Με αφορμή την επέτειο αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης (23/08/1982)
Λόγος για τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης
«Πρέπει να σημειώσουμε σε τούτο το κείμενο και να τονίσουμε
ιδιαίτερα, πως καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση δεν έχει
να παρουσιάσει αντιστασιακά τραγούδια
εκτός από τη μεγαλύτερη, τη μαχητικότερη, τη μαζικότερη
αντιστασιακή οργάνωση: την Εαμική Εθνική Αντίσταση.»
Στα μαύρα χρόνια της ξενικής κατοχής ’41-’44, τότε που όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» ο ήρωας λαός μας όχι μόνο δεν υπόκυψε στα σκληρά μέτρα που πήραν οι βρωμεροί καταχτητές (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι) αλλ’ αντίθετα, αμέσως εξεδήλωσε με πράξεις γενναίες και ηρωικές την αντίστασή του.
Όπως στα δίσεκτα χρόνια της μακραίωνης οθωμανικής κυριαρχίας ο λαός μας τραγούδησε τα δεινοπαθήματά του, τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους ξεσηκωμούς και τους αγώνες του, έτσι και τώρα, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής και βουλγαρικής κατοχής τραγούδησε τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους καημούς του και τους αγώνες του για τη λευτεριά της Πατρίδας.
Τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης έχουν μεγάλη ομοιότητα με τα κλέφτικα της τουρκοκρατίας γιατί εξέφραζαν τους ίδιους αγώνες, Τις ίδιες αγωνίες, τους ίδιους ηρωισμούς του ίδιου Λαού. Βγαίνανε μέσα από τα βάθη της καρδιάς και της ψυχής του ανυπότακτου, του αδούλωτου, του ήρωα και γίγαντα Λαού μας.
Βαριά στενάζουν τα βουνά, κι ο ήλιος σκοτεινιάζει,
το δόλιο το Μικρό Χωριό και πάλι ανταριάζει.
Λαμποκοπούν χρυσά σπαθιά, πέφτουν ντουφέκια ανάρια,
ο Άρης κάνει πόλεμο, μ’ αντάρτες παλληκάρια.
Έλα βρε άπιστε Ιταλέ, κορόιδο Μουσολίνι
να μετρηθούμε οι δυο μαζί να ιδείς το τι θα γίνει.
Το μίσος του λαού μας ενάντια στους ξένους τυράννους και τους συνεργάτες των είναι απέραντο αβυσσαλέο και άσβεστο. Από την πρώτη στιγμή οργανώνεται σε πόλεις και χωριά και κηρύσσει την ηρωική του Αντίσταση, χωρίς να υπολογίσει τους κινδύνους και τις όποιες συνέπειες. Η πρώτη και μεγαλύτερη και μαχητικότερη αντιστασιακή οργάνωση, που καλύπτει το σύνολο σχεδόν του ελλαδικού χώρου, είναι το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ). Μια δεύτερη αντιστασιακή οργάνωση, που δρα κυρίως στο μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου είναι ο ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Παρουσιάστηκε και μια Τρίτη αντιστασιακή οργάνωση, ο ΕΚΚΑ (Εθνικός Και Κοινωνικός Αγώνας) με το 5/42 Σύνταγμα στην περιοχή της Γκιώνας, που ήταν δύσκολο ν’ αναπτυχθεί και να ευδοκιμήσει γιατί από καιρό στην περιοχή κυριαρχούσαν πλήρως οι οργανώσεις του ΕΑΜ. Παρουσιάστηκαν και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως η ΠΕΑΝ, που ανατίναξε τα γραφεί της φιλοναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ επί των οδών Γλαδστωνος και Πατησίων στην Αθήνα. Αυτές οι αντιστασιακές οργανώσεις έπαιξαν κυρίως κατασκοπευτικό ρόλο για λογαριασμό των Άγγλων.
Αντιστασιακοί παιάνες
Τα ηρωικά κατορθώματα των αγωνιστών, είτε στις πόλεις είτε στα χωριά, είτε επάνω στα ένδοξα ελληνικά βουνά, γίνονται τραγούδι, γίνονται παιάνες:
Δε φοβάμαι την κρεμάλα
δε φοβάμαι το σχοινί
και στο διάβα μου όλοι τρέμουν
Ράλληδες και Γερμανοί.
Με τα υπέροχα αντιστασιακά του τραγούδια, ο αγωνιζόμενος Λαός μας, ο ανυπόταχτος, ο αδούλωτος, ο υπερήφανος, εκφράζει τους αγώνες του τους ηρωικούς, τους πόθους και τις ελπίδες του για μια καινούργια Ελλάδα, ελεύθερη, δίκαιη, δημοκρατική. Γνωρίζει βαθύτατα ο Λαός μας, πώς δεν πολεμάει μόνο για τη Λευτεριά της Πατρίδας, αλλά οραματίζεται να ‘’χτίσει’’ και μια νέα Ελλάδα χωρίς πάτρωνες και προστάτες, που να ανήκει πραγματικά, αληθινά, σ’ όλους τους Έλληνες:
Του σκλάβου η οργή έχει ξεχειλίσει
στις πολιτείες και στα χωριά
κι απ’ ώρα σ’ ώρα θ’ αντηχήσει
παιάνας για μας η Λευτεριά.
Η συντριπτική πλειοψηφία του Ελληνικού Λαού, από την πρώτη στιγμή που η Πατρίδα μας υπόκυψε στις σιδερόφραχτες ορδές του Ναζισμού-Φασισμού, εξεδήλωσε την πλήρη του αντίθεση, το μίσος και την αντιπάθεια και κηρύσσει τον υπέρ Πατρίδας ιερό αγώνα, κάτω από τη φωτισμένη καθοδήγηση ψυχωμένων, θαρραλέων και γενναίων πατριωτών.
Από το καλοκαίρι ακόμα του 1941 εκδηλώνονται οι πρώτες ένοπλες αντάρτικες ομάδες σ’ ολόκληρη τη σκλαβωμένη Πατρίδα μας, που γεμίζουν τα ελληνικά βουνά. Στην αρχή είναι ολιγομελείς, αλλά γρήγορα γίνονται Συντάγματα και Μεραρχίες, που φέρνουν στον καταχτητή και τους συνεργάτες των τον τρόμο και το φόβο:
Του Ρήγα ο σπόρος φούντωσε πιά
έγινε φως, χαρά κι ελπίδα
να, οι αντάρτες απ’ τα βουνά
των σκλάβων σπαν την αλυσίδα.
Πάντοτε ο λαός μας, από τα πολύ παλιά τα χρόνια, σαν μοναδικό τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων και διανοημάτων είχε τον έμμετρο λόγο, δηλαδή το τραγούδι. Όλοι ξέρουμε πόσο εύκολα συγκινεί και πόσο έντονα εκφράζει το τραγούδι τα διανοήματά μας, από τα πιο απλά έως τα πλέον σύνθετα. Σ’ όλες του τις εκδηλώσεις ο λαός μας με το τραγούδι εκφράζει τα συναισθήματά του. Η μάνα για να κοιμήσει το παιδί της με το τραγούδι το νανουρίζει. Ο ερωτευμένος για να εκφράσει την αγάπη του, τη χαρά του, τη λύπη του με το τραγούδι το δείχνει. Με δυό λόγια, μπορούμε να πούμε, πώς το τραγούδι είναι η γλώσσα της καρδιάς, της καρδιάς, του νου και της ψυχής. Γι αυτό σε κάθε εποχή και σ’ όλες τις ηλικίες είχε πάντα ως όργανο γλωσσικό το στίχο, τη ρίμα, τον έμμετρο λόγο.
Στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι αδούλωτοι λεβέντες της Ρούμελης και της Μακεδονίας, του Μωριά και των νησιών όλης της Ελλάδα, εκδήλωναν το μίσος το απύθμενο κατά της σκλαβιάς και τον πόθο και την ελπίδα για Λευτεριά με τα ηρωικά, επικά τραγούδια:
Μάνα σου λέω δεν μπορώ
στους Τούρκους να δουλεύω
θα πάρω το τουφέκι μου
να πάω να γίνω κλέφτης.
Έτσι εκφράζεται ο λαός μας σ’ όλες τις εποχές, τις άσχημες και τις καλές. Με τα αθάνατα τραγούδια εκφράστηκε και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας και κατά την ηρωική επανάσταση του 1821 του μεγάλου ξεσηκωμού του Γένους. Με τα ηρωικά τραγούδια ο λαός μας εκφράστηκε και κατά τη διάρκεια του ένδοξου ελληνοϊταλικού πολέμου, του ηρωικού ‘’ΌΧΙ’’:
Και διασπορπίζεις τους εχθρούς του τόπου
μ’ ένα ‘’Μολών Λαβέ’ και μ’ ένα ‘Όχι’.
Τη λευτεριά, το δίκαιο διαφεντεύεις
και πάνω από σύνορα και πό χρόνια
ιδέα στην ιστορία Συ βασιλεύεις.
Δόξα χαρά Σου, Ελάδα μας, αιώνια!
Έτσι, ο ήρωας λαός, κάθε του συναίσθημα κάθετι που είχε σχέση με την οικογενειακή, κοινωνική και εθνική ζωή το έπλεκε με τα φτερά της φαντασίας του και το εκδήλωνε με μεστό έμμετρο λόγο, με το τραγούδι. Υπάρχουν τραγούδια, που τραγούδησε ολόκληρη η Ελλάδα, με μεγάλη ακτινοβολία, όπως το αθάνατο τραγούδι:
Στ’ άρματα, στ’ άρματα.
Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα
μουγκρίζουν τα’ Άγραφα, σειέται η στεριά
Στ’ άρματα, στ’ άρματα.
Εμπρός στον Αγώνα
για τη χιλιάκριβη τη Λευτεριά.
Αντάρτικα σε ντοπιολαλιές
Υπήρξαν, βέβαια, και τραγούδια της Αντίστασης, που τραγουδήθηκαν σε ορισμένες μόνον περιοχές όπως το ποντιακό:
Αντάρτε μ’ σα ψηλά ρασιά
ποιος μαγειρεύ και φάϊσε,
ποιος πλεν’ τα λώματα σ’
και κάθε Σάββα αλάϊσε
Ή της Λέσβου:
Του Ι.Α.Μ., του Ι.Α.Μ. τα’ γ’ η ΙΠΟΝ
μας ανοίξαν τα μάτια λοιπόν
τα’ ό.τι να κάνιτι, ρε γημπάρ
δε μας βάζιτι σαμάρ’
Στα δύσκολα χρόνια της κατοχής 1941-44, ο λαός μας είτε πάνω στα ελεύθερα βουνά μας, είτε μέσα στις πόλεις και τα χωριά με εκατοντάδες τραγούδια εκφράστηκε για την ηρωική του αντίσταση, την ανεπανάληπτη, κατά των βρωμερών τυράννων καταχτητών και των ελεεινών συνεργατών τους. Πολλά από τα τραγούδια θα έπρεπε να διδαχτούν σ’ όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, γιατί είναι πράγματι τραγούδια που βγήκαν μέσα από τη ζεστή καρδιά του αγωνιζόμενου λαού μας και αναμφισβήτητα θα καλλιεργούσαν και θα εξύψωναν, πολύ ψηλά, το εθνικό φρόνημα, την αξιοπρέπεια και την εθνική υπερηφάνεια της νεολαίας μας. Κι ακόμη θα ανέπτυσσε περισσότερο στη νέα γενιά τη βαθειά εκτίμηση στην Εθνική Αντίσταση και το ηρωικό της έργο. Έτσι θα μάθουν οι νέοι μας πως τα ελληνικά ένδοξα βουνά, στα μαύρα χρόνια της ξενικής κατοχής έγιναν ηρωικά σύμβολα της Ελευθερίας:
Είμαστε εμείς Ελλάδα τα παιδιά σου
συγκεντρωμένα απάνω στα βουνά
και για σένα και για τη λευτεριά σου
θ’ αγωνιστούμε όλοι με καρδιά.
Αναγνώριση απ’ όλους
Κανένας ποια, ύστερα από τόσα χρόνια, δεν μπορεί να αμφισβητήσει, πως στα χρόνια της γερμανο-ϊταλικής και βουλγαρικής κατοχής, πάνω στα δοξασμένα βουνά της Πατρίδας μας, γράφτηκαν απ’ τους ήρωες αντάρτες οι ωραιότερες σελίδες δόξας και μεγαλείου της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Πολύ σωστά, στην πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου του Μανώλη Γλέζου, του πρωταγωνιστή και συμβόλου της Εθνικής Αντίστασης, ο πρωθυπουργός της χώρας Κώστα Καραμανλής δήλωσε: «Η Εθνική Αντίσταση γράφτηκε με κεφαλαία γράμματα στην παγκόσμια ιστορία. Γράφτηκε με πράξεις ηρωισμού, με πράξεις ελευθερίας, όπως αυτή του Μανώλη Γλέζου και με το αίμα χιλιάδων Ελλήνων, γνωστών και άγνωστων ηρώων. Τα ιδανικά της: η ελευθερία και η δικαιοσύνη παραμένουν επίκαιρα και αποτελούν φωτεινά παραδείγματα για τους νεότερους Έλληνες.»
Η ζωή των ανταρτών στα Μακεδονικά και τα άλλα βουνά της Πατρίδας μας, αποτυπώθηκε κατά τον πιο όμορφο και ζωντανό τρόπο στα τραγούδια και την ποίηση, που με πάθος τα τραγούδησε ολόκληρος ο λαός εκφράζοντας το αβυσσαλέο μίσος του κατά της τυραννίας και τον απέραντο θαυμασμό του για τα ηρωικά κατορθώματα, των σταυραετών των ελεύθερων βουνών, που στάθηκαν αντάξιοι συνεχιστές των κλεφτών και αρματωλών του 1821 και των γενναίων πολεμιστών του ηρωικού σαράντα.
‘’Με το χαμόγελο στα χείλη’’ επίσης, εθελοντικά, όμως αυτή τη φορά, χιλιάδες Ελληνόπουλα ανέβηκαν πάνω στα ένδοξα βουνά της Πατρίδας μας για να πολεμήσουν τους επιδρομείς, που από τις 6 Απριλίου 1941 βρώμιζαν και μόλυναν τα άγια της Ελλάδας χώματα:
…Σαν αϊτοί χυνόμαστε
μεσ’ στις γραμμές στα Τέμπη
χαλάμε τραίνα και γραμμές,
με αρχηγούς λεβέντες.
Τινάζουμε τα σίδερα,
τα τραίνα στον αέρα
λαμπρά μας κατορθώματα
ακούγονται ως πέρα.
Λαϊκοί θρήνοι για τα ολοκαυτώματα
Ποιος μπορεί να ξεχάσει εκείνο το λαϊκό θρήνο, που τον Οκτώβρη του 1941 οι βάρβαροι κατακτητές ξεθεμέλιωσαν κατά τον πιο σκληρό τρόπο τα τρία χωριά του Κιλκίς πάνω στα Κρούσια και δολοφόνησαν εν ψυχρώ όλους τους άρρενες κατοίκους:
Το Μούσγαλι, το Μούρσαλι,
το Κοτσαλάρ τα τρία
τα κάψανε οι Γερμανοί,
του Χίτλερ τα θηρία.
Κι ένα πρωτοπαλλίκαρο
το θάνατο αψηφώντας:
Μη μας ξεχνάτε Έλληνες
είπε χαμογελώντας.
Να γιατί , αυτά τα υπέροχα τραγούδια αποτελούν λαμπρά μνημεία του λαϊκού λόγου. Είναι βέβαιο, πως αντικαθρεφτίζουν τη ψυχή του λαού μας και την ιστορία του Έθνους κατά τη μακραίωνη ιστορία μας.
Ο ιδρυτής της ελληνικής λαογραφίας Ν. Πολίτης, γράφει μεταξύ άλλων τα εξής: «…Εις τα τραγούδια και τις παραδόσεις, ο εθνικός χαρακτήρ αποτυπώνεται ακραιφνής και ακίβδηλος. Αι μεν παραδόσεις συναπτόμεναι στενώς προς πατρίους τόπους και προς οικείας μορφάς εμφάνιζαν πλαστικώς τα εθνικά ιδεώδη και αποδείκνυαν ότι η αρχήθεν μυθοπλαστική δύναμις του λαού διατηρείται αμείωτος, τα δε τραγούδια εγκατοπτρίζουν πιστώς και τελείως τον βίον και τα ήθη, τα συναισθήματα και την διανόησιν του ελληνικού λαού και εξωραϊζόμενα δια του ποιητικού διακόσμου αναζωπηρούν τας αναμνήσεις των εθνικών περιπετειών…»
Χρόνια τώρα εμείς σκυμένοι
σκάβουμε τη μαύρη γης
και τα πλούτη μας τα παίρνουν
οι τυράννοι οι Γερμανοί
Κατά τη διάρκεια της μαύρης κατοχής ’41-’44 και του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα, ο λαός μας τραγούδησε τον πόνο του, τη δυστυχία του, τα βάσανά του, μα περισσότερο τραγούδησε τον ηρωικό του αγώνα εναντίον των τυράννων για την πολυπόθητη Λευτεριά της Πατρίδας μας.
Το έντεχνο αντιστασιακό τραγούδι
Κατά τη διάρκεια της μαύρης κατοχής και του μεγάλου απελευθερωτικού αγώνα, ο λαός μας τραγούδησε τον πόνο του, τη δυστυχία του, τα βάσανά του, μα περισσότερο τραγούδησε τον ηρωικό του αγώνα εναντίον των τυράννων για την πολυπόθητη Λευτεριά. Πολλοί υπήρξαν οι επώνυμοι και διακεκριμένοι ποιητές όπως ο Ν. Καρβούνης, ο Κ. Βάρναλης, ο Γ. Ρίτσος, η Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη και πολλοί άλλοι, που τα ποιήματά των έγιναν τραγούδι και τα τραγούδησε όλη η Ελλάδα.
Πρέπει να σημειώσουμε σε τούτο το κείμενο και να τονίσουμε ιδιαίτερα , πως καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση δεν έχει να παρουσιάσει αντιστασιακά τραγούδια εκτός από τη μεγαλύτερη, τη μαχητικότερη, τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση: την Εαμική Εθνική Αντίσταση.
Και τούτο γιατί η συντριπτική πλειοψηφία της διανόησης και των ανθρώπων των γραμμάτων και τεχνών ενετάχθησαν στις γραμμές της Εαμικής Εθνικής Αντίστασης και αγωνίστηκαν γενναία μαζί με ολόκληρο τον ελληνικό Λαό για τηνελευθερία της Πατρίδας μας.
Θα κλείσω το σημερινό μου κείμενο με το επίγραμμα «Η Αντίσταση» του μεγάλου μας ποιητή Άγγελου Σικελιανού:
Δεν είναι τούτο πάλεμα σε μαρμαρένια αλώνια,
εκεί να στεκ’ ο Διγενής και μπρος να στεκ’ ο Χάρος.
Εδώ σηκώνετ΄όλ’ η γη με τους αποθαμένους
και με τον ίδιο θάνατο, πατάει το θάνατό της.
Κι απάνω-απάνωστα βουνά, κι απάνω στις κορφές τους
φωτάει με μιας Ανάστασης, ξεσπάει αχός μεγάλος.
Η Ελλάδα σέρνει το χορό, ψηλά με τους Αντάρτες.
Χιλιάδες δίπλες ο Χορός, χιλιάδες τα τραπέζια,
κι είν’ οι νεκροί στα ξάγναντα, πρωτοπανηγυριώτες.
————————————–
(*) Ο Ανδρέας Αγτζίδης (1926-2018), υπηρέτησε στην εκπαίδευση. Υπήρξε ως μαθητής μέλος της ΕΠΟΝ και του εφεδρικού ΕΛΑΣ… To κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ημερησία» του Κιλκίς στις 8-12-2006
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
Σχολιάστε