Οι μισές αλήθειες του κ. Μπουτάρη…
Με αφορμή τα εγκαίνια του Μουσείου του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Μπουτάρης, δήμαρχος της πόλης έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα ομιλία.
Το κείμενο του Μπουτάρη είναι εξαιρετικό από λογοτεχνικής πλευράς, αλλά του λείπει η ισορροπία. Βασίζεται σε μανιχαϊστικά σχήματα και νέου τύπου Σιωπές..
Για παράδειγμα, γράφοντας «Μόνη η κοινότητα, καθημαγμένη και ρακένδυτη πάλευε να ανασυστήσει την ύπαρξή της και να θρηνήσει τους νεκρούς της. Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους. Έκαναν πως δεν ήξεραν τί συνέβη, ποιος το έκανε, ποιος βοήθησε, ποιος προστάτευσε όταν άλλοι, πολλοί γκρέμιζαν, έκαιγαν, έκλεβαν, καταλάμβαναν τον χώρο και τα υπάρχοντα των πολλών απόντων και των λιγοστών παρόντων….«, αποσιωπά βάναυσα κάποιες πλευρές της έμπρακτης αλληλεγγύης που εκφράστηκε, ενοποιεί σε ένα ψεύτικο, αυθαίρετα κατασκευασμένο σχήμα μια πολύμορφη κοινωνία με πολύ μεγάλες εσωτερικές αντιθέσεις και την αντιπαραθέτει επίσης σε μια άλλη κοινότητα με αντίστοιχες εσωτερικές διαφοροποιήσεις.
Ο κ. Μπουτάρης ξεχνά ότι η μετακατοχική Σιωπή -για την οποία ενοχοποιούνται συνολικά οι Έλληνες- ήταν καθολική στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, όπου οι δωσίλογοι της Κατοχής και οι κεφαλοκυνηγοί της Λευκής Τρομοκρατίας είχαν γίνει η νέα εξουσία. Και ότι έπρεπε να έρθει το 1981 για να υπάρξει η πρώτη μνεία για την Αντιναζιστική Αντίσταση, μιας από τις σημαντικότερες αντιστάσεις στην κατεχόμενη Ευρώπη….
Γενικά σε όλη την ανάλυσή του για το Ολοκαύτωμα, ο κ. Μπουτάρης φαίνεται να ξεχνά ότι την ίδια στιγμή υπήρχε γερμανική κατοχή και ότι ο ελληνικός λαός ήταν καθημαγμένος από τη σκληρή καταστολή. Στην κατεχόμενη από τους Ναζί Θεσσαλονίκη, ο λιμός και ο θάνατος τσάκιζε τους παλιούς πρόσφυγες του ’22 που δεν είχαν καμιά αναφορά στην μακεδονική ύπαιθρο, ενώ η πόλη είχε γεμίσει και πάλι με νέους πρόσφυγες από τις βουλγαρικές θηριωδίες που διαπράττονταν στην Ανατολική Μακεδονία…. Από νωρίς (Οκτώβρης του 41) είχαν ξεκινήσει τα πρώτα Ολοκαυτώματα στα μακεδονικά χωριά (3 χωριά Κρουσίων, Κερδύλια, Μεσόβουνο) και η αντίσταση άρχισε να φουντώνει. Παράλληλα βεβαίως αναπτύχθηκε και ο δωσιλογισμός, η απεχθής συνεργασία με τους κατακτητές.
Στην εισήγησή του ο Μπουτάρης χρησιμοποιεί ένα σχήμα όπου όλοι οι Έλληνες είναι από τη μια πλευρά [«Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους»] και από την άλλη οι Εβραίοι…
Δείχνει να ξεχνά ότι δεν υπάρχουν αραγή εθνικά σύνολα. Κι ότι ειδικά στις συνθήκες της Κατοχής οι Έλληνες δεν υπήρξαν ένα ενιαίο εθνικά μπλοκ με κοινές στάσεις, κοινές ευθύνες, κοινά συμφέροντα. Τι σχέση έχει ο αντάρτης του ΕΛΑΣ με τον Πούλο ή τον Κισά Μπατζάκ; ΚΑΜΙΑ… Ακριβώς για αυτό και είναι άστοχη η τοποθέτηση του Μπουτάρη που δομεί την εισήγησή του πάνω σε ένα διπολικό από εθνικής πλευράς σχήμα. Η Θεσσαλονικιώτικη κοινωνία -που ο Μπουτάρης την ενοχοποιεί συνολικά- εκείνη την περίοδο δεν ήταν ενιαία. Ούτε κοινωνικά, ούτε ιδεολογικά. Από τη μια μεριά ήταν οι Ναζί, οι δωσίλογοι και η ηγεσία των εβραϊκών κοινοτήτων και από την άλλη πλευρά ο εξαθλιωμένος λαός που πέθαινε στους δρόμους από την πείνα, οι προγραμμένοι Εβραίοι και οι αντιστασιακές οργανώσεις…. Όλους αυτούς ο Μπουτάρης τους ενοποιεί σε δυο κατηγορίες (προσθαφαιρώντας βέβαια, ώστε να εξυπηρετηθεί το αυθαίρετο σχήμα του). Έτσι, βάζει στο ίδιο καζάνι τους δολοφόνους Δάγκουλα, Πούλο και Κισά Μπατζάκ μαζί με τα άτυχα θύματά τους.
Υπάρχουν και άλλα σημεία βέβαια τα οποία χρήζουν κριτικής, ειδικά αυτά που αναφέρονται στην Πλατεία Ελευθερίας…. Γιατί στο σχήμα του Μπουτάρη απενοχοποιούνται πλήρως οι εθνικιστές Νεότουρκοι, που πραγματοποίησαν τη μεγάλη πρόβα τζενεράλε του Ολοκαυτώματος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με τις Γενοκτονίες των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων (Αρμενίων, Ελλήνων, Ασσυρίων). Ξεχνά ότι η νεοτουρκική οθωμανική Θεσσαλονίκη υπήρξε η μήτρα του ακραίου τουρκικού εθνικισμού που γέννησε την ιδέα για το πως μια κυνική εξουσία μπορεί να διαχειριστεί τις ανεπιθύμητες γι αυτήν κοινότητες. Δείχνει να αγνοεί εντελώς ότι ο δρόμος για το Ολοκαύτωμα που προκάλεσαν οι Ναζί είχε ήδη ανοίξει πολύ πιο πριν στην Πλατεία Ελευθερίας, καλυμμένος από την απατεωνιά των Νεότουρκων εθνικιστών και τις πρόσκαιρες αυταπάτες που καλλιέργησαν στους λαούς της Αυτοκρατορίας.
Επίσης, ξεχνά απολύτως την μεγάλη προσπάθεια της αριστερής αντίστασης για να τους υποδείξει τη διέξοδο σωτηρίας, την οποία η συντριπτική πλειονότητα αρνήθηκε νοιώθοντας μεγαλύτερη ασφάλεια στο φυλετικό γκέτο. Γενικώς υπάρχει μια τάση -ειδικά στη Θεσσαλονίκη- να παρακάμπτεται η μεγάλη εικόνα εκείνης της εποχής και να λησμονιέται εντελώς η προσπάθεια σωτηρίας των Εβραίων που έκανε το ΕΑΜ…. Με πραγματική αυτοθυσία οι οργανώσεις του ΕΑΜ και οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μετέφεραν στα ελεύθερα βουνά όσους Εβραίους θέλησαν να διαφύγουν. Και αυτό το έπραξε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ χωρίς να περνά από το μυαλό η έκταση ενός τέτοιου εφιαλτικού σχεδίου μιας βιομηχανοποιημένης εξόντωσης μιας εθνοθρησκευτικής ομάδας. Ίσως, βέβαια, θα έπρεπε να ήταν υποψιασμένοι, εφόσον μόλις 25 χρόνια πριν είχε γίνει η πρόβα τζενεράλε του Ολοκαυτώματος επί των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων της Οθωμ. Αυτοκρατορίας. .
Ξεχνά ο Μπουτάρης ότι κείνη την εποχή η κοινωνία της Θεσσαλονίκης ήταν εντελώς ανόμοια. Ελάχιστα πράγματα συνέδεαν κοινωνικά, ιδεολογικά, εθνολογικά τους διάφορους πληθυσμούς που η ιστορική συγκυρία τους πέταξε πολύ πρόσφατα στην πόλη αυτή. Μόνο η Αριστερά προσπάθησε προπολεμικά να δημιουργήσει γέφυρες επικοινωνίας. Με αποτέλεσμα για πρώτη φορά το Μάη του ’36 οι εργάτες, πρόσφυγες, ντόπιοι και εβραίοι, να αγωνιστούν από κοινού…..
Ο λόγος του κ. Μπουτάρη είναι απλοϊκός και βασίζεται στην πρόκληση συγκίνησης. Είναι εύκολος λόγος γιατί δεν υπάρχει καμιά δυσκολία στο να εκφραστεί οποιοδήποτε ασπρόμαυρο σχήμα. Η δυσκολία -όπως και η εντιμότητα- έγκειται στην ανάλυση των πραγματικών δεδομένων και στην αντικειμενική παρουσίασή τους.
Διαβάστε:
.
Κάνε κράτει μπάρμπα Γιάννη
..
Να τιμήσουμε τη Γενοκτονία των Εβραίων
. .
.
Ένα άγνωστο κείμενο για τους Εβραίους κατά την περίοδο της Κατοχής στην προσφυγική Κατερίνη:
https://kars1918.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/11/kalfas2.jpg
https://kars1918.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/11/kalfas3.jpg
https://kars1918.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/11/kalfas4.jpg
https://kars1918.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/11/kalfas1.jpg
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
[…] https://kars1918.wordpress.com/2018/01/31/boutaris/ […]
https://www.presspublica.gr/mises-alithies-tou-k-boutari/
http://www.kilkis24.gr/%CE%BC%CE%B9%CF%83%CE%AD%CF%82-%CE%B1%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B7/
https://olympia.gr/2018/02/01/%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B9%CF%83%CE%AD%CF%82-%CE%B1%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA-%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%AC%CF%81%CE%B7/
http://efxinospontos.gr/genoktonia/3245-vlasis-agtzidis-oi-mises-alitheies-tou-k-boutari
Η ομιλία του Μπουτάρη
————————————
«Κάποια στιγμή το καλοκαίρι του 1945 η Μπουένα Σαρφατή βγήκε από το σπίτι της. Εβραία, τριάντα ετών, Σαλονικιά πάππο προς πάππο, η Μπουένα είχε μόλις γυρίσει στη Θεσσαλονίκη έχοντας διαφύγει στο βουνό, πολεμώντας αρχικά με τον ΕΔΕΣ, μετά με το ΕΑΜ και, τελικά, δραπετεύοντας στην Παλαιστίνη. Ο αδερφός της Ελιάου, η αδερφή της Ρεγγίνα, η εκατοντάχρονη γιαγιά της Μίριαμ και οι θείες της δεν είχαν την ίδια τύχη. Από τα βαγόνι του τρένου που τους μετέφερε στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου είδαν για τελευταία φορά την πόλη που αποκαλούσαν “Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων” μιαν ανοιξιάτικη μέρα του 1943. Λίγες ώρες μετά την άφιξή τους οδηγήθηκαν στα κρεματόρια μαζί με άλλες χιλιάδες ομοθρήσκους τους. Η ζωή τους και μαζί η ζωή της εβραϊκής Θεσσαλονίκης, της Θεσσαλονίκης μας, έγιναν στάχτη που σκορπίστηκε στις αφιλόξενες πεδιάδες της Πολωνίας.
» Ηταν οι συγγενείς της Μπουένα “μάρτυρες”; Τους τιμούμε αν τους μνημονεύουμε έτσι; Μας τιμά να τους μνημονεύουμε έτσι; Η σημερινή “Ημέρα Μνήμης των Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος” μας προκαλεί να στοχαστούμε γύρω από το ερώτημα αυτό. Οι συγγενείς της Μπουένα όπως και όλοι οι άλλοι Εβραίοι της Ευρώπης δεν επέλεξαν να μαρτυρήσουν. Δεν επέλεξαν δηλαδή να θυσιάσουν συνειδητά τη ζωή τους για ένα υψηλότερο ιδανικό, τη θρησκευτική τους πίστη ή την ιδεολογία τους. Δεν διάλεξαν τον θάνατο, πολύ απλά γιατί δεν είχαν καν το δικαίωμα αυτής της επιλογής. Και για τον λόγο αυτό δεν τους αξίζει να τους αντιμετωπίζουμε σήμερα σαν άγιους, όλοι εμείς, Χριστιανοί και Ευρωπαίοι, που για αιώνες συχνά τους αντιμετωπίζαμε σαν διαβόλους. Άνθρωποι ήταν και αυτό ζητούσαν να είναι.
» Κάποιοι ελάχιστοι, όπως η Μπουένα, γλύτωσαν. Μόλις χίλιοι θεσσαλονικείς Εβραίοι από τους 45 –και βάλε– χιλιάδες. Γλύτωσαν την εκτόπιση, το Άουσβιτς, την πορεία θανάτου, τα στρατόπεδα εργασίας. Γλύτωσαν γιατί άντεξαν την ανείπωτη βία, τους εξευτελισμούς, τα ιατρικά πειράματα, τους βιασμούς. Και αφού γλύτωσαν, επέστρεψαν στη γενέθλια πόλη. Ως ήρωες; Κάθε άλλο. Εβραίοι που είχαν διαφύγει στο βουνό, είχαν κρυφτεί στις πόλεις, ή αποδράσει στην Παλαιστίνη, αντιμετώπισαν όσους και όσες επέστρεφαν από τα στρατόπεδα ως προδότες, συνεργάτες των Γερμανών, τις δε γυναίκες ως πόρνες. Οι Χριστιανοί πάλι, είδαν στους επιζήσαντες “ανεκμετάλλευτα κομμάτια σαπουνιού” κατά την αναφορά αμερικανού δημοσιογράφου, μια απειλή από ένα παρελθόν που δεν έλεγε να πεθάνει. Ήρωες ήταν κατά τον Ελληνικό Βορρά μόνον εκείνοι οι πέντε νεαροί Εβραίοι που αφού πολέμησαν στο Αλβανικό Μέτωπο και επέζησαν στα κρεματόρια, έπεσαν τον Οκτώβριο του 1948 “ηρωϊκώς στις μάχες του Γράμμου και άλλων ορέων, ενώ εμάχοντο κατά των συμμοριτών”.
»Για την Μπουένα, μαρτύρια και ηρωισμοί είχαν εξίσου μικρή αξία καθώς προσπαθούσε να μαζέψει τα συντρίμμια και να ξαναχτίσει τη ζωή της από την αρχή. Πώς όμως να ένιωθε όταν ακόμη και οι πιο μικρές απολαύσεις άνοιγαν διάπλατα τα τραύματα του παρελθόντος; Πόσο αβάσταχτος πρέπει να ήταν ο πόνος της όταν ανακάλυπτε ότι το χάρτινο χωνάκι στο οποίο ο Αρμένης πωλητής ξηρών καρπών τής πρόσφερε μια Κυριακή απόγευμα τα αγαπημένα της στραγάλια, αυτό το χάρτινο χωνάκι ήταν στην πραγματικότητα ένα φύλλο χαρτί σκισμένο από την Παλαιά Διαθήκη της οικογένειάς της;
» Το σκισμένο αυτό χαρτί είναι το παρελθόν της Μπουένα, αλλά και το παρελθόν της πόλης μας: ένα παρελθόν που μας καταδιώκει και μας στοιχειώνει. Είναι ένα παρελθόν σιωπηλό, αόρατο, αλλά παρόν. Είναι το μαρμαρόστρωτο προαύλιο του Αγίου Δημητρίου, φτιαγμένο από εκατοντάδες ταφόπλακες από το κατεστραμμένο από Γερμανούς και Έλληνες χριστιανούς υπαλλήλους του Δήμου εβραϊκό νεκροταφείο της πόλης, υλικό «άνευ αξίας» κατά τον επιβλέποντα της αναστύλωσης αρχαιολόγο Στυλιανό Πελεκανίδη. Είναι το Νοσοκομείο Αχέπα και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο που οικοδομήθηκαν πάνω σε μια από τις σημαντικότερες νεκροπόλεις της Ευρώπης. Είναι οι εβραϊκές ταφόπλακες που στρώθηκαν μπροστά στο Στρατηγείο και πέριξ του Βασιλικού Θεάτρου, εκείνες που χρησιμοποίησε ο Δήμος Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο του 1948 για την κατασκευή οδών και πεζοδρομίων παρά τις έντονες διαμαρτυρίες της ισραηλιτικής κοινότητας. Είναι εκείνες οι ταφόπλακες που στοιβάζονταν σε δημόσια θέα μπροστά στο Λευκό Πύργο και στον περίβολο της Διεθνούς Έκθεσης ακόμη και μέχρι τον Δεκέμβρη του 1948. Είναι η ασημένια τσάντα, οικογενειακό κειμήλιο, που το 1946 η Μπουένα Σαρφατή είδε έκπληκτη να κρατά με στυλ μια χριστιανή οικογενειακή φίλη. Είναι το οικογενειακό χαλί που μια άλλη έκπληκτη Εβραία επιζήσασα αντίκρισε σε σπίτι χριστιανών οικογενειακών φίλων. Είναι το βιβλίο που βρέθηκε τυχαία, μόλις μια δεκαετία πριν, στη βιβλιοθήκη της Φιλοπτώχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης προτού επιστραφεί στο Εβραϊκό Μουσείο, μια πράξη που τιμά την Αδελφότητα.
» Ποιοι θρήνησαν το 1945 τους εξαφανισμένους γείτονές τους; Ποια μνημεία στήθηκαν; Ποιες τελετές έγιναν; Μόνη η κοινότητα, καθημαγμένη και ρακένδυτη πάλευε να ανασυστήσει την ύπαρξή της και να θρηνήσει τους νεκρούς της. Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους. Έκαναν πως δεν ήξεραν τι συνέβη, ποιος το έκανε, ποιος βοήθησε, ποιος προστάτευσε όταν άλλοι, πολλοί γκρέμιζαν, έκαιγαν, έκλεβαν, καταλάμβαναν τον χώρο και τα υπάρχοντα των πολλών απόντων και των λιγοστών παρόντων. Ο θρήνος άλλωστε ήταν ατομικός. Χρειάστηκε να περάσουν είκοσι περίπου χρόνια, να φτάσουμε στο 1962 για να γίνει ένα μνημείο στη μνήμη των θυμάτων. Πού; Μέσα στο νέο εβραϊκό νεκροταφείο, ωσάν το ζήτημα να αφορούσε μόνο συγγενείς και μέλη της εβραϊκής κοινότητας της πόλης.
» Και όταν 35 χρόνια μετά έγινε επιτέλους πραγματικότητα ένα μνημείο σε δημόσιο χώρο, αυτό εξορίστηκε στις παρυφές του κέντρου σε σημείο δυσδιάκριτο. Και όταν το μνημείο αυτό επανατοποθετήθηκε επιτέλους στο φυσικό του χώρο, την Πλατεία Ελευθερίας, περισσότερο υπήρξε έκπληξη παρά ικανοποίηση. Επρεπε να φτάσει το 2004 για να καθιερώσει η Βουλή των Ελλήνων με ψήφισμα ομόφωνα την Ημέρα Μνήμης. Έπρεπε να φτάσει το 2011 για να υπάρξει αντίστοιχη μέρα μνήμης για την πόλη μας και το 2014 για να αποκτήσει το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μνημείο που αναδεικνύει την καταστροφή του νεκροταφείου. Και ίσως να μην είναι τόσο μακριά η μέρα που θα δούμε μια αντίστοιχη αναθηματική πλάκα στον περίβολο του Αγίου Δημητρίου, στον “Άγιο Δημήτριο των νεκρών Εβραίων”, στο πραγματικό εβραϊκό μαυσωλείο της Θεσσαλονίκης.
» Ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση του βάρους της ιστορίας που η πόλη καλείται να σηκώσει. Τώρα που οι επιζώντες μάς αφήνουν και η σκυτάλη της μνήμης περνά σε όλους και όλες εμάς, ο Δήμος σκοπεύει να συνεχίσει να μετατρέπει τη σιωπή σε λόγο, λόγο παρηγορητικό, αλλά και λόγο θαραλλέο. Επιθυμούμε η ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας και το Μουσείο του Ολοκαυτώματος να αποτελέσουν το νέο μνημονικό άξονα της πόλης, την αφετηρία και την απόληξη της μεγάλης, πολυπολιτισμικής, χριστιανικής, μουσουλμανικής, και εβραϊκής διαδρομής της Θεσσαλονίκης.
» Η Πλατεία Ελευθερίας είναι ένας χώρος δημοκρατίας, όπου το 1908 όλοι οι Θεσσαλονικείς, Μουσουλμάνοι, Χριστιανοί και Εβραίοι, πανηγύρισαν μαζί την ανακήρυξη του οθωμανικού συντάγματος. Είναι επίσης ένας χώρος ξεριζωμού και προσφυγιάς, το σημείο από όπου αναχωρούσαν το 1922-1923 οι μουσουλμάνοι παλιοί Θεσσαλονικείς και όπου ξεμπάρκαραν οι νέοι, οι Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες. Και είναι τέλος ένας τόπος μαρτυρίου, δημόσιου εξευτελισμού των θεσσαλονικέων Εβραίων, όπου το Μαύρο Σάββατο της 9ης Ιουλίου 1943 οι Γερμανοί διαπόμπευσαν μπροστά στα μάτια και ελλήνων χριστιανών 9.000 άρρενες Εβραίους.
» Είναι ένας τόπος δύσκολος αυτή η πλατεία. Μας υπενθυμίζει ότι το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη είναι ο πιο βαρύς κρίκος σε μια μακρά αλυσίδα βίας και εξανδραποδισμού. Μας υπενθυμίζει ότι οι Εβραίοι της ήταν αδιάσπαστο κομμάτι ενός πολύχρωμου μωσαϊκού, ότι η “Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων” ήταν ταυτόχρονα και η “Βαβέλ της Μεσογείου”. Επιθυμούμε η Πλατεία Ελευθερίας να είναι ένα σημείο όπου οι δύσκολες, τραυματικές μνήμες όλων των κατοίκων αυτής της πόλης δεν θα ανταγωνίζονται η μία την άλλη, αλλά αντίθετα θα συνυπάρχουν αρμονικά: θα συνδιαλέγονται ζωηρά και θα προωθούν μια κουλτούρα συνύπαρξης και αλληλοσεβασμού ώστε η βαριά κληρονομιά του παρελθόντος να μετατραπεί σε εφαλτήριο ενός καλύτερου μέλλοντος. Η νέα Πλατεία Ελευθερίας θα συμβολίζει την περηφάνια όλων των Θεσσαλονικών για την πόλη τους, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της.
» Κάποιες εκατοντάδες μέτρα πιο πέρα, το Μουσείο του Ολοκαυτώματος θα συμβολίζει την ντροπή μας. Για όσα έγιναν, για όσα κάναμε, και κυρίως για όσα δεν μπορέσαμε ή δεν θελήσαμε να κάνουμε, γηγενείς και πρόσφυγες, δεξιοί και αριστεροί κατά και μετά τον πόλεμο. Το Μουσείο είναι μια οφειλή της πόλης αλλά και ένα προσωπικό στοίχημα για μένα. Είναι μια οφειλή στους Εβραίους της, ως θεσσαλονικείς, Έλληνες και Σεφαραδίτες. Το Μουσείο υπερβαίνει την πόλη και την Ελλάδα και επανεγγράφει τη Θεσσαλονίκη ως μητρόπολη των Σεφαραδιτών Εβραίων της Μεσογείου. Φιλοδοξεί να πει την άγνωστη ιστορία του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Μεσογείου και των Βαλκανίων, των σεφαραδιτών Εβραίων της Θεσσαλονίκης και της Κέρκυρας, των Χανίων και της Πάτρας, αλλά και του Βελιγραδίου, των Σκοπίων, του Μοναστηρίου, και του Σαράγεβο, της Τεργέστης και του Λιβόρνο. Ευελπιστεί να μετατρέψει τη σκισμένη σελίδα της Μπουένα Σαρφατή σε ιστορική γνώση. Να αναδείξει μια πτυχή του Ολοκαυτώματος που συχνά παραβλέπεται λόγω της έμφασης στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και με τον τρόπο αυτό να καταστήσει τη Θεσσαλονίκη τόπο μνήμης αλλά και κέντρο έρευνας και μελέτης διεθνούς ακτινοβολίας. Και, τέλος, ευελπιστεί να γίνει ένας χώρος όπου οι πολίτες όλης της γης, ειδικά οι νέοι θα μαθαίνουν τα αποτελέσματα της καταπάτησης των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
» Πολλοί μας ρωτούν γιατί. Γιατί αυτή η όψιμη έμφαση στην ιστορία και τη μνήμη των θεσσαλονικιών Εβραίων; Η βεβήλωση του μνημείου του Ολοκαυτώματος μόλις την προηγούμενη Κυριακή και ο εμπρησμός της ιστορικής κατοικίας μιας εβραίας και μουσουλμάνας θεσσαλονικιάς, θα αρκούσαν θαρρώ ως απάντηση. Αλλά, προσωπικά, προτιμώ να απαντήσω παραφράζοντας τον Πρίμο Λέβι. “Εδώ, δεν υπάρχουν γιατί”, του απάντησε ο Γερμανός φρουρός, μόλις ο Λέβι έφθασε στο Άουσβιτς. “Εδώ, δεν υπάρχουν γιατί” θα μπορούσα να απαντήσω και εγώ σε όσους παραξενεύονται με την επιμονή μου. Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ευρώπης, το Ολοκαύτωμα των δικών μας Εβραίων, δοκιμάζει τα όρια της λογικής. Και ο μόνος τρόπος να αναμετρηθούμε μαζί του είναι να αποδεχτούμε ότι θα είναι πάντα κομμάτι αυτού που είμαστε ως Θεσσαλονικείς, Έλληνες και Ευρωπαίοι: μια σκισμένη σελίδα γραμμένη σε μια άγνωστη γραφή, μια αλήθεια που περιμένει πάντα την αποκρυπτογράφησή της».
«Οπως σε όλα τα κράτη, υπήρξαν και στην Ελλάδα Ελληνες που έθεσαν εαυτούς στη διάθεση των γερμανικών αρχών. Οι Ελληνες αυτοί δεν συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς ειδικά εναντίον των Εβραίων αλλά γενικά εναντίον ολόκληρου του ελληνικού πληθυσμού. Υπήρξαν πραγματικοί δωσίλογοι. Δυστυχώς ανάμεσα στους δωσίλογους υπήρξαν και κάποιοι Εβραίοι. Εβραίοι προδότες, που καταδικάστηκαν σε θάνατο από το ελληνικό στρατοδικείο….»
Κατάθεση του Ασέρ Μωυσή, στη Σύσκεψη του Διεθνούς Κεντρικού Εβραϊκού Αρχείου που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι τον Μάρτιο του 1948…
Από εδώ: http://www.kathimerini.gr/722751/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/grammata-anagnwstwn
Περί της Σιωπής
—————————-
Ένας πολύ ενδιαφέρων διανοούμενος μου έγραψε τα εξής με αφορμή αυτό το άρθρο:
Β.Κ. It’s not the mayor’s job to do justice to all the world’s victims or all the world’s heroes. There is a massive hole in Greek national self-knowledge and Boutaris took a courageous step toward filling it. He didn’t say it was your fault personally that many Greeks plundered their Jewish neighbors, so why blame him because a Turkish mayor hasn’t been equally honorable regarding Greeks who suffered similarly? Being a gentleman means measuring yourself against those better than you and not those worse.
—-
Απάντησα έτσι: It is neither fair nor scientifically correct, when discussing about historical facts to isolate them from their environment. I think Boutaris made this mistake by attributing collective responsibility for the Jewish victims of Germans in Greece during German occupation.
It seems that he ignores the divisions existing within the Greek Orthodox population, placing them all together in the same historical category: the German associates along with their victims. Something that I personally find unacceptable and insulting!
Furthermore, the silence after the war was imposed by certain far-right political forces that dominated political life in Greece that period. This silence was general and imposed not only for Jews but for the Greek resistance and victims as well.
Just to mention a case: The victims of German massacres at Krousia . This Nazi crime was committed on October 1941 . There is not even amemorial column to remind that once there were some villages there that were fired by Nazi and their inhabitants were murdered.
Silence, therefore, was not only for Jews, but Greek victims in general. Is there any museum in Thessaloniki for the Greek Anti-Nazi Resistance? Is any for the thousands of people who died due to famine or executions by the conquerors? No !!!
Κριτική του Σάμη Χασσίδ για το βιβλίο «Ανεπιθύμητοι Συμπατριώτες -Τσάμηδες και Εβραίοι»
Θα ήθελα να εκφράσω μια εναλλακτική γνώμη πάνω στο βιβλίο του Μαργαρίτη «Ανεπιθύμητοι Συμπατριώτες -Τσάμηδες και Εβραίοι» Βιβλιόραμα – Αθήνα 2005.
Τα προβλήματα που έχω με αυτό το βιβλίο είναι μάλλον με τον τίτλο και το εξώφυλο παρά με το περιεχόμενο – μεγάλο μέρος από το οποίο έχει άλλωστε δημοσιευτεί. Ας σημειωθεί ότι η βιβλιοκριτική του Πιμπλή στα «Νέα» (που δημοσίευσε και το «Αλεφ») αποφεύγει να αναφερθεί στο κεφάλαιο που περιγράφει τις σχέσεις εβραίων-αντίστασης.
Κατά την γνώμη μου , αλλά και σε μεγάλο μέρος κατά τη γνώμη του αναγνώστη του βιβλίου, μπορεί μεν οι τσάμηδες και οι εβραίοι να ήταν ανεπιθύμητοι συμπατριώτες – αλλά σε καμμιά απο τις δυό περιπτώσεις δεν ήταν αυτός ο λόγος που εξαφανίστηκαν στην μεταπολεμική Ελλάδα. Για τους μεν εβραίους, ο λόγος ήταν η γεννοκτονία από τους ναζί γερμανούς, ενώ γιά τους τσάμηδες ήταν ότι εκδιώχθηκαν ή κατέφυγαν στην Αλβανία σαν αποτέλεσμα της συνεργασίας τους με τις ιταλικές και γερμανικές αρχές κατοχής (γιά όποιον δεν το θυμάται – οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των γερμανών που εκδιώχθηκαν από τις γερμανικές περιοχές που μεταπολεμικά ενσωματώθηκαν στην Πολωνία και την ΕΣΣΔ είναι μεταξύ 8 και 13 εκατομμυρίων, στους οποίους μπορεί να προστεθούν και 2-3 εκ. που εκδιώχθηκαν απο την Τσεχοσλοβακία προς την Αυστρία…). Νομίζω ότι είναι απαράδεκτη η προσπάθεια να συνδέονται τα αποτελέσματα της ξένης κατοχής με ό,τι εθνοτικά προβλήματα πραγματικά υπήρξαν στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου – όπως σαφώς υπαινίσεται ο τίτλος αλλά και – εν μέρει – το περιεχόμενο του βιβλίου.
Το δεύτερο απαράδεκτο σαυτό το βιβλίο είναι η σύγκριση – στο πίσω εξώφυλο – ανάμεσα στο ποσοστό εβραίων που εξοντώθηκαν στην περιοχή του προ του 1938 Ράιχ με το αντίστοιχο στην Ελλάδα. Μιά και στην Ελλάδα οι εβραίοι εξαφανίστηκαν κατά 70 % (αν και στο κείμενο – σ. 19 – αναφέρεται και το εγκυρότερο ποσοστό 83 % κατά την εκτίμηση του Φλάισερ) ενώ στο Ράιχ 65 %, το σαφές υπονοούμενο είναι ότι οι έλληνες είναι χειρότεροι από τους Ναζί… Παρόμοια φράση βρίσκεται στο γελοίο βιβλίο του τουρκόφιλου συγγραφέα Stanford Shaw «Turkey and the Holocaust»…
Δέν θέλω να σχολιάσω την ακρίβεια του αριθμού που αναφέρεται στο Ράιχ – άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας παραδέχεται τις δυσκολίες αυτών των εκτιμήσεων, ενώ είναι μάλλον ασαφής και η πηγή του αριθμού αυτού στο κείμενο. Στήν περίπτωση του Ράιχ αυτές οι δυσκολίες είναι άπειρα μεγαλύτερες από τις αντίστοιχες στην Ελλάδα – την επομένη της λήξης του β’ παγκόσμιου στην Ευρώπη το Ράιχ είχε διαιρεθεί σε 4 ζώνες κατοχής συν περιοχές που προσαρτήθηκαν από την Πολωνία και την ΕΣΣΔ και πολλοί εβραίοι στις υπό σοβιετικό έλεγχο χώρες κατέφυγαν στην υπό αμερικανικό, βρεττανικό και γαλλικό έλεγχο περιοχές της Γερμανίας. Αλλά ανεπίτρεπτη είναι η σύγκρισή του με τον αντίστοιχο της Ελλάδας και η εξαγωγή των πρωτοτύπων (..) συμπερασμάτων του συγγραφέα.
Ας προστεθεί ότι το ποσοστό των εβραϊκών απωλειών στις κατεχόμενες από τη Γερμανία χώρες δεν αποτελεί κριτήριο γιά την σχέση ανάμεσα στους εβραίους και την κοινωνία που ζούσαν. Τό παράδειγμα της Ολλανδίας είναι δυστυχώς αρνητικό. Κανένας δεν αμφιβάλλει γιά την υποδειγματική ανεξιθρησκεία αυτής της χώρας, με την πλήρως ενσωματωμένη εβραϊκή κοινότητά της (εβραίος ήταν ο πρόεδρος του Ανωτάτου δικαστηρίου της…). Η Ολλανδία ειναι και πρώτη στον αριθμό των «Δικαίων των Εθνών» σε σχέση με το μέγεθός της. Και παρόλα αυτά – η εβραϊκή κοινότητα της Ολλανδίας εξολοθρέφτηκε κατά 70 %. Εναντι αυτού, η τότε ημιφασιστική Βουλγαρία μπορεί σήμερα να κομπάζει ότι έσωσε το σύνολο του προπολεμικού εβραϊκού πληθυσμού της.
Γιά την Ελλάδα – υπάρχει και εναλλακτική ερμηνεία – στο βιβλίο του Pierron που μεταφράστηκε στά ελληνικά το 2004 και αναφέρεται και στο βιβλίο του Μαργαρίτη. Ο συγγραφέας αυτός επισημαίνει στο τέλος του βιβλίου του ότι η τραγική ειρωνεία είναι ότι ακριβώς επειδή η Ελλάδα ήταν λιγότερο αντισημιτική από άλλες βαλκανικές χώρες – ο Μεταξάς έκλεισε την ΕΕΕ πάνω κάτω όταν στην Βουλγαρία εμφανίστηκε η αντίστοιχη οργάνωση «Ράτνιτσι» και στην Ρουμανία οι οργανώσεις «Σιδηρή Φρουρά» και «Αρχάγγελος Μιχαήλ» – βρέθηκε με κατοχικές κυβερνήσεις που παρόλο ότι δεν είχαν αρνητικές προθέσεις πρός τους εβραίους πολίτες τους, δεν μπορούσαν – όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία – να τους προστατέψουν από τους ναζί…..
Τέλος θάθελα και να προσθέσω και δύο – δευτερεύουσας σημασίας – παρατηρήσεις γιά το περιεχόμενο.
– Ημουν παρών όταν παρουσίαστηκε το κεφάλαιο γιά την ελληνική εκκλησία και υπέδειξα στον κο. Μαργαρίτη ότι άσχετα με το τι έγραψε στα απομνημονεύματά του, ο μητροπολίτης Δημητριάδος Ιωακείμ έχει κηρυχθεί «Δίκαιος των Εθνών» από το Yad Vashem γιά την σωτηρία του εβραϊκού πληθυσμού του Βόλου (κατά 85 %) και θάπρεπε να τόχε αναφέρει. Με λύπη μου βλέπω ότι δεν κατόρθωσα να τον πείσω. Οταν ρώτησα τον πρόεδρο της κοινότητας αυτής και γνωστό συγγραφέα σε ελληνο-εβραϊκά θέματα Φρεζή γιατί ο Δημητριάδος Ιωακείμ δεν αναφέρει αυτές τις πράξεις του στα απομνημονεύματά του – μου απήντησε ότι αυτό οφείλεται στην μετριοφροσύνη του. Ας κρίνει καθένας μόνος του ποιά ερμηνεία είναι πειό αληθοφανής – αυτή, ή η αντίστοιχη του Μαργαρίτη – ότι προσπάθησε να αποκρύψει τις σχέσεις που είχε με το ΕΑΜ κατά την κατοχή.
– στην σ. 42 του βιβλίου γίνεται λόγος γιά «προκλητική στράτευση» των λίγων εβραίων επιζώντων του Ολοκαυτώματος στό μέτωπο του Γράμμου. Αν και δεν αμφιβάλω γιά το ότι εβραίοι στρατιωτες στρατεύθηκαν στο Γράμμο (πολλοί αποστρατεύθηκαν αν επιθυμούσαν να μεταναστεύσουν στο Ισραήλ μετά την ίδρυση αυτού του κράτους το 1948) δεν νομίζω ότι υπάρχουν αποδείξεις ότι υπήρξε «προκλητική» στράτευση ….
Θα ήθελα τέλος να τονίσω ότι όσον αφορά το περιεχόμενο (τουλάχιστον αυτό που ανφέρεται στους εβραίους) θεωρώ το βιβλίο έργο που πρέπει να διαβαστεί – αλλά με κριτικό τρόπο.
http://cohen.gr/new/index.php?option=com_content&view=article&id=135:%E2%80%94%E2%80%94-l%E2%80%94-r&catid=35:jewdaism&Itemid=59
Η απάντηση της Ρενας Μολχο στους Τέρμιναλ119
Ρένα Μόλχο
[ Σεπτέμβριος / 2009]
Προς
Τη συντακτική επιτροπή
του Terminal 119 και Του περιοδικού Konkret
Η ιδιότητά μου ως ειδικού σε ζητήματα ιστορίας του ελληνικού εβραϊσμού και η πρόσφατη συνεργασία μου με τα μέλη του Terminal 119 για ζητήματα που άπτονται του αντισημιτισμού και του Ολοκαυτώματος στην Ελλάδα, μου υπαγορεύουν το δικαίωμα και την υποχρέωση να απαντήσω στην άστοχη και προκλητική επιστολή που απευθύνουν στο περιοδικό Konkret με τίτλο «Ελληνική μυθολογία» με πρόσχημα το άρθρο του Eberhad Rondholz,”Im Namen des Volkes”.
Και εξηγούμαι : Είναι βέβαιο ότι η επιστολή τους που δήθεν παραπέμπει σε «ορισμένα ακραία λάθη» του παραπάνω αρθρογράφου αποτελεί πρόφαση για να επιδείξουν τις πρόσφατα αποκτημένες γνώσεις των Terminal 119 που τα νεαρά μέλη τους άντλησαν πρόχειρα από δικά μου και άλλα κείμενα για τον αντισημιτισμό στην Ελλάδα. Το πρόβλημά τους είναι ότι δεν ενδιαφέρονται και επομένως δεν γνωρίζουν σχεδόν τίποτε για την άλλη όψη του ζητήματος δηλαδή της συμπεριφοράς εκείνων των Ελλήνων Χριστιανών που στη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής βοήθησαν στη διάσωση Ελλήνων Εβραίων οι οποίοι επέζησαν της καταστροφής. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο συγγραφέας Eberhad Rondholz οι Ελληνες αυτοί βοήθησαν πρόθυμα τους Εβραίους που διασώθηκαν, είτε επώνυμοι ήταν όπως ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός που έκανε γενναίες δηλώσεις κατά των Γερμανών και ψεύτικες βαπτίσεις Εβραίων, ή ο τότε διευθυντής της αστυνομίας Αθηνών Α.Εβερτ που τους προμήθευσε πάμπολλες πλαστές ταυτότητες, είτε ιδιώτες που έκρυψαν εβραίους συμπολίτες τους στα σπίτια τους ή στα χωριά τους με κίνδυνο της ζωής τους, ή μέλη της Αντίστασης που φυγάδεψαν άτομα στη Μ.Ανατολή ή στα κέντρα αντίστασης στο βουνό. Ολοι αυτοί οι Ελληνες, όσοι και αν ήταν, υπήρξαν πολύ πιο τολμηροί και πιο αλληλέγγυοι από άλλους Ευρωπαίους ή Βαλκάνιους Χριστιανούς, πολλοί από τους οποίους είτε κατέδιδαν κατά κόρον Εβραίους όπως οι Γάλλοι και οι Ολλανδοί ή δημιούργησαν και διηύθυναν τα στρατόπεδα εξοντώσεως όπου εκτελούσαν οι ίδιοι τους Εβραίους τους όπως π.χ.στις βαλτικές χώρες, την Κροατία, την Ρουμανία κ.ά. Φυσικά ο Eberhad Rondholz έχει την πείρα και τις γνώσεις ώστε να μπορεί να κάνει τις απαραίτητες συγκρίσεις.
Το ερώτημα είναι αν είναι δυνατόν ευαισθητοποιημένοι πολιτικά και κοινωνικά νέοι να πιστεύουν ότι μπορούν να πείσουν παραβλέποντας τις αποχρώσεις σε ανάλογα ζητήματα και να πιστεύουν ότι προκειμένου να προβληθούν μπορούν να διασύρουν έγκριτους και νηφάλιους δημοσιογράφους με τεράστιο και πρωτοποριακό δημοσιευμένο έργο όπως ο Eberhad Rondholz, και ειδικά σε ζητήματα Κατοχής στην Ελλάδα. Το χειρότερο είναι ότι φαίνεται πως τα περισσότερα μέλη του Terminal 119 δεν διάβασαν καν το άρθρο του επειδή δεν γνωρίζουν τα γερμανικά και ότι βασίστηκαν στις εντυπώσεις και προσυπέγραψαν τα λάθη ενός γερμανού μέλους τους που συνέταξε την επιστολή γιατί πως αλλοιώς εξηγείται ότι ο συνοικισμός Κάμπελ (Από τον J.Campbell) μεταβάλλεται και σημειώνεται ως Kabel, που στα γερμανικά είναι «καλώδιο», ότι ο συντάκτης κατηγορεί τον Ε.Ρ. ότι αναφέρεται στη Δανία ένω δεν υπάρχει καμία τέτοια αναφορά στο άρθρο του, ότι εκτοπίστηκαν το 50% των Εβραίων της Αθήνας, αντί 600 μόνον που πράγματι συνελήφθησαν από τους 10.000 που είχαν συγκεντρωθεί στην πρωτεύουσα από όλες τις κοινότητες κ.ά. γνωστά στοιχεία που έχουν εδώ και χρόνια δημοσιευθεί σε έγκριτα και τεκμηριωμένα έργα, περιοδικά και συνεντεύξεις επιζώντων.
Τέλος, θα ήθελα να μου εξηγήσουν τα μέλη του Terminal 119 πως γίνεται εφόσον πράγματι ενδιαφέρονται για τον αντισημιτισμό στην Ελλάδα να παραγνωρίζουν την συμβολή του άθρου του ΕΡ, ενός εκ των τριών που δημοσιεύθηκαν διεθνώς, όπου ουσιαστικά καταδεικνύεται και καταγγέλλεται η κλιμάκωση του αντισημιτισμού στη σημερινή Ελλάδα, σε σχέση με την υπόθεση Πλεύρη, και το χειρότερο η αλλοτρίωση της Δικαιοσύνης, της Κοινωνίας, της Πολιτικής και της Διανόησης στην χώρα μας.
Ρένα Μόλχο
http://autonomousland.blogsport.de/2009/10/06/iii-i-iiiiiiifi-ifiiii-iiuiiiiii/
Για τη στάση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ προς τους Εβραίους
http://atexnos.gr/%CE%B7-%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CE%B5%CE%B1%CE%BC-%CE%B5%CE%BB%CE%B1%CF%83-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%89%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%B1/?utm_campaign=shareaholic&utm_medium=facebook&utm_source=socialnetwork
Η συμβολή ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού
Από την «Ιστορία της Αντίστασης 1940-1945» (Συλλογικό έργο που επιμελήθηκε ο Βάσως Γεωργίου, τόμος ΙΙ, σελ. 270) αντιγράφουμε το σχετικό απόσπασμα που αναφέρεται στη βοήθεια που έδωσε το ΕΑΜ στην Εβραϊκή κοινότητα προκειμένου να σωθεί ένας μεγάλος αριθμός Εβραίων από το πογκρόμ που εξαπέλυσαν οι χιτλερικοί.
Όπως σ’ όλες τις χώρες της σκλαβωμένης Ευρώπης, η εξόντωση των Εβραίων της Ελλάδας έγινε συστηματικά και μεθοδικά με το γνωστό απάνθρωπο χιτλερικό τρόπο. Αμεσοι υπεύθυνοι για την εκτόπιση και εξόντωση των 65.000 Εβραίων που ζούσαν στη χώρα μας ήταν ο Αντολφ Αϊχμαν και ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης Μάξ Μέρτεν. Ο Αϊχμαν είχε στείλει στην Ελλάδα τους βοηθούς και βασικούς συνεργάτες του Ντίτερ Βισλιτσένυ, Αλλόις Μπρύνερ και Ρόλφ Γκούντερ που είχαν πείρα από τη συγκέντρωση, ομαδική εκτόπιση και εξόντωση των Εβραίων σε άλλες χώρες της κατεχόμενης Ευρώπης.
Το πρώτο γερμανικό έγγραφο που αφορούσε την τύχη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, χρονολογείτο από τις 6.2.1943, έφερνε την υπογραφή του Μέρτεν και προέβλεπε τη δημιουργία γκέτο και την υποχρέωση όλων των Εβραίων από ηλικία 5 χρόνων και άνω, να έχουν διακριτικά σήματα . Με την εκτέλεση της διαταγής επιφορτιζόντουσαν οι απεσταλμένοι τού Αϊχμαν (και του Βερολίνου) Βισιλιτσένυ και Μπρύνερ «να ασχοληθούν με λεπτομερείας, με το σχήμα των διακριτικών σημάτων και τάς συνοικίας αι οποίαι θα εχρησιμοποιούντο ως γκέτο». Ημερομηνία εκτέλεσης της διαταγής είχε οριστεί η 25η Φλεβάρη 1943.
Μια βδομάδα αργότερα βγαίνει δεύτερη διαταγή που απευθύνεται στον πρόεδρο της ισραηλιτικής κοινότητας Θεσσαλονίκης δόκτορα Κόρετς και ορίζει ότι απαγορεύεται στους Εβραίους «να αλλάζουν κατοικίαν άνευ αδείας» καθώς επίσης «η χρησιμοποίησις των τροχιοδρόμων, η κυκλοφορία εις τας οδούς και τους δημοσίους χώρους μετά την δύσιν του ηλίου, η χρησιμοποίησις τηλεφώνου κλπ. Οι παραβάτες της παρούσης θα εκτελούνται επί τόπου».
Ετσι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης κλείνονται σε γκέτο και μεταβάλλονται σε άτομα χωρίς δικαιώματα και έξω από την προστασία των νόμων. Με την Τρίτη διαταγή αρχίζει η διαδικασία της εξόντωσης των Εβραίων. Οι Εβραίοι που έχουν πια κλειστεί στο γκέτο και φέρνουν πάνω τους το διακριτικό κίτρινο αστέρι στοιβάζονται κατά ομάδες των 2.500-3.000 ατόμων σε σφραγισμένα φορτηγά βαγόνια και στέλνονται στο θάνατο-στα στρατόπεδα του Άουσβιτς και του Μαϊντάνεκ καθώς και τ’ άλλα εξοντωτήρια.
Η πρώτη αποστολή έφυγε στις 15 του Μάρτη 1943 και ακολούθησαν πολλές άλλες ώσπου να ολοκληρωθεί στις 10 Αυγούστου του 1944 η εκτόπιση και εξόντωση των 60.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης και της γύρω περιοχής. Την ίδια τραγική μοίρα είχαν και οι Εβραίοι που ήταν εγκαταστημένοι στη Φλώρινα, στο Λαγκαδά, στη Βέροια, στο Διδυμότειχο, στο Σουφλί, στη Νέα Ορεστιάδα, στα Γιάννενα και σ’ άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Η συγκέντρωση των Εβραίων άρχισε αρχικά σε γκέτο και η μεταφορά τους στη συνέχεια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης , υπήρξε μοναδική ευκαιρία για την καταλήστευση της μεγάλης κινητής και ακίνητης περιουσίας τους από τους τιτλούχους των γερμανών κατακτητών.
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι Εβραίοι της Ελλάδας από τις πρώτες ημέρες της κατοχής έζησαν μαρτυρική ζωή. Ακόμα από το καλοκαίρι του 1941 έγιναν μαζικές συλλήψεις 9.000 Εβραίων που στάλθηκαν σε καταναγκαστική εργασία. Πολλές φορές οι εβραϊκές κοινότητες αναγκάστηκαν να καταβάλουν τεράστια χρηματικά ποσά, είτε ως πρόστιμα, είτε για ν’ απαλλαγούν από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρωνόταν ένα ποσό, ζητιόταν άλλο με διαφορετικό πρόσχημα.
(Στη δίκη των εγκληματιών πολέμου Αϊχμαν και Μέρτεν, ο ελληνοεβραίος Ισαάκ Αρούχ κατέθεσε ότι μόνο σε μια περίπτωση, η εβραϊκή κοινότητα Θεσσαλονίκης κατέβαλε σε ανθρώπους του Μέρτεν 2 ½ δις δραχμές λύτρα για την απαλλαγή των Εβραίων από την καταναγκαστική εργασία. Αλλά μόλις πληρώθηκε η τελευταία δόση των λύτρων τον Γενάρη του 1943, ένα μήνα αργότερα, μπήκε σ’ εφαρμογή το σχέδιο γενικού ξολοθρεμού.)
Μόλις έμαθε το ΕΑΜ Αθήνας το πογκρόμ κατά των Εβραίων στην Βόρεια Ελλάδα, κινητοποιήθηκε άμεσα ο μηχανισμός του. Ετσι κατάφερε να σώσει και να φυγαδεύσει περίπου 10.000 Εβραίους της πρωτεύουσας πριν πέσουν στην μέγγενη των χιτλερικών.
Πάντως σύμφωνα μ’ εκτιμήσεις που έγιναν μετά την απελευθέρωση, από τους 55.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης, στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των χιτλερικών 47.061. Γενικά από το σύνολο του εβραϊκού πληθυσμού της Ελλάδας που ανερχόταν στις 77.000 άτομα, πιάστηκαν 68.000, θανατώθηκαν 66.000 και επέζησαν 2.000 περίπου. Κι όσοι σώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ο αρχιραβίνος της Αθήνας Ηλίας Μπαρζελάι που φυγαδεύτηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, σώθηκαν χάρη στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που έκανε μεγάλες προσπάθειες για τον σκοπό αυτό.
Εκτιμώντας τη σοβαρή συμβολή του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο ανθρωπιστικό έργο της σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού, ο Αρχιρραβίνος Μπαρζελάι σε ραδιογράφημά του που έστειλε από την έδρα της ΠΕΕΑ, όπου βρήκε καταφύγιο οικογενειακώς, προς την ελληνική κυβέρνηση και τον Αλέξανδρο Σβώλο έγραφε τα εξής:
Ελληνική Κυβέρνηση
Αλέξανδρον Σβώλον
Κάϊρο
«Εβραϊσμός Ελλάδος υπέστη φρικαλέαν καταστροφήν εκ μέρους καταχτητών γερμανών. Δυστυχώς συμμετέχουν εις εκτέλεσιν εξοντωτικών αντιεβραϊκών μέτρων και τάγματα ασφαλείας Ράλλη. Εσώθησαν από Γερμανικήν κόλασιν από εκατό χιλιάδες μόλις δέκα έως είκοσι οφείλοντες την σωτηρίαν των εις το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και αλληλεγγύην ελληνικού λαού. ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εμπνεόμενα από πατριωτικό και ηρωϊκό έργο έκαμαν θαύματα και με μεγάλες θυσίες δημιούργησαν σημερινήν ελευθέραν Ελλάδα».
Ο Αρχιρραβίνος Αθηνών
Ηλίας Μπαρζελάι
12.7.44
Τέλος η ζημιά που προήλθε από την διαρπαγή της εβραϊκής περιουσίας υπολογίζεται σε 18.000.000 χρυσές λίρες Αγγλίας. Αυτή την τύχη επεφύλαξαν στο φιλεργατικό πληθυσμό της Ελλάδας οι χιτλερικοί.
(Η φωτό από τη μεγάλη συγκέντρωση των εβραίων τον Ιούλιο του 1942, κατόπιν διαταγής των κατοχικών δυνάμεων, στην πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη που σηματοδότησε την έναρξη του διωγμού)
Ποιός έδωσε τις λίστες με τα ονόματα των εβραίων της Θεσσαλονίκης στους Γερμανούς; Θα αξιζε να aκούσετε τη συζήτηση της ιστορικού Οτέτ Βαρόν-Βασάρ με τον Βασίλη Βασιλικό : https://www.youtube.com/watch?v=OYOGzk2MPdg
Επιτρέψτε μου να εκφράσω κάποιες ταπεινές μου σκέψεις.
Εφ’όσον η κοινωνία της Θεσσαλνίκης δεν ήταν ενιαία, γιατί κάποιοι, μη-ενιαίοι – δεν μίλησαν; ( Ή μήπως μίλησαν, αλλά δεν το γνωρίζω.)
Σε κάθε περίπτωση, είτε ήταν ενιαία, είτε δεν ήταν, στο θέμα αυτό φέρθηκαν ενιαία!
Το ότι δεν μίλησε γι’ άλλες γενοκτονίες και εγκλήματα κατά τις ανθρωπότητας, δεν αφαιρεί τίποτα από την εγκυρότητα των λόγων του – κλίθηκε για να μιλήσει για ΑΥΤΟ το έγκλημα. Η λακωνική αλλά περιεκτική αναφορά: «Είναι ένας τόπος δύσκολος αυτή η πλατεία. Μας υπενθυμίζει ότι το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη είναι ο πιο βαρύς κρίκος σε μια μακρά αλυσίδα βίας και εξανδραποδισμού.» νομίζω πως αρκεί για την περίσταση.
Άλλωστε κάνει αναφορά και στους Μικρασιάτες και Πόντιους πρόσφυγες.
Τέλος, στο απόσπασμα: «Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους. Έκαναν πως δεν ήξεραν τι συνέβη, ποιος το έκανε, ποιος βοήθησε, ποιος προστάτευσε όταν άλλοι, πολλοί γκρέμιζαν, έκαιγαν, έκλεβαν, καταλάμβαναν τον χώρο και τα υπάρχοντα των πολλών απόντων και των λιγοστών παρόντων.» αποδίσει τα του καίσαρος τω καίσαρι.
@Ιωάννης Καϊδετζής Η Σιωπή στη Θεσσαλονίκη ήταν καθολική. Ποιός μίλησε για τα θύματα των δωσίλογων, του Δάγκουλα για παράδειγμα; Κανείς!
Ούτε κι στις ίδιες τις οικογένειες των θυμάτων επιτράπηκε από το μετεμφυλιακό κράτος να μιλήσουν.
Και όσον αφορά τους Πόντιους και τους Μικρασιάτες (και τους Ανατολικοθρακιώτες θα πρόσθετα που τους ξέχασε), αυτοί είναι κατά τον Μπουτάρη απλώς άτυχοι πρόσφυγες στην πόλη που διοικεί. Δεν υπάρχουν αιτίες της προσφυγιάς, ούτε γενοκτονικό πλαίσιο στην ιστορική τους πορεία (που συνδέεται απολύτως με το Ολοκαύτωμα, όπως απέδειξε ο Stefan Ihrig). Και πάνω απ’ όλα δεν υπάρχει κατά τον Μπουτάρη καμιά σύνδεση της ψευδώνυμης Πλατείας Ελευθερίας των Νεότουρκων με το γενοκτονικό προγραμματισμό του τουρκικού εθνικισμού που η εμφάνισή του μέσα από μια τρομακτική χρονική πορεία, έφερε στην πόλη «του» τους άτυχους πρόσφυγες.
Και το τελευταίο απόσπασμα που αναφέρετε είναι η επιτομή της διχαστική του αντίληψης περί συλλογικής ευθύνης.
Και μόνο την απάντηση της Μόλχο αν διαβάσετε προς τους ακραίους Terminal, θα εντοπίσετε τα λάθη και τα κενά στη σκέψη του Μπουτάρη και του επιτελείου του….
——
Το κείμενο του Μπουτάρη είναι καλό ως απενοχοποιητικό κείμενο για όσους σύγχρονους Νεοέλληνες προέρχονται από την κατοχική Ελλάδα του δωσιλογισμού και της αδιαφορίας… Για τους υπόλοιπους, που προέρχονται από τη ματωμένη Ελλάδα της Αντίστασης, είναι ένα ρατσιστικό κείμενο που επιδιώκει να τσουβαλιάσει αθώους και ενόχους μαζί, εκφράζοντας αυτή τη σύγχρονη μυωπική ελληναράδικη σκέψη….
Από το Έμπενζεε στην Ελλάδα της Λευκής Τρομοκρατίας: Η άγνωστη οδύσσεια των Ελλήνων Αντιστασιακών- Μέρος 3ο
Έμπενζεε
Ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής και οι ελάχιστοι επιζήσαντες Έλληνες κρατούμενοι, έφθασαν στο στρατόπεδο του Έμπενζεε στις 20/04/1945. Η δύναμη του στρατοπέδου ήταν τότε μόλις 22.000 και οι θάλαμοι του στρατοπέδου ήταν γεμάτοι σορούς από ανθρώπινα πτώματα. Τα κρεματόρια δούλευαν 24 ώρες σε βάρδιες των 12. Η πείνα θέριζε.
Στους κρατούμενους δινόντουσαν μόνο 50-60 γραμμάρια ψωμί της ημέρα και μία σούπα φτιαγμένη από φλούδες πατάτας, η οποία κόπηκε μερικές μέρες μετά. Ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής περιγράφει κάπως έτσι την άφιξή του στο στρατόπεδο:
«Το τραίνο που μας κουβαλούσε σταμάτησε σε μια βαθιά χαράδρα για προφύλαξη από τα συμμαχικά αεροπλάνα. Εμάς μας έβγαλαν έξω. Δίπλα μας ήταν μια πλαγιά σπαρμένη με σινάπι. Πέσαμε με τα μούτρα πάνω του και το αφανίσαμε κυριολεκτικά παρά τις κοντακιές που τρώγαμε από τα Ες-Ες. Όταν φτάσαμε στην κορυφή της πλαγιάς, τα γυναικόπαιδα, που είχαν καταφύγει εκεί για να γλιτώσουν από τους βομβαρδισμούς δοκίμασαν τη φρίκη όταν μας είδαν. Εμάς, κάτι όρθιους σκελετούς. Τη διάβασα στα μάτια τους! Μερικές ώρες μετά φθάσαμε στο Έμπενζεε.
Στο Έμπενζεε η πείνα είχε φτάσει στο απόγειό της. Δεν μας δίναν σχεδόν τίποτε για φαγητό. Οι θάλαμοι ήταν γεμάτοι νεκρούς. Οι κανιβαλισμοί που σημειώθηκαν δεν ήταν λίγοι. Μια μέρα, ο Χρήστος Μπλιούμης, δικαστικό κλητήρας από την Κασσάνδρα Χαλκιδικής, μου έφερε έναν χυλό σε χρώμα καφέ προς μπλε. Μου είπε ότι οι Γερμανοί το έφτιαχναν από μαργαρίνη. Το έβαλα στο στόμα μου και έφτυσα αμέσως. Είχε γεύση από χώμα. Ήταν χώμα που για άγνωστο λόγο είχε αυτό το χρώμα.»
Με τον πληθυσμό του στρατοπέδου να μειώνεται καθημερινά, λόγω της πείνας των εκτελέσεων και των ασθενειών, φθάνουμε στις 5/5/1945, ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου των Ορθοδόξων.
Ο διοικητής του στρατοπέδου, κάποιος λοχαγός των Ες-Ες, κάλεσε γενικό προσκλητήριο. 8.000 περίπου, όρθιοι σκελετοί έφθασαν στην πλατεία. Σύντομα ήρθαν και ορισμένοι διερμηνείς και ξεκίνησαν να μεταφράζουν τα λόγια του διοικητή:
«Αποφάσισα να σας χαρίσω τη ζωή. Τι θέλετε να κάνετε; Να σας βάλουμε στο τούνελ για να είσαστε προφυλαγμένοι από τους βομβαρδισμούς;»
«Όχι», απάντησαν οι κρατούμενοι.
«Εμείς φεύγουμε για να αντιτάξουμε άμυνα».
Αργότερα, κάποιοι Γερμανοί στρατιώτες που έμειναν στο στρατόπεδο εξομολογήθηκαν στους κρατούμενους ότι ο διοικητής τους διέταξε να εκτελέσουν όλους τους κρατούμενους κι εκείνοι αρνήθηκαν. Σκόπευε, όσοι επέλεγαν να μπουν στο τούνελ να εκτελεστούν μαζικά. Οι φρουροί ζήτησαν από τους κρατούμενους να είναι ήσυχοι και τους είπαν ότι θα τους παρέδιδαν στους Αμερικανούς που θα έφθαναν εκεί σε 2-3 μέρες. Φυσικά, οι κάπο και οι βασανιστές του στρατοπέδου είχαν αποχωρήσει μαζί με τα Ες-Ες.
Nεκροί και μελλοθάνατοι στις τελευταίες ημέρες του Έμπενζεε.
Απελευθέρωση
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η δύναμη του στρατοπέδου είχε φθάσει στους 8000. 14000 χιλιάδες είχαν πεθάνει μέσα σε λίγες ημέρες. Ο ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής Νίκος Χονδρός είχε υποστεί τέτοια αβιταμίνωση που λόγω του πρηξίματος στο σώμα, έμενε μόνιμα ξαπλωμένος σε μια κουβέρτα μπορώντας μόνο να ανοίξει λίγο το ένα του μάτι και να ψελλίζει ορισμένες φράσεις. Πέθανε λίγο πριν το στρατόπεδο απελευθερωθεί.
Τα κρεματόρια είχαν πια σταματήσει, ελλείψει εργατών και οι νεκροί θάβονταν μαζικά σε λάκκους.
Οι ελάχιστοι ζώντες Ισπανοί αντιφασίστες, που ο Φράνκο είχε στείλει στα ναζιστικά κάτεργα, άνοιξαν τις αποθήκες των Ες-Ες, μοίρασαν φαγώσιμα και οπλίστηκαν. Ξεκίνησαν να κυνηγούν τους ελάχιστους κάπο και βασανιστές που έμειναν στο στρατόπεδο. Το Έμπενζεε γέμισε μικρές φωτιές στις οποίες οι κρατούμενοι προσπαθούσαν να μαγειρέψουν.
Τα Αμερικανικά τανκ έφθασαν στο στρατόπεδο στις 6/5/1945. Οι κρατούμενοι από διάφορες εθνότητες κατασκεύασαν πανό που τους καλωσόριζαν και παρατάχθηκαν σε σειρές. Η αδυναμία τους όμως να σταθούν, τους εξανάγκασε να κάθονται στο έδαφος. Η γερμανική φρουρά, παρουσίασε όπλα και αμέσως παραδόθηκε.
Γαλλικό πανό καλωσορίσματος στο Έμπενζεε.
Ανάμεσα στους Αμερικανούς στρατιώτες, βρέθηκε και ο Ελληνοαμερικάνος Γιώργος Μανής, ο οποίος βλέποντας την Ελληνική σημαία άρχισε να κλαίει και να αγκαλιάζει τους Έλληνες κρατούμενους. Ανασήκωσε το κάθισμα του τανκ και τους έδωσε τσιγάρα και σοκολάτες.
Οι Αμερικανοί στρατιώτες έδωσαν ότι μπορούσαν στους κρατούμενους, όμως τα τρόφιμα και τα είδη πρώτης ανάγκης δεν επαρκούσαν. Ο Αμερικανός διοικητής διέταξε το δήμαρχο του Έμπενζεε να φέρει προμήθειες στο στρατόπεδο άμεσα, όμως στο χωριό επικρατούσε μεγάλη πείνα και έτσι οι Αμερικάνοι ξεκίνησαν να δίνουν και στους Γερμανούς τρόφιμα.
Ξαφνικά, επιδημία θανάτου έπεσε στο στρατόπεδο.
Πολλοί κρατούμενοι άρχισαν να πεθαίνουν από το πολύ φαγητό που κατανάλωναν, καθώς το σώμα είχε ξεσυνηθίσει στην τροφή. Γράφει σχετικά ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής:
«Πόσοι άραγε πεθάναν από το πολύ φαγητό; Τρώγαμε, τρώγαμε, τρώγαμε και δεν χορταίναμε, δεν κόπαζε το αίσθημα της πείνας. Εγώ, ο οποίος κι από παιδί ποτέ δεν έτρωγα πολύ, μόλις τον Οκτώβρη του 1945 κατόρθωσα να χορταίνω με τη συνηθισμένη ποσότητα φαγητού.»
Λίγες ημέρες μετά την απελευθέρωση, στο στρατόπεδο δημιουργήθηκαν «κομιτάτα». Στο ελληνικό κομιτάτο, επικεφαλής μπήκαν κρατούμενοι αξιωματικοί του ΕΛΑΣ που είχαν πιαστεί το 1944. Επικεφαλής του κομιτάτου ήταν ο δάσκαλος Βαγγέλης Φαρμάκης από τα Γιάννενα.
Οι Αμερικανοί δημιούργησαν και μερικές πρόχειρες νοσοκομειακές εγκαταστάσεις για την περίθαλψη των κρατουμένων, πολλοί από τους οποίους πέθαναν σε σύντομο χρονικό διάστημα από τύφο, ενώ άλλοι έμειναν για μήνες έως ότου μπορέσουν να ανακάμψουν. Σταδιακά όλα τα κράτη που είχαν κρατούμενους στο στρατόπεδο Έμπενζεε ξεκίνησαν να στέλνουν αντιπροσωπείες για να τους παραλάβουν και να τους μεταφέρουν στην πατρίδα τους. Όλα τα κράτη εκτός της Ελλάδας που δεν έστειλε ποτέ τους αντιπροσώπους της.
Έτσι, μήνες μετά, οι Έλληνες κρατούμενοι συγκεντρώθηκαν κάτω από μια μικρή αμερικανική δύναμη και ξεκίνησαν την επιστροφή τους στην Ελλάδα.
Το ταξίδι της επιστροφής
Φορτωμένοι σε αμερικανικά τζέιμς, οι Έλληνες του Έμπενζεε έφθασαν πρώτα στο αυστριακό χωριό Φίλαχ και από εκεί παραλήφθηκαν από τους Βρετανούς και μεταφέρθηκαν στο ιταλικό Ούντινε.
Σαφώς, οι Έλληνες του Έμπενζεε γνώριζαν ότι η Ελλάδα είχε απελευθερωθεί, όχι όμως για τις συγκρούσεις του Δεκέμβρη, τον ρόλο των Βρετανών και τη Συμφωνία της Βάρκιζας.
Από το Ούντινε, οι Έλληνες μεταφέρθηκαν στη Μπολόνια, μετέπειτα στο Μέστρε και μετά με τραίνο στο Μπάρι. Στο τραίνο για το Μπάρι, οι πρώην κρατούμενοι συνάντησαν και άλλους Έλληνες από άλλα στρατόπεδα. Ο Αλεξανδρής περιγράφει γλαφυρά ένα περιστατικό ξυλοδαρμού Ελλήνων από Έλληνες:
«Εκεί που ταξιδεύαμε, ο εθνικόφρων και θρησκευόμενος Γ. Παναγιωτόπουλος μου είπε ότι σε ένα βαγόνι ΕΑΜίτες δέρνανε ανθρώπους και μου ζήτησε να παρέμβω. Πήγα στο βαγόνι και βρήκα τον Γρηγόρη Γιαγγούλα, έφεδρο της στρατολογίας Μακεδονίας και στέλεχος του ΕΑΜ.
– Γιατί βρε Γρηγόρη τους δέρνετε αυτούς;
– Ανέβα στο βαγόνι και πες μου εσύ Μιλτιάδη τι να τους κάνω;
Ανέβηκα. Ήταν τελείως σκοτεινά. Τι είσαστε εσείς παιδιά; Ρωτούσα χωρίς να παίρνω απάντηση. Τέλος ένας μου είπε ότι ήταν ελέυθεροι εργάτες που είχαν πάει να δουλέψουν στα εργοστάσια του Χίτλερ στη Γερμανία, επειδή πεινούσαν στην Ελλάδα. Είπα στον Γρηγόρη και στον Φαρμάκη ότι επειδή ήταν ελεύθεροι εργάτες έπρεπε να δώσουν λόγο και να κριθούν για τις πράξεις τους στην Ελλάδα.
Σε κάποια στιγμή με πλησίασε ένας από αυτούς και ήθελε να μου μιλήσει πιστεύοντας ότι είμαι δικηγόρος. Του λέω:
-Τι κακό έκαμες;
– Είμαι αντικομμουνιστής.
– Με γεια σου με χαρά σου.
Πετιέται ο Σταύρος και του λέει: «Τι αντικομμουνιστής είσαι βρε κάθαρμα! Εγκληματίας είσαι!» Και βγάζει ο Σταύρος από ένα μπαούλο που κουβαλούσε ο «αντικομμουνιστής» μια στολή λοχαγού των Ες-Ες, κάτι δαχτυλίδια με νεκροκεφαλές και δύο φωτογραφίες, στις οποίες ο «αντικομμουνιστής» κρατώντας το μαστό μιας κοπέλας με το αριστερό του χέρι, την πατούσε στο λαιμό και με το άλλο χέρι ετοιμαζόταν να της κόψει το στήθος.
«Αυτά τα λες αντικομμουνισμό;» τον ρωτώ. Ανατρίχιασα ολόκληρος. Ήταν κι αυτός «εθνικόφρονας».
Τελικά τους κρατήσαμε περιορισμένους σε ένα βαγόνι και όταν φθάσαμε στο Μπάρι τους παραδώσαμε στους Εγγλέζους, οι οποίοι τους κλείσανε σε κρατητήριο.»
Τελικά μερικές ημέρες μετά οι Έλληνες από όλα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ξεκίνησαν να μεταφέρονται στην Ελλάδα με καράβι. Ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής μεταφέρθηκε με το πλοίο «Ασκάνιους», στο οποίο επέβαιναν και ακόμη 18 Αστακιώτες.
Πολλοί δεξιοί και συντηρητικοί Έλληνες κρατούμενοι, όπως ο Γιώργος Καραβασίλης, υποθέτοντας πως στην Ελλάδα είχε επικρατήσει το ΕΑΜ, ξεκίνησαν να δηλώνουν πως ήταν φιλοΕΑΜικοί και να λαμβάνουν μάλιστα ακραίες θέσεις:
«Ο Γιώργος Καραβασίλης, εργατοπατέρας που τώρα μου το έπαιζε … αριστερός, μου έλεγε ότι επιστρέφοντας πως τώρα έπρεπε να σφάξουμε πολλούς συντηρητικούς. Έτσι εξηγούσε το σοσιαλισμό στο φτωχό του το κεφάλι. Του ανταπάντησα ότι ο σοσιαλισμός δεν σήμαινε σφαγές, αλλά δημιουργία μιας ηθικότερης και δικαιότερης κοινωνίας. Όταν γυρίσαμε και βρήκαμε τη γνωστή μεταπολεμική κατάσταση, ο κυρ-Γιώργης δεν έχασε χρόνο κι έγινε χίτης κι αργότερα άρπαξε και το προϊόν του εράνου που είχαμε κάνει οι Αστακιώτες εκτοπισμένοι στις χώρες των κατακτητών.»
Η αποστολή έφθασε στον Πειραιά στις 24/7/1945. Τραγουδούσαν αντάρτικα τραγούδια χωρίς να γνωρίζουν το κράτος του ζόφου που επικρατούσε στην Ελλάδα.
Στην Ελλάδα της κρατικής και παρακρατικής Λευκής Τρομοκρατίας
Όταν ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής επέστρεψε στον Αστακό βρήκε το σπίτι του κλεμμένο και καμένο από τις παρακρατικές συμμορίες. Ο ίδιος εν αγνοία και απουσία του είχε χαρακτηριστεί ως «κομμουνιστής εγκληματίας» και κατηγορήθηκε για εγκλήματα που είχε διαπράξει στην Αιτωλοακαρνανία, ενώ βρισκόταν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ο Αλεξανδρής αποτάθηκε στον τοπικό διοικητή της Χωροφυλακής για να πάρει μια αόριστη απάντηση ότι εκείνος δεν ήξερε και πως έπρεπε «να ξεκαθαρίσει τη θέση του». Έκανε αίτηση στον τοπικό Ερυθρό Σταυρό για να αναλάβει την περίθαλψη των κατοίκων και φυσικά δεν προσλήφθηκε ποτέ. Το τοπικό Λαϊκό Κόμμα, με εκπρόσωπο τον Αγρινιώτη γιατρό Παντελή Ρώσσο, ζήτησε από τον Αλεξανδρή να βάλει υποψηφιότητα στις επερχόμενες εκλογές. Εκείνος αρνήθηκε λόγω της αναγκαστικής παραίτησης, που αυτό θα συνεπαγόταν, από τη θέση του συμβολαιογράφου. Σύντομα, την άρνηση αυτή θα ακολουθούσαν και οι πρώτοι τραμπουκισμοί.
Την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου του 1945, ο Αλεξανδρής ήρθε σε επαφή με το ΕΑΜ, το οποίο ετοιμαζόταν με χίλιες προφυλάξεις να λάβει μέρος στους εορτασμούς. Επισκεύθηκε τον πρόεδρο της κοινότητας Αστακού, αρχηγό της Χ και ταγματασφαλίτη επί Κατοχής και του ζήτησε να του επιτρέψει να μεσολαβήσει για την εθνική συμφιλίωση. Εκείνος του απάντησε πως εάν το ΕΑΜ επιχειρούσε να συμμετέχει στον εορτασμό θα τους έριχναν χειροβομβίδες.
Παράλληλα, στον Αστακό εγκαταστάθηκε σώμα Εθνοφυλακής με επικεφαλής του τον Κ. Νταβατζή, λοχαγό των Ταγμάτων Ασφαλείας.
Οι Εθνοφύλακες εισέβαλαν στο σπίτι του Αλεξανδρή και κακοποίησαν την 14χρονη ανηψιά του.
Μερικές εβδομάδες μετά, 50 Αστακιώτες πρώην κρατούμενοι των ναζιστικών στρατοπέδων δημιούργησαν σωματείο και εξέλεξαν πρόεδρο τον Αλεξανδρή. Κατόπιν υπουργικής άδειας οργάνωσαν έρανο για τα θύματα των ναζί. Το βράδυ της έναρξης του εράνου, χίτες του Αστακού άρχισαν να πυροβολούν το σπίτι του Αλεξανδρή φωνάζοντας: «Κερατάδες κουκουέδες θα σας φάμε». Επόμενο περιστατικό απειλών έγινε στον Αλεξανδρή ορισμένες μέρες μετά, όταν εκείνος επέστρεφε από την πλατεία του χωριού. Τότε ένα αυτοκίνητο έριξε τους προβολείς του επάνω του και ένοπλοι τραμπούκοι της Χ βγήκαν από αυτό έτοιμοι να τον δείρουν ή να τον σκοτώσουν.
Τυχαία, από τη σκηνή περνούσε το στέλεχος του ΕΑΜ και μετέπειτα γιατρός του ΕΔΕΣ Γκόλιας, ο οποίος τράβηξε το περίστροφό του και φωνάζοντας απώθησε τους χίτες.
Στο συμβολαιογραφείο του Αλεξανδρή δεν πλησίαζε κανείς, ούτε αριστερός, ούτε δεξιός. Οι πρώτοι δεν πήγαιναν λόγω φόβου, ενώ οι δεύτεροι λόγω εντολών που είχαν. Μια μέρα, το μέλος του ΕΑΜ Λεωνίδας Παπαλεξόπουλος, έφθασε τρέχοντας στο συμβολαιογραφείο λέγοντας: «Τρέχα, θα σε σκοτώσουν σήμερα, τώρα αμέσως, ο Θανάσης και οι χωροφύλακες έρχονται, μου είπε να σου το πω η Μαρία Καρέλλα.»
Βγαίνοντας, ο Αλεξανδρής εντόπισε στο καφενείο του Γκόλια, στελέχη της Χ να συνεδριάζουν. Ανάμεσά τους, ο καθηγητής Γιώργος Καραμούζης, γυμνασιάρχης και στέλεχος της Χ. Ο Αλεξανδρής του ζήτησε εξηγήσεις. Εκείνος του είπε πως δεν μπορούσε να τον προφυλάξει και πως σε άλλα χωριά είχαν ήδη ξεκινήσει να σκοτώνουν κομμουνιστές και στελέχη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Στη γύρω περιοχή, κατόπιν εντολών του συνταγματάρχη Χωροφυλακής και πρώην ταγματασφαλίτη Καπελλάρη, είχαν δολοφονηθεί οι Σταύρος Αυλωνίτης και το στέλεχος του ΕΛΑΣ Καραϊμέρης.
Μερικές ημέρες μετά, ο Αλεξανδρής ζήτησε άδεια ενός μήνα από τον πρόεδρο πρωτοδικών του Μεσολογγίου και αναχώρησε για την Αθήνα, φοβούμενος για τη ζωή του. Στο Αγρίνιο, ο Αλεξανδρής συνελήφθη παράτυπα και κρατήθηκε στο κρατητήριο της Χωροφυλακής για «παράνομο έρανο». Το τοπικό ΕΑΜ δικηγόρων διαμαρτυρήθηκε στη Χωροφυλακή και μετά από 12 ώρες, ο Αλεξανδρής αφέθηκε ελεύθερος.
Ακολουθεί ένας χρόνος απανωτών αδειών, κατά τον οποίο ο Αλεξανδρής παραμένει στην Αθήνα και προσπαθεί να μετατεθεί εκεί.
Στα τέλη του 1946, ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής τοποθετείται στη νομαρχιακή επιτροπή του ΕΑΜ Αιτωλοακαρνανίας και ακολουθεί το κλιμάκιο του ΟΗΕ στα χωριά Κατούνα, Αιτωλικό, Αγόριανη και στα Κύθηρα.
Στην Κατούνα, με πληθυσμό 3000 κατοίκων, οι δολοφονημένοι είχαν φθάσει τους 200.
Στο Μεσολόγγι, ο Αλεξανδρής κινδύνευσε ξανά να δολοφονηθεί από την τοπική Χ, όμως με παρέμβαση του προέδρου της Χ, δικηγόρου Νίκου Αλετρά, η δολοφονία ματαιώθηκε. Λόγος ήταν προφανώς η συμμετοχή του Αλεξανδρή στο κλιμάκιο του ΟΗΕ.
Με την έλευση του Δημοψηφίσματος για τη Βασιλεία, ο Αλεξανδρής τοποθετήθηκε ως δικαστικός αντιπρόσωπος στο χωριό Βλαντό. Επιχείρησε να συγκεντρώσει τα στελέχη της δεξιάς και του ΕΑΜ για να προωθήσει τη συμφιλίωση μεταξύ τους. Οι μεν Τσιπούρας και οι στρατηγοί Θ. Χαβίνης και Βάρσος, δεν δέχτηκαν την πρόσκληση, οι δε ΕΑΜικοί εισαγγελέας Κ. Σαρλής και ο δικηγόρος Δημητρίου δέχτηκαν την πρόσκληση και έκαναν ότι περνούσε από το χέρι τους για να βοηθήσουν τον Αλεξανδρή.
Στις 8 Ιουλίου του 1947, ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής, εκτοπίζεται στην Ικαρία και μετά από έναν περίπου χρόνο επιστρέφει στην Αθήνα. Παρακολουθεί με ενδιαφέρον τη δίκη των κατηγορουμένων για την υποτιθέμενη «στάση της Μακρονήσου». Το καλοκαίρι του 1948, συλλαμβάνεται εκ νέου και στέλνεται στην εξορία του Μούδρου. Εκεί ο ανθυπασπιστής της Χωροφυλακής Κονταξής, βασανίζει καθημερινά τους εξόριστους με κάθε μέσο που διαθέτει. Οι συνθήκες ζωής είναι ανυπόφορες. Κρύο, φτώχεια και πείνα. Η ΟΣΠΕ του Μούδρου προσπαθεί να οργανώσει τη ζωή των εξορίστων με πενιχρά μέσα.
Τον Ιούλιο του 1949, κοινοποιούνται δύο βασιλικά διατάγματα με βάση τα οποία, ο Αλεξανδρής απολύεται από τη θέση του συμβολαιογράφου «ελλείψει εθνικοφροσύνης» και λόγω «αδικαιολόγητης εγκατάλειψης της θέσης του» (ήταν ήδη εξόριστος). Αργότερα, μεταφέρεται στη Μακρόνησο μαζί με όλη την ΟΣΠΕ του Μούδρου.
Στην Μακρόνησο, ο Αλεξανδρής τοποθετείται στο Β΄ΕΤΟ. Ανακρίνεται και βασανίζεται από την ΑΜ και την Ασφάλεια του στρατοπέδου. Υπό αυτές τις συνθήκες υπογράφει δήλωση, αλλά αρνείται να εκφωνεί λόγους και να γράφει επιστολές «μεταμέλειας» στα οικεία του πρόσωπα και προς την κοινότητα Αστακού.
Το 1950, ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής απολύεται από τη Μακρόνησο. Θα εργαστεί ξανά ως δικηγόρος του Πρωτοδικείου Αθηνών, όχι όμως χωρίς διαρκή προβλήματα από τη Γενική Ασφάλεια. Με το πραξικόπημα του 1967, ο Αλεξανδρής διαφεύγει τυχαία της σύλληψης. Κρατείται για ορισμένες ώρες στην Ασφάλεια Αθηνών, αλλά για άγνωστους λόγους δεν εξορίζεται. Βρίσκεται ως το 1973 υπό διαρκή παρακολούθηση. Με τη Μεταπολίτευση, παραμένει εκτός του πολιτικού κόσμου, επισκεπτόμενος τακτικά, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σε ετήσια μνημόσυνα. Μετά λύπης του διαπιστώνει ότι σε κανένα στρατόπεδο δεν υπήρχε μνημείο για τους Έλληνες νεκρούς, αλλά και ότι ουδέποτε, η ελληνική πολιτεία έστειλε έναν επίσημο εκπρόσωπό της στις εκδηλώσεις μνήμης.
Επίλογος
Ο Μιλτιάδης Αλεξανδρής δεν υπήρξε κομμουνιστής. Υπήρξε όμως ακριβοδίκαιος και ηθικός πατριώτης εμφορούμενος από σοσιαλιστικές ιδέες. Γνώρισε τη διπλή φρίκη των ναζιστικών και των ελληνικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και κατέγραψε την εμπειρία του σε δύο εξαιρετικά βιβλία, σε γλώσσα καυστική και πολλές φορές χιουμοριστική. Σε αυτό το ταξίδι ζωής, βασανίστηκε όπως πολλοί κομμουνιστές και αντιστασιακοί, ορισμένοι από τους οποίους πέθαναν στα κάτεργα της Γερμανίας, άλλοι, όπως ο Γρηγόρης Γιαγγούλας σκοτώθηκαν πολεμώντας με τον ΔΣΕ, ενώ πολλοί όπως ο Σωτήρης Σουκαράς, σύρθηκαν για 25-30 χρόνια στις εξορίες και τις φυλακές του αστικού μετεμφυλιακού κράτους.
Έφυγε από τη ζωή στη δεκαετία του 1990.
Διαμάντης Θεόφιλος, υποψήφιος διδάκτωρ Παν. Αιγαίου.
https://kokkinosfakelos.blogspot.gr/2018/02/3.html
Ποιούς περιφρονησε αγνοώντας τους ο Μπουτάρης:
«… τους χιλιάδες εξόριστους, που δεν έγιναν ποτέ εθνικό σύμβολο, τους χιλιάδες νεκρούς, τους χιλιάδες ονειροπόλους, τους χιλιάδες αγωνιστές απλούς ανθρώπους που μέχρι τέλους πάλεψαν να κρατήσουν το όνομα και την ιστορία τους καθαρή και κρυστάλλινη.» (από «ελληνοφρένεια»)
gcblytas via Forum of Professors & Phds
———————————————————————
Δεν ξευρω αν η κατοχικη κυβερνηση προσπαθησε να σωση Εβραιους τοτε, αλλα ξευρω οτι ο Ελληνικος λαος και η Ορθοδοξη Εκκλησια προσπαθησε να προστατευση και να κρυψη Ευραιους συμπατριωτες Ελληνες, μολονοτι η τιμωρια ηταν αποστολη ( ανευ επιστροφης) στο Αουσβιτς. ΠΧ. ο Μητροπολιτης Ζακυνθου Χρυσοστομος αρνηθηκε να δωσει τις διευθυνσεις 257 Εβραιων κατοικων του νησιου, και τους εκρυψε σε διαφορα χωρια στο νησι, το οποιον σημαινει οτι υπρχαν Ελληνες που εβαζαν τον εαυτον τους σε κυνδινο για να προσαττεψουν του Εβραιους φιλους των. Ο μητροπολιτης Αθηνων επισης, αλλα και σε αλλες κοινοτητες.
Απο τα μελη της κατοχικης κυβερνησης, ξευρω οτι ο Αγγελος Εβερτ, που ηταν τοτε ο αστυνομικος διευθυντης της αστυνομιας Αθηνων, (ητανε και πριν απο την κατοχη) εδωσε εκατονταδες πλαστες identity cards, με Χριστιανικα ονοματα σε Εβραιους των Αθηνων και σε αλλες κοινοτητες, ακομη και στα Γιαννενα. Αλλα και το ΕΑΜ εσωσε πολλους Εβραιους, οταν απηγαγε τους ραβινους σε διαφορες πολεις, και τους πηρε στα βουνα, δεινοντες ετσι το συνθημα σε ολους τους Εβραιους οτι «κατι δεν πηγαινε καλα». Το αποτελεσμα ηταν οτι πολλοι Εβραιοι εσωθηκαν απο την γενοκτονια, πολυ περισσοτεροι απο οτι στην Γαλλια και αλλες κατεχομενες χωρες. Αυτα ειναι αλλωστε αρκετα γνωστα, και το Εβραικο Ινστιτουτο των Αθηνων εχει τα σχετικα δεδομενα με λεπτομερειες, απο οπου τα επηρα και εγω οταν εκανα ερευνα για το βιβλιο μου, The First Victory, Greece ιn the Second World War, το οποιον δημοσιευτηκε το 2006 απο το COSMOS PUBLISHINGκαι το American Hellenic Institute Foundation. Μπορειτε να το βρητε στο Amazon.com. (with five stars) και απο το American Hellenic Institute Foundation, Washington, DC. (Η συγγραφη του βιβλιου μου επηρε σχεδον δεκα χρονια.)
Οι γερμανοι επετυχαν στα Ιωαννινα, και μαζεψανε τους Εβραιους της σημαντικης τοτε Εβραικης παροικιας, αλλα αυτο εγινε πριν παρει ειδηση ο Ελληνικος κοσμος τι γινοτανε στο Αοθσβιτς και στο Νταχαου. Αλλα αμα μαθευτηκε η αληθεια, η αντιδραση τοσο του Ελληνικου λαου, οσο και της Εκκλησιας, ηταν αξιεπαινη και αρκετα επιτυχης. Ειναι πολυ γνωστο οτι πολλα παιδια Εβραιων σωθηκανε απο Ελληνες. Για τους αγγλους και τους αμερικανους, συμμεριζομαι απολυτα την αποψη σας, οτι φερθηκαν σαν κοπροσκυλα προς στην Ελλαδα, και ακομα το ιδιο κανουν, αλλα για τον Woodhouse, ιδιαιταιρως, εχω μια διαφορετικη αποψη, γιατι εχω διαβασει το ημερολογιο που εγραψε οταν ηταν στην Ελλαδα, και ξευρω τι ηξερε και τι δεν ηξερε as a function of time, και δεν εσχηματισα αρνητικη αποψη σχετικα με το τι μπορουσε να κανει η οχι. Τον κρατουσαν κι’αυτον στα σκοτεινα. Δηλαδη, εν συντομια η αληθεια ειναι δυσκολα να βρεθει πολλες φορες, και χρειαζεται μεγαλη επιμονη ωσπου να ερθη στο φως.
Οσο για τις ευθυνες του Εβραικου αλλα και των λοιπων ολοκαυτοματων, η ευθυνη ειναι 1000% των γερμανων και του γερμανικου λαου. Και μου ειναι αδυνατον να πιστεψω οτι πολλοι γερμανοι τοτε, και οχι μονον οι ναζηδες, δεν ξευρανε τι γινοντανε.
Για τους Αγγλους και τους Αμερικανους εχω αλλες αποψεις. Αλλα το να λεει ο Τζωρτσιλ στα απομνημονευματα του WE WERE FIGHTING ALONE, οταν η Βρεττανικη Αυτοκρατορια —τον καιρο που πολεμουσε η Ελλαδα τον αξονα —-ειχε μονο 14 μεραρχιες στο παιδιο της μαχης ενω η Ελλαδα ειχε μεχρι και 18 μεραρχιες στην μαχη, αυτο ειναι που μου θυμωνει οσο δεν παιρνει. Υποκριτης πρωτης κατηγοριας
ο Τσωρτσιλ .. Και ο μυθος εχει πιασει, οτι δηλαδη οι Αγγλοι ηταν μονοι τους ολο το διαστημα που η Ελλαδα ειχε ολον το Αξονα εναντιον της.
Επισης, στην Μεσογειο, το Ελληνικο ναυτικο κατα την διαρκεια τηε Μαχης για την Ελλαδα, αλλα και μετα, ηταν ισοδυναμο με το Βρεττανικο ναυτικο!
Σας αφηνω με μερικα απο τα συμπερασματα μου απο την δεκαετη μελετη που μου πηρε να γραψω το βιβλιο μου.
Ο Ελληνικος λαος ηταν το ενα τοις εκατο του συμμαχικου πλυθησμου (1%) (οταν λαβει κανεις υπ’οψιν οτι η Αμερικη, η Ρωσσια και η τοτε Βρεττανικη Αυτοκρατορια αντιπροσωπευαν περι τα 700 εκαταμυρια πλυθησμου) αλλα κρατησε τον αξονα στην μαχη για επτα μηνες, δηλαδη 10% της δειαρκειας του πολεμου!! Και κατ’αυτο το διαστημα η Ελλαδα ειχε μεχρι και δεκατεσσερες μεραρχιες στο παιδιο της μαχης, ενω η η Μεγαλη Βρεττανια ειχε λιγωτερες, (13), σε ολα τα μετωπα του πολεμου!. Επιπλεον, η Ελλαδα ειχε περισσοτερους νεκρους στον ΒΠΠ απο οτι η Αγγλια και η Αμερικη ΜΑΖΙ!!!! Και τελος, το Ελληνικο εδαφος, η ιερη Ελληνικη γη, υποταχθηκε σε ενα ρυθμο που ηταν ΣΑΡΑΝΤΑ (40) ΦΟΡΕΣ πιο αργος απο την υποπλοιπη ΕΥΡΩΠΗ. Εδω τον ρυθμο τον προσδιωριζω σε μοναδες SQUARE MILES OCCUPIED PER UNIT OF TIME.
Εκεινο που σχεδον μου επροκαλεσε «εγκεφαλικο επισοδειο» ειναι οτι στο μουσειο του Προεδρου Bush (the first) εδω στο Τεξας, ειχαν το θρασσος να γραψουν οτι εις το χρονικο διαστημα μεταξυ της πτωσεως της Γαλλιας και της επιθεσης εναντιον της Ρωσσιας ΤΙΠΟΤΕ ΤΟ ΑΞΙΟΣΗΜΕΙΩΤΟ ΔΕΝ ΕΛΑΒΕ ΧΩΡΑ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ!!! Εφωναξα τον διευθυντη και του τα εψαλλα, αλλα το κοπροσκυλο κουνουσε το κεφαλι με ενα υφος σαν να μην ηξευρα τι ελεγα!
Εν συμπερασματι, η Ελλαδα εχει πολλους εχθρους. Δεν χρειαζεται εμεις οι Ελληνες να πολεμαμε ο ενας τον αλλον.
Σας Ευχαριστω
Γιωργος Μπλυτας PhD Physical Chemistry.
Author of The Fist Victory Greece in The Second World War.
Χιουστον Τεξας
ΕΝΑ ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
———————————————
Ο δήμαρχος Μπουτάρης και η παραχάραξη της Ιστορίας
Στη Θεσσαλονίκη του Μάη του ’36, του Τάσου Τούση, του Γρηγόρη Λαμπράκη και του Γιώργη Τσαρουχά. Στη Θεσσαλονίκη των αντιΝΑΤΟικών πορειών, του 30% ανεργίας και προσφάτως των αγροτικών κινητοποιήσεων, ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης εγκαινίασε, στις 31/01/2018, το μουσείο του Ολοκαυτώματος, αφιερωμένο στα θύματα της εβραϊκής κοινότητας από τους ναζί κατακτητές. Ως είθισται, από τα εγκαίνια του μουσείου δεν θα μπορούσε να λείπει η ομιλία του δημάρχου για το Ολοκαύτωμα. Μια ομιλία αισθητικά και φιλολογικά προσεγμένη, που όμως επιχείρησε κατά τον χειρότερο τρόπο να ξαναγράψει την ιστορία της Κατοχής κατά το δοκούν.
Στην ιστορία της Κατοχής του κυρίου Μπουτάρη απουσιάζει ολοκληρωτικά η ΕΑΜική Αντίσταση και όχι μόνο. Απουσιάζει η αλληλεγγύη του ελληνικού λαού προς το εβραϊκό στοιχείο, η οποία μάλιστα καλύπτεται από ένα σκοτεινό πέπλο συλλογικής ευθύνης αφού: «Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους», μπροστά στις απηνείς διώξεις των Εβραίων. Ετσι, λοιπόν, συλλογικά ο ελληνικός λαός φταίει. Φταίει, γιατί κατά τον κύριο Μπουτάρη έμεινε θεατής μπροστά στο δράμα των συνανθρώπων του. Δεν καταλάβατε λάθος! Ο ίδιος λαός που γέννησε ένα από τα σημαντικότερα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Ευρώπη του Δευτέρου Παγκοσμίου, υπήρξε απλώς ένοχος θεατής στο δράμα των Εβραίων συμπολιτών του. Ξέχασε μάλλον ο κύριος Μπουτάρης την αυτοθυσία του ΕΑΜ Θεσσαλονίκης όταν προσπαθούσε να περισώσει τους διωκόμενους Εβραίους της πόλης. Ξέχασε ότι το ΕΑΜ τούς καλούσε στο βουνό για να σωθούν και να πολεμήσουν τους διώκτες τους, ενώ οι πρόεδροι του Εβραϊκού Συμβουλίου της πόλης, Σάμπυ Σαλτιέλ και Τσβι Κόρετς, κώφευαν εμπιστευόμενοι τις ναζιστικές αρχές, που ήδη το 1943 είχαν δείξει το πρόσωπό τους. Ετσι, για τον κύριο Μπουτάρη, ο Πούλος, ο Κίτσα Μπαζάκ και ο Δάγκουλας υπήρξαν ίδιοι με τον αγωνιστή δάσκαλο Δημήτρη Καββάδα και με τον διευθυντή της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης Μιχάλη Μαντούβαλο, που σε συνεννόηση με το ΕΑΜ φυγάδευε διά θαλάσσης διωκόμενους Εβραίους.
Μάλιστα, κατά τον κύριο Μπουτάρη, δεν υπήρξαν μάλλον ούτε Εβραίοι αντιστασιακοί, όπως ο κομμουνιστής Μωυσής Μπουρλάς, που σημειώνει στα απομνημονεύματά του: «Δεν φόρεσα ούτε στιγμή το κίτρινο άστρο. Γυρνούσα στις συνοικίες και στην πόλη μαζί με Χριστιανούς για να στρατολογήσουμε νέες και νέους Εβραίους για ν’ ανέβουν στο βουνό, στην Αντίσταση». Μαζί του εκατοντάδες Εβραίοι προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ, ενώ «μετριούνται στα δάκτυλα αυτοί που πήγαν στον αντικομμουνιστικό ΕΔΕΣ»1.
Αλλά και σε ευρύτερη κλίμακα, ο κύριος Μπουτάρης δεν θυμήθηκε τους Εβραίους της Χαλκίδας, που σώθηκαν σχεδόν όλοι χάρη στη Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ και στο 7ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Τους Εβραίους της Κέρκυρας, που φυγαδεύτηκαν μαζικά από το ΕΑΜ στην Ηπειρο και την Αιτωλοακαρνανία και στάθηκαν μετέπειτα στο πλευρό των πολιτικών κρατουμένων, που η αστική δημοκρατία «τάιζε» καθημερινά στην κρεατομηχανή των εκτελεστικών αποσπασμάτων, και εκατοντάδες άλλους Εβραίους της Αθήνας, των Τρικάλων, του Βόλου και της Λάρισας, που το ΕΑΜ φυγάδευσε στα βουνά. Φαίνεται πως ο αρχιραβίνος της Αθήνας, Ελιάου Μπαρζιλάι, δεν βρέθηκε ποτέ στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και δεν έστειλε στην ΠΕΕΑ ευχαριστήριο τηλεγράφημα2, ο «Κεραυνός» Δαυίδ Ααρών δεν πολεμούσε με τον ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη, η Καπετάνισα Σαρίκα της Εύβοιας δεν σήκωσε ποτέ τα όπλα του ΕΛΑΣ ενάντια στους διώκτες της και η φωτογραφία του αντάρτη Λουί Κοέν δίπλα στα συντρίμμια ενός γερμανικού αεροπλάνου δεν τραβήχτηκε ποτέ.
Απέναντι σε αυτήν την επιδιωκόμενη λήθη, αξίζει να υπενθυμίσουμε τα παρακάτω λόγια του αρχιραβίνου του Βόλου Μωΰσή Πεσάχ:
«Η παγκόσμιος Ιστορία του Εβραϊσμού και η νεωτέρα τοιούτη θα μνημονεύουν μεταξύ των άλλων και εις ιδιαίτερον κεφάλαιον το σημαντικόν γεγονός της διασώσεως των Εβραίων της Ελλάδος, οίτινες κατέφυγον με την προστασίαν του ΕΛΑΣ και την παρασχεθείσαν εις αυτούς συνδρομήν και υποστήριξην κατά την διάρκειαν του σκληρού διωγμού των υπό των βαρβάρων Γερμανών. (…) ουδέποτε θα λησμονήσωμεν την μεγάλην αυτήν ευεργεσίαν ης ετύχαμεν εκ μέρους του ηρωικού εθνικού στρατού του ΕΛΑΣ και των οπαδών των λοιπών απελευθερωτικών οργανώσεων του ΕΑΜ ως και της προστάτιδος των θυμάτων του φασισμού και μάνας των φτωχών Εθνικής Αλληλεγγύης, της ειρηνοφίλου Εθνικής Πολιτοφυλακής, της ΕΠΟΝ της ελπίδος αυτής του έθνους και όλων των πραγματικών Ελλήνων συμπατριωτών μας…»3.
Εκτός, όμως, από ασθενή ιστορική μνήμη, ο κύριος Μπουτάρης μάλλον στερείται και βασικών γνώσεων Ιστορίας εν γένει. Δεν γνωρίζει, καθώς φαίνεται, πως στην Ιστορία δεν υπάρχουν ενιαία εθνικά σύνολα ή εθνικές «ομοψυχίες» και πως κανένα κράτος που βρέθηκε σε συνθήκες θανάτου, πείνας και κατοχής κάτω από τη ναζιστική μπότα, δεν υπήρξε απαλλαγμένο από συνεργάτες του κατακτητή. Φαινόμενα όπως η σφαγή της Παραμυθιάς υπήρξαν και στο Οραντούρ Σιρ Γκλάν και στο Βίλνιους, ακόμη και στο Μπάμπι Γιαρ. Μήπως άραγε δεν ήταν η αμερικανική ΙΒΜ που έστησε το σύστημα εξόντωσης των ναζιστικών στρατοπέδων; Μήπως δεν είναι η σημερινή «JP Morgan» που χρηματοδότησε τον Χίτλερ μαζί με το ίδρυμα «Ροκφέλερ»; Και ο κατάλογος είναι τεράστιος. Ομως, στην πραγματικότητα, ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης ούτε ασθενή ιστορική μνήμη έχει, ούτε του είναι άγνωστη η ΕΑΜική Αντίσταση. Ο λόγος του αποτελεί μέρος μιας σύγχρονης προσπάθειας, που εντός κρίσης, επιχειρεί να συσκοτίσει και να ξαναγράψει την Ιστορία της ταξικής πάλης και των αγώνων του ελληνικού λαού, προκειμένου αυτός να μη διδαχτεί ποτέ παραδείγματα που του είναι χρήσιμα στο σήμερα. Να μη διδαχτεί να οργανώνεται και να αγωνίζεται για τα δίκαια της τάξης του και να επιλέγει πάντα τις αλυσίδες του αντί των όπλων. Αλλωστε, ο κύριος Μπουτάρης είναι γνωστός επιχειρηματίας και ο λόγος του δεν θα μπορούσε παρά να εκφράζει τα συμφέροντα της δικής του τάξης. Μιας τάξης που σωρηδόν συνεργάστηκε με τον κατακτητή και πλούτισε από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Μιας τάξης που στο λόγο του κυρίου Μπουτάρη επιρρίπτει στον ελληνικό λαό ευθύνες που αναλογούν αποκλειστικά σε εκείνη.
Σημειώσεις:
1. John O. Iatrides, πρόλογος στον Στίβεν Μπόουμαν, «Η αντίσταση των Εβραίων στην κατοχική Ελλάδα», εκδ. «Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος», Αθήνα, 2012, σελ. 13
2. Γιάννης Ανδρικόπουλος, «1944 Κρίσιμη χρονιά», τόμ. Α’, εκδ. «Διογένης», Αθήνα, 1974, σελ. 271
3. Αναγέννηση (Βόλος), 6-1-1945
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=8/2/2018&id=16979&pageNo=6
Στο ασπρόμαυρο σχήμα του, στην αρνητική πλευρά βρίσκονται και οι Αρμένιοι:
«Για την Μπουένα, μαρτύρια και ηρωισμοί είχαν εξίσου μικρή αξία καθώς προσπαθούσε να μαζέψει τα συντρίμμια και να ξαναχτίσει τη ζωή της από την αρχή. Πώς όμως να ένιωθε όταν ακόμη και οι πιο μικρές απολαύσεις άνοιγαν διάπλατα τα τραύματα του παρελθόντος; Πόσο αβάσταχτος πρέπει να ήταν ο πόνος της όταν ανακάλυπτε ότι το χάρτινο χωνάκι στο οποίο ο Αρμένης πωλητής ξηρών καρπών τής πρόσφερε μια Κυριακή απόγευμα τα αγαπημένα της στραγάλια, αυτό το χάρτινο χωνάκι ήταν στην πραγματικότητα ένα φύλλο χαρτί σκισμένο από την Παλαιά Διαθήκη της οικογένειάς της;»
Η γενοκτονία των Εβραίων δεν ήταν «γερμανικά αντίποινα»
Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, β΄ έκδ. επαυξημένη, Αθήνα 2013
Απέναντι στη, μάλλον αναπόφευκτη εκ των πραγμάτων, «επιθετικότητα» των αμερικάνικων μουσείων του «Ολοκαυτώματος», που αποβλέπουν στη συναισθηματική «αναδημιουργία» της τραγωδίας των Εβραίων και στο συγκινησιακό σοκ, ιδίως για τις νέες γενιές που δεν έζησαν τον πόλεμο, η Βαρών-Βασάρ αντιπαραθέτει την πολύπλευρη κατανόηση και τον αναστοχασμό των γεγονότων. «Ο ίλιγγος του Άουσβιτς πρέπει πάση θυσία να καταλήγει στη γνώση», λέει ο ιστορικός Φρανσουά Μπενταριντά.
Παράξενος τίτλος, θα σκεφτεί ο γνώστης ή ο ειδικός επί του ζητήματος, ένα σχεδόν παράδοξο σχήμα λόγου, ίσως και ένας προκλητικός αποφατικός ισχυρισμός. Μα εννοείται ότι δεν ήταν κάτι τέτοιο, θα αντιτείνει, απορημένος, ο επαρκής αναγνώστης. Γιατί λοιπόν προτάσσω εδώ μια τέτοια βεβαιότητα, σπεύδοντας να υπογραμμίσω το αυτονόητο, προκειμένου να συζητήσω και να παραθέσω τις σκέψεις μου για το βιβλίο της Οντέτ Βαρών-Βασάρ, συγκεντρωτικό τόμο κειμένων της συγγραφέως με θέμα την εξόντωση των Εβραίων στην Ελλάδα και την Ευρώπη κατά τον χιτλερικό πόλεμο; Σε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα θα ήταν μάλλον πλεονασμός αυτή η διατύπωση. Απευθυνόμενη όμως στην ελληνική κοινωνία, θεωρώ ακόμη αναγκαία τη διευκρίνιση, την αποσαφήνιση, την υπενθύμιση, αν θέλετε την ανάκληση της μνήμης και της εμπρόθετης εστίασης στα τρία ταυτόχρονα γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ελλάδα του ̓40: την Κατοχή, την Αντίσταση και τον εκτοπισμό των Ελλήνων Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα του θανάτου.
Δύο είναι οι λόγοι που το «απερίγραπτο», το «ακατονόμαστο», το «ανείπωτο» (όροι της γαλλικής βιβλιογραφίας, σ. 159), έγκλημα του «Ολοκαυτώματος» (η Σοά, στα εβραϊκά, που σημαίνει ολοσχερής καταστροφή, απώλεια, συμφορά) στην ελληνική γλώσσα νιώθω ότι είναι χρήσιμο να ονομαστεί καταρχάς ως αυτό ακριβώς που δεν ήταν. Δηλαδή, αυτό που οι ίδιοι οι Έλληνες γνώρισαν καλύτερα από κάθε άλλο λαό της Ευρώπης κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο: τα «γερμανικά αντίποινα». Η Σοά, η γενοκτονία των Εβραίων, δεν ήταν «γερμανικά αντίποινα», δεν ήταν Καλάβρυτα, Δίστομο, Χορτιάτης, Κάνδανος, Μονοδέντρι, ήταν κάτι διαφορετικό, κι αν αυτό που ήταν γίνει κατανοητό στην ελληνική κοινωνία, το ιστορικό ετούτο γεγονός θα καταστεί ευρέως γνωστό και αποδεκτό (στην πραγματική του διάσταση) αλλά και μέρος της ιστορίας της χώρας μας ˗όσον αφορά τους Έλληνες Εβραίους˗, η οποία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ευρωπαϊκής ιστορίας. Και αντίστροφα, η ουσιαστική κατανόηση της μαζικής εξόντωσης των Εβραίων θα φωτίσει καλύτερα τα αίτια και τη λογική των αποτρόπαιων «γερμανικών αντιποίνων» που έπληξαν την Ελλάδα στα χρόνια του πολέμου.
Ποιοι είναι αυτοί οι δύο παραπάνω λόγοι; Πρώτον: Ο «μοιραίος», στα μάτια της πλειονότητας των ορθόδοξων Ελλήνων (θρησκευόμενων ή μη), εκτοπισμός των Εβραίων συμπατριωτών τους προς άγνωστη, αρχικά, κατεύθυνση, με στόχο την κατοπινή θανάτωσή τους στα ναζιστικά στρατόπεδα, μοιραίος σαν αρχέγονη, σιωπηρή επιταγή τιμωρίας απέναντι σε έναν λαό μυθοπλαστικά και τελετουργικά ενοχοποιημένο – το μύθευμα εδώ είναι πιο ισχυρό από το πολιτικό αντισημιτικό μίσος. Αλλά και οι επίσης «μοιραίες» ˗στα μάτια των λεγόμενων «ανταρτόπληκτων» Ελλήνων˗ μαζικές εκτελέσεις εκατοντάδων θυμάτων άμαχου πληθυσμού σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας, αυτής της εκατόμβης μάταιων ανθρωποθυσιών στο βωμό των αντιποίνων της κατοχικής δύναμης, όταν οι Γερμανοί απαντούσαν ανταποδοτικά στις επιθέσεις της ένοπλης αντίστασης με, συχνά θεαματικές και τελετουργικές, τιμωρίες εξιλασμού. Δεύτερον: Η ανάγκη συσχετισμού της διπλής ετούτης λογικής, της παράλληλης στρατηγικής των Ναζί μέσα στον ίδιο πόλεμο: από τη μια η γενοκτονία των Εβραίων, από την άλλη ο εξολοθρευτικός πόλεμος των αντιποίνων, ιδίως στην Ανατολική Ευρώπη, εναντίον κατώτερων φυλετικά λαών και εναντίον των κομμουνιστών, με στόχο την παγκόσμια κυριαρχία..
Ποια είναι τα κοινά και τα διαφορετικά σημεία μεταξύ των δύο ετούτων ναζιστικών στόχων, που τίποτα «μοιραίο» ωστόσο δεν τους χαρακτηρίζει; Ο ένας, η γενοκτονία, μυστικός, δόλιος, παραπλανητικός, που οδηγούσε από κάθε γωνιά της Ευρώπης τα θύματά του στα τρένα του θανάτου εξαπατώντας τους˙ ο άλλος, η στρατηγική των αντιποίνων, απροκάλυπτα και βάναυσα κυριαρχικός στα πεδία των μαχών (μέχρι τη μεγάλη ήττα των Γερμανών στη μάχη του Στάλινγκραντ τον Φλεβάρη του ’43, αφού μετά από αυτήν τα αντίποινα καθιερώθηκαν ως αποκλειστική μορφή πολέμου ακόμη και χωρίς διεξαγωγή μαχών).
Οι αποσιωπήσεις
Η διπλή ετούτη κατανόηση φωτίζει τη μοναδικότητα της Σοά ως του κατεξοχήν και χωρίς προηγούμενο εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, αλλά και την πρωτοφανή σκληρότητα των εγκληματικών γερμανικών αντιποίνων στις κατεχόμενες χώρες, ιδίως στην Ελλάδα. Στη δεύτερη αυτή περίπτωση, καμιά μετουσιωμένη «θυσία» αθώων αμάχων (των «μαρτύρων», όπως τους αποκαλούν οι συμπατριώτες τους) δεν ελαφρύνει την απόλυτη υπαιτιότητα των εκτελεστών της Βέρμαχτ, μετακυλώντας μάλιστα το ενοχικό βάρος του εγκλήματος πολέμου στη δράση και την ευθύνη των ανταρτών, σε ενδεχόμενα λάθη των τελευταίων ή σε μεροληπτικές πολιτικές φιλοδοξίες των κομμουνιστών (μολονότι αυτά, όπως είναι φυσικό, δεν έλειψαν στον πόλεμο, συχνά μάλιστα κυριαρχούσαν).
Στη β΄ έκδοση της Ανάδυσης δύο επιπλέον κείμενα βρήκαν τη θέση τους, το ένα για τον «διανοούμενο του Άουσβιτς» Ζαν Αμερύ, το άλλο με θέμα την κινηματογραφική μαρτυρία για τα κρυμμένα Εβραιόπουλα στην Κατοχή, Φιλιά εις τα παιδιά, του Βασίλη Λουλέ. Από τα 19 κείμενα του τόμου, τα 10 αφορούν τους Ελληνοεβραίους (ιδίως της Θεσσαλονίκης) και τα υπόλοιπα 9 πραγματεύονται τις ευρύτερες διεθνείς πλευρές της γενοκτονίας. Νομίζω ότι τα «ελληνοεβραϊκά κείμενα», μεταξύ άλλων, στοχεύουν, ρητά ή άρρητα, και προς την κατεύθυνση που μόλις περιέγραψα, δηλαδή τη σχέση του διωγμού των Εβραίων με την Αντίσταση στην κατεχόμενη Ελλάδα. Διαβάζοντάς τα κατανοώ όλο και περισσότερο γιατί ένας τέτοιος συσχετισμός είναι χρήσιμος και αναγκαίος για την ιστορική μας συνείδηση της τρομερής δεκαετίας 1940-1950, και ίσως ακόμη και για τη σημερινή εποχή που διανύουμε, της σύγχυσης και της ντροπής, αλλά και το πώς η ερευνήτρια ιστορικός Οντέτ Βαρών-Βασάρ, με μια πρωτότυπη, εντατική και αφοπλιστική έμφαση, τον επιδιώκει, είτε ξεκάθαρα και τεκμηριωμένα είτε με έμμεσες, πλην επίμονες, νύξεις και αναφορές, καθώς το βασικό και καίριο θέμα της είναι η ιστοριογραφία της γενοκτονίας και τα ζητήματα μνήμης και αναπαράστασης του «Ολοκαυτώματος» (η στρατοπεδική λογοτεχνία, με κύριους εκπροσώπους τον Πρίμο Λέβι, τον Χόρχε Σεμπρούν, τον Ρομπέρ Αντέλμ και τον Ζαν Αμερύ, οι μνημονικοί τόποι και τα σύγχρονα Μουσεία της Γενοκτονίας σε Αμερική και Ευρώπη, η σημασία της μαρτυρίας των επιζώντων, το πέρασμα από την καταγραφή της μνήμης των μαρτύρων στην ιστορική έρευνα και την ιστορικοποίηση της Σοά, το γαλλικό παράδειγμα ιστοριογραφίας του Άουσβιτς…).
Τα κείμενα του τόμου γράφτηκαν την περίοδο 1994 έως 2013, μια εικοσαετία που αντιστοιχεί αφενός στην ωρίμανση της δουλειάς της συγγραφέως, αφετέρου στο χρονικό διάστημα της συνειδητοποίησης, αποδοχής και δραστικής πλέον αναμέτρησης εκ μέρους των ελλήνων ιστορικών με τη σιωπή γύρω από τον εκτοπισμό των Ελληνοεβραίων και τη γενοκτονία και συγχρόνως, διόλου τυχαία, με τον Εμφύλιο στην Ελλάδα. Δύο σιωπές που σκέπαζαν την ελληνική κοινωνία επί τέσσερις τουλάχιστον δεκαετίες, για λόγους που έχουν πλέον εκφραστεί και ζυμωθεί στη δημόσια συζήτηση στη χώρα μας, αν μη τι άλλο η αρχή έχει γίνει.
Η Οντέτ Βαρών-Βασάρ, ωστόσο, νωρίτερα ακόμη, και μέσα από την προσωπική της διαδρομή ως ιστορικού (ξέρουμε ότι δεν υπάρχει σκέψη χωρίς ατομική εμπειρία) ασχολήθηκε με το «Ολοκαύτωμα»,1 παράλληλα με την πρωτοπόρα στην εν λόγω έρευνα νεοελληνίστρια Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου, η οποία μελέτησε εκτενώς την παρουσία του Εβραίου στο δικό της πεδίο, τη λογοτεχνία, και πραγματεύτηκε ενδελεχώς και παραδειγματικά τη γενοκτονία των Εβραίων της Ευρώπης συσχετίζοντας σε βάθος ζητήματα της μυθοπλασίας και της ιστορίας.2 Την ίδια εποχή, άλλωστε, η Βαρών-Βασάρ συμμετείχε ως ιδρυτικό μέλος στην Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Εβραϊσμού, η οποία έδωσε γενναία ώθηση στην έρευνα για τη γενοκτονία.
Στο εναρκτήριο κείμενο της Ανάδυσης η ιστορικός παραθέτει με ρηξικέλευθο και αποστομωτικό τρόπο το ζήτημα της «σιωπής των πηγών» (και όχι εν γένει τη σιωπή της ελληνικής κοινωνίας). Μελετά και ερευνά εξαντλητικά τον παράνομο αντιστασιακό Τύπο της ελληνικής νεολαίας στην Κατοχή. Ο αριθμός αναφορών στο θέμα του εκτοπισμού των Ελληνοεβραίων «είναι σχεδόν μηδενικός», με μια εξαίρεση, στην εφημερίδα Δόξα της αθηναϊκής αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ, προσκείμενης στον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (σ. 20). Η απορηματική κατάπληξη της Βαρών-Βασάρ για τη σιωπή και την αποσιώπηση, που έρχεται και επανέρχεται ως επωδός στα κείμενά της, δεν θα καταλαγιάσει ποτέ, αντίθετα θα οξύνει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα, ερμηνεία και άντληση συμπερασμάτων, κυρίως όμως η πρόθεση είναι να κατατίθεται το ερώτημα, θαρρείς και η επανάληψή του συνιστά την άβολη απάντηση:
Στα έντυπα της ΕΠΟΝ το γεγονός του διωγμού των Ελλήνων Εβραίων αποσιωπάται εντελώς. Αντίθετα, αυτά τα έντυπα καταγγέλλουν πάντα όποιο έγκλημα των κατακτητών συμβαίνει στην περιοχή τους και επιχειρούν να συμβάλουν στην ανόρθωση του ηθικού του πληθυσμού […] Πουθενά, ούτε σ’ έναν υπαινιγμό, δεν περνάει το γεγονός ότι Έλληνες πολίτες εβραϊκού θρησκεύματος το ’43-’44 υπήρξαν θύματα ενός ιδιότυπου διωγμού. (σ. 20-21)
Η ερευνήτρια, ωστόσο, εντοπίζει εκατοντάδες αναφορές σε εγκλήματα του στρατού κατοχής, που περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια «για να δοθεί απτή η εικόνα τού τι σήμαινε γερμανικά αντίποινα». Στη γερμανική θηριωδία, επομένως, που έζησαν οι κάτοικοι της Ελλάδας, αγωνιστές και άμαθος πληθυσμός, δεν συμπεριλαμβάνεται ο διωγμός των Εβραίων συμπολιτών τους. Το ότι μετά την Απελευθέρωση δεν επέστρεψαν, οπότε και έγινε γνωστή η μαύρη τύχη τους, επίσης δεν αναφέρεται πουθενά. «Αυτό που συμβαίνει στους Εβραίους δεν ανήκει στις συμφορές» (σ. 23). Δεν καταγγέλθηκε, δεν επισημάνθηκε, δεν υπήρξε διαμαρτυρία, ούτε καν από την πλευρά των κομμουνιστών, κάτι που παραδοσιακά δεν τους ταιριάζει. Ήταν λοιπόν μοιραίο «τα ανθισμένα νιάτα να χαθούν στους απαίσιους φούρνους των χιτλερικών στρατοπέδων» (σ. 27), όπως λέει συγκαταβατικά η Αύρα Παρτσαλίδου, στέλεχος του ΚΚΕ, για τους Ισραηλίτες που προπολεμικά συμμετείχαν στην οργάνωση της ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης. Κι αν ο διωγμός των Ελληνοεβραίων δεν ήταν εντέλει «γερμανικά αντίποινα», δεν ήταν Κομμένο ή Κοντομαρί, ώστε να τον καταγγείλει η ελληνική κοινωνία ή να τιμήσει τα θύματά του ως «μάρτυρες» αμάχους, τότε τι ήταν;
Η Βαρών-Βασάρ κατανοεί, διασταυρώνει διαφορετικές προσεγγίσεις, εξετάζει τα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα, εξηγεί στην ιστορικότητά του το φαινόμενο της αποσιώπησης, όμως δεν συμφιλιώνεται μαζί της ούτε βέβαια τη δικαιολογεί. Όπως και ο Δημήτρης Χατζής στο διήγημά του «Σαμπεθάι Καμπιλής», όταν έγραφε ότι «τα πράματα ήταν λίγο μπερδεμένα με τους εβραίους» της πόλης του, ότι οι συμπατριώτες του τούς «φόρτωναν ένα σωρό κουσούρια, κακίες κι αδυναμίες, που τάχα εμείς δεν είχαμε […] τους παρασταίνανε σαν ανθρώπους παρακατιανούς», αλλά «όσο και να τους καταφρονούσαν, είχαν όλοι τους καλά νταραβέρια μαζί τους […] και μ’ όσα κακά κι αν τους φόρτωναν, κανένας ποτέ δεν ακούστηκε να πειράξει εβραίο μόνο και μόνο γιατί είναι οβριός».3 Εδώ ο λογοτέχνης, ακροβατώντας πάνω στις αντιφάσεις, μπορεί να βεβαιώνει ότι οι Εβραίοι συμπολίτες του «δεν είχαν τίποτα να φοβηθούν από μας», η ιστορικός, ωστόσο, οφείλει να κρατήσει το ερώτημα ανοιχτό: γιατί αποσιωπήθηκε ο διωγμός ενός ολόκληρου λαού; Ερώτημα που παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανό στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας, μαζί με τον, λανθάνοντα ή, αλίμονο, κραυγαλέο, αντισημιτισμό και τα αρχαία μυθεύματα για τους φονιάδες του Χριστού, με εξαίρεση βέβαια την κοινότητα των ιστορικών και των διανοουμένων και τις επίσημες, πλην τραγικά αργοπορημένες, αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες του κράτους.
Στα κείμενά της, καθώς και στην ογκώδη, πρόσφατα δημοσιευμένη, μελέτη της για την ελληνική Αντίσταση με τίτλο Η ενηλικίωση μιας γενιάς,4 η Βαρών-Βασάρ θίγει εκτενώς, εκτός από το διφορούμενο, διεθνώς πολυσυζητημένο θέμα της «μοναδικότητας» της Σοά ως ιδιότυπου διωγμού (σσ. 129, 159-160), το ζήτημα της «παθητικότητας» των Εβραίων (σσ. 171, 178, 218) απέναντι στη μοίρα τους ως κατατρεγμένου λαού (επίσης ένας μύθος ευρέως διαδεδομένος στη χώρα μας, εξαιτίας των προκαταλήψεων ή από παντελή άγνοια των ιστορικών γεγονότων), αλλά και την, έστω και μικρή, συμμετοχή τους στην Αντίσταση, που ανατρέπει το μύθο της γενικευμένης «παθητικότητας» («συνολικά περίπου 650 Έλληνες Εβραίοι κατετάγησαν στον ΕΛΑΣ»), καθώς και τους ποικίλους τρόπους διάσωσής τους («το ΕΑΜ κατάφερε να σώσει 3.000 Εβραίους», με κρύψιμο, με οργάνωση καταφυγίων και δρόμων διαφυγής ή με βοήθεια που οι διωκόμενοι έλαβαν από ˗μη μοιρολάτρες˗ Έλληνες συμπατριώτες τους, πάνω από όλα όμως χάρη στην ετοιμότητα και τη στάση ορισμένων τοπικών εβραϊκών συμβουλίων και ραβίνων που αντιλήφθηκαν εγκαίρως την εξαπάτηση των Γερμανών περί μετεγκατάστασης – κάτι που καταρρίπτει τον εύχρηστο μύθο μιας αυθαίρετα γενικευμένης «συνεργασίας» των Εβραίων πνευματικών ηγετών με τους Ναζί). Τέλος, σημαντική θέση στις μελέτες της συγγραφέως κατέχει η, με έμφαση, διάκριση ανάμεσα στην ανοιχτή, κοσμοπολίτικη ευρωπαϊκή ταυτότητα της Διασποράς (βλ. το κείμενο για τον Μ.Μ. Μπουρλά, σ. 83-85, και ιδίως αυτό για τον Ζαν Αμερύ, σ. 225-239) και την ισραηλινή ταυτότητα, που είναι κλειστή, εθνική, και πολιτικά περιχαρακώνεται στο κράτος του Ισραήλ, με προφανές το ενδιαφέρον της και το πεδίο έρευνάς της στην πρώτη (το «Ολοκαύτωμα» μοιάζει να συναρτάται εδώ με τις απαρχές του εβραϊσμού στη Διασπορά και όχι με την κατάληξή του στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ). Διάκριση που ακόμα και στη σημερινή, πόσο μάλλον, εποχή, στη χώρα μας, δεν λαμβάνεται υπόψη στη δημόσια συζήτηση πολιτικής επικαιρότητας.
Οι «τιμωρίες εξιλασμού»
Προσωπικά πιστεύω, κι όχι μόνο από διαίσθηση, αφού έτσι κι αλλιώς δεν είμαι ιστορικός, ότι ο εκτοπισμός των Ελληνοεβραίων στους θαλάμους αερίων και η ισχυρή Αντίσταση (αντίθετα με άλλα ευρωπαϊκά κράτη) κατά των Γερμανών στη χώρα μας είναι μεν δύο παράλληλοι δρόμοι, που ωστόσο συμπλέκονται, όπως ευθαρσώς υποστηρίζει η Βαρών-Βασάρ, διαπιστώνοντας ότι δεν έχουν ακόμη μελετηθεί τα σημεία συμπλοκής.5 Παρασιωπήσεις, παρερμηνείες και παραστρατήματα συναντάμε και στους δύο δρόμους, θα πρόσθετα, και, αν εντοπίσουμε κάποιες κοινές υπαιτιότητες, ίσως τα δύο αυτά διαφορετικά και παράλληλα γεγονότα αλληλοφωτιστούν σε σημεία που επί δεκαετίες μας κρατούν διχασμένους ή εθελοτυφλούντες ή απλώς ανενημέρωτους. Αν όχι σε πρώτο επίπεδο, πάντως σε μια δεύτερη ˗προπάντων μετεμφυλιακή˗ ανάγνωση των γεγονότων της Κατοχής και του αντιστασιακού αγώνα, η «σιωπή των πηγών» αφορά τόσο το διωγμό των Ελληνοεβραίων όσο και τα «γερμανικά αντίποινα» σε δεκάδες περιοχές της χώρας μας.
«Το σχέδιο της εξόντωσης των Εβραίων», γράφει η Β.Β., «περιείχε δυνάμει και την εξάλειψη της ανάμνησής του. Όλα ήταν σχεδιασμένα ώστε να μην υπάρχει επιζών που να μιλήσει γι’ αυτό. Η σιωπή ήταν μέσα στις συνιστώσες της τελικής λύσης» (σ. 27). Θα έλεγα ότι και η στρατηγική των «αντιποίνων», από το Κοντομαρί της Κρήτηςτον Ιούνιο του ’41 έως τον Χορτιάτη τον Σεπτέμβριο του ’44 (στις περισσότερες από τις 90 μαρτυρικές πόλεις και χωριά), και μολονότι οι Ναζί δεν μπορούσαν να γνωρίζουν ότι θα επακολουθούσε εμφύλιος στην Ελλάδα μετά από μια νίκη των Συμμάχων, ήταν έτσι σχεδιασμένη -ακόμα κι όταν οι διοικητές των μεραρχιών αυτοσχεδίαζαν κατά την κρίση τους ή τη διάθεσή τους- ώστε το αίμα που χυνόταν ως «τιμωρία εξιλασμού» του άμαχου πληθυσμού να είναι περισσότερο κι από των αγωνιστών της Αντίστασης. Αυτό γινόταν άραγε μόνο για να καμφθεί το σθένος των ανταρτών, ή για να τρομοκρατηθούν οι άμαχοι κάτοικοι που τους βοηθούσαν; Η αναλογία 50 ή 100 όμηροι εκτελεσμένοιγια κάθε νεκρό Γερμανό στρατιώτη ήταν μήπως απλώς ζήτημα κοινόχρηστης στρατηγικής πολέμου;
Στον ρατσιστικό χιτλερικό πόλεμο το αίμα των αμάχων κρατούσε όμηρους τους αντάρτες ηθικά, δεν τους αποδυνάμωνε μόνον υλικά ή στρατηγικά. Έπρεπε ωστόσο να πολεμάνε, έστω και ως αόρατος αντίπαλος, πισώπλατα ή με ενέδρες. Αλλά το ίδιο αίμα έπνιγε στη σιωπή το πραγματικό κίνητρο των αντιποίνων, που δεν ήταν τόσο η τάδε ή η δείνα αφορμή που έδιναν στον εχθρό οι επιθέσεις των ανταρτών (λ.χ., η θανάτωση των Γερμανών αιχμαλώτων από τη μάχη της Κερπινής στα Καλάβρυτα, ή οι αλεξιπτωτιστές Γερμανοί καταδρομείς που βρέθηκαν σκοτωμένοι στην Κρήτη), όσο η εξοικείωση της Βέρμαχτ με το έγκλημα στο όνομα της ανώτερης αρίας φυλής: ποιος Γερμανός στρατιώτης αγνοούσε έστω και τους απόηχους από την πρώτη φάση της γενοκτονίας των Εβραίων στο Ανατολικό Μέτωπο το 1941-1942, που διαπράχθηκε από τα Ειδικά Τάγματα Θανάτου των Ες-Ες σε συνεργασία με τον στρατό κατοχής, όχι σε μυστικά οργανωμένους θαλάμους αερίων και κρεματόρια αλλά με εκτελέσεις στην ύπαιθρο εν ψυχρώ και ενταφιασμό των θυμάτων σε μαζικούς τάφους που είχαν μόνοι τους ανοίξει (στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου 1941 στη χαράδρα του Μπάμπι Γιαρ, στο Κίεβο, εκτελέστηκαν με σφαίρες μέσα σε τριάντα έξι ώρες 34.000 Εβραίοι, ως «αντίποινα» για την ανατίναξη του γερμανικού επιτελείου στρατού που βρισκόταν μέσα στην πόλη). Θα λέγαμε ποτέ ότι η «Νύχτα των Κρυστάλλων», τον Νοέμβριο του 1938, ήταν «αντίποινα» για τη δολοφονία του ακολούθου της γερμανικής πρεσβείας στο Παρίσι από γιο διωκόμενων Εβραίων, όπως τουλάχιστον προσχηματικά παρουσιάστηκε; Ως «αντίποινα» πάλι, για τη δολοφονία σε σαμποτάζ τού στελέχους των Ες-Ες Ράινχαρντ Χάιντριχ από Τσέχους αντιστασιακούς τον Μάιο του 1942, διατάχθηκε η εκτέλεση 3.000 Εβραίων από το γκέτο του Τερεζίενσταντ και 152 από το Βερολίνο, η ολοσχερής καταστροφή της πόλης Λίντιτσε και του γειτονικού χωριού Λέζακι μαζί με όλους τους κατοίκους τους, καθώς και η θανάτωση 242 κρατουμένων από το Μαουτχάουζεν, που ήταν φίλοι και συγγενείς των κατοίκων του Λίντιτσε (!)
Υπάρχουν Έλληνες (μοιρολάτρες!) που έλεγαν – και λένε ακόμα: «Τον Γερμανό αν δεν τον πείραζες, δεν σε πείραζε» ή «Για τα γερμανικά αντίποινα στο χωριό μου έφταιγαν οι αντάρτες». Και άλλοι που, μυθοποιώντας αφελώς την πόλη και τη χώρα τους, δηλώνουν περήφανοι: «Οι Γερμανοί ήθελαν να σβήσουν τα Καλάβρυτα από το χάρτη επειδή από εκεί ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821» (αυτό ακούγεται από τα μεγάφωνα στο τοπικό μνημείο της μαζικής εκτέλεσης). Ο Εμφύλιος ενοχοποίησε αργότερα επισήμως και απροκάλυπτα τους Έλληνες αντιστασιακούς, αφήνοντας για τους πραγματικούς δράστες τη σβάστικα, τη φωτιά, το σίδερο και τη «μοιραία», αμήχανη σιωπή, αυτή που είχε συνοδέψει στα τρένα τους Εβραίους συμπατριώτες. Αν σήμερα οι Έλληνες πολίτες, ορθόδοξοι θρησκευόμενοι στην πλειονότητά τους, δεν συνδέσουν τα θύματα των «γερμανικών αντιποίνων» που υπέστη η χώρα τους επί Κατοχής με την παράλληλη θανάτωση των «60.000 Ελλήνων πολιτών εβραϊκής καταγωγής και θρησκεύματος» (σ. 160-161) που εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της δεν θα συλλάβει ποτέ το μέγεθος καταστροφής που επέφερε ο χιτλερικός πόλεμος σε ολόκληρη την Ευρώπη της χριστιανοσύνης (και των τριών δογμάτων), και δεν θα καταφέρει να αποβάλει τις παράλογες και επικίνδυνες άμυνές της ως του κατεξοχήν θύματος, που εκφράζονται με αχαλίνωτες αντισταθμιστικές εξιδανικεύσεις ή με οπισθοδρομική εθνικιστική και αυτοκαταστροφική ρητορική. Και η ιστορική ετούτη αναγνώριση δεν πρέπει να συνδέεται με τη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων.
Το πολιτικό και ιδεολογικό σκέλος της ναζιστικής επέλασης και το όραμα της παγκόσμιας κυριαρχίας του Χίτλερ έφεραν στην Ελλάδα τον Εμφύλιο· η βιολογική ρητορική των Ναζί όμως έσπειρε ύπουλα και διαχρονικά τον ρατσιστικό φόβο, που οδηγεί στη σιωπή, την εσωστρέφεια και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σήμερα ο ρατσισμός αναδύθηκε με τη μορφή φαντασμάτων πολέμου στην πληγωμένη οικονομικά (και όχι μόνο) ελληνική κοινωνία, μολονότι οι ευθύνες για τις πληγές της εναποτίθενται πρωτίστως στους κυβερνώντες τη χώρα επί τέσσερις δεκαετίες, κοινοβουλευτικά και εν ειρήνη (για να μην πω δημοκρατικά).
Το μίσος
Η Οντέτ Βαρών-Βασάρ καταφέρνει να απαντήσει με λογική, με τεκμήρια, με συναίσθημα διαυγές στο βασανιστικό ερώτημα: γιατί αυτή η σιωπή; Και τούτο το ερώτημα, για μένα, κρύβει ένα άλλο, εφιαλτικό, όσο και ο τρόπος εξόντωσής τους από τους Ναζί στην καρδιά της πολιτισμένης Ευρώπης: γιατί αυτό το μίσος για τους Εβραίους; Μίσος στέρεο, ριζωμένο, διαχρονικό. Τη σιωπή την κατανοούμε ώς ένα βαθμό, την ανιχνεύουμε ιστορικά, την ερμηνεύουμε κοινωνικοπολιτικά, ανάλογα με τις συνθήκες της κάθε χώρας, την κάνουμε να μιλήσει, μολονότι μας εξοργίζει ή μας θλίβει. Επιδρούμε κάποτε στην ανατροπή της. Η σιωπή είναι μέρος του εβραϊκού διωγμού στην αρχική του σύλληψη, αλλά και της ντροπής και ενοχής των επιζώντων. Αλλά είναι και το ιστορικό πένθος του ορθόδοξου ελληνικού λαού για τα δεινά της χώρας του, ιστορικό και θρησκευτικό συγχρόνως, που δεν συμπεριλαμβάνει τον «ξένο» συμπολίτη του, ακόμη και όταν δεν τον εχθρεύεται. Το μίσος όμως; Αυτή η «παντοδυναμία ενός ανεπιθύμητου αισθήματος», όπως το αποκαλούσε ο Γκύντερ Άντερς;6 Το μίσος μάς παγώνει σαν θάνατος. Δεν επανορθώνεται.
Η μοναδικότητα του διωγμού των Ευρωπαίων Εβραίων, γράφει η Βαρών-Βασάρ, που τον διαφοροποιεί από όλους τους προγενέστερους, προσδιορίστηκε κυρίως από την απαγόρευση κάθε μετανάστευσης Εβραίου, με τη διαταγή της 23ης Οκτωβρίου 1941 (σ. 21). Κανείς δεν μπορούσε να φύγει με νόμιμο τρόπο, αλλά και κανείς δεν υποψιαζόταν τότε τι σήμαινε αυτή η «αιχμαλωσία». Ο ιστορικός Ραούλ Χίλμπεργκ (Raul Hilberg)7 έλεγε ότι οι Γερμανοί στην πραγματικότητα δεν είχαν επινοήσει τίποτα καινούριο ως προς τον διωκτικό μηχανισμό εναντίον του εβραϊκού στοιχείου της Ευρώπης, ώς τη στιγμή που τέθηκε η εν λόγω απαγόρευση, που, τρεις μήνες αργότερα, στη Διάσκεψη της Βάνζεε (20/1/1942), μετατράπηκε στην εσχάτη «εδαφική» λύση του προβλήματος της εξάλειψης των Εβραίων, δηλαδή στην τελική λύση. Ο αποκλεισμός από δημόσιες υπηρεσίες, η απαγόρευση μεικτών γάμων, η σημείωση με κίτρινο άστρο, το υποχρεωτικό γκέτο ήταν όλα μέτρα που είχαν τεθεί σε ισχύ ήδη από τον 16ο αιώνα. Στον προσηλυτισμό ο Εβραίος μπορούσε να κρατήσει κρυφή τη θρησκεία του, η απέλαση σήμαινε ότι μπορούσε κάποτε να επιστρέψει, η «εδαφική» λύση όμως ήταν η οριστικότερη και η ασφαλέστερη. Οι χριστιανοί του 2ου αιώνα είχαν δηλώσει στους Εβραίους: «Δεν μπορείτε να ζείτε μαζί μας». Οι Γερμανοί, δεκαοκτώ αιώνες αργότερα, είπαν: «Θα πάψετε να ζείτε. Θα πεθάνετε. Θα σας κάψουμε».
Πριν από την τελική λύση, το είπαμε ήδη, στο Ανατολικό Μέτωπο και σε άλλες ανατολικές χώρες της Ευρώπης είχαν πυροβοληθεί εξ επαφής (ή πεθάνει, αιχμαλωτισμένοι μέσα σε καμιόνια, από ασφυξιογόνα αέρια) περί το 1,5 εκατομμύριο Εβραίοι. Η γενοκτονία δεν ήταν «γερμανικά αντίποινα». Τι ήταν; Γιατί πάρθηκε αυτή η απόφαση «τιμωρίας» με την εσχάτη των ποινών, και μάλιστα με συγκαλυμμένες μεθόδους; Η θανάτωση, όπως και σε αντίστοιχες ιστορικές εξολοθρεύσεις ενός λαού από έναν άλλο λαό, απαιτούσε νέες, εξελιγμένες επινοήσεις ως προς τα μέσα μαζικής εξόντωσης: πώς θα τους σκοτώσουμε πιο εύκολα, τι θα κάνουμε τις περιουσίες τους, πώς θα το αποκρύψουμε από τον κόσμο; Η ναζιστική Γερμανία είναι αλήθεια ότι υπερέβη τον εαυτό της προκειμένου να επισπεύσει και να πραγματοποιήσει την τελική λύση, τη στιγμή που το Γ’ Ράιχ κινδύνευε, έχανε τον πόλεμο. Τα κατάφερε να εξολοθρεύσει 6 εκατομμύρια Εβραίους πολίτες της Ευρώπης με τίμημα την ολοσχερή καταστροφή της χώρας. Το μίσος εναντίον τους ήταν προφανώς πιο δυνατό από την αγάπη των Γερμανών για την πατρίδα τους. Και η σιωπή των Συμμάχων; Που ασφαλώς, ώς ένα βαθμό, γνώριζαν τι συνέβαινε στους Εβραίους;
Ο Τζωρτζ Στάινερ στο κείμενό του «ThelonglifeofMetaphor»,8 λέει ότι το μίσος εναντίον των Εβραίων δεν εξηγείται, αν και τα οικονομικά, πολιτικά αίτια φωτίζουν αρκετά τα βαθύτερα κίνητρα των εθνικών κρατών στις αρχές του 20ού αιώνα. Ωστόσο, μόνο ως προς τη συμβολική και μεταφυσική-θεολογική του διάσταση ίσως μπορεί να κατανοηθεί. Οι Εβραίοι δεν μισήθηκαν ως θεοκτόνοι, υποστηρίζει ο Στάινερ, αλλά ως επινοητές του ενός και μοναδικού Θεού, παντοδύναμου, παντογνώστη, που απαιτούσε την απόλυτη αυτοθυσία, και του οποίου όμως ο μεσσιανισμός διαψεύστηκε επί είκοσι αιώνες, όσο δηλαδή κυριαρχεί στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Στο μεταξύ η εικόνα αυτού του Θεού, καθώς περνάει στο ατομικό ή συλλογικό ασυνείδητο ως σύμβολο ή μεταφορά, μετατρέπεται σε ψυχική εμμονή, και η εμμονή ετούτη, όσο περισσότερο απομακρύνεται από το ιδεόληπτο είδωλό της τόσο γίνεται όλο και πιο φαρμακερή, απλώνεται σαν μολυσματική νόσος. Το Άουσβιτς, λέει ο Στάινερ, γεννήθηκε από τις ασυνείδητες εμμονές μιας κοινωνίας ενός καλπάζοντος αγνωστικισμού, ίσως ενός καθαρού αντιχριστιανισμού που εγκαινίαζε ήδη τη μεταχριστιανική εποχή. Τα μυθεύματα (σύμβολα και μεταφορές) που συνοδεύουν την επινόηση του Θεού και το «φόνο» του από τους Εβραίους έγιναν με τη σειρά τους φονικά. Οι Γερμανοί, στο πρόσωπο του Εβραίου, σκότωσαν τη δική τους ματαιωμένη υπόσταση, αφού το μίσος για τον άλλο αναδύεται μέσα από το βαθιά απωθημένο μίσος για τον εαυτό μας.
Δεν νομίζω ότι η παραπάνω συλλογιστική του Στάινερ τον καθιστά υπέρμαχο μιας «μοναδικότητας» της Σοά που «πριμοδοτεί τη μεταφυσική διάσταση του γεγονότος έναντι της ιστορικής». Μια τέτοια, μάλλον θεολογικού χαρακτήρα, προσέγγιση, ισχυρίζεται η Βαρών-Βασάρ (σ. 160), τη συναντάμε στο έργο του επιζώντος από το «Ολοκαύτωμα» Ελί Βιζέλ. Αντίθετα, για τον Στάινερ, θα έλεγα ότι η παραδειγματική λειτουργία της γενοκτονίας ως ιστορικοποιημένου γεγονότος (και όχι βέβαια μυθοποιημένου) είναι συγχρόνως στοχασμός και πράξη, όπως άλλωστε φαίνεται να πιστεύει και η ελληνίδα ιστορικός μαζί με τον Τσβετάν Τοντόροφ. Η σκέψη της γενοκτονίας φέρνει στο φως ζητήματα ηθικής και μνήμης, ενώ η ιστορική της διάσταση αναδεικνύει το σκοτεινό πρόβλημα της ταυτότητας. Το κακό όμως δεν είναι έννοια. Το ριζικό κακό είναι πραγματικότητα, υποστασιακή, προσωποποιημένη, δραστική. Η μοναδικότητα τής Σοά ιστορικά καταχωρίζεται ανάμεσα στους λαούς που διώχθηκαν και αφανίστηκαν. Ο συμβολισμός της, ωστόσο, ανέτρεψε εκ βάθρων το πνευματικό υπόστρωμα του δυτικού πολιτισμού και το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης στην εποχή της νεωτερικότητας.
,……………………………….
……………………………..
Εβραϊκή ταυτότητα και Διασπορά
Γι’ αυτόν που προσεγγίζει, με οδύνη, δέος και νηφαλιότητα, τη γενοκτονία των Εβραίων, οι παραπάνω σκέψεις και προβληματισμοί δεν έχουν μεταφυσική διάσταση, αλλά διαπνέονται από ρεαλισμό. Τα βήματα του ερευνητή ιστορικού, ωστόσο, πατάνε πάντοτε σε πιο στέρεα εδάφη. Η Βαρών-Βασάρ συμπεριέλαβε εγκαίρως σε αυτά τα εδάφη την προφορική μαρτυρία των επιζώντων προσδίδοντας στις μελέτες της ανθρωπολογικό (και ανθρωποκεντρικό) χαρακτήρα. Εδώ θα λέγαμε ότι συμφωνεί και πάλι με τον Τζωρτζ Στάινερ στην απάντηση όχι ως προς το ερώτημα «Τι είναι το μίσος εναντίον του Εβραίου;» αλλά ως προς την ερωτηματική απορία «Ποιος είναι ο Εβραίος;». Η απάντηση αποτελεί από μόνη της ένα νέο ερώτημα, που προκύπτει από την εύθραυστη και περίπλοκη ιδιοσυστασία της εβραϊκής ταυτότητας της Διασποράς (στον αντίποδα της μονοδιάστατης ισραηλινής εθνικής ταυτότητας). «Το να είσαι Εβραίος», έγραφε ο Στάινερ το 1987, «στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, σημαίνει ότι είσαι ένας επιζών, ένας επιζών που ξέρει ότι αυτή η επιβίωση μπορεί ανά πάσα στιγμή να αμφισβητηθεί [..] Είμαστε ένας τραυματισμένος λαός […], και είναι ακριβώς ετούτο το τραύμα που μας προστατεύει από την οριστική μας εξαφάνιση».
Για τον απάτριδα γερμανόφωνο Ζαν Αμερύ, που, νεαρός Βιεννέζος, βίωνε την εβραϊκή του καταγωγή ως «υπαρξιακή δυσφορία» και «αρνητικό φορτίο» (σ. 227), που συνελήφθη ως αντιστασιακός στο Βέλγιο, τόπο της εξορίας του, και εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς ως Εβραίος, η εβραϊκή διάσταση της ταυτότητάς του ως επιζώντος του «Ολοκαυτώματος» «δεν είναι κάτι το περίκλειστο, αντίθετα, τον ανοίγει στον κόσμο» (σ. 231). Ο ναζισμός τον έκανε Εβραίο, αλλά και συγχρόνως πολίτη του κόσμου. Ο Στάινερ έλεγε ότι το «τραύμα» προστατεύει τον Εβραίο, ενώ ο Αμερύ, με την ίδια έννοια και με την ηθική του διανοούμενου, πίστευε ότι, από αλληλεγγύη προς «τους απειλούμενους» και εξαιτίας του αντισημιτισμού, συνδέεται με τους Εβραίους, θρησκευόμενους ή αφομοιωμένους.
Οι προφορικές μαρτυρίες που συνέλεξε η ιστορικός κατά τις έρευνές της (στην Ανάδυση,αλλά και στην Ενηλικίωση) προέρχονται από τον λαό των επιζώντων Εβραίων, από τους αντιστασιακούς που επέζησαν του πολέμου και του Εμφυλίου, από την πένα των λογοτεχνών (ή ανθρώπων που έγιναν λογοτέχνες επειδή αφηγήθηκαν με τον γραπτό λόγο την επιβίωσή τους), ακολουθώντας συστηματικά τους τρεις παράλληλους δρόμους και ενοποιώντας τους: γενοκτονία, Αντίσταση, αφήγηση/μνήμη. Η πολυσύνθετη, προπολεμικά, εβραϊκή ταυτότητα συνδέεται εδώ με το όραμα της ελευθερίας (άρνηση του κατακτητή και αντίσταση στον καθολικό αφανισμό), αλλά και με την απελευθερωτική (με όποιο τίμημα!) πράξη της αφήγησης του προσωπικού βιώματος, γράφοντας μια ιστορία οδυνηρής χειραφέτησης.
Από την άλλη, στις εν λόγω μαρτυρίες, η ώριμη πλέον Βαρών-Βασάρ, Ελληνίδα και γαλλόφωνος Εβραία, μετά από είκοσι πέντε χρόνια ενασχόλησής της με την εβραϊκή μνήμη και την ιστορία της Σοά, συναντά την αρχή της πνευματικής της διαδρομής μάλλον με ανακούφιση, πλάι στα βασανιστικά ερωτήματα και το ηθικό χρέος που γέννησε η τραγωδία των Εβραίων. Σε εκείνη την «αρχή», τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990, μελετούσε και μετέφραζε (διόλου τυχαία) τον Ελβετό και γαλλόφωνο Ελληνοεβραίο συγγραφέα AlbertCohen (Αλμπέρ Κοέν, 1895-1981), και συγκεκριμένα τα «αυτοβιογραφικά» μυθιστορήματά του Σολάλ (1930) και Ο Καρφοχάφτης (1938). «Η εβραϊκότητα του συγγραφέα», λέει η μεταφράστρια στην εισαγωγή του Καρφοχάφτη,9 «όπως αυτός θα τη βιώσει και θα την εκφράσει στο έργο του, γίνεται δεσπόζουσα τόσο του έργου όσο και της προσωπικής του ταυτότητας. Μια εβραϊκότητα σαν αυτή του ήρωά του, του Σολάλ, σπαραγμένη ανάμεσα στην επιθυμία του να ανήκει ολοκληρωτικά στον δυτικό κόσμο και στις ενοχές που του προκαλεί κάθε φορά η απομάκρυνση από την καταγωγή του. Η αμφιθυμία αυτή, που ορίζει όλη τη μοίρα του Σολάλ, ταλάνισε φυσικά και τον ίδιο τον συγγραφέα στη ζωή του». Ο διχασμένος, προπολεμικός Κοέν/Σολάλ δεν είναι βέβαια ο επιζών Εβραίος της Σοά. Οι ήρωές του είναι ταπεινοί Ανατολίτες με όλα τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους, που διασώζουν την εικόνα του αυθεντικού ανθρώπου και αφοπλίζουν όλα τα μίση και τα πάθη, ενώ η τρυφερότητα, ο οίκτος και η αθωότητα του κωμικού στοιχείου του λογοτέχνη αυτού οξύνουν το διχασμό του δυτικότροπου αφομοιωμένου Εβραίου. Η εσωτερική σύγκρουση εδώ είναι αναπόφευκτη και αδιέξοδη. Ο Αλμπέρ Κοέν προφήτεψε την εξόντωση των Εβραίων που θα γινόταν στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, δεν θέλησε όμως να την περιγράψει, δεν αναφέρθηκε ποτέ σε αυτήν, σιώπησε και το έργο του αποσιωπήθηκε αργότερα για πολλά χρόνια. Για τον επιζώντα μεταπολεμικό Εβραίο του «Ολοκαυτώματος», ο πολιτισμικός διχασμός καταργήθηκε. Αυτός, είτε ενστερνίστηκε το νεοϊδρυθέν εθνικό του κράτος στην Ανατολή, το Ισραήλ, είτε έγινε ο απενοχοποιημένος φορέας δύο ή τριών ταυτοτήτων και γλωσσικών παραδόσεων (Γάλλος, Ιταλός, Αμερικανός κ.ά), βιώνοντας την ελευθερία, τον πλούτο και τη γονιμότητα του αμετάκλητα ανέστιου χαρακτήρα της Διασποράς, καλλιεργώντας μια σύνθετη «ταυτότητα που δεν απειλείται από το “ξένο” στοιχείο και έχει τη δυνατότητα να συμβιβάσει πολλά στρώματα» από διαφορετικές εθνικές κουλτούρες, σημειώνει με άλλη ευκαιρία η Βαρών-Βασάρ. 10
Ο Έντουαρντ Σαΐντ,11 μελετώντας την άβολη σχέση τού επίσης προπολεμικού Ζίγκμουντ Φρόυντ με την ορθοδοξία της δικής του κοινότητας, τονίζει ότι αυτό δεν είναι αποκλειστικά εβραϊκό γνώρισμα. «Στην εποχή των μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών, των προσφύγων, των εξορίστων, των εκπατρισμένων και των μεταναστών μπορεί κανείς να το εντοπίσει στην περιπλανώμενη, αξεδιάλυτη, κοσμοπολίτικη συνείδηση της Διασποράς που έχει κάποιος ο οποίος βρίσκεται εκτός και εντός της κοινότητάς του». Οι στοχασμοί και η επιμονή του Φρόυντ, λέει ο Σαΐντ, να δει τους μη Ευρωπαίους από μια εβραϊκή σκοπιά μάς δείχνει με παραδειγματικό τρόπο τι σημαίνει να αρνείται κανείς να αναγάγει την ταυτότητά του σε κάποια από τις εθνικιστικές ή θρησκευτικές αγέλες στις οποίες τόσοι και τόσοι άνθρωποι τρέχουν να καταφύγουν. Η Βαρών-Βασάρ θα συμφωνούσε, πιστεύω, με τον Σαΐντ, όταν εκείνος υπογραμμίζει την τολμηρή και βαθυστόχαστη στάση του Φρόυντ, σύμφωνα με την οποία υπάρχουν εγγενή όρια που εμποδίζουν τον εβραϊσμό –αδιάλλακτη πνευματική παράδοση, κοινοτική και αυστηρά καθορισμένη– να ενσωματωθεί σε μία και μόνον ταυτότητα.
Στην υπεράσπιση της πολύπλευρης, ανοιχτής ταυτότητας της Διασποράς, καθώς και στην επίγνωση της ανάγκης συσχέτισης της γενοκτονίας με την Αντίσταση (ακόμη κι όταν ένας τέτοιος συσχετισμός οδηγεί σε δυσπρόσιτα και οδυνηρά συμπεράσματα, από τα οποία, πάντως, σήμερα μόνο θετικά διδάγματα αντλούμε), διαφαίνεται το ήθος της Βαρών-Βασάρ. Ήθος που προσδιορίζει και τη στάση της ιστορικού απέναντι στο ζήτημα της λογοτεχνικής αναπαράστασης της Σοά (από Εβραίους ή/και αντιστασιακούς συγγραφείς), αλλά και της αναπαράστασής της σε αφιερωματικά μουσεία του «Ολοκαυτώματος», σε μνημονικούς τόπους ή κινηματογραφικές μαρτυρίες. Η ιστορικός, με σκεπτικισμό, προκρίνει εδώ το γαλλικό (ευρωπαϊκό) μοντέλο μουσείων που στη θεματική τους συνδυάζουν την Αντίσταση και την Εκτόπιση, όπως το σύγχρονο Κέντρο Αντίστασης και Εκτόπισης της Λυών (σσ. 66-67), το οποίο λειτουργεί και ως κέντρο τεκμηρίωσης και έρευνας για τον πόλεμο και την Κατοχή, και κάνει μνεία όλων των ανθρώπινων ομάδων που εκτοπίστηκαν, αντιστάθηκαν και εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα (Εβραίων, Τσιγγάνων, αντιστασιακών, κομμουνιστών, ομοφυλόφιλων). Απέναντι στη, μάλλον αναπόφευκτη εκ των πραγμάτων, «επιθετικότητα» των αμερικάνικων μουσείων του «Ολοκαυτώματος», που αποβλέπουν στη συναισθηματική «αναδημιουργία» της τραγωδίας των Εβραίων και στο συγκινησιακό σοκ, ιδίως για τις νέες γενιές που δεν έζησαν τον πόλεμο, η Βαρών-Βασάρ αντιπαραθέτει την πολύπλευρη κατανόηση και τον αναστοχασμό των γεγονότων («ο ίλιγγος του Άουσβιτς πρέπει πάση θυσία να καταλήγει στη γνώση», λέει ο ιστορικός Φρανσουά Μπενταριντά, σ. 61, 73) παράλληλα με τη σύνθετη ταυτότητα των Εβραίων της Διασποράς και τη γόνιμη προσφορά τους.
Η λογοτεχνική αναπαράσταση του Κακού και το ήθος
Για το πολυβραβευμένο και πολυσυζητημένο γαλλικό μυθιστόρημα Οι Ευμενίδες του αμερικανού Τζόναθαν Λίττελ (2006, ελλην. μτφρ. 2007), με θέμα τα ναζιστικά εγκλήματα πολέμου από τη σκοπιά ενός Ναζί που αφηγείται τη δράση του ως αξιωματικού των Ες-Ες στο Ανατολικό Μέτωπο και στο Άουσβιτς, υπήρξαν στην Ελλάδα δύο (απ’ όσο γνωρίζω) πολύ επιφυλακτικές έως αρνητικές, και δικαίως, κριτικές: της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου και του Τάκη Θεοδωρόπουλου. Σίγουρα όμως χρειάστηκε μεγάλη τόλμη, ηθικό σθένος και βαθιά γνώση του θέματος προκειμένου ο φιλόσοφος Μισέλ Τερενσεκό (MichelTerestchenko)και ο ιστορικός Εντουάρ Χουσόν (EdouardHusson) να δημοσιεύσουν το αναλυτικό δοκίμιό τους Lescomplaisantes. JonathanLitteletl’écrituredumal(έκδ. François-XavierdeGuibert, Παρίσι 2007), καταγγέλλοντας, μέσα απ’ αυτό, το βιβλίο του Λίττελ και, συγχρόνως, τη Γαλλική Ακαδημία και την Επιτροπή του μεγάλου βραβείου Γκονκούρ, που εγκωμίασαν, βράβευσαν και επέτρεψαν την τεράστια εμπορική επιτυχία ενός απαράδεκτου, κυνικού έργου μέτριας λογοτεχνικότητας, η μόνη επιδίωξη του οποίου είναι η ακατάσχετη ηδονοβλεψία, η αυτάρεσκη γοητεία μπροστά στη φρίκη και η ανυπόφορη αισθητικοποίηση της ναζιστικής βίας. Αφαιρώντας κάθε ανθρώπινη διάσταση από τα θύματα της γενοκτονίας και της βαρβαρότητας, ο συγγραφέας των (αινιγματικών και ακατανόητων) Ευμενίδων παραδίδει τα πτώματα αυτών των «μαρτύρων» τροφή στο αδηφάγο βλέμμα των αναγνωστών (καταναλωτών), δίχως να γίνεται ούτε στο ελάχιστο αντιληπτό τι ήταν εκείνο που οδήγησε τους δήμιους των Ες-Ες να συμμετέχουν στην εξόντωση έξι εκατομμυρίων Εβραίων της Ευρώπης.
«Υπάρχουν τόποι στους οποίους η φαντασία είναι αδύνατον να διεισδύσει δίχως την αίσθηση κινδύνου. Λόγου χάρη, τα στρατόπεδα του θανάτου», γράφει ο Μισέλ Τερεσενκό (σ.14). Η διαφορά ανάμεσα στην αφήγηση του επιζώντος μάρτυρα και στη μυθοπλασία του συγγραφέα είναι τεράστια. Στη δεύτερη περίπτωση, όταν ο μυθιστοριογράφος βγάζει το «πνεύμα του κακού» απ’ το μπουκάλι, το κακό ξαναγεννιέται χάρη στη φαντασία και τις ιστορικές γνώσεις, έρχεται στο φως του κόσμου με τη μορφή πραγματικής παρουσίας, που δεν έχει όμως καμιά σχέση με την ανάμνηση αυτού που στ’ αλήθεια συνέβη και παραμένει πάντοτε στο παρελθόν. «Βιβλία σαν τις Ευμενίδες μάς υποχρεώνουν να βλέπουμε αυτό από το οποίο πρέπει να αποστρέψουμε το βλέμμα, ξαναδίνουν ζωή σε ένα Κακό που, άπαξ και εμφανιστεί, πρέπει να επιστρέψει στο “μπουκάλι”, όχι της λήθης, αλλά της ανάμνησης. Η μνημόνευση του παρελθόντος, ναι, η αναβίωσή του, όχι. Όλοι, θύματα και μάρτυρες, ας αναπαύονται εν ειρήνη» (σ. 249).
Μίλησα παραπάνω για το ήθος της Βαρών-Βασάρ. Αυτό φαίνεται και στην επιλογή της να στηρίξει τις έρευνές της στη μαρτυρία των επιζώντων και στη στρατοπεδική λογοτεχνία. Η μυθοπλασία με θέμα τη γενοκτονία είναι πολύ αυστηρά κρινόμενο πεδίο˙ σήμερα δε, με την απόσταση του χρόνου που μυθοποιεί, γίνεται ναρκοπέδιο. Από την άλλη, η αναφορά στο κακό δεν θα έπρεπε να αποκλείει την παρουσία του καλού. Την «κοινοτοπία του καλού» εξετάζει ο Μισέλ Τερεσενκό,12 καθόλου αυτονόητο, όπως πιστεύουν πολλοί (αφού τις κοινωνίες μας τις εντυπωσιάζουν μόνον οι εκρήξεις από τις νάρκες του κακού).
Ο τόμος της Ανάδυσης κλείνει με το κείμενο για τη διάσωση των κρυμμένων εβραιόπουλων, όπως τη διηγείται η ταινία Φιλιά εις τα παιδιά. Οι ριψοκίνδυνοι χριστιανοί που προστάτευσαν Εβραίους και οι απείθαρχοι Εβραίοι που τους εμπιστεύθηκαν δίνουν εδώ ένα μάθημα για «την αρετή της ανυπακοής και της αντίστασης, όταν ο νόμος δεν είναι πια νόμος και δεν συμπλέει με καμιά ηθική» (σ. 249).
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Το 1989 εκδόθηκε σε δική της επιμέλεια η μαρτυρία της επιζήσασας του «Ολοκαυτώματος» Μπέρρυς Ναχμία, Κραυγή για το αύριο, εκδόσεις Κάκτος.
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου: Το Ολοκαύτωμα στις μαρτυρίες των Ελλήνων Εβραίων, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1993˙ Ο άλλος εν διωγμώ, Θεμέλιο, Αθήνα 1998˙ Η λογοτεχνία ως μαρτυρία. Έλληνες πεζογράφοι για τη γενοκτονία των Εβραίων, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1998˙ Η γραφή και η βάσανος. Ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης, Πατάκης, Αθήνα 2000.
Δημήτρης Χατζής, Το τέλος της μικρής μας πόλης, Πλειάς, Αθήνα 1974, σσ. 44-45.
Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ενηλικίωση μιας γενιάς. Νέοι και νέες στην Κατοχή και στην Αντίσταση, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2009, σσ. 374-377.
Στο ίδιο, σ. 377.
Günther Anders, La Haine, Rivages, Παρίσι 2009, σ. 9.
Συνέντευξη στον κινηματογραφιστή Κλωντ Λανζμάν (ClaudeLanzmann), στην ταινία του Shoah
Βλ. γαλλικήμετάφραση: George Steiner, «La longue vie de la métaphore. Une approche de la Shoah», μτφρ. Marie Moscovici, L’Écrit du temps, 14-15 (1987), Minuit, Παρίσι.
Αλμπέρ Κοέν, Ο Καρφοχάφτης, εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις Οντέτ Βαρών, Ηριδανός, Αθήνα 1994, σ. 9.
Οντέτ Βαρών-Βασάρ, «Ζητήματα ταυτότητας στους ήρωες του Αλμπέρ Κοέν», Ο ελληνικός εβραϊσμός, Πρακτικά Συμποσίου 3-4 Απριλίου 1998, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1999, σσ. 263-276 [274].
EdwardW. Said, Ο Φρόυντ και οι μη Ευρωπαίοι, μτφρ. Σάββας Μιχαήλ, Άγρα, Αθήνα 2004, σ. 74-75.
Ο Μισέλ Τερενσεκό είναι συγγραφέας έργων πολιτικής φιλοσοφίας. Το 2005 δημοσίευσε ένα πολύ σημαντικό βιβλίο με θέμα τα ναζιστικά εγκλήματα, που συμπληρώνει, κατά κάποιο τρόπο, τη σκέψη της Χάννα Άρεντ, με τίτλο Unsifragilevernisd’humanité. Banalité du mal, banalité du bien, εκδ. La Découverte, Παρίσι. Υποστηρίζει ότι, όπως δεν είναι μόνον τα τέρατα που διαπράττουν φρικαλεότητες αλλά και οι συνηθισμένοι άνθρωποι, οι πολύ κοινοί άνθρωποι, έτσι δεν είναι απαραίτητο να είναι κάποιος άγιος για να πράξει το δίκαιο και να βοηθήσει θύματα συνανθρώπους του με κίνδυνο της ζωής του. Δεν είναι από «συμφέρον» που σκοτώνει ή βασανίζει ο άνθρωπος άλλους ανθρώπους. Ούτε αρνείται να συμμετέχει σε ελεεινές πράξεις από καθαρό αλτρουισμό. Ιστορικά παραδείγματα: η περίπτωση του Φραντς Στανγκλ, διοικητή της Τρεμπλίνκα, και, στον αντίποδα, οι ηρωικές πράξεις του ιερέα Αντρέ Τροκμέ και της συζύγου του Μάγδας στην περιοχή Σαμπόν-συρ-Λινιόν, όπου έκρυψαν και διέσωσαν χιλιάδες Εβραίους, ιδίως παιδιά, στήνοντας ένα αντιναζιστικό οχυρό μέσα στην πόλη τους, στην κατεχόμενη Γαλλία. Ο συγγραφέας προτείνει να σκεφτούμε την ανθρώπινη συμπεριφορά ενώπιον του κακού σύμφωνα με ένα νέο αξίωμα: την απουσία ή την παρουσία εαυτού.
http://booksjournal.gr/%CE%BA%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE/item/126-%CE%B7-%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%BF%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%B5%CE%B2%CF%81%CE%B1%CE%AF%CF%89%CE%BD-%CE%B4%CE%B5%CE%BD-%CE%AE%CF%84%CE%B1%CE%BD-%C2%AB%CE%B3%CE%B5%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC-%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CE%B1%C2%BB
«Χρειάστηκαν 40 χρόνια για να ενταχθεί η δεκαετία του 1940 στα ακαδημαϊκά αμφιθέατρα και στα επιστημονικά συνέδρια σε ελληνικό έδαφος. Αλλά ακόμα λείπουν οι εμπνευσμένες προτάσεις και η ανανέωση στην εκπαιδευτική ύλη. Ερωτηματολόγια που έχω μοιράσει κατά καιρούς σε φοιτητές αποδεικνύουν ένα είδος ιστορικού αναλφαβητισμού των νεότερων γενιών για γεγονότα-περιόδους της σύγχρονης ιστορίας που χρειάζεται να αντιμετωπιστεί δραστικά με «έξυπνα» σχολικά βιβλία»
Ο δήμαρχος Μπουτάρης και η παραχάραξη της Ιστορίας
Στη Θεσσαλονίκη του Μάη του ’36, του Τάσου Τούση, του Γρηγόρη Λαμπράκη και του Γιώργη Τσαρουχά.
Στη Θεσσαλονίκη των αντιΝΑΤΟικών πορειών, του 30% ανεργίας και προσφάτως των αγροτικών κινητοποιήσεων, ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης εγκαινίασε, στις 31/01/2018, το μουσείο του Ολοκαυτώματος, αφιερωμένο στα θύματα της εβραϊκής κοινότητας από τους ναζί κατακτητές. Ως είθισται, από τα εγκαίνια του μουσείου δεν θα μπορούσε να λείπει η ομιλία του δημάρχου για το Ολοκαύτωμα. Μια ομιλία αισθητικά και φιλολογικά προσεγμένη, που όμως επιχείρησε κατά τον χειρότερο τρόπο να ξαναγράψει την ιστορία της Κατοχής κατά το δοκούν.
Στην ιστορία της Κατοχής του κυρίου Μπουτάρη απουσιάζει ολοκληρωτικά η ΕΑΜική Αντίσταση και όχι μόνο. Απουσιάζει η αλληλεγγύη του ελληνικού λαού προς το εβραϊκό στοιχείο, η οποία μάλιστα καλύπτεται από ένα σκοτεινό πέπλο συλλογικής ευθύνης αφού: «Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους», μπροστά στις απηνείς διώξεις των Εβραίων. Ετσι, λοιπόν, συλλογικά ο ελληνικός λαός φταίει. Φταίει, γιατί κατά τον κύριο Μπουτάρη έμεινε θεατής μπροστά στο δράμα των συνανθρώπων του. Δεν καταλάβατε λάθος! Ο ίδιος λαός που γέννησε ένα από τα σημαντικότερα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα στην Ευρώπη του Δευτέρου Παγκοσμίου, υπήρξε απλώς ένοχος θεατής στο δράμα των Εβραίων συμπολιτών του. Ξέχασε μάλλον ο κύριος Μπουτάρης την αυτοθυσία του ΕΑΜ Θεσσαλονίκης όταν προσπαθούσε να περισώσει τους διωκόμενους Εβραίους της πόλης. Ξέχασε ότι το ΕΑΜ τούς καλούσε στο βουνό για να σωθούν και να πολεμήσουν τους διώκτες τους, ενώ οι πρόεδροι του Εβραϊκού Συμβουλίου της πόλης, Σάμπυ Σαλτιέλ και Τσβι Κόρετς, κώφευαν εμπιστευόμενοι τις ναζιστικές αρχές, που ήδη το 1943 είχαν δείξει το πρόσωπό τους. Ετσι, για τον κύριο Μπουτάρη, ο Πούλος, ο Κίτσα Μπαζάκ και ο Δάγκουλας υπήρξαν ίδιοι με τον αγωνιστή δάσκαλο Δημήτρη Καββάδα και με τον διευθυντή της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης Μιχάλη Μαντούβαλο, που σε συνεννόηση με το ΕΑΜ φυγάδευε διά θαλάσσης διωκόμενους Εβραίους.
Μάλιστα, κατά τον κύριο Μπουτάρη, δεν υπήρξαν μάλλον ούτε Εβραίοι αντιστασιακοί, όπως ο κομμουνιστής Μωυσής Μπουρλάς, που σημειώνει στα απομνημονεύματά του: «Δεν φόρεσα ούτε στιγμή το κίτρινο άστρο. Γυρνούσα στις συνοικίες και στην πόλη μαζί με Χριστιανούς για να στρατολογήσουμε νέες και νέους Εβραίους για ν’ ανέβουν στο βουνό, στην Αντίσταση». Μαζί του εκατοντάδες Εβραίοι προσχώρησαν στον ΕΛΑΣ, ενώ «μετριούνται στα δάκτυλα αυτοί που πήγαν στον αντικομμουνιστικό ΕΔΕΣ»1.
Αλλά και σε ευρύτερη κλίμακα, ο κύριος Μπουτάρης δεν θυμήθηκε τους Εβραίους της Χαλκίδας, που σώθηκαν σχεδόν όλοι χάρη στη Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ και στο 7ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Τους Εβραίους της Κέρκυρας, που φυγαδεύτηκαν μαζικά από το ΕΑΜ στην Ηπειρο και την Αιτωλοακαρνανία και στάθηκαν μετέπειτα στο πλευρό των πολιτικών κρατουμένων, που η αστική δημοκρατία «τάιζε» καθημερινά στην κρεατομηχανή των εκτελεστικών αποσπασμάτων, και εκατοντάδες άλλους Εβραίους της Αθήνας, των Τρικάλων, του Βόλου και της Λάρισας, που το ΕΑΜ φυγάδευσε στα βουνά. Φαίνεται πως ο αρχιραβίνος της Αθήνας, Ελιάου Μπαρζιλάι, δεν βρέθηκε ποτέ στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ και δεν έστειλε στην ΠΕΕΑ ευχαριστήριο τηλεγράφημα2, ο «Κεραυνός» Δαυίδ Ααρών δεν πολεμούσε με τον ΕΛΑΣ στη Θεσσαλονίκη, η Καπετάνισα Σαρίκα της Εύβοιας δεν σήκωσε ποτέ τα όπλα του ΕΛΑΣ ενάντια στους διώκτες της και η φωτογραφία του αντάρτη Λουί Κοέν δίπλα στα συντρίμμια ενός γερμανικού αεροπλάνου δεν τραβήχτηκε ποτέ.
Απέναντι σε αυτήν την επιδιωκόμενη λήθη, αξίζει να υπενθυμίσουμε τα παρακάτω λόγια του αρχιραβίνου του Βόλου Μωΰσή Πεσάχ:
«Η παγκόσμιος Ιστορία του Εβραϊσμού και η νεωτέρα τοιούτη θα μνημονεύουν μεταξύ των άλλων και εις ιδιαίτερον κεφάλαιον το σημαντικόν γεγονός της διασώσεως των Εβραίων της Ελλάδος, οίτινες κατέφυγον με την προστασίαν του ΕΛΑΣ και την παρασχεθείσαν εις αυτούς συνδρομήν και υποστήριξην κατά την διάρκειαν του σκληρού διωγμού των υπό των βαρβάρων Γερμανών. (…) ουδέποτε θα λησμονήσωμεν την μεγάλην αυτήν ευεργεσίαν ης ετύχαμεν εκ μέρους του ηρωικού εθνικού στρατού του ΕΛΑΣ και των οπαδών των λοιπών απελευθερωτικών οργανώσεων του ΕΑΜ ως και της προστάτιδος των θυμάτων του φασισμού και μάνας των φτωχών Εθνικής Αλληλεγγύης, της ειρηνοφίλου Εθνικής Πολιτοφυλακής, της ΕΠΟΝ της ελπίδος αυτής του έθνους και όλων των πραγματικών Ελλήνων συμπατριωτών μας…»3.
Εκτός, όμως, από ασθενή ιστορική μνήμη, ο κύριος Μπουτάρης μάλλον στερείται και βασικών γνώσεων Ιστορίας εν γένει. Δεν γνωρίζει, καθώς φαίνεται, πως στην Ιστορία δεν υπάρχουν ενιαία εθνικά σύνολα ή εθνικές «ομοψυχίες» και πως κανένα κράτος που βρέθηκε σε συνθήκες θανάτου, πείνας και κατοχής κάτω από τη ναζιστική μπότα, δεν υπήρξε απαλλαγμένο από συνεργάτες του κατακτητή. Φαινόμενα όπως η σφαγή της Παραμυθιάς υπήρξαν και στο Οραντούρ Σιρ Γκλάν και στο Βίλνιους, ακόμη και στο Μπάμπι Γιαρ. Μήπως άραγε δεν ήταν η αμερικανική ΙΒΜ που έστησε το σύστημα εξόντωσης των ναζιστικών στρατοπέδων; Μήπως δεν είναι η σημερινή «JP Morgan» που χρηματοδότησε τον Χίτλερ μαζί με το ίδρυμα «Ροκφέλερ»; Και ο κατάλογος είναι τεράστιος. Ομως, στην πραγματικότητα, ο δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης ούτε ασθενή ιστορική μνήμη έχει, ούτε του είναι άγνωστη η ΕΑΜική Αντίσταση. Ο λόγος του αποτελεί μέρος μιας σύγχρονης προσπάθειας, που εντός κρίσης, επιχειρεί να συσκοτίσει και να ξαναγράψει την Ιστορία της ταξικής πάλης και των αγώνων του ελληνικού λαού, προκειμένου αυτός να μη διδαχτεί ποτέ παραδείγματα που του είναι χρήσιμα στο σήμερα. Να μη διδαχτεί να οργανώνεται και να αγωνίζεται για τα δίκαια της τάξης του και να επιλέγει πάντα τις αλυσίδες του αντί των όπλων. Αλλωστε, ο κύριος Μπουτάρης είναι γνωστός επιχειρηματίας και ο λόγος του δεν θα μπορούσε παρά να εκφράζει τα συμφέροντα της δικής του τάξης. Μιας τάξης που σωρηδόν συνεργάστηκε με τον κατακτητή και πλούτισε από τα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου. Μιας τάξης που στο λόγο του κυρίου Μπουτάρη επιρρίπτει στον ελληνικό λαό ευθύνες που αναλογούν αποκλειστικά σε εκείνη.
Σημειώσεις:
1. John O. Iatrides, πρόλογος στον Στίβεν Μπόουμαν, «Η αντίσταση των Εβραίων στην κατοχική Ελλάδα», εκδ. «Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος», Αθήνα, 2012, σελ. 13
2. Γιάννης Ανδρικόπουλος, «1944 Κρίσιμη χρονιά», τόμ. Α’, εκδ. «Διογένης», Αθήνα, 1974, σελ. 271
3. Αναγέννηση (Βόλος), 6-1-1945
Διαμάντης Θεόφιλος
Υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αιγαίου
https://www.rizospastis.gr/page.do?publDate=8%2F2%2F2018&id=16979&pageNo=6
ΜΙΑ ΜΑΡΤΥΡΙΑ
—————————————–
Elfie Mermigas
7 Φεβ
προς Professors-PhDs
Ενα πραγματικό παράδειγμα το ότι οι Έλληνες βοήθησαν τους Εβραίους από τους Γερμανούς,
Ο πατέρας μου στην Δράμα είχε ένα κατάστημα που πουλούσε έπιπλα και στο υπόγειο ένα εργοστάσιο που έκαναν σούστες για κρεβάτια και είχε Έλληνες και 13 Εβραίους εργάτες. Όταν οι Γερμανοί μάζευαν τους Εβραίους ο πατέρας μου έστειλε τους 13 Εβραίους επάνω στο βουνό «Φαλακρό» που είχε μια οικογένεια που μας τροφοδοτούσαν με τρόφιμα, και οι 13 Εβραίοι σώθηκαν, όταν οι γονείς μου μετανάστευσαν στο Μποφφαλο Νέας Υόρκης έπιασαν εργασία στην Ελληνική εκκλησία, εδώ είναι που δακρύζω,
Εβραίοι που κάναν επισκέψεις σε διάφορες πόλεις ως τουρίστες επισκέφτηκαν την εκκλησία μας, ένας από τους επισκέπτες στην κουζίνα που έτυχε να είμαι και εγώ, γονατώντας έπιασε και φιλούσε το χέρι του πατέρα μου λέγοντας » Δημήτρη είμαι εγώ ο Κόχεν δεν με γνωρίζεις» ; «ναι είπε ο πατέρας μου πού κατοικείς»; «στο Σικάγο και έχω 3 ξενοδοχεία, έχεις παιδιά»; με λίγα λόγια ο Κόχεν ήταν ένας από αυτούς που έσωσε ο πατέρας μου και μας πρόσφερε ένα από τα ξενοδοχεία του, φυσικά ο πατέρας μου όπως όλοι ξέρουμε αρνήθηκε την πρότασή του, ο Κόηεν με αγκάλιασε και με είπε ότι έχω το πιο άγιο πατέρα, σαν να μην το ήξερα…………
Τώρα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι Εβραίοι μας μισούν; Ναι ο Σόρος είναι Εβραίος γεννημένος στην Ουγγαρία και είναι πουλημένος μαζί με τον Νίμιτς εναντίων της Μακεδονίας μας, πού να βρούμε δίκαιο………….
Λευτέρης Μέρμηγκας
Professor
Pathology
SUNYAB
Λάλας, Θανάσης
Γιάννης Μπουτάρης: «Θέλω να είμαι χρήσιμος, όχι αρεστός»
Ο ιδιοσυγκρασιακός δήμαρχος Θεσσαλονίκης μιλάει εφ’ όλης της ύλης για την πόλη του, για τις χαμένες πατρίδες και για την άλλη όψη του brain drain
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 08/04/2018
ΟΓιάννης Μπουτάρης είναι το «ανάποδο» στο δωμάτιο της εξουσίας ή το «αυθεντικό» εκεί που δεν χωράει. Δεν προτίθεται, λόγω καταγωγής και χαρακτήρα, να κρατήσει το στόμα του κλειστό για να διεκδικήσει τις εμμονικές ψήφους που θέλουν μόνο να τις κολακεύεις για να τις έχεις. Γυρίζει την πλάτη σε αυτούς που τον επιλέγουν για να λέει αυτά που τους αρέσουν κι όχι για αυτά που πιστεύει ο ίδιος. Το επίσημο ένδυμα του χαρακτήρα του είναι το «τσαλάκωμα»… Τολμάει να είναι αυθεντικός κι ας υποστεί τις συνέπειες. Μετά και την πρόσφατη περιπέτεια της υγείας του κοιτάζει τον εαυτό του στον καθρέφτη και βλέπει ότι «στα 77 σου χρόνια δεν μπορείς να διεκδικήσεις άλλη μία πενταετία στη δημαρχία…». Δεν αντέχει και υποπτεύεται τους ανθρώπους χωρίς γωνίες… «Δεν μπορείς να δώσεις ραντεβού μαζί τους και να τους βρεις… ενδιαφέροντες»! Μιλάει σαν κανονικός άνθρωπος και λέει συχνά την παραγωγή της σκέψης του κι όχι αυτό που επιθυμεί η ψυχή του και μόνο. Μπορεί να διαφωνείς ή να συμφωνείς με αυτά που λέει, αλλά πάνω από όλα ξέρεις ότι αυτά τα λέει ο Γιάννης Μπουτάρης!
Να προσέχετε, κύριε δήμαρχε! Είστε φοβερά τυχερός που σας ήρθε το μήνυμα προτού έρθει το κακό… «Δεν μου ήρθε κανένα μήνυμα. Τον Σεπτέμβριο είχα κάνει τσεκάπ, και μου λέει o γιατρός μεταξύ άλλων: «Κάνε και ένα στεφανιογράφημα, γιατί κάτι βλέπω». Ε, θα το κάνω, θα το κάνω, το έκανα πριν από 25 ημέρες, χωρίς να έχω κανένα σύμπτωμα άλλο. Το βλέπει ο γιατρός και μου λέει: «Τώρα κατευθείαν θα βάλουμε stent»».
Απίστευτο! Μία αρτηρία; «Τρία stents έβαλα. Η μία είχε 98% στένωση, οι άλλες 70% και 80%. Πήγαινα κατευθείαν για έμφραγμα. Τα βλέπεις όλα την ώρα εκείνη, βλέπεις την καρδιά μπου-μπου-μπου-μπου, τις αρτηρίες, τη στένωση, το stent που σου το σπρώχνει μες στο σωληνάκι… Και καταλαβαίνεις ότι είναι μηχάνημα η καρδιά, δεν έχει καμία σχέση με τον έρωτα που τη συνδέουμε. Αλλαξε το κυκλοφορικό μου όλο, δεν λαχανιάζω όπως λαχάνιαζα, θα κόψω και το τσιγάρο τελείως. Το βίωσα πολύ αυτό που συνέβη».
Σκεφτήκατε περίεργα πράγματα τώρα που σας συνέβη αυτό; «Το μόνο που σκέφτηκα είναι: «Για δες πού κρέμεται η ζωή, σε μια κλωστούλα». Και αντιμετωπίζεις τι θα πει «μπορεί να πεθάνω»».
Τι θα πει «μπορεί να πεθάνω»; «Είναι ένα ζήτημα η ανυπαρξία. Το σκεφτόμουν και τότε με το πιοτό που το είχα παρακάνει και όταν πέθανε η γυναίκα μου. Μερικές φορές που κάθομαι σε κανένα café σκέφτομαι και άλλους που καθόντουσαν δίπλα μου και πια δεν υπάρχουν, και λέω, έρχεσαι ξανά και ξανά 8 η ώρα το πρωί, πίνεις έναν καφέ, μιλάς με τους διάφορους δίπλα, οk, μια χαρά, και ξαφνικά εσύ χάνεσαι, συνεχίζεται όμως η ζωή. Και δεν ξέρεις και αν υπάρχει κάτι άλλο, τι θα είναι μετά».
Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρχει κάτι άλλο μετά τον θάνατο; «Οχι, δεν πιστεύω. Νομίζω ότι όλα αυτά που λένε οι θρησκείες – γιατί από εκεί παράγεται η ιδέα για μια άλλη ζωή και οι υποσχέσεις για καλύτερο κόσμο μετά – είναι πιο πολύ για να σε περιορίζουν σε έναν καθοδηγούμενο τρόπο λειτουργίας. Ποια Κόλαση, ποιος Παράδεισος; Η Κόλαση και ο Παράδεισος είναι εδώ».
Ο Τζον Μπάνβιλ, από τους καλύτερους εν ζωή συγγραφείς, Ιρλανδός, λέει: «Οταν ήμουν πιτσιρικάς, σκεφτόμουν με τρόμο ότι μπορεί να πάω στον Παράδεισο και να συναναστρέφομαι όλους αυτούς που με αγαπάνε, που είναι καλοί, μ’ έπιασε μια τρέλα ότι θα συναναστρέφομαι μόνο με καλούς…». «Απαικτος… Σωστός… Συνυπογράφω!».
Οι εχθροί έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους φίλους; «Δεν ξέρω αν έχουν μεγαλύτερο, έχουν όμως μεγάλο ενδιαφέρον. Πρώτα-πρώτα, ο εχθρός μου, αν επιβουλεύεται όχι εμένα αλλά το σύστημα στο οποίο ζω, είναι εχθρός γενικότερα, άρα έχουμε άλλες αντιλήψεις. Ο φίλος είναι σαν λιμάνι, δεν έχεις να φοβηθείς τίποτα, είσαι τελείως χαλαρός, τελείως αφύλακτος. Με τον εχθρό βγάζεις κι εσύ αγκάθια, αναγκαστικά, και δεν ξέρω πόσο ωραίο είναι να βγάζεις αγκάθια».
Εχετε νιώσει απειλή, δηλαδή εχθρούς γύρω σας; «Αντιπάλους, θα έλεγα, αντιπάλους στη δουλειά, αντιπάλους σε ερωτικές σχέσεις. Αυτό το αισθάνθηκα και δεν το αντιμετωπίζω με μια διάθεση «αν εσύ θες να με φας ζωντανό, θα σε φάω κι εγώ». Αν θες να με φας, θα σηκωθώ να φύγω και θα ησυχάσω. Δεν έχω επιθετικότητα».
Τώρα τελευταία ζούμε πολύ έντονα ότι απειλούμαστε από παντού. Εχετε αυτήν την αίσθηση εσείς, απειλούμαστε; «Οχι. Αυτή η γενικευμένη ανομία όμως είναι σαν να είσαι μέσα σε ένα αυτοκίνητο που τρέχει σε χωματόδρομο με λακκούβες. Και μπαμ και μπουμ και μπαμ και μπουμ, λες «τι γίνεται τώρα;»».
Από πού προέρχεται αυτή η έντονη διάθεση αντιπαλότητας και σύγκρουσης στις μέρες μας; «Υπάρχει μια γενικότερη διάλυση η οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται και στην οικονομική κρίση. Γιατί δεν είναι μόνο στην Ελλάδα, σε όλον τον κόσμο, παντού σκοτώνονται. Τι είναι όλο αυτό το δύσκολο που περνάμε; Είναι μόνο η οικονομική κρίση; Είναι η διάθεση «φύγε εσύ από εδώ να έρθω εγώ να καθίσω στη θέση σου»; Δεν ξέρω πραγματικά, αλλά με ενοχλεί, με ανησυχεί ότι υπάρχει όλη αυτή η βία».
Εχει πολλά χρόνια να γίνει πόλεμος… Λέτε ότι έχει να κάνει με αυτό; «Κι όμως, δεν είναι πολλά τα χρόνια. Ο Δυτικός κόσμος είναι ανακατεμένος σε πάρα πολλούς πολέμους. Δεν πολεμάνε μεταξύ τους μόνο οι τοπικές φυλές, όλοι συμμετέχουν, οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι, οι Γάλλοι, οι Κινέζοι… όλοι! Το να μην μπορείς να συνεννοηθείς είναι δυσάρεστο, αλλά και δυσεξήγητο για μένα. Γιατί να μην μπορούμε να συνεννοηθούμε; Αυτή η ιστορία με το Μακεδονικό, με τα συλλαλητήρια, οφείλεται μόνο σε συναισθηματική φόρτιση, είναι φανερό. Αν όμως καθένας σκεφτόταν «ποιο είναι το συμφέρον της χώρας μου;» όλα θα ήταν πολύ απλά… Στο συμφέρον μέσα δεν μπαίνει το συναίσθημα. Αν μπει το συναίσθημα, κάηκες. Ενα ζευγάρι μαλώνει συνήθως για συναισθηματικούς λόγους: «Με απάτησες, δεν με αγαπάς, δεν είσαι τρυφερός μαζί μου» κ.λπ. Εχουν δυο-τρία παιδιά που το συμφέρον τους είναι να μεγαλώσουν σε ένα περιβάλλον προστατευμένο. Συμφωνούν, βρίσκουν μια λύση… Δεν τους νοιάζει μόνο το συναίσθημα!».
Μήπως η κοινωνία έχει χάσει την ισορροπία μεταξύ συναισθήματος και λογικής; «Ναι, νομίζω ότι υπάρχει μια απώλεια αυτής της ισορροπίας. Νομίζει ο άλλος, ο «μακεδονομάχος», πως είναι κατευθείαν απόγονος του Μεγαλέξανδρου… Καμία λογική;».
Μήπως φτάσαμε σε αυτό το σημείο επειδή τραφήκαμε με πολλά ψέματα; «Ναι, έχουμε μεγαλώσει ωραιοποιώντας το παρελθόν μας. Και μας ερεθίζει, μας εκνευρίζει που βλέπουμε ότι αυτό που κάνουμε δεν έχει και μεγάλη σχέση με το παρελθόν, ότι έχασε η Ελλάδα την αυτοκρατορία. Τη χάσαμε! Χαμένες πατρίδες! Τις χάσαμε! Μα όλοι οι λαοί του κόσμου χάσανε πατρίδες όταν μπήκανε κάποια άλλα σύνορα. Η Γαλλία με την Αλσατία, με τη Γερμανία. Αυτά είναι κύκλοι. Να ζούμε δηλαδή με αυτή την πίκρα, ότι χάσαμε την αυτοκρατορία…».
Και ένα άλλο μυστήριο: Για ποιον λόγο καταγόμαστε από την αρχαιότητα και όχι από το Βυζάντιο; «Γιατί το Βυζάντιο είναι Μεσαίωνας, δεν έχει αναγνωριστεί στον βαθμό που θα έπρεπε από τους ξένους. Κι έπειτα, μην ξεχνάμε ότι στην Αρχαιότητα ήμασταν κυρίαρχοι, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες, Μακεδόνες. Από ‘κεί και μετά, το ελληνικό έθνος ήταν υπόδουλο, μια στους Ρωμαίους, μια στους Τούρκους… Στο Βυζάντιο μέχρι το 600-700 μ.Χ. η επίσημη γλώσσα ήταν τα Λατινικά. Το ότι λεγόμαστε Ρωμιοί, τι θα πει; Είμαστε υπόδουλοι, Ρωμαίοι. Μετά ήρθε η Οθωμανική Αυτοκρατορία… νέος κατακτητής. Τίποτα δεν στοιχειοθετεί ότι είμαστε απευθείας απόγονοι των Αρχαίων».
Δεν μπορεί να είναι καθαρό το DNA μας. Γιατί αφού είναι έτσι τα πράγματα σάς κατηγορούν για αυτά που λέτε δημόσια για το Σκοπιανό; «Ζούμε σε μια κοινωνία που δεν ανέχεται κανέναν να κάνει μια πρόταση, να πει μια φράση που να μην αρέσει συναισθηματικά στους πολλούς. Κάποτε το αστικό κράτος νομιμοποιούσε τους ανθρώπους της διαφορετικής γνώμης και είχε τις αντίστοιχες διαδικασίες και δικαιώματα για να ακούγονται όλες οι σκέψεις… Τώρα αν πεις «Νέα Μακεδονία» τα Σκόπια, όχι, με τίποτα, ούτε καν να αναφέρεται η λέξη. Δηλαδή, αν αναφέρεται, αλλάζει η Ιστορία… Κλέβεται η Ιστορία; Σε όλον τον κόσμο, παντού, τα βιβλία γράφουν ότι τα πράγματα έγιναν έτσι και αυτοί είναι αυτοί. Δεν θέλουμε να το δεχτούμε, γιατί θίγεται η ανωτερότητά μας. Ο Μέγας Αλέξανδρος τι ήταν, αυτοκράτορας κατακτητής δεν ήταν κι αυτός; Αυτό είναι ιερό, δεν αφήνουμε να το ακουμπήσει κανένας. Και κάτι άλλο. Το ότι αναφερόμαστε πάντοτε στα Σκόπια σαν «κρατίδιο», σαν «ψευδοκράτος», φανερώνει ένα κόμπλεξ, φέρεσαι στον αδύναμο – γιατί περί αδυνάμου πρόκειται, που ψάχνει να βρει ταυτότητα – με μιαν υπεροψία η οποία δεν δικαιολογεί πολιτισμένο άνθρωπο, ούτε τιμά την καταγωγή σου».
Για εσάς ποια είναι η σωστότερη σύνθετη ονομασία για τα Σκόπια; «Το «Νέα Μακεδονία» δεν είναι σωστότερο; Το «Ανω Μακεδονία» ή το «Κάτω Μακεδονία» δηλώνει μια χώρα που χωρίστηκε στα δύο. Δεν είναι αυτή η περίπτωση. Αυτοί οι άνθρωποι ήρθαν και κατοίκησαν μια περιοχή που λεγόταν Μακεδονία από πάντα. Η Μακεδονία βγαίνει από το «μακεδνός», ορεσίβιος κατά την ελληνική διάλεκτο που μιλούσαν οι Μακεδόνες. Μετά από αιώνες, το 600 μ.Χ., ένα σλάβικο φύλο, βουλγάρικο ουσιαστικά, κυριάρχησε στην περιοχή και επειδή εγκαταστάθηκαν εκεί τόσα χρόνια αποφάσισαν να λέγονται Μακεδόνες».
Πήραν την ονομασία της περιοχής; «Ναι… Κάτι αντίστοιχο είναι οι Πόντιοι, οι δικοί μας, που ξεριζωθήκανε από τον Πόντο και ήρθαν στη Μακεδονία, γιατί η Μακεδονία έπρεπε να εξελληνιστεί πάλι, μια και μετά την απελευθέρωση η περιοχή είχε πάρα πολλούς Σλαβομακεδόνες. Λοιπόν, οι Πόντιοι δεν λένε ποτέ ότι είναι Μακεδόνες. Δεν πέρασαν ακόμη τόσο πολλά χρόνια ώστε να σβήσει ή να υποβαθμιστεί λιγάκι η καταγωγή τους και να έρθει η καινούργια κατάσταση. «Είμαστε Πόντιοι» σου λένε».
Αυτά που λέτε τώρα και αυτά που λέγατε χθες μπορεί να ερεθίσουν πολύ κόσμο… Δεν σκέφτεστε ότι σας κάνουν κακό πολιτικά. Είστε πολιτικός ή δεν είστε; «Οι πολιτικοί πρέπει να λένε την αλήθεια, να οδηγούν τον κόσμο να αντιληφθεί τα πράγματα όπως πραγματικά είναι. Η Μακεδονία είναι μια περιοχή που χωρίστηκε στα τρία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ότι η Μακεδονία είναι μία μόνο και ελληνική δεν είναι αλήθεια, παιδιά. Αυτό δεν είναι επιθετικό σύνθημα… Είναι ρεαλισμός, είναι λογική προσέγγιση. Δηλαδή ουσιαστικά είναι σαν να μου λες ότι πρέπει να πάμε αύριο να κατακτήσουμε όλη την περιοχή αυτή που είναι θεωρητικά η Μακεδονία και μας ανήκει.
Χρειάζεται νηφαλιότερη αντιμετώπιση και στα όρια της λογικής, χωρίς εθνικιστικές φανφάρες και συναισθηματισμούς. Τώρα, γιατί μιλάω… Θα μπορούσα να κάνω το κορόιδο, την κότα… Από την ώρα που έπεσε στο περπάτημά μου αυτό το πρόβλημα, πρέπει να πάρω θέση: να βγούμε από την πόλωση, να λύσουμε το πρόβλημα. Αυτός είμαι, έτσι πορεύομαι. Λέει η αντιπολίτευση, «Μπουτάρη, παραιτήσου και ζήτα συγγνώμη για αυτά που είπες». Τι λες, ρε, που θα ζητήσω συγγνώμη! Από ποιον να ζητήσω συγγνώμη; «Μας προσβάλλεις». Γιατί προσβάλλω, εσύ όταν λες πως η Μακεδονία είναι μία μόνο και ελληνική δεν με προσβάλλεις εμένα που πιστεύω κάτι αλλιώτικο και έχω και επιχειρήματα για αυτό που λέω;».
Εχετε αποφασίσει, μου φαίνεται, να μην ξαναβγείτε δήμαρχος! «Οχι, δεν το έχω αποφασίσει. Θέλω όμως να απομονώσω αυτό το θέμα από τις εκλογές, γιατί δεν είναι τόσο σημαντικό όσο θέλουν να το παρουσιάσουν ορισμένοι που εκμεταλλεύονται πολιτικά το θυμικό του κόσμου. Ο κόσμος θίγεται όταν λες «Μακεδονία». Και οι πολιτικοί το χρησιμοποιούν και παίζουν με αυτό. Εγώ δεν το χρησιμοποιώ ούτε θα το χρησιμοποιήσω».
Νιώθετε ότι είμαστε σε μια εποχή που δεν πρέπει να λειτουργούμε συναισθηματικά; «Είμαστε σε μια περίοδο που πρέπει να βάλουμε και λίγο μυαλό σε αυτά που λέμε και κάνουμε. Γιατί το ίδιο συμβαίνει με την Αλβανία, το ίδιο συμβαίνει με την Τουρκία. «Μπουουού» μας κάνουνε και τρομάζουμε».
Μήπως όλα αυτά τα πράγματα συμβαίνουν εδώ γιατί ποτέ δεν είχαμε μια πραγματική αστική τάξη; Μια τάξη διανοουμένων που να ενδιαφέρεται για το θυμικό μας, αλλά και για το νόμιμο, για το ηθικό, για το δίκαιο; Μήπως είχαμε πάντα μια αστική τάξη που έκανε ό,τι τη βόλευε; «Εγώ πιστεύω ότι ακόμη η Βόρειος Ελλάδα δεν έχει ενσωματωθεί σε αυτό που λέμε ελληνικό κράτος».
Εξ ου και ο πόλεμος Νοτίων – Βορείων. «Ναι. Η Θεσσαλονίκη, η Βόρειος Ελλάδα, απελευθερώθηκε το 1912 και όταν απελευθερώθηκε δεν μετείχε εξαρχής στην κεντρική διοίκηση. Οταν ο Κωνσταντίνος μπήκε στη Θεσσαλονίκη, το κύριο μέλημα ήταν να εξελληνιστεί η περιοχή. Είπε λοιπόν «φέρτε μου τον καπετάν Κώττα», περίφημο οπλαρχηγό. Του λέει ο Δραγούμης τότε – αυτό έμεινε στην Ιστορία – «δεν μιλάει ελληνικά, μιλάει σλαβομακεδόνικα». Ο καπετάν Κώττας, ο Μακεδονομάχος, μιλούσε σλαβομακεδόνικα, δεν μιλούσε ελληνικά. Οι περισσότεροι Μακεδονομάχοι ήταν Σλαβομακεδόνες, αλλά τι; Είχαν ελληνική συνείδηση. Η περιοχή ήταν ουσιαστικά ακατοίκητη, οι ντόπιοι ήτανε κυρίως Σλαβομακεδόνες και με την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1922 το μεγαλύτερο ποσοστό των προσφύγων από τη Μικρά Ασία ήρθε στη Βόρειο Ελλάδα. Ξέρεις πολλούς Πόντιους να έχουν πάει στην Πελοπόννησο ή στην Κρήτη; Οχι. Ηρθαν κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα. Οι Σμυρνιοί μόνο πήγαν και στην Αθήνα. Αυτή η παρουσία στη Βόρειο Ελλάδα μιας φυλής ελληνικής, όπως είναι οι Πόντιοι, που πήγαιναν στα σλαβομακεδόνικα χωριά, δημιούργησε μια αντιπαλότητα με τους ντόπιους Σλαβομακεδόνες. Πήγαινε στα χωριά να δεις την αντιπαλότητα που υπάρχει ακόμη μεταξύ τους. Επομένως, για ποια αστική τάξη μιλάμε; Τους Εβραίους, τους οικονομικά αντιπάλους, τους έφαγε το σκοτάδι και κυριάρχησαν μετά αυτοί που ήταν πιο ενεργητικοί. Οι Πόντιοι είναι πολύ δυνατή ράτσα. Και στο εμπόριο και στην παραγωγή και παντού. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο όμως το έκανε εδώ ο Βενιζέλος. Το πανεπιστήμιο είναι που δημιουργεί την αστική τάξη, τη μόρφωση. Ωστόσο η Θεσσαλονίκη δεν έχει καταφέρει ακόμη να δημιουργήσει μια αστική τάξη αντίστοιχη με της Αθήνας. Βάλε μέσα και τον συγκεντρωτισμό του ελληνικού κράτους, το οποίο θέλει να τα ελέγξει όλα, επόμενο ήταν να απογυμνωθεί όλη η περιφέρεια από στοιχεία τα οποία θα δημιουργούσαν μια σοβαρή αστική τάξη. Αυτή είναι η δική μου ερμηνεία της ιστορίας, γιατί ερμηνεία είναι».
Εχει μεγαλύτερη σημασία για έναν άνθρωπο με ηγετική θέση να είναι αληθινός ή να είναι αυθεντικός; «Για να είσαι αυθεντικός, πρέπει να είσαι αληθινός. Εμένα δεν με ενδιαφέρει να είμαι αρεστός».
Υπάρχουν και άνθρωποι οι οποίοι είναι αυθεντικοί ψεύτες. «Εγώ δεν μπορώ να πω ψέματα∙ σ’ αυτή τη θέση που είμαι, θα είμαι χρήσιμος, όχι αρεστός. Οσο για αρεστός, έχω πέντε ανθρώπους που με αγαπάνε. Ξέρω ότι από τους υπόλοιπους οι μισοί με μισούνε».
Και λίγο περισσότεροι τώρα. «Εμένα με νοιάζει αυτό που πιστεύω να το υπερασπίζομαι. Αμα με πείσεις ότι έχω άδικο, θα το αλλάξω. Οπως και εγώ θα πρέπει να σε πείσω. Γι’ αυτό επιμένω σε ορισμένα θέματα αρχής. Με ενδιαφέρει να έχω καλές σχέσεις με όλες τις γειτονικές χώρες, και κυρίως με τα Σκόπια. Με τους Βούλγαρους αιώνιοι εχθροί δεν ήμασταν; Τι έκανε ο Καραμανλής; Τα βρήκανε με τον Ζίβκοφ. Τώρα είμαστε πρώτοι φίλοι. Τριάντα χιλιάδες Βούλγαροι ζουν στη Θεσσαλονίκη. Το φανταζόσουν ποτέ αυτό; Εγώ λέω: «Αν δεν ξέρεις το παρελθόν σου, δεν μπορείς να χτίσεις το μέλλον σου». Δίπλα στο πειραματικό σχολείο, στη γειτονιά που τη λένε Βουλγάρικα, υπάρχει ένα ελληνικό τώρα σχολείο, το οποίο ήταν κάποτε βουλγαρικό κι από εκεί έχουν περάσει την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα όλοι οι κομιτατζήδες. Βάλαμε λοιπόν έναν «δείκτη μνήμης», ότι «εδώ από τότε έως τότε λειτούργησε το βουλγαρικό σχολείο τάδε»».
Σε ποιους ανθρώπους γίνεται εχθρός η μνήμη; «Στους μικρόψυχους. Οι μικρόψυχοι δεν θέλουν να θυμούνται. Η μνήμη ουσιαστικά σε κάνει σοφότερο, σε μεγαλώνει».
Είστε τυχερός στη ζωή; «Σίγουρα».
Πιστεύετε στην τύχη; «Εν τέλει νομίζω ότι πιστεύω. Η τύχη μοιάζει λίγο με αυτό που λένε ότι άμα πετάξει μια πεταλούδα εδώ, μπορεί να γίνει κάτι μεγάλο μακριά από ‘δώ. Είναι συγκυρίες πραγμάτων που δεν μπορείς να εξηγήσεις. Αυτό εμένα με κάνει να αμφιβάλλω καμιά φορά όταν λέω ότι δεν υπάρχει μετά θάνατον ζωή, δεν υπάρχει τίποτε άλλο. «Κι αυτά τα περίεργα πώς γίνονται;» λέω».
Πιστεύετε ότι το σκοτάδι, η άγνοια, είναι μεγαλύτερη πηγή δύναμης στη ζωή από τη γνώση; «Αυτό που ξέρω είναι ότι η προσπάθεια να διαλύσουμε το σκοτάδι μάς βοηθάει να γίνουμε καλύτεροι. Εάν το αφήσουμε έτσι όπως είναι το σκοτάδι, είναι επικίνδυνο, γιατί δεν ξέρεις τι μπορεί να γεννήσει το σκοτάδι μέσα σου. Είναι καλύτερα να το περπατήσεις κάποια στιγμή, έστω και χωρίς να βλέπεις. Θα ακούσεις, θα μυρίσεις, θα αισθανθείς… κάτι θα καταλάβεις άλλο!».
Υπάρχουν πράγματα στη ζωή που ούτε που τα φανταζόσασταν και έγιναν; «Δεν υπάρχει κάτι για το οποίο να έλεγα: «Αχ, δεν έκανα αυτό!». Δεν είχα, ας πούμε, επιθυμήσει ποτέ να είμαι πάρα πολύ πλούσιος. Γιατί ήμουν πλούσιος. Δεν έβρισκα κάποια διαφορά σε αυτό το «πολύ πλούσιος». Γεννήθηκα σε μια οικογένεια η οποία είχε οικονομική άνεση. Εν συνεχεία και εγώ δημιούργησα πολλά! Και κάτι άλλο, δεν μετανιώνω για τίποτα. Ακόμη και όταν πρόσβαλα ανθρώπους, δεν μετανιώνω, λέω, «παιδιά, μέσα στη ζωή, μέσα στο παιχνίδι, είναι κι αυτό». Παίζεις έναν φιλικό αγώνα ποδοσφαίρου, και φάουλ θα κάνεις και εσκεμμένο φάουλ θα κάνεις. Το θέμα είναι να μη χάνεις τη διάθεση για ζωή».
Τι είναι διάθεση για ζωή; «Πολλές φορές το πρωί που ξυπνάω, λέω «τον διάολό μου, πάλι στο κωλοδημαρχείο θα πάω με βουνό τα προβλήματα». Οταν έρχομαι μετά εδώ τα ξεχνάω όλα και με πιάνει η όρεξη. Εκανα κάμποσα πράγματα στον δήμο και τα υπόλοιπα έχουν μια σειρά. Δεν γίνονται όλα από τη μια μέρα στην άλλη, ούτε αλλάζουν αντιλήψεις και λογικές και νοοτροπίες. Γιατί, μην ξεχνάμε, η Θεσσαλονίκη είναι κατεξοχήν συντηρητική πόλη».
Γιατί; «Διότι μετά την απελευθέρωση είχαμε αρχικά να εξελληνιστούμε… να ενταχτούμε στο ελληνικό κράτος. Και εν συνεχεία, μετά την κομμουνιστική επανάσταση και τον από Βορρά κίνδυνο, ο οποίος στην αρχή ήταν οι Γιουγκοσλαβίες και οι Βουλγαρίες, ήμασταν οι κλειδοκράτορες των συνόρων».
Αρα ο φόβος είναι αυτό που σε κάνει συντηρητικό. «Ακριβώς! Είχαμε και την εξ Ανατολών Τουρκία και τις νωπές μνήμες – ακόμη νωπές είναι. Συντηρητικός τι θα πει; Συντηρώ την κατάστασή μου».
Μη χάσω αυτό που έχω; «Ναι, ακριβώς… Ο εκ Βορρά και εξ Ανατολών κίνδυνος εξηγεί πάρα πολύ αυτόν τον συντηρητισμό, που βασίστηκε κυρίως στον εθνικισμό, ότι βαστάμε τα πάτρια εδάφη για να μη χαθούμε. Ποια είναι τα πάτρια εδάφη, παιδιά; Η καταγωγή της δικής μου οικογένειας είναι από το Κρούσοβο. Το Κρούσοβο τώρα είναι στα Σκόπια. Πάνω από το Μοναστήρι. Το Μοναστήρι ήταν ελληνική πόλη. Αν πας στα νεκροταφεία, όλο ελληνικά ονόματα βλέπεις. Εγώ λοιπόν προσπάθησα να σπάσω αυτόν τον συντηρητισμό της πόλης. Και έσπασε… Είμαι άνθρωπος από τη φύση μου πολύ διαλλακτικός. Τη συνέντευξη με τα μπουρδέλα γιατί την έδωσα; Η πορνεία είναι επάγγελμα αναγνωρισμένο από το κράτος. Πληρώνουν Εφορία οι κυρίες, θεωρητικά πάντα. Τότε εγώ, ως δήμαρχος Θεσσαλονίκης, υποχρεούμαι να δημιουργήσω καλή κατάσταση για την άσκηση του επαγγέλματός τους: να μην έχουμε φασαρίες από τους περιοίκους που ενοχλούνται. Τι κάναμε; Κορίτσια, θα ανανεώσω τις άδειες σε όσες θέλετε να πάτε σε αυτή την περιοχή που είναι εκτός κατοικιών. Εάν πας σήμερα εκεί, στην περιοχή που πήγανε, είναι τύπος και υπογραμμός.
Νοικιάστηκαν μαγαζιά, ήταν ερείπια όλα, τα φτιάξανε, βάλανε τα φωτάκια τους, είναι όμορφα μέσα. Δεν λέω να πας εσύ στο μπουρδέλο, αλλά ο άλλος που θέλει να πάει, θα του στερήσεις το δικαίωμα ή θα τον κάνεις να πηγαίνει κρυφά; Θέλαμε ν’ αλλάξουμε την πόλη, αυτό ήταν το σύνθημά μας. Η αλλαγή είναι και καλή και κακή. Είδαμε εν τέλει στα αποτελέσματα και των δύο εκλογών ότι μας ψήφισαν και πάρα πολλοί νεοδημοκράτες. Δεν μπορούσα να βγω αλλιώς».
Εσείς προτού γίνετε δήμαρχος τι ψηφίζατε; «Μετά που γύρισε ο Καραμανλής από το Παρίσι ψήφισα Καραμανλή, γιατί ο μπαμπάς μου ήταν καραμανλικός. Μετά τον Καραμανλή, ψήφιζα Συνασπισμό. Ο Καραμανλής ήταν πολύ αυταρχικός».
Ψηφίσατε ποτέ ΠαΣοΚ; «Μετά ΠαΣοΚ ψήφιζα. Τον Παπανδρέου στην αρχή τον σιχαινόμουνα, αλλά μετά είδα ότι ο άνθρωπος φέρνει μια μεγάλη αλλαγή στην Ελλάδα. Τώρα, εάν στον δρόμο κοντά στα ξερά καίγονται και πολλά χλωρά, ε, τι να κάνουμε, έτσι είναι το σύστημα, δεν γίνεται αλλιώς».
Είναι δύσκολο όταν έρχεσαι στην εξουσία να βλέπεις αυτό που πιστεύεις σαν την καλύτερη λύση να γίνεται το μεγαλύτερο πρόβλημά σου; «Γι’ αυτό πρότεινα οι δήμαρχοι να μην έχουν παραπάνω από δύο θητείες! Είναι υπεραρκετά δέκα χρόνια για να κάνεις ό,τι είναι να κάνεις. Μετά η εξουσία φθείρει, αλλά και διαφθείρει. Εχεις πάρα πολλές προκλήσεις για να διαφθαρείς».
Επιμένω… άρα δεν θα κατέβετε στις εκλογές το 2019. «Οχι, θα κατέβω, θα κατέβω είπα. Εάν η ομάδα που έχουμε δημιουργήσει μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της και αυτό φανεί, δεν έχω λόγο να κατέβω. Αλλά αν δεν μπορεί και φανεί στον επόμενο ενάμιση χρόνο ότι είμαι πια τόσο απαραίτητος, τότε αναγκαστικά θα κατέβω. Αλλά δεν ξέρω καθόλου τις δυνάμεις μου, στα 77 δεν ξεκινάς πενταετή καριέρα (σ.σ.: σήμερα είναι σχεδόν 76)».
Εχετε διαφθαρεί καθόλου μέχρι τώρα; «Δεν έχω πάρει ποτέ μου λεφτά για να κάνω κάτι προς όφελός μου, για την πάρτη μου. Οτι προσπάθησα όμως να διαφθείρω, προσπάθησα, δεν το κρύβω. Τίγκα το Παλέ όταν έπαιζε μπάσκετ ο Αρης και δηλώθηκε ότι κοπήκανε 1.800 εισιτήρια. Δεν ήταν όλοι οι άλλοι τζαμπατζήδες, παιδιά, είχε απλώς πάρει το δωράκι του ο εφοριακός όταν γινόταν η καταμέτρηση».
Η διαφθορά δεν είναι μόνο οικονομική. Μπορεί να σας αρέσει πολύ να σας φωνάζουν δήμαρχο. Κι αυτό ένα είδος διαφθοράς είναι. «Από τη φύση μου δεν με διαφθείρει αυτό το πράγμα. Με φθείρει πιο πολύ η κούραση καθαυτή, όταν βλέπεις ότι δεν προχωράνε τα πράγματα. Ενώ το να είμαι στη λιμουζίνα και τα τέτοια, ντρέπομαι, δεν τα μπορώ».
Ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντάει στο δωμάτιο της εξουσίας ένας άνθρωπος που δεν έχει χαρακτήρα εξουσιαστή; «Οτι δεν ξέρει να διαχειρίζεται την εξουσία. Η εξουσία θέλει έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο να τη διαχειριστείς για να την κρατήσεις. Από τη μια μεριά πρέπει ο εξουσιαζόμενος να αισθάνεται ότι προστατεύεται από την εξουσία και από την άλλη πρέπει και αυτός να προστατεύει την εξουσία. Είναι μια πολύ δύσκολη ισορροπία η οποία δεν πιάνει πάντα».
Σήμερα βλέπετε σε κάποιον απ’ αυτούς που διαχειρίζονται την κεντρική εξουσία τέτοια προσόντα; «Δεν τους ξέρω κι όλους. Βλέπω ότι ο Τσίπρας έχει ένα επικοινωνιακό χάρισμα, δεν είναι όμως αρκετά φορτωμένος γνώση, ακόμη κουβαλάει τα φοιτητικά θρανία. Προσωπικά, νομίζω ότι πέθανε πολύ νωρίς ο επαναστάτης Τσίπρας, δεν κατάφερε να κάνει αυτό που ήθελε να κάνει, διότι δεν είχε γνώση πώς να διαχειριστεί την εξουσία. Πρέπει στην εξουσία να κάνεις συμμαχίες και από πάνω και από κάτω και από δεξιά και από αριστερά, για να έχεις αποτέλεσμα».
Τα κατάφερε όμως, δεν έριξε τη χώρα στα βράχια. «Γιατί οι άλλοι τα είχανε κάνει μαλλιά κουβάρια και τους είχαν βαρεθεί οι Γερμανοί και οι Αμερικανοί, και όλοι όσοι μάς κρατάνε στο χέρι… Τους είχαν φλομώσει οι προηγούμενοι στα ψέματα και αναγκαστικά εμπιστεύθηκαν και στήριξαν τον «μικρό», κι αυτός τώρα μάς βγάζει από το Μνημόνιο καλώς ή κακώς. Επρεπε να περάσουμε μια δοκιμασία ως χώρα, δεν γινόταν αλλιώς. Το Μνημόνιο έπρεπε να το ανακαλύψουμε εμείς οι ίδιοι το 1990, όχι το 2010. Δεν ήταν αυτός τρόπος που ζούσαμε. Τώρα ο Τσίπρας, έτσι ή αλλιώς, το έκανε. Εγώ σου λέω ότι δεν θα του βγουν τα νούμερα. Το να έχεις υπερβολικό περίσσευμα το οποίο μετά να το μοιράζεις αναδιανεμητικά είναι παιχνίδια. Αν δεν έχεις παραγωγή, στο ταβάνι να πηδάς δεν γίνεται τίποτα. Εχουμε 1 εκατομμύριο ανέργους στην Ελλάδα και για να απορροφώνται 100.000 κάθε χρόνο θέλει 10 χρόνια. Ποιος σοβαρός επιχειρηματίας θα έρθει να κάνει στην Ελλάδα δουλειά με αυτό το δικαστικό, με αυτό το φορολογικό, το γραφειοκρατικό, το αντιεπιχειρηματικό σύστημα;».
Παρ’ όλα αυτά λέτε ότι κάτι πάει να γίνει. «Γιατί δεν θέλει η Ευρώπη ν’ αρχίσει να ξηλώνεται το πουλόβερ. Περισσότερο βάρος έχει για την Ευρώπη σε αυτή τη φάση η Πολωνία ή η Ουγγαρία παρά εμείς. Είμαστε τόσο μικροί σαν ποσότητα… Μικρό βέβαια είναι και το Ισραήλ και διαφεντεύει όλον τον κόσμο».
Νιώθετε ότι η Ακροδεξιά είναι κίνδυνος; «Βέβαια, γιατί έχει απήχηση στο θυμικό του λαού. Περνάνε αυτά τα συνθήματα, ότι απειλούμαστε ως χώρα, όλα αυτά που λένε αυτοί εναντίον των μεταναστών, κι έτσι ανεβαίνει ο εθνικισμός. Αυτό είναι πρόβλημα. Ψάχνεις να βρεις ένα λιμάνι να κρυφτείς από την πραγματικότητα που είναι θύελλα και δυστυχώς κρύβεσαι, γιατί φοβάσαι, πισω από συναισθηματισμούς και εθνικιστικές κορόνες! Δεν βλέπεις πώς είναι τα πράγματα κανονικά. Δεν κάνεις τον λογαριασμό, να δεις τους 1 εκατομμύριο Σκοπιανούς που περνάνε τα σύνορα κάθε χρόνο και έρχονται μεταξύ Κατερίνης και Ασπροβάλτας και αγοράζουν σπίτια και αφήνουν τα ωραία τους λεφτά εδώ! Το να σκέφτεσαι το συμφέρον της χώρας σου δεν είναι αντιπατριωτικό!».
Εχουμε 100.000 παιδιά που σπουδάζουν στο εξωτερικό και τα περισσότερα δεν γυρίζουν πίσω να εργαστούν. Τι λέτε για αυτό; «Και τι να κάνουν, να γυρίσουν πίσω να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι; Να σας πω κάτι για το περίφημο brain drain. Οι αποικίες τι ήτανε; Πηγαίνανε οι τολμηροί κάπου να βρούνε το χαΐρι τους. Οι παππούδες και ο δικός μου και της γυναίκας μου της μακαρίτισσας ήταν μετανάστες, ο ένας έφυγε 12 χρόνων, ο άλλος 14, ο ένας στο Παρίσι έγινε γουναράς και ο άλλος στη Γερμανία έγινε καπνέμπορος. Τι πάθανε δηλαδή αυτοί; Είμαστε οι καινούργιοι αποικιοκράτες. Στέλνουμε τα παιδιά μας να κατακτήσουν τον κόσμο με τη γνώση τους. Αν θες να κρατήσεις τα παιδιά σου εδώ, δώσε τους τα λεφτά που παίρνουν εκεί, δώσε τους τις δυνατότητες. Εδώ στο πανεπιστήμιο δεν μπορούν να διδάξουν μεταπτυχιακά στα αγγλικά. Εγώ δεν έχω κανέναν απολύτως φόβο για το brain drain. Ισα-ίσα, αυτή είναι η νέα γενιά των Ελλήνων που θα αναστήσουν το «αρχαίο πνεύμα αθάνατο». Αντί να κλαψουρίζουμε, πρέπει να είμαστε περήφανοι για τους έλληνες επιστήμονες που ζουν και διαπρέπουν στο εξωτερικό. Πήγα στη Χαϊδελβέργη όταν ήταν άρρωστη η γυναίκα μου. Διευθύντρια στην κλινική ήταν μια ελληνίδα γιατρέσα. Οι Γερμανοί στεκόντουσαν προσοχή. Πρέπει να νιώθω ντροπή για αυτήν την «κακομοίρα» που έφυγε επειδή δεν είχε δουλειά στην Ελλάδα ή για αυτόν τον αρχιτέκτονα που είναι σε μια δημόσια υπηρεσία και δεν κάνει τίποτα όλη μέρα και μαραζώνει;».
Με ποιους ανθρώπους δεν θα ανταλλάσσατε χειραψία; «Με τους υποκριτές. Να είσαι αντίπαλος, να είσαι εχθρός, να λες ό,τι θες για μένα, αλλά μην υποκρίνεσαι. Τον αντίπαλο τον σέβεσαι και τον εκτιμάς».
Τι πιστεύετε βαθιά μέσα σας, είστε Ανατολικός ή Δυτικός; «Νομίζω ότι είμαι Ανατολικός εν τέλει. Δεν θα μπορούσα ποτέ να ζήσω στην Κοπεγχάγη, στη Στοκχόλμη. Ισως δεν θα μπορούσα να ζήσω ούτε καν στην Ισπανία. Η Ισπανία έχει αυτοκρατορική συνείδηση. Θα μπορούσα να ζήσω στη Σμύρνη. Εγώ με τους Τούρκους αισθάνομαι αδερφός. Με τους Ευρωπαίους αισθάνομαι συνεταίρος. Εχουμε ίδια πιστεύω, έχουμε 500 χρόνια μαζί. Δεν ξέρω αν έχω τούρκικο αίμα μέσα μου. Και τι θα πει αυτό, ότι έχω αίμα τούρκικο ή έχω αίμα ελληνικό; Ξέρω ότι όταν μιλάω με έναν Τούρκο είναι σαν να μιλάω με Ελληνα. Δεν είναι το ίδιο όταν μιλάω με Γερμανό. Εχουν άλλες αντιλήψεις. Αλλιώς ήταν τα σχολεία, αλλιώς η κοινωνία τους… Εγώ στην Πόλη αισθάνομαι σαν στο σπίτι μου. Παρ’ όλο που δεν έχω καμία σχέση με την Ανατολή. Εγώ είμαι Βλάχος, αλλά οι Βλάχοι έχουν ένα χαρακτηριστικό, είναι διασπορά. Σε όλη την Ευρώπη θα βρεις έλληνες Βλάχους».
Εσείς σήμερα όταν λέτε αριστερός τι εννοείτε; «Εχω πάψει πια να λέω αριστερός, δεξιός, φιλελεύθερος. Υπάρχουν μόνο προοδευτικοί ή συντηρητικοί».
Ποιος είναι για εσάς προοδευτικός στις μέρες μας; «Προοδευτικός είναι αυτός που θέλει την αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη, τις ευκαιρίες για όλους. Προοδευτικός είναι αυτός που συμφωνεί με την πρόταση του Τζέιμς Τόμπιν (σ.σ.: ο νομπελίστας αμερικανός οικονομολόγος)… Ο Τόμπιν πρότεινε έναν φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών – δηλαδή ένα κομματάκι ως φόρο τιμής των δισεκατομμυρίων που διακινούνται στην αγορά – να πηγαίνει στην άκρη, για αναπτυξιακά προγράμματα και ανάγκες».
Τι είναι για εσάς αμαρτία; «Αμαρτία είναι να υποκρίνεσαι. Οταν υποκρίνεσαι, έχεις χάσει τον στόχο σου και τον εαυτό σου τον ίδιο για πάντα».
Σας ευχαριστώ. «Κι εγώ».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 7 Απριλίου 2018.
http://www.tovima.gr/vimagazino/interviews/article/?aid=962901
Αυτό στα Καλάβρυτα δεν ήταν Ολοκαύτωμα, κύριε Μπουτάρη;
Από Ιωάννης ΝΑΣΙΟΥΛΑΣ – 20 Μάϊου 2018
«Δεν υπάρχουν Ολοκαυτώματα. Και κακώς η ελληνική πολιτεία χρησιμοποιεί τον όρο στον πληθυντικό για τα όσα φριχτά υπέστησαν τα μαρτυρικά χωριά. Τιμούμε τη μνήμη των αδικοχαμένων και σεβόμαστε το πένθος τους. Δεν χρειάζεται όμως κάθε σφαγή, κάθε γενοκτονία να ονομάζεται Ολοκαύτωμα. Γίνεται εκ του πονηρού και επιχειρεί να μειώσει τη σημασία του Ολοκαυτώματος που είναι μοναδική κι ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Ελπίζουμε το Υπουργείο Παιδείας να δώσει κατεύθυνση ώστε οι εκπαιδευτικοί να δίνουν περισσότερες από δύο ώρες για να συζητείται το Ολοκαύτωμα στα σχολεία». Τάδε έφη ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κύριος Γιάννης Μπουτάρης, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στις εκδηλώσεις για την Εθνική Ημέρα Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, τον Ιανουάριο του 2016.
https://aristeia.online/archives/10365
[…] που ουσιαστικά καταδικάζει τη γενοκτονική βία. Προσωπικά έχω συγκρουστεί δημόσια με τον Μπουτάρη με επώνυμα κείμενα και καταγγελίες, […]
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΜΕΤΑΞΥ ΣΚΥΛΑΣ ΚΑΙ ΧΑΡΥΒΔΗΣ
——————————————————————-
Η Eleni Hodolidou είναι με το χρήστη Ανδρέας Κουράκης.
2 Ιουλίου στις 8:17 μ.μ. ·
Παρατήρηση/γάντι (για να το σηκώσει) στον φίλο μου Αντρέα Κουράκη σχετικά με το Μουσείο του Ολοκαυτώματος.
Είπε ο Αντρέας: Δεν συμφωνώ ότι είμαστε όλοι ένοχοι…
Κομμάτια από λόγους του δημάρχου:
ΑΠΘ
Ζουλί Σαλτιέλ: «Κατά τη διάρκεια των ναζιστικών μέτρων κατά των Εβραίων δεν υπήρξε καμιά επίσημη διαμαρτυρία ούτε από τη μεριά του Πανεπιστημίου, ούτε από τη μεριά των φοιτητών».
Για πολλές δεκαετίες το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο δίσταζε να σταθμίσει την ευθύνη του αλλά και να τιμήσει όσα μέλη της κοινότητάς του τόλμησαν και βοήθησαν. Για πολλά χρόνια μπορούσε κανείς να διακρίνει στους υπαίθριους χώρους του σπαράγματα από ταφόπλακες, χωρίς να υπάρχει μία αναφορά που να εξηγεί γιατί αυτές βρίσκονταν εκεί παρατημένες.
Ρτασισμός, αντισημιτισμός
Κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι το εξής: Tα θύματα αυτής της γενοκτονίας δεν ήσαν μόνο θύματα ενός πολέμου, αλλά ήσαν θύματα του αντισημιτισμού αιώνων, τροφοδοτημένου από τις προκαταλήψεις και τα αρνητικά στερεότυπα για τους Εβραίους, που διαδόθηκαν από την προφορική και γραπτή παράδοση, και από κάθε είδους κείμενα και έντυπα. Η γενοκτονία ξεκίνησε από τα βιβλία.
«διέθετε ολόκληρο οπλοστάσιο από συγκεχυμένες και διεστραμμένες αντιλήψεις, υπήρξε το μοναδικό μέχρι σήμερα πολιτικό σύστημα του 20ου αιώνα που ανέδειξε σε αρχή την κυριαρχία του αντι-ανθρώπου […] Εξολόθρευε και υποδούλωνε ολόκληρους λαούς […] Οι ναζί βασάνιζαν όχι μόνο για να αποσπάσουν πληροφορίες αλλά για την υπαρξιακή εκμηδένιση του άλλου».
Τι ΔΕΝ έκανε η Θεσσαλονίκη
Το 1943 η Θεσσαλονίκη δεν μπόρεσε να προστατεύσει τους πιο παλιούς κατοίκους της. Οι γενοκτονικές πολιτικές των Γερμανών κατακτητών αφάνησαν το ένα πέμπτο του πληθυσμού της, τους Σεφαραδίτες Εβραίους της. Η αγορά της πόλης σώπασε, τα τραγουδιστά λαντίνο δεν ακούγονταν πια στο Ρεζί Βαρδάρ και στην προκυμαία, οι ύμνοι έπαψαν να αντηχούν στις βανδαλισμένες συναγωγές και στο κατεστραμμένο εβραϊκό νεκροταφείο της οι ζωντανοί έπαψαν να συνομιλούν με τους νεκρούς. Όταν πια οι λίγοι επιζήσαντες επέστρεψαν από τα στρατόπεδα, κατέβηκαν από το βουνό ή γύρισαν από την Παλαιστίνη, η Θεσσαλονίκη τους δεν ήταν πια η πατρίδα τους. Τα σπίτιά τους είχαν καταληφθεί, τα μαγαζιά τους λεηλατηθεί, η ντόπια ιθύνουσα τάξη τούς αντιμετώπισε ως παρείσακτους. Κάποιοι έφτασαν να χαρακτηρίσουν τους επιζήσαντες «αχρησιμοποίητα κομμάτια σαπουνιού», ενώ άλλοι έβλεπαν στους απελευθερωθέντες από τα Σοβιετικά στρατεύματα και στους αντάρτες του ΕΑΜ αιμοσταγείς κομμουνιστές και αντεθνικώς δρώντες σιωνιστές. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης ήταν ξένοι στην ίδια τους την πόλη.
Δήμος
Επιθυμούμε ως δημοτική Αρχή να σπάσει η σιωπή, να ακουστούν οι πολλές φωνές του παρελθόντος. Και γι’ αυτό κοπιάζουμε. Κάποιοι μουρμουρίζουν για πληθωρισμό επετείων. Σημειώνουν ότι οι δολοφονημένοι Εβραίοι μνημονεύονται πλέον όχι μόνο κάθε Μάιο, στη «δική τους» επέτειο μνήμης, αλλά και πανευρωπαϊκά την 27η Ιανουαρίου, και πλέον και εδώ στη Θεσσαλονίκη, κάθε 15η Μαρτίου. Όμως ας επαναλάβω ότι η δημοτική Αρχή προχώρησε στην καθιέρωση αυτής της ημέρας μνήμης γιατί αναγνωρίζει τη συμβολή των Εβραίων μας σε αυτό που εμείς είμαστε σήμερα. Οι Εβραίοι μας δεν ήταν μόνο ο δικός μας άλλος. Ήταν κάτι περισσότερο, κομμάτι των πολλών δικών μας εαυτών. Ήταν Εβραίοι το θρήσκευμα και ταυτόχρονα Έλληνες, Ευρωπαίοι και Θεσσαλονικείς. Ως τέτοιοι λοιπόν μας λείπουν, και για αυτό όλοι εμείς, Έλληνες και Ευρωπαίοι και Θεσσαλονικείς, τους μνημονεύουμε ξανά και ξανά.
Κάθε γενιά έχει το δικό της στοίχημα αλληλεγγύης να κερδίσει: πριν από 63 χρόνια σε αυτήν εδώ την πόλη, μια γενιά Γερμανών έχασε το δικό της. Και μια γενιά Ελλήνων Χριστιανών φοβήθηκε να πάρει θέση. Σήμερα, μια άλλη γενιά πασχίζει να κερδίσει το δικό της στοίχημα. Οι πρόσφυγες δεν είναι οι Εβραίοι της εποχής μας. Ούτε και εμείς είμαστε οι Ναζί της. Όμως οι πρόσφυγες μπορούν να γίνουν οι «Εβραίοι μας» −αν το θέλουν και αν το θέλουμε. Μπορούν δηλαδή να γίνουν οι δικοί μας «Έλληνες», «Ευρωπαίοι», και «Θεσσαλονικείς», ο νέος δικός μας άλλος, το νέο κομμάτι του δικού μας, καλύτερου εαυτού. Και ίσως τότε, και η πόλη μας να ξαναβρεί το βηματισμό της. Ίσως να έχουμε γίνει καλύτεροι.
(33 LIKES) 28 σχόλια1 κοινοποίηση
————————
Σχόλια
Ανδρέας Κουράκης
Ανδρέας Κουράκης Και όμως Ελένη μου, ο Ντειβιντ, ο πρόεδρος της Εβραϊκής Κοινότητας, ήταν πολύ πολύ προσεκτικος στο συγκεκριμένο θέμα. Κάτι θα ξέρει.
Διαχείριση
Μου αρέσει!Δείτε περισσότερες αντιδράσεις · Απάντηση · 5 ημέρες · Τροποποιήθηκε
———————————-
Eleni Hodolidou
Eleni Hodolidou Φοβισμένος και πολιτικός είναι ο Πρόεδρος. Οι ιστορικοί δεν είναι.
3
Διαχείριση
——————————–
Ανδρέας Κουράκης
Ανδρέας Κουράκης Στο Δημοτικό Συμβούλιο, οι αποφάσεις είναι κυρίως πολιτικές
Διαχείριση
————————————–
Eleni Hodolidou
Eleni Hodolidou Δηλαδή λέμε πράγματα που δεν ισχύουν, όπως η ευθύνη του ραβίνου; Δεν διαβάζουμε ιστορία;
1
Διαχείριση
———————————————
Ανδρέας Κουράκης
Ανδρέας Κουράκης Δεν μιλώ για τις αναφορές στις ευθύνες του ραβίνου ή για άλλες ανάλογες . Μιλώ για την άποψη και την στάση του εκπροσώπου της Εβραϊκής Κοινότητας
Διαχείριση
—————————————————
Eleni Hodolidou
Eleni Hodolidou Ανδρέας Κουράκης μα ο Προεδρος της ΙΚΘ πρεπει να ειναι σεμνος, εμεις διαβάζουμε ιστορια
2
Διαχείριση
————————————————————————
Akis Angelidis
Akis Angelidis Το Γερμανικό κράτος είναι ο κύριος συντελεστής του Μουσείου του Ολοκαυτωματος. .Δεν είναι νομίζω στο πνεύμα αυτής της χειρονομίας η διαιώνηση της ενοχής των Λαών.
Διαχείριση
—————————————————————–
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Με αυτή τη λογική η Θεσσαλονίκη είναι ένοχη για τις δολοφονίες των αγωνιστών στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά, για τις φρικαλεότητες που διέπραξε ο περιβόητος Δάγκουλας υπό τα όματα των Γερμανών… Τελικά, εύκολα ξέχασαν στη Θεσσαλονίκη ότι υπήρξε και μια ναζιστική κατοχή όπου κυρίαρχοι ήταν οι Γερμανοί ναζί και οι δωσίλογοι συνεργάτες…. Το μόνο κατανοητό από αυτή την προσέγγιση είναι ότι εκφράζει απολυτως τα παιδιά των τα εγγόνια των δωσίλογων εκείνης της εποχής και όσων επωφελήθηκαν από την Κατοχή. Όχι όμως το σύνολο… Και με αυτή την παραδοχή της συλλογικής ευθύνης προσπαθούν να απενοχοποιηθούν ταυτίζοντας τον δωσίλογο ή αδιάφορο παππού τους με τον εντάρτη του ΕΛΑΣ και τον ΕΑΜίτη της πόλης…. https://kars1918.wordpress.com/2018/01/31/boutaris/
Διαχείριση
KARS1918.WORDPRESS.COM
Οι μισές αλήθειες του κ. Μπουτάρη…
———————————————————-
Eleni Hodolidou
Eleni Hodolidou Κυριε Αγτζίδη, μας τα ξαναείπατε αυτά.
Διαχείριση
—————————————————–
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Eleni Hodolidou Το ξέρω ότι σας τα ξαναείπα, αλλά κάθε φορά που θα μπαίνει από αυτή τη σκοπιά το θέμα, είμαι υποχρεωμένος να υπερασπιστώ αυτούς που τότε δεν συνεργάστηκαν και αγωνίστηκαν…
Διαχείριση
—————————————————————–
Dimitri Sfougaris
Dimitri Sfougaris Η οικογένεια Σολομών, μπροστά από το σπίτι όπου φιλοξενήθηκαν στήν κατοχή από τον Δ. Σφουγγάρη, ο οποίος αναγκάστηκε αργότερα να φύγει γιά το χωριό, αλλά άφησε την οικογένεια Σολομών να κρύβεται στό σπίτι (οδός Γραβιάς). Μετά την απελευθέρωση έμαθε ό…Δείτε περισσότερα
———————————————-
Venetia Gazila
Venetia Gazila Εμενα η απορια μου ειναι γιατι την ιδια ημερομηνια αλλού υπαρχει αντισταση στις επιταγες των Γερμανων π.χ στην Αθηνα και αλλου δεν υπαρχει π.χ στη Θεσσαλονικη. https://m.tvxs.gr/…/5-martioy-1943-i-megalyteri-niki…
——————————————-
5 Μαρτίου 1943: Η μεγαλύτερη νίκη της Αντίστασης
Laurie Kezas
Laurie Kezas Αυτή η ανάγνωση της ιστορίας ειναι πολύ χριστιανική, προσεγγίζει τα γεγονότα με το αίσθημα της ενοχής. Ανάλυση με βάση το ιδεολόγημα του προπατορικού αμαρτήματος, με την απαίτηση αποδοχης του λάθους (εξομολογησης). Ειναι και αυτός ένας τρόπος επιβολής της κυρίαρχης, χριστιανικής κουλτούρας. «Μετανοείτε». Όσον αφορά τον αντισημιτισμό, ειναι πολύ ύπουλος τον 21ο αιώνα και εξαπλώνεται σαν μύκητας… Αυτό με ταράζει περισσότερο.
———————————————
Iosif Vaena
Iosif Vaena Η κλοπή και η συνεργασία με τις αρχές Κατοχής κυρία Κέζα δεν είναι ηθικό αμάρτημα αλλά ποινικό. Επίσης τα αμαρτήματα δεν κληρονομούνται, όμως κληρονομούνται τα διαμερίσματα και οι λεηλατημένες ταφόπλακες και συναγωγές.
Εγώ θα θεωρούσα την δική σας ανάγνωση βαθύτατα εξουσιαστική – όπως κάποιος άνδρας θα μοίραζε αβέρτα συγχωροχάρτια για την πατριαρχική δομή της κοινωνίας επειδή αυτός αποφάσισε οτι είναι φεμινιστής. Λίγο περισσότερη αυτογνωσία δεν βλάπτει.
———————————————————-
Laurie Kezas
Laurie Kezas Iosif Vaena το να κατηγορούμε ανθρώπους για τα λάθη των γονέων ειναι, κατά τη γνώμη μου, ένα ακόμα έγκλημα. Κανένα συγχωροχάρτι σε όσους συνεργάστηκαν, λεηλάτησαν, αδίκησαν. Τα παιδιά τους δεν φταίνε. Αυτό λέω και απορώ που δεν γίνεται κατανοητό. Τώρα αν αυτό εσεις το διαβάζετε ως «εξουσιαστική» προσέγγιση, μάλλον δεν καταλάβατε τι εννοώ.
——————————————————————-
Iosif Vaena
Iosif Vaena Laurie Kezas καταρχήν έχετε άγνοια της τοπικής ιστορίας, οπότε είναι αλαζονικό θα θεωρείτε οτι εγώ δεν καταλαβαίνω το σχόλιο σας.
Δεν κάνουμε μια συζήτηση περί μεταφυσικής φύσης της ενοχής. Στη Θεσσαλονίκη σήμερα υπάρχουν σπίτια με αυλές πλακοστρωμένες με κλεμμένες ταφόπλακες, τα ζευγαράκια δίνουν ραντεβού στο Λευκό Πύργο πάνω από ταφόπλακες, ενώ η εκκλησία του συνοικισμού των καθηγητών είναι και αυτή γεμάτη. Μιλώ για απτά αντικείμενα με απτές ευθύνες του τότε και σήμερα.
———————————————————-
Laurie Kezas
Laurie Kezas Iosif Vaena με συγχωρείτε αλλά δεν μπορώ να κάνω συζήτηση με κάποιον που χωρις να με γνωρίζει λέει οτι εχω άγνοια. Να είστε καλά.
—————————————-
Georgios Lignos
Georgios Lignos Η έννοια της σναγνωρισης της σιωπής ή της ανοχής ή της ενεργού αξιοποίησης της ευκαιρίας από την εξαφανιση των Εβραίων ή ακόμα και της ενεργού συμμετοχής στο έγκλημα (αν και εδώ μιλάμε για πολύ μικρό σύνολο ανθρωπων), η έννοια αυτη λοιπόν είναι πιο πολύ συμβολική και έχει σαν σκοπό να διαμορφώσει μια πιο διαφανή αντίληψη της ιστορίας χωρίς βολικές αποσιωπήσεις. Κατά συνέπεια δεν θεωρώ άστοχη την κίνηση αυτή επαναδιατυπωσης της ιστορίας της πόλης.Φυσικά μπορεί να γίνει ΚΑΙ με υστερικά τρόπο ή να χτίσουν καριέρες. Λογικό. Αλλά μην χάνουμε την μεγάλη εικόνα. Από εκεί και πέρα το να λέμε δεν είμαστε όλοι ένοχοι είναι σαν να τοποθετούμε εκ του ασφαλούς τον εαυτό μας στην σωστή πλευρά της Ιστορίας. Φυσικά και πρέπει να έχουμε άποψη για το τι έγινε στο παρελθόν αλλά δεν αισθάνομαι ότι πρέπει να αποδείξω κάτι Ταυτόχρονα ομως αποδέχομαι την συμβολική συλλογική ευθύνη
——————————————————-
Kiki Sakka
Kiki Sakka Έτσι ακριβώς!
————————————————-
Georgios Lignos
Georgios Lignos Kiki Sakka ευχαριστώ πολύ
——————————————————-
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Aποδέχεστε τη συλλογική ευθύνη της δικιάς σας ομάδας. Οκ. Κανένα πρόβλημα!….. Όχι όμως να εντάσσετε σ’ αυτήν και τις ομάδες εκείνες των Ελλήνων που αγωνίστηκαν ενάντια στο ναζισμό, προσπάθησαν στο πλαίσιο του αγώνα που έδιναν εκείνη την εποχή να σώσουν τους εβραίους συμπολίτες τους και ως αντάλλαγμα υπέστησαν τη λευκή τρομοκρατία την μετακατοχική εποχή…. με αποκορύφωμα την συμπερίληψή τους στην ίδια ομάδα με τους δωσίλογους ή με τους μπάτσους της κυβέρνηση των κουίσλιγκ (που φύλαγαν τους εβραίους στο γκέτο)…. Τι να κάνουμε; Ο μύθος ότι όλοι είμαστε ίδιοι σε επίπεδο κοινωνικών εντάξεων, είναι πραγματικός μύθος….
—————————————–
Iosif Vaena
Iosif Vaena Σε παλαιότερα χρόνια σχόλια ιστορικών, (βέβαια άσχετων με το θέμα) και δημοσιογράφων στα σχόλια της κ.Χοντολίδου θα ήταν αναμενόμενες. Πλεον δεν είναι και επίσης πλέον ο καθένας κρίνεται για την άγνοια του.
Στη Θεσσαλονίκη υπήρξε μαζική συνεργασία που ξεφεύγει τη λογική «a few bad apples». Παλιά θα επαρκούσε ο όγκος των μεσεγγυούχων για να δικαιολογήσει αυτή τη δήλωση – πλεον όμως είχαμε και συνεχίζεται να αυξάνεται ο αριθμός των ερευνών που εξηγούν το πώς το Ολοκαύτωμα υπήρξε ένα ζήτημα που ακούμπησε το σύνολο των κατοίκων και θεσμών της πόλης.
Σε ένα σχόλιο δεν καλύπτεται το θέμα. Αλλά στα σίγουρα τελείωσε η εποχή που η εβραϊκή ιστορία ορίζεται σύμφωνα με τις επιθυμίες των μη-Εβραίων.
————————————————————
Laurie Kezas
Laurie Kezas Η ιστορια των Εβραίων ειναι ιστορία όλων μας, όπως κάθε κομμάτι της Ιστορίας.
———————————————————-
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Η αντίληψη περί συλλογικής ευθύνης είναι καθαρά ναζιστικής προέλευση αντίληψη. Οπότε, κάθε φορά που χρησιμοποιείται ως επιχείρημα πετυχαίνει να υπονομεύει την εγκυρότητα αυτών που το χρησιμοποιούν…. Το τι περνούσαν οι Θεσσαλονικείς την περίοδο της Κατοχής καλό θα είναι να το γνωρίζουμε με κάθε λεπτομέρεια, πριν διατυπώσουμε «περίεργες» απόψεις περί συλλογικής ευθύνης: http://www.biblionet.gr/…/%CE%94%CE%AC%CE%B3%CE%BA%CE…
—————————————-
Iosif Vaena
Iosif Vaena κ.Αγτζίδη το σχόλιο σας είναι τόσο σχετικό, όσο και η σχέση σας με την τοπική ιστορία. Συν οτι συνέχεια προσπαθείτε να μετατοπίσετε την συζήτηση στα δεινά των Χριστιανών θεσσαλονικέων λες και αυτό είναι το θέμα. Τώρα μπορείτε να θεωρείτε οτι ναζιστικές λογικές έχουν οι Εβραίοι που επιζητούν δικαιοσύνη, αλλά έχω την εντύπωση οτι μάλλον μέσα σας θα πρέπει να κοιτάξετε για να αναρωτηθείτε τι σας κάνει να υπερασπίζεστε την συνεργασία με τους Γερμανούς αρκεί να αφορούσε Εβραίους και όχι Χριστιανούς.
Οι συνεργάτες δεν φορούσαν πάντα κουκούλα και τους έλεγαν Αρτέμη Μάτσα. Ο έφορος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Πελεκανίδης πολέμησε τους Γερμανούς και την λεηλασία των ελληνικών αρχαιοτήτων. Ταυτόχρονα πρωταγωνίστησε στη καταστροφή της ελληνικής εβραϊκής πολιτισμικής κληρονομιάς σε συνεργασία με την Μητρόπολη. Σύμφωνα με την λογική σας είναι ήρωας – αλλά μόνο γιατί σας είναι παντελώς αδιάφορος ο ρόλος του στην καταστροφή του νεκροταφείου.
Αντίστοιχα εσείς είστε περήφανος για τους Χριστιανούς ΕΑΜίτες που έκαναν την περίφημη παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1943 ενάντια στους Γερμανούς. Για εμένα είναι κατάπτυστοι γιατί ο σκοπός τους ήταν η υπεράσπιση των Ελλήνων υπό τον βουλγαρικό ζυγό. ενώ αδιαφορούσαν για το 1/4 της πόλης που μεταφέρονταν με βαγόνια ζώων ακριβώς τις ίδιες μέρες.
———————————————————–
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Δεν υπάρχει ενιαία ομάδα «Χριστιανοί Θεσσαλονικείς». Για παράδειγμα, δεν ανήκουν στην ίδια ομάδα ο Δαγκουλας και τα θύματά του….
————————————————————
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Επίσης, περίμενα να πείτε μια καλή κουβέντα για τους εαμιτες και τους κομουνιστές χριστιανούς και Εβραίους που προσπάθησαν με κίνδυνο της ζωής τους να σώσουν τους συμπατριώτες του Εβραίους από τη ναζιστική γενοκτονια
—————————————————–
Βλάσης Αγτζίδης
Βλάσης Αγτζίδης Και επίσης τον Ιούλιο του 43 δεν έγινε καμία παρέλαση. Γιατί είστε τόσο προσβλητικός;;; Έγιναν μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας σ όλη την Ελλάδα (στην Αθήνα υπήρξαν 20 νεκροί) για την αποτροπή της επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία….
—————————————————————–
Γεώργιος Σιούλας
Απάντηση σε άλλη σελίδα φίλων.
«Εξακολουθώ να διαφωνώ με την γενίκευση : «Αυτοί που στάθηκαν στην άκρη του δρόμου ή πίσω από την κουρτίνα, όταν οι γείτονες τους εκτοπίζονταν ήταν εκατομμύρια, αλλά μπορώ να τους καταλάβω όπως κι εσείς. Αυτοί που πλούτισαν λεηλατώντας, ή αυτοί που συνεργάστηκαν με τον εχθρό ως δωσίλογοι πάσης φύσης, ήταν εκατοντάδες χιλιάδες». Εκατομμύρια και εκατοντάδες χιλιάδες! Για να βοηθήσω έκανα ένα πρόχειρο υπολογισμό των Ελλήνων ανεξαρτήτως θρησκεύματος στην υπό κρίση περίοδο. Η Ελλάδα το 1940 είχε πληθυσμό 7.344.000.
Νομίζω ότι ορισμένες κατηγορίες πολιτών για διαφόρους λόγους εξαιρούνται.
1.- Οι κάτοικοι της Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας, ήτοι 596.000.
2.- Οι κάτοικοι των νήσων του Αιγαίου, όπου δεν υπήρχαν Έλληνες Εβραίοι (Χίος, Σάμος, Λέσβος, Κυκλάδες) ήτοι 443.000.
3.- Οι κάτοικοι της ορεινής Κρήτης, που δεν θα μπορούσαν να έχουν εικόνα του «στιγμιαίου» της συγκέντρωσης των Ελλήνων Εβραίων της Κρήτης, ήτοι περίπου 400.000.
4.- Οι κάτοικοι της ορεινής Στερεάς Ελλάδας των νομών Φθιώτιδος, Ευρυτανίας, Φωκίδας, Ναυπακτίας, περίπου 400.000.
5.- Οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών της Πελοποννήσου, περίπου 800.000 έως 900.000 και πιθανά και οι κάτοικοι νησιών που ουδεμία γνώση των γεγονότων είχαν, αφού οι ενέργειες των Ναζί εγένοντο χωρίς τυμπανοκρουσίες και με ενέργειες που αιφνιδίασαν ακόμη και τους Έλληνες Εβραίους, σε σημείο να μην προλάβουν να διαφύγουν, έτσι δεν συμπεριλαμβάνονται και οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, που δεν ήξεραν να διαβάζουν και ελλείψει ραδιοφώνου.
6. Οι 42.000 κάτοικοι της Ζακύνθου.
7.- Επίσης δεν συμπεριλαμβάνονται οι Μουσουλμάνοι της Θράκης, οι Ρομά, οι σλαβομακεδόνες, οι ίδιοι οι Έλληνες Εβραίοι και οι Έλληνες καθολικοί, αφού η ανάρτηση αναφερόταν αποκλειστικά σε Έλληνες Χριστιανούς. [«Για τον υποτιθέμενο ηρωισμό πολλών ελλήνων χριστιανών»].
Επίσης για διαφορετικούς λόγους θα πρέπει να εξαιρεθούν οι περίπου 20.000 – 30.000 πεσόντες και τραυματίες- ανάπηροι της Αλβανίας.
Ακόμη οι 20.000 που εθελοντικά κατετάγησαν στον Ελληνικό στρατό και ναυτικό στην Μέση Ανατολή και επομένως «απουσίαζαν».
Προφανώς οι 3.000 – 10.000 αντάρτες του ΕΔΕΣ, που έκαναν ότι μπορούσαν για την σωτηρία όλων των καταδιωκομένων, όπως βέβαια και 25.000 αντάρτες του μόνιμου ΕΛΑΣ και οι 45.000 ως 50.000 του εφεδρικού, που νομίζω πανθομολογουμένως και αυτοί συντέλεσαν στην σωτηρία κάθε διωχθέντος.
Επίσης νομίζω ότι «απαλλάσσονται» το 1/3 των υπολοίπων λόγω ανηλικότητας, δοθέντος του μεγάλου αριθμού προπολεμικά των τέκνων κάθε οικογένειας.
8.- Δεν συμπεριλαμβάνονται οι 50.000 όμηροι Έλληνες χριστιανοί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία-Αυστρία.
9. Οι 50.000 εκτελεσθέντες από τους κατακτητές.
10.- Οι 300.000 έως 770.000 νεκροί από τον κατοχικό λιμό.
Ομολογουμένως κάποιες από τις παραπάνω στατιστικές, που εντελώς πρόχειρα για την ανάγκη της συζήτησης ανέφερα είναι υπάλληλες, αλλά το συμπέρασμα μάλλον συρρικνώνει τα εκατομμύρια των γειτόνων και τις εκατοντάδες χιλιάδες των πλουτισάντων. Νομίζω ότι όπως ορθά τονίσθηκε, «Δεν κάνουμε διαγωνισμό φιλοεβραϊκών αισθημάτων, ούτε το αντίθετο». [Το αντίθετο;] γι’ αυτό καλύτερα να είμαστε όσο το περισσότερο ακριβείς.
Υ.Γ. Για την ανάγκη των στατιστικών συγκρίσεων, η Ελλάδα είχε και το μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων πανευρωπαϊκά σε σύγκριση με τον πληθυσμό της-και όχι συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτών, όπως η Γαλλία, ή η Πολωνία- εκτός της Σ.Ε. Γεγονός εξάλλου που αναδεικνύει και τον ηρωϊσμό απέναντι στον Φασισμό και τον Ναζισμό, βοηθώντας έτσι στην τελική νίκη για την Απελευθέρωση της Ευρώπης.
Υ.Γ. Παλιότερα είχα απαντήσει σε φίλο της σελίδας, που ιστορούσε την διατροφή της οικογένειάς του με τσουκνίδες τον χρόνο των διωγμών στην Κατοχή, ότι θα πρέπει να λάβει υπόψιν του, ότι η διατροφή των ορεινών χωριών της Ελλάδας -ακόμη και προγενέστερα- από όπου έλκω και την καταγωγή μου ήταν οι τσουκνίδες μέχρι την δεκαετία του 1960, οπότε να μην διαμαρτύρεται τουλάχιστον γι’ αυτό. Τέλος εντελώς ενημερωτικά ο μισός ορεινός πληθυσμός της Ελλάδας μέχρι το 1964 δεν είχε φως, οπότε δεν υπήρχε και η πολυτέλεια της κουρτίνας. [της τελευταίας για οικονομικούς λόγους βέβαια].
Υ.Γ. Για τους πλουτίσαντες της Κατοχής έχω επανειλημμένα διατυπώσει την απορία, αντί να μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες [!] στην Ελλάδα της μετανάστευσης του ’50-’60, γιατί δεν προσωποποιούμε τις ευθύνες με έναν απλό έλεγχο στο υποθηκοφυλάκειο Θεσσαλονίκης. Θεωρώ πολύ ενδιαφέρον να αναδειχθεί επιτέλους ο εσμός των καθαρμάτων που κερδοσκόπησαν από τον ανθρώπινο πόνο κλέβοντας περιουσίες, εμπορικά καταστήματα, εμπορεύματα, ακίνητα και όχι δύο καρέκλες για την φωτιά. Δυστυχώς δεν είμαι αισιόδοξος, οι sui generis ευθύνες, απομακρύνουν την αντικειμενοποίηση της προσωπικής εμπλοκής και τον κίνδυνο για ορισμένους που κυριαρχούν «οικογενειακά» στην οικονομική ζωή της Θεσσαλονίκης τα τελευταία 70 χρόνια».