Οι Έλληνες της ν. Ουκρανίας και της Κριμαίας: Η Μαριουπολίτικη διάλεκτος

Η “Βιβλιοθήκη”,  δηλαδή το ένθετο 4σέλιδο για τα βιβλία, της “Ελευθεροτυπίας”της Παρασκευής (28 Φεβρουαρίου 2014 ) ήταν αφιερωμένο στους Έλληνες της νότιας Ουκρανίας και της Κριμαίας μέσα από την παρουσίαση κάποιων επιλεγμένων βιβλίων. Το αφιέρωμα είχε τις εξής ενότητες:
α) Εισαγωγικό,  http://goo.gl/5DwRbq
β) βιβλία για τη μαριουπολίτικη διάλεκτο, http://goo.gl/xycyDG
γ) για τις σταλινικές διώξεις  http://goo.gl/0PvL9s
δ) για την σύγχρονη παρουσία http://goo.gl/Nz1me4

Η ανάρτηση αυτή περιλαμβάνει μόνο την ενότητα για την μαριουπολίτικη διάλεκτο και πολιτισμό,  με την παρουσίαση δύο επιλεγμένων βιβλίων.

Μαριουπολίτικα:

Μια σημαντική νεοελληνική διάλεκτος, που πνέει τα λοίσθια

Αλέξανδρος Ασλά (Alexander Ashla) Τα Μαριουπολίτικα. Τραγούδια, παραμύθια και χοροί των Ελλήνων της Αζοφικής, 1999 Σελ. 178

Το βιβλίο του Ασλά, Ελληνα από τη Μαριούπολη, που εκδόθηκε σε 1.000 αντίτυπα υπό την ένδειξη «εκδόσεις Δωδώνη» με δαπάνες και για λογαριασμό του συγγραφέα, έκανε εμφανή και έδωσε υπόσταση σ’ έναν υπαρκτό εξωελλαδικό ελληνικό πολιτισμό, τον οποίο η επίσημη Ελλάδα αλλά και η ακαδημαϊκή κοινότητα αγνοούσε.  Ο Ασλά ξεκινά το βιβλίο του με την υπόμνηση της άποψης του μεγάλου Σοβιετικού ελληνιστή Ανδρέι Μπελέτσκι:

«Στο ελληνικό φολκλόρ των Ελλήνων της Αζοφικής έχουν διατηρηθεί ώς τις μέρες μας υπολείμματα του αρχαίου πολιτισμού που κάποτε άνθιζε στη μακρινή τους πατρίδα. Τα χορωδιακά τους τραγούδια θυμίζουν περιγραφές των χορών της XVIII ραψωδίας της ομηρικής Ιλιάδας. Χαρακτηριστικό των μύθων τους είναι η βυζαντινή χροιά».

Ο Ασλά ήταν ο πρώτος επιστήμονας λαογράφος που μελέτησε συστηματικά τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό της Αζοφικής. Συνέλεξε πρωτότυπο υλικό το οποίο και εξέδωσε σε τρεις δίσκους βινυλίου από το μεγάλο σοβιετικό εκδοτικό οίκο «Μελωδία», που είχε ως έδρα τη Μόσχα. Εκτός από την ιδιότητά του ως λαογράφου-ερευνητή, ο Αλέξανδρος Ασλά έλαβε μέρος στις προσπάθειες αναγέννησης της ελληνικής σοβιετικής μειονότητας.

Υπήρξε ιδρυτής και πρόεδρος του συλλόγου των Ελλήνων της Μαριούπολης, αντιπρόεδρος της Ενωσης των Ελλήνων της Ουκρανίας. Κατά την εποχή που το Ανώτατο Σοβιέτ -πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης- αποφάσισε να δει με ενδιαφέρον τα προβλήματα των μειονοτήτων και δημιούργησε μια Ειδική Επιτροπή του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, ο Ασλά υπήρξε σύμβουλος για τα ζητήματα της ελληνικής μειονότητας. 

Στο βιβλίο του υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή που αναφέρεται στους όρους δημιουργίας της μαριουπολίτικης κοινότητας από τη μετοικεσία των Ελλήνων της Κριμαίας που συνέβη το 1778. Στη συνέχεια περιλαμβάνονται με εξαιρετικό σχολιασμό 25 τραγούδια και κείμενα μεταξύ των οποίων και 4 παραμύθια, στις διάφορες μορφές που είχε η μαριουπολίτικη διάλεκτος. Περιέχεται ένα χρήσιμο γλωσσάριο των παραμυθιών.
(σ.τ.σ. το βιβλίο μπορείτε να το προμηθευθείτε από τον ίδιο επικοινωνώντας μαζί του στο alexanderashla@yahoo.gr)

——————————————————————————————————–

Χ. Συμεωνίδης-Δ. Τομπαΐδης, Η σημερινή ελληνική διάλεκτος της Ουκρανίας (περιοχής Μαριούπολης), εκδ. Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ), Αθήνα, 1999, σελ. 160

Η έρευνα των δύο γλωσσολόγων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπήρξε η πρώτη απόπειρα από ελλαδικής πλευράς να μελετηθεί σε βάθος η γλώσσα των Ελλήνων της Ουκρανίας και ειδικά του πληθυσμού της ενδοχώρας της Μαριούπολης.

Μέχρι τη στιγμή της έκδοσης του συγκεκριμένου τόμου, οι μόνοι που είχαν ασχοληθεί με τη μελέτη της μαριουπολίτικης διαλέκτου ήταν οι Σοβιετικοί γλωσσολόγοι (κάποιοι από την περίοδο του Μεσοπολέμου), Σοκολόφ, Σεργκιέφσκι, Μπελέτσκι, Τσερνισόβα κ.ά.

Από το 1928 άρχισε η συγκέντρωση υλικού και γράφτηκαν οι πρώτες μελέτες για τα διάφορα ιδιώματα της μαριουπολίτικης. Η συγκεκριμένη έρευνα της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών ξεκίνησε το 1995 και κινήθηκε γύρω από τρεις άξονες:

* την αξιοποίηση του υλικού που είχε συλλεγεί από τους Σοβιετικούς γλωσσολόγους από το 1928 και υπήρχε στο πανεπιστήμιο του Κιέβου, καθώς και το υλικό που υπήρχε στο Ελληνικό Μουσείο της Μαριούπολης·

* την επιτόπια αποστολή για συλλογή γλωσσικού υλικού από τη Μαριούπολη και τα γύρω χωριά· και

* η τελική επεξεργασία για τη γλωσσολογική περιγραφή και ανάλυση της φωνητικής-φωνολογίας, της μορφολογίας, της σύνταξης και του λεξιλογίου.

To θέατρο της Μαριούπολης 

« Οι Έλληνες της ν. Ουκρανίας και της Κριμαίας, και οι μετασοβιετικές ωδίνες

Οι Έλληνες της ν. Ουκρανίας και της Κριμαίας: Οι σταλινικές διώξεις »