοφορει στο ιντερνετ
αληθευει, ειναι ιστορικο γεγονος ή ειναι ηρωικες φαντασιωσεις δικων μας?????
αν αληθευει γιατι δεν το ξερουμε ολοι αυτο το σπουδαιο ηρωικο κατορθωμα και γιατι δεν διδασκεται παντου?
Στις 23 Φεβρουαρίου 1923 οι Ποντιοι ανταρτες μαχητες με νυκτερινή καταδρομική ενέργεια που σχεδιάστηκε και εκτελέσθηκε χάρη στην μέχρι θανάτου τόλμη εννέα παλικαριών που κατάφεραν και διείσδυσαν στις τουρκικές γραμμές,συλλαμβάνονται ο στρατηγός Τζεμάλ Τζεβίτ,ο υπαρχηγός του Χουσεϊν Τοπούζογλου και άλλοι 17 επιτελικοί αξιωματικοί!
Όλοι τους εκτελέσθηκαν δια λογχισμού επιτόπου με τη κατηγορία «Εκ προθέσεως γενοκτονία σε βάρος των Ελλήνων του Πόντου». Σε διπλανές σκηνές οι ριψικίδυνοι αντάρτες βρήκαν και ελευθέρωσαν 65 Ελληνίδες που είχαν απαχθεί για να εξυπηρετούν τα άρρωστα γούστα των μογγόλων… Τον ίδιο μήνα ο ηττηθείς του καλοκαιριού του 1921, Λιβά πασάς ζήτησε ανακωχή…
Δεν νομίζω ότι υπάρχει τέτοιο πραγματικό γεγονός. Που το βρήκατε; Ποιός είναι ο καπετάνιος που το οργάνωσε;
Τουλάχιστον δεν αναφέρεται σε δύο σχετικά βιβλία για το ποντιακό αντάρτικο: Γ.Θ. Αντωνιάδη-Π.Τανιμανίδη, «Το αντάρτικο στον Πόντο», 1992 και Αχ. Ανθεμίδη «Τα απελευθερωτικά στρατεύματα του ποντιακού ελληνισμού», 1998. Αντιθέτως περιγράφεται η άσχημη κατάσταση των ανταρτών μετά την ελληνική ήττα του Αυγούστου του 1922.
Ο Ανθεμίδης αναφέρει τη συνάντηση του αρχικαπετάνιου Κοτζά-Αναστάς με τον Λίβα πασά τον Σεπτέμβριο του ’23 και τη συμφωνία για την αποχώρηση των ανταρτών λόγω της συνθήκης ανταλλαγής των περιουσιών που ήδη είχε υπογραφεί στη Λωζάννη….
Ανεξάρτητα όμως από το συγκεκριμένο -μάλλον ανύπαρκτο- γεγονός, που αναφέρετε, το αντάρτικο του Πόντου επέδειξε λαμπρές σελίδες αντίστασης απέναντι σ’ ένα σκληρό τουρκικό εθνικισμό, που προσπάθησε να ομογενοποιήσει τον γεωγραφικό του χώρο εξοντώνοντας τις μη μουσουλμανικές κοινότητες.
μαλλον ειναι απο ομιλια του στρατηγου φραγκου που το αναπαραγουν και αλλα σαιτ.και γω πρωτη φορα το ακουω…
http://roykoymoykoy.blogspot.gr/2014/09/4_10.html
http://www.elzoni.gr/html/ent/206/ent.45206.asp
Eίδα το κείμενο. Η επιστημονική διαπραγμάτευση του θέματος δεν είναι το δυνατό του σημείο…. Είναι περισσότερο ένα πολιτικό κείμενο που χρησιμοποιεί ιστορικά στοχεία, άλλα αληθή και άλλα κατασκευασμένα, για να υποστηρίξει το πλαίσιο που ο συγγραφέας έχει επιλλέξει..
Οι εκτοπίσεις και οι σφαγές των Ελλήνων του 1913-1914: Πρόβα για τη Γενοκτονία των Αρμενίων
Του Taner Akçam (*)
Όλες οι διαθέσιμες οθωμανικές πηγές καταδεικνύουν μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια: πριν τον πόλεμο, η Επιτροπή Ένωσης και Προόδου (ΕΕΠ), αφού πρώτα σχεδίασε και έθεσε σε εφαρμογή ένα σχέδιο με στόχο την –με δικά τους λόγια– «απελευθέρωση από τα μη-τουρκικά στοιχεία» της περιοχής του Αιγαίου, στη συνέχεια, και με πρόσχημα τον πόλεμο, επεξέτειναν το εν λόγω σχέδιο ώστε να περιλαμβάνει ολόκληρη την Ανατολία.
Πρωταρχικός στόχος αυτού του σχεδίου, το οποίο μπορεί να περιγραφεί ως «εθνολογική και θρησκευτική ομογενοποίηση» της Ανατολίας στη βάση του τουρκο-μουσουλμανικού πληθυσμού της. Οι δύο βασικοί πυλώνες αυτής της πολιτικής, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως κυβερνητική «πολιτική πληθυσμών και επανακατοίκισης» είχαν ως εξής: ο πρώτος συνεπαγόταν μια «εκκαθάριση» της Ανατολίας από τον μη-μουσουλμανικό πληθυσμό της (αναφερόταν ουσιαστικά στους χριστιανούς), ο οποίος εθεωρείτο ως θανάσιμη απειλή για την ύπαρξη του κράτους, έχοντας μάλιστα χαρακτηριστεί και ως «καρκίνο» στο σώμα της Αυτοκρατορίας· ο δεύτερος ήταν η αφομοίωση (διάβασε: εκτουρκισμός) όλων των μη-τουρκικών και μη-μουσουλμανικών κοινοτήτων της Ανατολίας.
Οι πολιτικές αυτές εφαρμόστηκαν από το 1913 με την ενεργοποίηση ενός «διπλού» μηχανισμού από παράλληλες επίσημες και ανεπίσημες μεθόδους. Ακολουθήθηκε, από τη μία, η επίσημη πολιτική της απέλασης και, από την άλλη, της αναγκαστικής μετανάστευσης. Η πολιτική αυτή αποφασίστηκε και εφαρμόστηκε επίσημα είτε στη βάση του διμερούς πλαισίου περί «ανταλλαγής πληθυσμών» με άλλες χώρες, όπως την Ελλάδα, τη Σερβία και τη Βουλγαρία, είτε ως μονομερής απομάκρυνση και απέλαση, όπως έγινε με την περίπτωση των Αρμενίων. Από την άλλη, έγιναν μια σειρά από μυστικές, ημινόμιμες αλλά επιχορηγούμενες από το κράτος τρομοκρατικές ενέργειες κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της «επίσημης» κρατικής πολιτικής.
Η ΕΕΠ δημιούργησε μια οργανωτική δομή κατάλληλη για τον διττό αυτό μηχανισμό. Στο βασικό κατηγορητήριο εναντίον των μελών της Κεντρικής Επιτροπής της ΕΕΠ, που δικάστηκαν το 1919 από Στρατοδικείο της Κωνσταντινούπολης το 1919, ο εισαγγελέας ανέφερε ότι, σύμφωνα με τη δομή του Ενωτικού Κόμματος και τους τρόπους δράσης του, είχε δημιουργηθεί ένα «μυστικό δίκτυο» (şebeke-yi hafiye) με στόχο την υλοποίηση των παράνομων δραστηριοτήτων του. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, η ΕΕΠ ήταν μια οργάνωση «με δύο αντιφατικές φύσεις» (iki mâhiyet-i mütezâdde): η πρώτη ήταν ορατή και δημόσια, βασιζόταν σε ένα (δημόσιο) πρόγραμμα και καταστατικό (nizâmnâme-i dâhilîye), και η άλλη στηριζόταν στη μυστικότητα και (λειτουργούσε σύμφωνα με άγραφες) προφορικές οδηγίες. /1/
Με τις ανωτέρω πολιτικές, οι οποίες εφαρμόστηκαν μεταξύ των ετών 1913 και 1918, ο εθνικός χαρακτήρας της Ανατολίας μεταμορφώθηκε απόλυτα. Ο πληθυσμός της Ανατολίας /2/ αλλοιώθηκε ολοκληρωτικά κατά τη διάρκεια αυτής της εξάχρονης περιόδου. Το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού (ο οποίος το 1914 υπολογίζεται γύρω στα 7,5 εκατομμύρια ψυχές) είτε εκτοπίστηκε στο εσωτερικό της χώρας, είτε απελάθηκε είτε εκμηδενίστηκε.
Ο «διπλός μηχανισμός» ενεργοποιείται στην περιοχή του Αιγαίου
Οι οθωμανικές αρχές, παράλληλα με τις προσπάθειες να δώσουν ένα επίσημο και νομικό χαρακτήρα στην ανταλλαγή πληθυσμών, οργάνωσαν την διά της βίας απομάκρυνση των χριστιανικών πληθυσμών από τα εδάφη τους, εφαρμόζοντας μια πολιτική τρομοκράτησης και, επιπλέον, όταν κρινόταν αναγκαίο, ακόμα και σφαγές. Ο διπλός μηχανισμός, αφού εφαρμόστηκε για πρώτη φορά εναντίον του ελληνικού πληθυσμού της περιοχής του Αιγαίου της αυτοκρατορίας, θα εφαρμοστεί και πάλι κατά την περίοδο της εκτόπισης και της σφαγής των Αρμενίων. Στα απομνημονεύματα των Kuşçubaşı Eşref, Halil Menteşe, Celal Bayar, αλλά και άλλων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο σ’ αυτά τα γεγονότα, οι συγγραφείς μάς παρέχουν εκτενείς πληροφορίες σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές του μυστικού, παράλληλου σχεδίου αναγκαστικής μετανάστευσης που τέθηκε σε εφαρμογή προτού υπογραφούν και τεθούν σε ισχύ οι επίσημες συμφωνίες. /3/ Ο πρωταρχικός στόχος της κυβερνητικής πολιτικής, ιδιαίτερα στο Αιγαίο και στην Ανατολική Θράκη, ήταν να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των χριστιανών, οι οποίοι εθεωρούντο απειλή για την ασφάλεια του κράτους. Ο Halil Menteşe, στις αναμνήσεις του σχετικά με τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν στην περιοχή του Αιγαίου την άνοιξη του 1914, αναφέρει: «Ο (υπουργός Εσωτερικών) Talat Bey… πρότεινε ότι η χώρα πρέπει να εκκαθαριστεί από εκείνα τα στοιχεία που θεωρούνταν ικανά για προδοσία του κράτους». /4/
Γερμανικά έγγραφα εκείνης της περιόδου καταδεικνύουν ότι ο υπουργός Εσωτερικών μίλησε σε γερμανούς διπλωμάτες με την ίδια ειλικρίνεια: «Ο Talat Bey… εξήγησε χωρίς κανένα δισταγμό ότι η κυβέρνησή (του) επιθυμούσε να χρησιμοποιήσει τον Παγκόσμιο Πόλεμο ως πρόσχημα (ούτως ώστε να μην επιτραπεί σε ξένες χώρες να παρέμβουν), με σκοπό να εκκαθαρίσει τη χώρα από τους εσωτερικούς εχθρούς της – δηλαδή τους χριστιανούς όλων των δογμάτων». /5/ Σύμφωνα με τα λόγια του Kuşçubaşı Eşref, ενός από τους βασικούς πρωταγωνιστές των επιχειρήσεων εθνικής εκκαθάρισης, οι μη-μουσουλμάνοι ήταν «εσωτερικά καρκινώματα» στο σώμα του οθωμανικού κράτους και έπρεπε να «αφαιρεθούν». Το να γίνει αυτό, ισχυρίστηκε, ήταν «υπόθεση εθνικής σημασίας». /6/
Ο κύριος στόχος ήταν να πειστούν οι χριστιανοί χωρικοί να φύγουν, με μέσο τον εκφοβισμό, όπου αυτό ήταν απαραίτητο. Ανάμεσα στις κύριες μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν «η παρακολούθηση, η ταπείνωση, οι δολοφονίες, η παρεμπόδισή τους να καλλιεργούν τη γη τους, η βαριά φορολογία, η κατάσχεση των περιουσιακών τους στοιχείων… η βίαιη επιστράτευση» /7/, πράγματα στα οποία, και λόγω της εφαρμογής του προαναφερθέντος διπλού μηχανισμού, η οθωμανική κυβέρνηση θα μπορεί να δηλώνει στις διαμαρτυρίες της ελληνικής κυβέρνησης και των άλλων ξένων δυνάμεων, ότι δεν έχει καμία συμμετοχή στα τεκταινόμενα.
Οι βίαιες απελάσεις και εκδιώξεις από την περιοχή της Ανατολικής Θράκης άρχισαν την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1913. Οι επιθέσεις εναντίον του ντόπιου χριστιανικού πληθυσμού συνεχίστηκαν όλο το χρόνο, όμως μετά τον Μάρτιο του 1914 άρχισαν να παίρνουν πιο συστηματική μορφή.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των εφαρμοζόμενων πολιτικών ήταν:
1) επιθέσεις σε ελληνικά χωριά και χωρικούς από τις μονάδες της Ειδικής Οργάνωσης, με την κεντρική διοίκηση (κυβέρνηση) να ισχυρίζεται και να ενεργεί σαν να μην έχει καμία σχέση με την όλη υπόθεση
2) εξαναγκασμός ατόμων/πληθυσμών να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους λόγω της τρομοκρατίας και των δολοφονιών
3) άδειασμα ολόκληρων χωριών και στρατολόγηση όλου του ανδρικού πληθυσμού που ήταν σε ηλικία στράτευσης σε τάγματα εργασίας
4) κατάσχεση των ελληνικής ιδιοκτησίας επιχειρήσεων και μεταβίβασή τους σε μουσουλμάνους. /8/
Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1913 το ελληνικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεων έστειλε έναν ολόκληρο ποταμό επιστολών στην Υψηλή Πύλη, διαμαρτυρόμενο για τις διαρκείς επιθέσεις σε ελληνικά χωριά στην περιοχή του Αιγαίου, τις λεηλασίες οικιών, τις άνευ αιτίας κρατήσεις και τις συλλήψεις ατόμων, και την αναγκαστική απέλαση τους. /9/
Μία από τις πλουσιότερες πηγής άντλησης πληροφοριών σχετικά με τη λειτουργία του διπλού συστήματος που η κυβέρνηση είχε θέσει σε εφαρμογή είναι τα απομνημονεύματα των προαναφερθέντων στελεχών της Ειδικής Οργάνωσης. Ο Halil Menteşe, για παράδειγμα, γράφει ότι: «Δεν θα φαινόταν ότι δρουν εξ ονόματος της κυβέρνησης οι κυβερνήτες των επαρχιών και οι κρατικοί υπάλληλοι. Την υπόθεση θα αναλάμβανε η οργάνωση της Επιτροπής (Ένωση και Πρόοδος)…» /10/ Επιπλέον, θα οργανώνονταν συναντήσεις υψηλότερου επιπέδου, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα σωστά άτομα θα επόπτευαν τα γεγονότα και θα διασφάλιζαν ότι όλα εξελίσσονται σύμφωνα με το σχέδιο. Μεγάλο μέρος της ευθύνης για την υλοποίηση του προγράμματος ανέλαβε ο Kuşçubaşı:
«Οι Έλληνες παρενοχλούνταν με διάφορα μέσα και αναγκάζονταν να μεταναστεύουν εξ αιτίας των επιθέσεων και της καταπίεσης που τους ασκούταν. Οι ένοπλες συμμορίες υπό τον διοικητή των Ειδικών Δυνάμεων Kuşçubaşı Eşref Bey… διεξήγαγαν επιδρομές εναντίον των ελληνικών χωριών… Εκείνο το κομμάτι της ελληνικής νεολαίας που μπορούσε να κρατήσει όπλο συνελήφθη με στόχο (την τοποθέτησή του) σε τάγματα εργασίας, ώστε να δουλεύει στην κατασκευή δρόμων, στη δασοκομία και τις οικοδομές». /11/
Οι πληροφορίες που έδωσα ως εδώ είναι ευρέως γνωστές στον ακαδημαϊκό κόσμο. Αυτό που πρόσφατα ανακάλυψα είναι ότι η λειτουργία του διπλού μηχανισμού μπορεί να αποδειχτεί από τα Πρωθυπουργικά Αρχεία.
Η προσπάθεια του Talat Pasha να εμφανίσει τόσο τον εαυτό του όσο και την οθωμανική κυβέρνηση ως ανίδεους σχετικά με τις βίαιες εξώσεις και τις δολοφονίες –μια θέση που στη συνέχεια διαψεύστηκε από τα απομνημονεύματα πολλών Τούρκων που είχαν άμεση εμπλοκή στα παραπάνω γεγονότα– πρέπει να θεωρηθεί απλώς ως ένα άλλο παράδειγμα των πολιτικών του «διπλού μηχανισμού» που περιγράφηκε προηγουμένως. Ένας από τους πρωταγωνιστές αυτών των «εκκαθαριστικών» επιχειρήσεων, ο Kuşçubaşı Eşref, αναφέρει ότι τον καιρό που ο Talat πραγματοποιούσε την περιοδεία του στην περιοχή του Αιγαίου, συναντήθηκε μαζί του κρυφά στη Μαγνησία και ο Talat του είπε: «Προσπαθήστε να μην είστε και τόσο ορατοί τώρα, τουλάχιστον μέχρι εγώ να επιστρέψω (στην Κωνσταντινούπολη)… Να μην έρθετε ούτε στη Σμύρνη κατά τις επόμενες δυο-τρεις μέρες. Προσπαθήστε να μη γίνετε αντιληπτοί από ανατρεπτικά στοιχεία στις παράκτιες περιοχές, όπως επίσης και από ξένες πρεσβείες και προξενεία – ακόμα και αυτά των συμμάχων μας». /12/
(*) Ο Taner Akçam είναι ιστορικός και διδάσκει στο Τμήμα Ιστορίας του Πανεπιστημίου Clark στο Worchester της Μασαχουσέτης. To παραπάνω κείμενο αποτελεί τμήμα της εισήγησής του με τίτλο «The Greek “Deportations” and Massacres of 1913-1914. A Trial Run for the Armenian Genocide» που έγινε στην «Ακαδημαϊκή Σύνοδο για την Μικρασιατική Καταστροφή», 7 Νοεμβρίου 2010, Ρόουζμοντ, Ιλλινόις. Το Μάιο του 2009, συμμετείχε στο διεθνές επιστημονικό συνέδριο που έγινε στην Αθήνα υπό τον τίτλο: «Πόντιοι-Αρμένιοι-Ασσύριοι. Τρεις γενοκτονίες, ένας θύτης».
Η «απέλαση» των Ελλήνων: Μια πρόβα για τις απελάσεις των Αρμενίων του 1915-17
Η θέση που υποστηρίζω εδώ είναι ότι υπάρχει μια συνέχεια ανάμεσα στις οργανωμένες «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» των μη-μουσουλμανικών πληθυσμών της Δυτικής Ανατολίας, και πρωτίστως ανάμεσα τη βίαιη εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού που άρχισε την άνοιξη του 1914 και στην «εκκαθάριση» της Ανατολίας από τον αρμένικο πληθυσμό της κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου. Ακόμα κι αν επί του παρόντος δεν έχουμε απτές αποδείξεις σχετικά με το κατά πόσο αυτές οι δύο «εκκαθαριστικές επιχειρήσεις» αποτελούν ένα ενιαίο και συνολικό σχέδιο, μπορούμε όμως να διακρίνουμε μια σαφέστατη συνέχεια ανάμεσα στις δύο αυτές δράσεις τόσο όσον αφορά στις γενικές γραμμές οργάνωσής τους όσο και στα άτομα που συμμετείχαν. Οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν εναντίον των Ελλήνων μεταξύ του 1913 και του 1914 μας φαίνονται ως ένα είδος «προπομπού» των κατοπινών και εν καιρώ πολέμου απελάσεων εναντίων του αρμενικού πληθυσμού. /13/
Στις αναμνήσεις του από αυτή την περίοδο ο αμερικανός πρέσβης Henry Morgenthau αναφέρει ότι ο Bedri Bey, ο Επίτροπος Αστυνομίας Κωνσταντινουπόλεως, είπε σε έναν από τους γραμματείς του ότι «οι Τούρκοι έδιωξαν τόσο επιτυχώς τους Έλληνες, που αποφάσισαν να εφαρμόσουν την ίδια μέθοδο και σε άλλες φυλές της αυτοκρατορίας»./14/
Ο ίδιος, στην πρεσβευτική αναφορά του της 18ης Νοεμβρίου του 1915, επισημαίνει μια παράλληλη ομοιότητα και τονίζει ότι η ανεμπόδιστη απέλαση 100-150.000 ατόμων τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1914 μπροστά στα μάτια των Μεγάλων Δυνάμεων αποτέλεσε έναν σοβαρό παράγοντα ενθάρρυνσης για την κατοπινή και εν καιρώ πολέμου απέλαση των Αρμενίων. /15/
Όσον αφορά τη συνέχεια των επιχειρησιακών στελεχών στις δύο επιχειρήσεις, εμφανίζεται στη σκηνή η μορφή του Şükrü Kaya ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Όπως είδαμε και προηγουμένως, ο Kaya είχε κατά το παρελθόν συμμετάσχει στην επιτροπή που ήταν επιφορτισμένη με την εποπτεία την τουρκο-βουλγαρική ανταλλαγή πληθυσμών μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων. Μετά από αυτό το ρόλο, εργάστηκε στην τουρκο-ελληνική επιτροπή που ανέλαβε να εκτελέσει παρόμοια αποστολή και, στη συνέχεια, ως γενικός διευθυντής του Γραφείου Φυλετικού και Μεταναστευτικού Διακανονισμού (İAMM) του Υπουργείου Εσωτερικών, έγινε ένας από τους κύριους οργανωτές των απελάσεων των Αρμενίων. Μια άλλη σημαντική προσωπικότητα σ’ αυτή την υπόθεση ήταν το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της ΕΕΠ Δρ. Nâzım. Ο Nâzım, ως ηγετικό στέλεχος της Ειδικής Οργάνωσης (Teşkilat-ı Mahsusa), θα δράσει επίσης ως ένας από τους κεντρικούς σχεδιαστές των απελάσεων και των δολοφονιών των Αρμενίων. Προηγουμένως όμως είχε εμπλακεί στην επεξεργασία του σχεδίου ανθελληνικών επιχειρήσεων στη Σμύρνη, το καλοκαίρι του 1914. Εκθέσεις του Αμερικανικού Προξενείου Σμύρνης αναφέρονται σ’ αυτόν ως έναν από τους «αγκιτάτορες» της περιοχής /16/. Ο Alfred van der Zee, πρόξενος της Δανίας στη Σμύρνη στις εκθέσεις του αναφέρει ότι οι δράσεις εναντίον των «φιλειρηνικών και εργατικών» Ελλήνων στηρίζονταν σε κυβερνητικές εντολές και ότι «ευρείας κλίμακας, συστηματικές και βίαια τιμωρητικές» δράσεις διευθύνονταν από τον Δρ. Nâzım. /17/
Ένα τρίτο σημείο σύνδεσης των δύο αυτών επιχειρήσεων είναι ο Δρ. Reşit, ο οποίος υπηρέτησε ως κυβερνήτης της επαρχίας του Diyarbakır την εποχή των απελάσεων των Αρμενίων. Αυτός αναδείχθηκε αρχικά με το ρόλο που έπαιξε στην οργάνωση της απέλασης/εκδίωξης των Ελλήνων από την περιοχή του Balıkesir την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1914. Μετά την ολοκλήρωση αυτού του έργου, αρχικά διορίστηκε κυβερνήτης της επαρχίας της Μοσούλης, στη συνέχεια μετατέθηκε στο Diyarbakır, όπου θα συντελέσει στη δημιουργία του σώματος των κιργισίων χωροφυλάκων, που θα εργαστούν μαζί του κατά τη διάρκεια των απελάσεων. /18/
Το τέταρτο και τελευταίο πρόσωπο που θα δώσουμε ως παράδειγμα είναι ο Pertev Pasha, στρατιωτικός διοικητής, τον οποίο ο Celal Bayar περιγράφει ως το πρόσωπο που ευθύνεται για την «επιχείρηση εκκαθάρισης της λεκάνης του Αιγαίου» κατά τη διάρκεια του 1913-1914. Αργότερα τοποθετήθηκε στην περιοχή του Sivas, όπου θα διαδραματίσει βασικό ρόλο στις εκτοπίσεις και τις δολοφονίες των Αρμενίων. /19/ Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του πρώτου κοινοβουλίου της νεοσύστατης Τουρκικής Δημοκρατίας στις 6 Οκτωβρίου του 1921, ο τότε Υπουργός Οικονομικών περιέγραψε τον Pertev Pasha ως «έναν που πλούτισε από τον πόλεμο» (savaş zengini). /20/
Τόσο στην περίπτωση των Ελλήνων όσο και των Αρμενίων, οι βίαιες εκτοπίσεις και οι απελάσεις φαινομενικά διεξήχθησαν κάτω από την ομπρέλα νομιμότητας του οθωμανικού καθεστώτος ως μέρος μιας συνολικότερης πληθυσμιακής πολιτικής, όμως, παράλληλα με το νομικό πλαίσιο, τέθηκε σε εφαρμογή ένα ανεπίσημο σχέδιο με τη λειτουργία ενός σκιώδους μηχανισμού που ανέλαβε να διαπράξει μια σειρά από πράξεις βίας και τρομοκρατίας κατά των χριστιανών της Αυτοκρατορίας. Μεταξύ των πιο εντυπωσιακών ομοιοτήτων ανάμεσα στις δύο αυτές περιπτώσεις είναι η δημιουργία Ειδικών Επιχειρησιακών Μονάδων και η στράτευση των νεαρών αντρών στα τάγματα εργασίας.
Οι ομοιότητες αυτές δεν διέφυγαν της προσοχής ούτε του Morgenthau ούτε του Toynbee. Καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο αμερικανός πρέσβης στις εκθέσεις του εφιστούσε τη προσοχή στην ομοιότητα των μεθόδων που χρησιμοποίησε η οθωμανική κυβέρνηση στην εκδίωξη των ελληνικών πληθυσμών κατά το 1913-1914 με αυτές που χρησιμοποιήθηκαν τον επόμενο χρόνο εναντίον των Αρμενίων.
Οι Τούρκοι εφάρμοσαν σχεδόν πανομοιότυπα την ίδια διαδικασία εναντίον των Ελλήνων με εκείνη που εφάρμοσαν και εναντίον των Αρμενίων. Άρχισαν με την ενσωμάτωση των Ελλήνων στον οθωμανικό στρατό που στη συνέχεια τους μετέφεραν στα τάγματα εργασίας, χρησιμοποιώντας τους στην κατασκευή δρόμων στην περιοχή του Καυκάσου και άλλους τομείς εργασίας. Αυτοί οι έλληνες στρατιώτες, όπως και οι Αρμένιοι, πέθαναν κατά χιλιάδες από το κρύο, την πείνα και άλλες στερήσεις… Παντού οι Έλληνες τοποθετήθηκαν σε ομάδες και, υπό την «προστασία» τούρκων χωροφυλάκων, μεταφέρθηκαν, διανύοντας τη μεγαλύτερη απόσταση με τα πόδια, στην ενδοχώρα. /21/
Ο Arnold Toynbee από την πλευρά του θα προβεί σε ανάλογες διαπιστώσεις σχετικά με των συστηματικό και οργανωμένο χαρακτήρα των δύο αυτών δράσεων: «… έτσι λοιπόν ο Βαλκανικός πόλεμος είχε διπλή συγκομιδή θυμάτων: πρώτον, τους Rumili Τούρκους από τη μία και τους Έλληνες της Ανατολίας από την άλλη». Στη συνέχεια προσθέτει ότι:
«Ολόκληρες ελληνικές κοινότητες εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους με την άσκηση τρομοκρατίας σε βάρος τους, τα σπίτια τους, τα κτήματά τους και συχνά η κινητή τους περιουσία κατασχέθηκαν, και πολλοί σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας… Η διαδικασία αυτή φέρει στοιχεία που δείχνουν ότι ήταν συστηματική. Η τρομοκρατία χτυπούσε τη μία περιοχή μετά την άλλη και ασκήθηκε από τις συμμορίες των «τσετών» που δημιουργήθηκαν τόσο από τους πρόσφυγες απ’ τα Βαλκάνια, όσο και από τον ντόπιο πληθυσμό και κατά περιπτώσεις ενισχύθηκαν από την τακτική οθωμανική χωροφυλακή… Οι τουρκικές «πολιτικές» τσέτες που έκαναν την εμφάνισή τους το 1914 στα δυτικά παράλια… εξετέλεσαν τα σχέδια της κυβέρνησης της Ένωσης και Προόδου εναντίον των Αρμενίων…» /22/
[1] Takvim-i Vekayi, no. 3540 (5 May 1919).
[2] Σύμφωνα με την οθωμανική απογραφή του 1914, ο πληθυσμός της αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων και των αραβικών επαρχιών της, ήταν περίπου 18,5 εκατομμύρια. Αν εξαιρέσουμε τις τελευταίες, ο πληθυσμός της Ανατολίας θα πρέπει να κυμαινόταν ανάμεσα στα 15 με 17,5 εκατομμύρια. Στις μελέτες του για τον πληθυσμό της αυτοκρατορίας ο Kemal Karpat εκτιμά ότι ο πληθυσμός της Ανατολίας πρέπει να ανερχόταν γύρω στα 15 εκατομμύρια. [Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Demografik ve Sosyal Özellikleri, (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 2003), σ. 226]. Στη βάση διάφορων αυξητικών διορθώσεων αυτών των στοιχείων ο Justin McCarthy ανεβάζει τον αριθμό του πληθυσμού της Ανατολίας στα 17,5 εκατομμύρια. [Mulsim and Minorities, The Population of Ottoman Anatolia and the End of the Empire (İstanbul: İnkılap, 1998), σ. 110.]
[3] Για πιο λεπτομερείς πληροφορίες επί του θέματος, βλέπε: Taner Akçam, A Shameful Act. The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility, op. cit., pp. 102-108.
[4]Halil Menteşe, Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, (İstanbul, Hürriyet Vakfı Yayınları, 1986), p. 165.
[5] PA-AA/Botschaft Konstantinopel/Bd. 169. Νότα που προστέθηκε από τον Γενικό Πρόξενο της Γερμανίας στην Κωνσταντινούπολη και ειδικό για τις αρμενικές υποθέσεις Johannes Mordtman στην έκθεση του Προξένου στο Χαλέπι Rössler προς τη Γερμανική Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη, με ημερομηνία 6 Ιουνίου 1915.
[6] Από τα απομνημονεύματα του Kuşçubaşı Eşref, ενός εκ των βασικών στελεχών τη ‘‘Ειδικής Οργάνωσης’’ (Teşkilat-ı Mahsusa) που ευθύνεται για την «εκκαθάριση» της Ανατολίας από τους μη-μουσουλμανικούς πληθυσμούς΄ περιλαμβάνεται στο: Celal Bayar, Ben de Yazdım, vol. 5, (İstanbul: Baha Matbaası, 1967), p. 1578.
[7] Elisabeth Kontogiorgi, «Forced Migration, Repatriation, Exodus: the Case of Ganos-Chora and Myriophyto-Peristaris Orthodox Communities in Eastern Thrace», Balkan Studies, vol. 35, no. 1 (1995), pp. 22-24.
[8] Μια λεπτομερής περιγραφή των επιθέσεων εναντίον των ελληνικών χωριών στην περιοχή του Αιγαίου μπορεί να αναζητηθεί στο: Archimandrite Alexander Papadopoulos, Persecution of the Greeks in Turkey before the European War (New York: Oxford University Press American Branch, 1919).
[9] ibid., pp. 27-29.
[10] Halil Menteşe, Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi…, op. cit., p. 166.
[11] Nurdoğan Taçalan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken (Istanbul, Milliyet Yayınları, 1970), pp. 71-3.
[12] Cemal Kutay, Etniki Etarya’dan Günümüze, Ege’nin Türk Kalma Savaşı, (İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1980), p. 226
[13] Εδώ θα κάνουμε μόνο κάποιες περιορισμένου εύρους παρατηρήσεις σχετικά με το θέμα. Στην πραγματικότητα, ο βαθμός συνέχειας των προσώπων που ενεπλάκησαν τόσο στις ανθελληνικές όσο και στις αντιαρμενικές πολιτικές είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα και χρήζει ξεχωριστής μελέτης.
[14]Henry Morgenthau, Ambassador Morgenthau’s Story, (Garden City, New York: Doubleday, Page & Company, 1918), p. 323.
[15] NA/RG59/867.00/798.5, Έκθεση του Πρέσβη Morgenthau, με ημερομηνία 18 Νοεμβρίου του 1915; αναπαραγωγή στο: Sarafyan (ed.), United States Official Record…, op. cit., p. 372.
[16] Έκθεση του Αμερικανού Αναπληρωτή Πρόξενου στη Σμύρνη W. H. Anderson, dated 18 July 1914; United States National Archives Record Group 59/867.00/636, pp. 3-4, Adalian (ed.), AGUS, microfiche no. 6.
[17] Matthias Bjørnlund, «The 1914 cleansing of Aegean Greeks as a case of violent Turkification», Journal of Genocide Research, 1:2 (2006), p. 43
[18] «Όσον καιρό που ο Dr. Reşid Bey ήταν κυβερνήτης του διοικητικού διαμερίσματος του Karesi (Balıkesir), όπου και παρέμεινε μέχρι τις 23 Ιουλίου, έδειξε μεγάλο ζήλο στην εξαναγκασμό τον Ελλήνων να μεταναστεύσουν, και στις δημόσιες υπηρεσίες», Nejdet Bilgi, Dr. Mehmed Reşid Şahingiray Hayatı ve Hatıraları, (İzmir: Akademi Kitabevi, 1997), pp. 21-22; 87-89.
[19] Για τη θητεία και τις δραστηριότητες του Pertev Pasha στην περιοχή Sivas, βλέπε: Dadrian, «Ottoman Archives and Denials…», loc. cit., p. 309.
[20] T.B.M.M. Zabıt Cerideleri, Devre 1, İçtima 2, Cilt 13, (Ankara: T.B.M.M. Matbaası, 1958), pp. 96-7.
[21] Morgenthau, Ambassador Morgenthau’s Story…, op. cit., pp.324-325. Ο Morgenthau σημειώνει επίσης ότι, αντίθετα από τους Αρμένιους, οι Έλληνες δεν έγιναν αντικείμενο μαζικού σφαγιασμού.
[22] Toynbee, The Western Question in Greece and Turkey…, op. cit., pp. 139, 280.
http://www.e-dromos.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CF%80%CE%AF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%86%CE%B1%CE%B3%CE%AD%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AE%CE%BD%CF%89/?hc_location=ufi
Μαρτυρία ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΚΑΡΥΠΙΔΟΥ, για το ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟ Χαλανδρίου
——————————————————
ΟΙ ΡΙΖΕΣ
Εμείς, το σόι μου δηλαδή, δεν πιστοποιηθήκαμε σαν συγγενείς μέσα από έγγραφα και σφραγίδες του Δημοσίου, αλλά από τα μάτια
Η Θεία μου, είδε τον πατέρα μου στα μάτια και είπε, αυτός είναι ο Φώτης μας. Η θεία μου είχε γαλανά μάτια, και ο πατέρας μου πράσινα, όμως είχαν την ίδια γλύκα.
Ο Φώτης και ο αδελφός του ο Ανέστης, ήταν δύο από τα 4.000 ορφανά που μετακινήθηκαν στην Ελλάδα από τα ορφανοτροφεία της Καισάρειας, τότε…, στο διωγμό, στην καταστροφή, στην γενοκτονία,…. ψάχνουμε ακόμη λέξεις, για το μέγεθος και το βάθος του πόνου του θανάτου, της αρπαγής της ανθρώπινης ζωής, της αγάπης.
πό τα μεγαλύτερα ορφανοτροφεία, στην Ερμούπολη της Σύρου και το ονόμασε «near east» «εγγύς Ανατολή».
Τον πατέρα μου, στο ορφανοτροφείο τον φώναζαν σιχριζ, τούρκικα ελληνικά «κλέφτης». Επειδή ήταν μικρότερος και ο πιο μικρόσωμος στην παρέα, τον εκπαίδευαν τα μεγαλύτερα παιδιά, για να τρυπώνει στις αποθήκες με τα τρόφιμα, γιατί όπως έλεγε ήταν συνέχεια πεινασμένοι, αλλά ποτέ νηστικοί.
Όμως εκεί έμαθε γράμματα, την τέχνη του Ηλεκτρολόγου και Αγγλικά.
Τα παιδιά της near east, όταν τελείωναν, έμεναν για ένα διάστημα μέχρι να βρουν εργασία σε καταλύματα στην περιοχή του Μακρυγιάννη στην Αθήνα.
Εκεί τους έψαχνε η Θεία μου η Ελένη για μεγάλο διάστημα, ρωτώντας τα παιδιά που έβγαιναν, για τα δύο αδέλφια τον Φώτη και τον Ανέστη Καριπίδη.
Όμως πώς να τους βρει; Αφού τα αδέλφια 4 και 6 χρονών τον μόνο που ήξεραν ήταν το όνομά τους και το όνομα του πατέρα τους Χαράλαμπος;
Έτσι οι υπεύθυνοι του ορφανοτροφείου τους έδωσαν πιστοποιητικά με επώνυμο το όνομα του πατέρα τους Χαραλάμπους του Χαράλαμπου.
Τα παιδιά που έβγαιναν από το ορφανοτροφείο ήξεραν τον σιχριζ Χαραλάμπους.
Όταν ήρθε η ώρα, στα 15 του ο πατέρας μου, έμαθε από την αδελφή του, το επίθετό του, πόσο χρονών είναι, το χωριό του, ότι χάθηκε και η μάνα του και έμειναν 4 από τα 7 αδέλφια.
Οι θείες μου, η Παρθένα και η Ελένη, συναντήθηκαν μετά από χρόνια στην Ελλάδα, κάπως έτσι.
Τα λαχανικά, ακόμη και ο μαϊντανός μου έλεγαν, ότι ήταν πιο μεγάλα και πιο νόστιμα στη Πατρίδα, μικρή φανταζόμουν τους κήπους εκεί…. Πιο ανώτερους και από της Εδέμ.
Στο χωριό τους το Τέτερισι της επαρχίας Ακ Μαντέν υπήρχαν τρεις μαχαλάδες, με Έλληνες, Τούρκους και Αρμένιους. Δεν ξέρω εάν υπήρχε σχέση μεταξύ τους. όμως η τουρκάλα μαμή πηγαινοερχόταν σε όλους του μαχαλάδες, τα καλύτερα κάρα τα έκανε ο Αρμένης μάστορας, και η θεία τους η Σουλτάνα, ήταν η καλύτερη βοτανολόγος, ζούσε από τα γιατροσόφια της τα οποία ήταν σεβαστά σε όλο το χωριό.
Και μετά θεία;
Μετά…. κουνούσε και τίναζε την δεξιά της παλάμη κτυπώντας την στο γόνατο. Πόνος, θάνατος, γιατί; έτσι τα αποδίδω τώρα πια.
Φωτιά, σίδερο, πείνα, θάνατος, χάθηκαν οι αγκαλιές τα χάδια τα φιλιά, χάθηκαν……… δεν τελείωνε την φράση της τραβούσε μόνο το τσεμπέρι πιο μπροστά και με συρτή φωνή έλεγε ότι «δεν έχασα εκεί το έχασα εδώ».
Κατέληξαν μετά από πολλά, στον παλιό συνοικισμό Χαλανδρίου, συνοικισμοί πια όχι μαχαλάδες, με παράγκες, σκηνές και παραπήγματα.
Εγώ γνώρισα τα σπίτια της αποκατάστασης στο νέο συνοικισμό Χαλανδρίου, δύο δωμάτια, τουαλέτα έξω στην αυλή, χωρίς ύδρευση, αλλά οι κήποι στις αυλές αξιοζήλευτοι, σπόροι, λουλούδια, λαχανικά όλα γίνονταν με την ιεροτελεστία της Πατρίδας.
Τα εσώρουχα της θείας μου της Ελένης, είχαν εσωτερικές τσέπες που γέμιζαν με τα περισσεύματα από τα σπίτια που ξενόπλενε. Την γνώρισα μόνη, λύκαινα για τα 4 παιδιά της, και εγώ από κοντά… Στην αυλή της γεννήθηκα και μεγάλωσα, γνώρισα την λαχανιασμένη της συνέχεια ανάσα να προλάβει τον χρόνο, την έμαθα να διαβάζει στα 65ης με το βίο της Αγίας Βαρβάρας, δεν με έμαθε ποντιακά, με έμαθε όμως να λέω ότι είμαι πόντια και να λακτίζει ο κτύπος της καρδιάς μου.
Για τις τσακισμένες φτερούγες που κτύπησαν το πόδι στη γη, ύψωσαν τα χέρια μέσα από τον δικό τους πυρρίχιο, φωνάζοντας, ΟΧΙ είμαστε γενιά, είμαστε ΕΔΩ»
Αποκαλυπτική έρευνα Ισραηλινών – Οι Τούρκοι ήταν πολύ πιο σαδιστές από τους Ναζί!
– 3 Σεπτεμβρίου 2019
Γράφει ο Colin Shindler *
Οι Benny Morris και Dror Ze’evi έρχονται να ταράξουν για τα καλά τα «ήρεμα» τουρκικά νερά με τη φρέσκια αρχειακή τους δουλειά! Το αξιόλογο βιβλίο των δύο εξεχόντων Ισραηλινών ιστορικών «Thirty-Year Genocide by Benny Morris and Dror Ze’evi» (Harvard University Press) φέρνει στη μνήμη τη σφαγή των Αρμενίων από τους Τούρκους κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Σφαγή που συντελέστηκε στο ευρύτερο πλαίσιο του τρόπου, με τον οποίο οι Τούρκοι αντιμετώπισαν τις μειονότητες.
Οι συγγραφείς παρατήρησαν ότι το διάστημα 1894-1924, οι Τούρκοι εξολόθρευσαν τέσσερα εκατομμύρια χριστιανούς (Αρμένιους, Έλληνες, Ασσύριους) στη Μικρά Ασία σε τρία διαδοχικά κύματα εκκαθαρίσεων. Το πρώτο ήταν επί εποχής Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ, το δεύτερο από τους Νεότουρκους και το τρίτο από τον Κεμάλ Ατατούρκ. Τον Δεκέμβριο του 1895, σφαγιάστηκε ο ένας στους δύο Αρμένιους της πόλης Urfa, ως δήθεν απάντηση σε ψεύτικες ειδήσεις περί σφαγιασμού μουσουλμάνων από Αρμένιους. «Εβραίοι και γαϊδούρια» χρησιμοποιήθηκαν για να απομακρύνουν τους νεκρούς.
Μετά από ισχυρές πιέσεις από Βρετανούς και Ρώσους κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Τούρκοι θεωρούσαν τους Αρμένιους ως μια πέμπτη φάλαγγα, αλλά ακόμα και πριν από την έναρξη του πολέμου είχαν ήδη εκδιωχθεί οι Έλληνες στα Δαρδανέλια. Οι συγγραφείς πιστεύουν ότι οι συστηματικές δολοφονίες του 1915 ήταν «μια κρυσταλλωμένη πολιτική της αυτοκρατορίας για ευρύτερους στοχευμένους σκοτωμούς όχι τυχαία». Οι Αρμένιοι ήταν μια ασθένεια «που άξιζε και απαιτούσε εξάλειψη».
Οι Morris και Ze’evi ανακάλυψαν ότι από τα τουρκικά αρχεία είχαν ήδη εξαφανιστεί τα αποκαλυπτικά έγγραφα πριν τα αρχεία ανοίξουν στη δεκαετία του 1980. Υπήρξε μια συγκάλυψη στα έγγραφα και έτσι οι τρομερές σφαγές μεταμορφώθηκαν σε απολογία, κάνοντας λόγο για «ακατάλληλη μεταχείριση».
Φρίκη ακόμα από συμμάχους των Τούρκων
Ωστόσο, οι εκθέσεις ξένων διπλωματών που δεν ήταν υπέρ των Αρμενίων δεν ήταν δυνατόν να λογοκριθούν. Σε αυτές περιλαμβάνονταν εκθέσεις Γερμανών και Αυστροούγγρων διπλωματών που τότε ήταν σύμμαχοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας-Τουρκίας. Οι εν λόγω διπλωμάτες [αν και σύμμαχοι των Τούρκων] χρησιμοποιούσαν ακριβώς την ίδια γλώσσα με τους Βρετανούς και τους Γάλλους ομολόγους τους για να περιγράψουν τη φρίκη όλων αυτών στους προϊσταμένους τους σε Βερολίνο και Βιέννη αντίστοιχα.
Μετά την κατάληψη της Σμύρνης από τον Ατατούρκ τον Σεπτέμβριο του 1922, τα ελληνικά και αρμενικά σπίτια καταστράφηκαν από πυρκαγιά, καθώς και τα εβραϊκά και χριστιανικά νεκροταφεία. Οι υπόλοιποι 4.500 Ασσύριοι έπεσαν θύματα διώξεων. Μπορεί οι Τούρκοι να επικαλέστηκαν το τζιχάντ, αλλά οι συγγραφείς πιστεύουν ότι ο μουσουλμανικός νόμος συχνά αναφερόταν για να δικαιολογήσουν τις παραπάνω πράξεις τους. Ένας αξιωματικός του βρετανικού ναυτικού διερωτήθηκε μάλιστα εάν όλα αυτά ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθούν, χωρίς την πλήρη γνώση των τουρκικών αρχών.
Οι συγγραφείς συγκρίνουν και αντιπαραβάλλουν τις δολοφονίες με εκείνες των Εβραίων κατά τη διάρκεια της εβραϊκής Σόχα. Για παράδειγμα, το να ασπαζόταν ένας Εβραίος τον Χριστιανισμό στη ναζιστική Γερμανία δεν θα τον γλίτωνε. Αντίθετα, δεκαετίες νωρίτερα, ο εξισλαμισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μπορούσε να είναι σωτήριος για τη ζωή των μη μουσουλμάνων που αλλαξοπιστούσαν.
Μπορεί οι Τούρκοι να σκότωσαν λιγότερους απ΄ότι οι Γερμανοί επί ναζιστικής περιόδου, αλλά η φύση των τουρκικών δολοφονιών σοκάρουν: Κορίτσια που φιμώθηκαν και βιάστηκαν και χριστιανοί κληρικοί που σταυρώθηκαν! Όπως γράφουν οι Morris και Ze’evi: «Όσον αφορά στη συμπεριφορά των δραστών σε επίπεδο των μεμονωμένων ενεργειών, η τουρκική σφαγή των χριστιανών ήταν πολύ πιο σαδιστική από τη ναζιστική δολοφονία των Εβραίων». Μια προειδοποίηση, ίσως, από την ιστορία ότι αυτή η επιμελής δουλειά μας μεταφέρει σε εκείνες τις μέρες των πολιτικών ταραχών.
*Ο Colin Shindler είναι ομότιμος καθηγητής Ισραηλινών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
https://slpress.gr/anadimosieuseis/apokalyptiki-ereyna-israilinon-ereyniton-oi-toyrkoi-itan-poly-pio-sadistes-apo-toys-nazi/