ΦΤΑΙΕΙ Ο ΛΕΝΙΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΤΤΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ;
ΦΤΑΙΕΙ Ο ΛΕΝΙΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΤΤΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ;
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Στο Μνημείο της Νίκης που έστησαν οι κεμαλικοί στην Πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, μαζί με την τουρκική ηγεσία συμπεριλήφθησαν και δύο ξένοι ως πρωταγωνιστές της κεμαλικής νίκης. Πίσω από τον Μουσταφά Κεμάλ και τον Φεβζί Τσακμάκ, βρίσκονται οι Μιχαήλ Φρούντζε και Κλιμέντιος Βοροσίλωφ
Πολύ συχνά βλέπουμε στο διαδίκτυο άρθρα στα οποία ερμηνεύεται η ελληνική Ήττα του Αυγούστου του 1922 με την αποκλειστική ενοχοποίηση του Λένιν και των μπολσεβίκων του. Οι αιτίες που διατυπώνεται αυτή η κατηγορία τόσο συχνά είναι πολλές και δεν αφορά μόνο την άφθονη υλική, στρατιωτική και συμβουλευτική βοήθεια που δόθηκε στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα.
Η ενοχοποίηση κατ’ αρχάς σχετίζεται με την προσπάθεια των απογόνων των πραγματικά υπευθύνων της Καταστροφής να μεταφέρουν αλλού τις ευθύνες, την ημιμάθεια μεγάλου μέρους των Νεοελλήνων μαζί με την έμφυτη μετάθεση των ευθυνών λόγω μιας ενστικτώδους αυτο-αθωωτικής στάσης (που βασίζεται στη θέση ότι οι Έλληνες είναι πάντα θύματα), καθώς και την ευκολία εξαγωγής ιστορικών συμπερασμάτων χωρίς να υπάρχει η απαραίτητη γνώση.
Ας σχολιάσουμε το αρχικό ερώτημα:
———————————————-
-Σαφώς ο Λένιν υπήρξε ένας πολύτιμος σύμμαχος του τουρκικού εθνικιστικού κινήματος και γι αυτό οι νικητές τους τίμησαν με την συμπερίληψη στο Μνημείο Ανεξαρτησίας της Πλατείας Ταξίμ στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης, των δύο σοβιετικών συμμάχων τους, του Φρούνζε και του Βοροσίλοφ.
-ΑΛΛΑ οι μπολσεβίκοι εκείνη την εποχή ήταν εχθροί των δυτικών. Άρα και της Ελλάδας και των Αρμενίων που ακολουθούσαν πιστή φιλοδυτική πολιτική. Πορεύτηκαν με το κυνικό δόγμα «ο εχθρός του εχθρού είναι φίλος». Σαφώς σε επίπεδο ηθικής και ιδεολογίας υπάρχει μεγάλο πρόβλημα με τον ακραίο αμοραλισμο του Λένιν…
– Η πολιτική του Λένιν είναι απολύτως αιτιολογημένη με βάση τα κυνικά συμφέροντα και τους γεωπολιτικούς κανόνες που καθορίζουν τις διεθνείς σχέσεις. Όμως είναι δικαιολογημένη μόνο μέχρι το σημείο που ο Κεμάλ τα βρίσκει με τους Δυτικούς (από τα μέσα του 1921 και εξαιτίας της ηλίθιας πολιτικής του Λαϊκού Κόμματος του Γούναρη) και άρα επιλέγει στρατόπεδο.
Είναι πλέον δεδομένο ότι με την κεμαλική Τουρκία (και όχι με τους Έλληνες+Αρμένιους) οι Δυτικοί θα πιέζουν το σοβιετικό κράτος στο μαλακό του υπογάστριο του Καυκάσου.
Από εκεί και πέρα η υποστήριξη είναι ανορθολογική και αντίκειται στα ρεαλιστικά σοβιετικά συμφέροντα….
Και εδώ πιθανότατα υπεισέρχονται οι φιλο-νεοτουρκικές ιδεοληψίες του Λένιν, οι οποίες υπέστησαν ενδελεχή κριτική από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ….
-Σε μεγάλο όμως βαθμό, η ελληνική ήττα στη Μικρά Ασία οφειλόταν στην επίσης κυνική πολιτική των «συμμάχων», της Ιταλίας και της Γαλλίας, που προμήθευσαν και αυτοί με όπλα και συμβουλές των κεμαλικό στρατό – αλλά και των ΗΠΑ που λειτούργησαν ως Πόντιος Πιλάτος, εγκαταλείποντας τη θέση του Ουίλσον για αυτοδιάθεση των κοινοτήτων και υιοθετώντας μια φιλοτουρκική ουδετερότητα.
-ΚΥΡΙΩΣ, η ευθύνη ανήκει σε μας τους ίδιους και ειδικά στη φιλομοναρχική Δεξιά που επανήλθε ρεβανσιστικώς στην εξουσία και ακολούθησε μια αφρονα και ανορθολογική πολιτική που ευνόησε τη διεθνή εδραίωση του κεμαλικού κινήματος…
Υπάρχει και μια άλλη πλευρά που κακώς αγνοείται:
—————————————————————-
Με την Επανάσταση του Οκτώβρη του 1917, οι μπολσεβικοι ανέτρεψαν την πανσλαβιστικη ρωσική μοναρχια, που με τις μυστικές συμφωνίες του 1915 είχε καταχυρωσει μεταπολεμικά την Κωνσταντινούπολη (Τσαριγκραντ, την ονόμαζαν), την περίμετρο της Μαύρης Θάλασσας (τουλάχιστον έως την Τρίπολη του Πόντου όπου έφτασαν το 1916) και την δυτική Αρμενία…
-Με μια έννοια, με την αποχώρηση των μπολσεβίκων από τον Α’ Παγκοσμίου Πόλεμο και την καταγγελία της Μυστικής Συμφωνίας. άνοιξαν το δρόμο στις ελληνικές διεκδικήσεις μετά την κατάρρευση του βασιλικού φιλογερμανικού καθεστώτος στην Αθήνα το 1917 και τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έστω και την ύστατη στιγμή.
Το ότι οι Έλληνες υπήρξαν απελπιστικά ανίκανοι να εκμεταλλευτούν τις μοναδικές ευκαιρίες, υπαίτιος είναι αποκλειστικά ο Διχασμός και ο νεοελληνικός τους εαυτός!!!
Αυτό το περιέγραψε με τον καλύτερο τρόπο ο μέγας Αμερικανός λογοτέχνης Έρνεστ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο εκ μέρους της εφημερίδας Torondo Star. Οι ανταποκρίσεις του είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Για την πολιτική των μοναρχικών και του Λαϊκού Κόμματος μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έγραψε: «Οι Ελληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και, σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του Γουίταλ. Πιστεύει ότι οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Αγκυρα και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί. Οταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία, όλοι οι Ελληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερες θέσεις. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ηταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μία τουφεκιά. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο».
Η ήττα των Ελλήνων από τους Κεμαλικούς ήταν τόσο απρόσμενη που μέχρι σήμερα δεν ερμηνεύεται εύκολα από τους ιστορικούς. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του Βρετανού ελληνιστή Douglaς Dakin στο βιβλίο του «H ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», «…Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα γιατί οι ελληνικές δυνάμεις που υπερτερούσαν αριθμητικά και δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ, οδηγήθηκαν σ’ αυτή την καταστρoφική ήττα.”
ΠΑΝΩ: Η σοβιετική αντιπροσωπεία, στις 31 Μαρτίου 1921, με τον Μουσταφά Κεμάλ και τους επιτελείς του. Ο Ρώσος πρεσβευτής Σ. Αραλώφ -φορώντας την τραγιάσκα του- βρίσκεται δίπλα στον Κεμάλ. ΚΑΤΩ: Η σοβιετική αντιπροσωπεία παρακολουθεί στρατιωτική παρέλαση την 1η Απριλίου μαζί με τους Τούρκους συμμάχους τους. Πίσω από τον Κεμάλ και τον Ινονού βρίσκεται ο Αραλώφ.
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
Διαβαζουμε για τον «αμοραλισμο» του Λενιν ως ενα απο τους λογους που τον εφεραν πιο κοντα στους Τουρκους παρα τους Ελληνες.
Αν ηταν ‘μοραλιστης’ (οπως ησαν βεβαια οι Δυτικοι), τοτε θα ειχε συγχωρησει την ελληνικη συμμετοχη στην εκστρατεια της Κριμαιας, για την οποια παραδοξως το αρθρο δεν αναφερει απολυτως τιποτε, θεωρωντας ισως οτι δεν εχει σημασια που οι Ελληνες πολεμησαν τους Μπολσεβικους λιγους μηνες νωριτερα, κατι που αγνοει «μεγάλο μέρος των ημιμαθών Νεοελλήνων»…
Μα αναφέρεται άμεσα: «ΑΛΛΑ οι μπολσεβίκοι εκείνη την εποχή ήταν εχθροί των δυτικών. Άρα και της Ελλάδας και των Αρμενίων που ακολουθούσαν πιστή φιλοδυτική πολιτική…»
Οι «ημιμαθείς Νεοέλληνες» είναι όσοι θεωρούν ότι ο Λένιν είναι υπεύθυνος της ελληνικής ήττας.
Αναλυτικά όλα αυτά αναπτύχθηκαν στο βιβλίο μου : Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα».
Το «ακολουθούσαν πιστή φιλοδυτική πολιτική» ειναι υπερμετρα ηπιο για να σημαινει «αποστολη εκστρατευτικου σωματος», δεν νομιζετε?
Προσωπικα το θεωρω αποπειρα αποφυγης αναφορας ενος ΠΟΛΥ σημαντικου λογου που οι Μπολσεβικοι στραφηκαν εναντιον μας.
Ενος λογου που δεν αφηνει περιθωρια αναφορας σε «αμοραλισμο» -αν βεβαια ο στοχος δεν ειναι αυτος που δειχνει ο τιτλος με το μικροσκοπικο ερωτηματικο…
Το σημαντικό ζήτημα είναι τα γεωπολιτικά συμφέροντα… Εάν η Ελλάδα είχε εγκαίρως αναγνωρίζει την ΕΣΣΔ (το έκανε τελικά το 1924) και έπαυε να είναι εχθρική χώρα, πιθανότατα και η στάση των σοβιετικών να είχε αλλάξει νωρίτερα. Επίσης το ερωτηματικό δεν είναι καθόλου μικροσκοπικό. Μιας και ο στόχος του άρθρου-σχολίου είναι να απαντήσει σε όσους ενοχοποιούν τους μπολσεβίκους για την ελληνική ήττα στη Μικρά Ασία…
Όσον αφορά την δυτική επέμβαση κατά των μπολσεβίκων στη Νότια Ουκρανία και Κριμαία (1918-έως άνοιξη 1919) είναι μια πολύ σύνθετη περίπτωση.. Αξίζει σίγουρα μια ιδιαίτερη διαπραγμάτευση.
Και αυτό γιατί οι δυτικοί έκαναν την επέμβαση όχι σε ρωσικά εδάφη, αλλά σε γερμανικά. Γιατί -όσον και αν αυτό εκπλήσσει- ο Λένιν με τη Συνθήκη του Μπρέστ Λιτόφσκ, είχε παραχωρήσει την Ουκρανία και την Κριμαία στους Γερμανούς, όπως και τις περιοχές του Νότιου Καυκάσου (Καρς-Αρνταχάν) στους Νεότουρκους.
Μετά την ήττα των Γερμανών και ενώ είχε αποχωρήσει νωρίτερα από τον πόλεμο η Σοβιετική Ρωσία, στα εδάφη αυτή δημιουργήθηκε τοπική αστική ουκρανική κυβέρνηση, Η λεγόμενη Ουκρανική Λαϊκή Δημοκρατία, πρωτοδημιουργήθηκε (Μάρτιος 1917 και Απρίλιος 1918),παρά και ενάντια στη Συνθήκη παραχώρησης των περιοχών αυτών στη Γερμανία και διέθετε κοινοβούλιο, τη Ράντα… Παράλληλα δημιουργήθηκε στην περιοχή της Μαριούπλης το αναρχικό κίνημα του Μαχνό, με πολλούς Έλληνες στις τάξεις του. Το Μαχνοβίτικο Κίνημα αγωνίστηκε τόσο ενάντια στη Ράντα όσο και στους μπολσεβίκους. Για να ηττηθεί τελικά από το στρατό των μπολσεβίκων. Δείτε: https://pontosandaristera.wordpress.com/2010/01/21/greeks-in-machnovtsina/
Μετά το τέλος του πολέμου, ο Λένιν επιχείρησε να ενσωματώσει και πάλι στο κράτος του τα εδάφη αυτά που είχε παραχωρήσει στους Γερμανούς.
Αυτή την απειλούμενη ουκρανική κυβέρνηση στήριξε η δυτική εισβολή, στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα για να καταφέρει να υλοποιήσει τις διεκδικήσεις της στο χώρο της ηττημένης Οθωμανικής Αυτοκρατοράις, που έτσι και αλλιώς αποχωρούσε από την ιστορία. Ο αστάθμητος παράγοντας που καθόρισε τις εξελίξεις είναι η ύπαρξη τοπικού μπολσεβικικού κινήματος και η άμεση επέμβαση των σοβιετικών στρατευμάτων.
Για τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ, δείτε: https://kars1918.wordpress.com/2013/03/01/brzesc-litewski/
Πολυ ενδιαφεροντα και κατατοπιστικα οσα παραθετετε κυριε Αγτζιδη! Πραγματικα, ευχαριστω πολυ.
Ωστοσο δεν αναιρουν ουτε εξωραϊζουν το γεγονος οτι ελληνικα στρατευματα βρεθηκαν σε μακρινη χωρα να μαχονται κατα των Μπολσεβικων.
Μετα απο αυτο, οι προτιμησεις των Σοβιετικων ησαν αυτονοητες…
https://slpress.gr/idees/ftaiei-o-lenin-gia-tin-elliniki-itta-sti-mikra-asia/.
https://www.anixneuseis.gr/%CF%86%CF%84%CE%B1%CE%B9%CE%B5%CE%B9-%CE%BF-%CE%BB%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BD-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B7%CF%84%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%84/
«ρωσική μοναρχια, που με τις μυστικές συμφωνίες του 1915 είχε καταχυρωσει μεταπολεμικά την Κωνσταντινούπολη»
;;;;;
Οι μπολσεβίκοι -και όχι μόνο ο Λένιν- υποστήριξαν την ήττα της δικής ΤΟΥΣ αστικής τάξης στον ιμπεριαλιστικό Α ΠΠ, δεν θα στήριζαν την ήττα των ιμπεριαλιστικών στρατευμάτων της Αντάντ στην ΜΑσία; Γιατί; Για να μην στενοχωρήσουν τον αλυτρωτισμό του ελληνιού κράτους;
Δεν ήταν λενινιστικός… αμοραλισμός, η υποστήριξη στον τουρκικό εθνικισμό αλλά ιδεολογική συνέπεια (έστω και αν οι κομμουνιστές γνωρίζουν ότι ο εθνικισμός μπορεί πολύ εύκολα από προοδευτικός να γίνει αντιδραστικός). Όπως ιδεολογική συνέπεια ήταν από την πλευρά των Ελλήνων κομμουνιστών το αίτημα για αποχώρηση από την ΜΑσία.
Όσο για τα αθώα θύματα, απευθυνθείτε στην ελληνική αστική τάξη, στους κολαούζους της και στον εθνικιστικό συρφετό που πήγε να πολεμήσει δήθεν για τα «εθνικά δίκαια», δλδ για τα κέρδη του ελληνικού κεφαλαίου. Και να θυμάστε ότι οι ρωμιοί σε βάθος 200 χλμ από τα παράλια (ας μην μιλήσουμε για το εσωτερικό της ΜΑσίας που δεν υπήρχε ψυχή) δεν ξεπερνούσαν το 30% του πληθυσμού, πράγμα που απελευθέρωση για την ρωμαίικη μειονότητα σήμαινε υποδούλωση για την τουρκομουσουλμανική πλειονότητα.
Για όλα αυτά και για να προστατευθεί ο ρωμαίικος πληθυσμός οι μπολσεβίκοι πρότειναν μεσολάβηση για δημιουργία αυτόνομης παραλιακής ζώνης ώστε να μην πραγματοποιηθεί η αιματηρή εθνοκάθαρση που ακολούθησε. Δυστυχώς η ελληνική κυβέρνηση συνέχισε τον καταστροφικό της δρόμο…
@iannis63 Παραδοσιακή η άποψή σας, που προέρχεται από την ιδεαλιστική αντίληψη που επέβαλε τότε η Κομιντέρν στο νεαρό ΣΕΚΕ -δηλαδή στο ελλαδικό της παράρτημα- και βασιζόταν στην αυθαίρετη παραδοχή ότι το τουρκικό εθνικιστικό-ρατσιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ ήταν αντιιμπεριαλιστικό…
Δηλαδή, χαζομάρες που εξυπηρετούσαν απλώς μια κυνική πολιτική που οδήγησε στην ολοκλήρωση της Γενοκτονίας των μη μουσουλμανικών λαών…
Την καλύτερα απάντηση στην απλοϊκή σκέψη κάποιων Νεοελλήνων θεολογούντων που συνεχίζουν να πιστεύουν στην αυθεντία του Λένιν και στο ότι ο κεμαλικός πόλεμος κατά των μειονοτήτων ήταν «απελευθερωτικός», την απάντηση δίνει ο Τούρκος κοινωνικός επιστήμων και προοδευτικός διανοούμενος Attila Tuygan:
«…Ο ισχυρισμός ότι ο τουρκικός εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος δόθηκε κατά του ιμπεριαλισμού δεν θεμελιώνεται από πουθενά. Αντίθετα, όπως διαπιστώνει ο καθηγητής Taner Akcam, ο απελευθερωτικός πόλεμος «δεν δόθηκε κατά των εισβολέων αλλά κατά των μειονοτήτων». Τα Σωματεία Αμυνας-Δικαίου (Mudafai Hukut), που υπήρξαν η ατμομηχανή του «εθνικού αγώνα», ιδρύθηκαν καθαρά κατά της απειλής των Ρωμιών και των Αρμενίων. Στα πρώτα αυτά σωματεία που ιδρύθηκαν μετά από την ανακωχή του Μούδρου, τα τρία ήταν κατά των Αρμενίων και τα δύο κατά των Ρωμιών.
Εξάλλου ο Μουσταφά Κεμάλ, τον Ιούλιο του 1919, όταν έστειλε την παραίτησή του από τη θέση του αξιωματικού στο σουλτάνο τόνιζε ανοιχτά τα εξής: «Η στρατιωτική μου ιδιότητα άρχισε να γίνεται εμπόδιο στον εθνικό αγώνα που ξεκινήσαμε για να σώσουμε την ιερή πατρίδα και το έθνος απ’ τη διάσπαση και να μη θυσιάσουμε την πατρίδα στις επιδιώξεις των Ελλήνων και των Αρμενίων».
(Attila Tuygan, «Γενοκτονία για τη «μητέρα-πατρίδα», συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Η Γενοκτονία στην Ανατολή. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος», που κυκλοφόρησε από την «Ελευθεροτυπία»).
Το κεμαλικό παράδειγμα,έως σήμερα εμπνέει τους πλέον φανατικούς, ρατσιστές στην Τουρκία.
https://www.nordicmonitor.com/2020/05/ret-turkish-colonel-prophesied-about-killing-non-muslims-and-non-turks-wiretap-reveals/
Το παράδοξο είναι ότι υπάρχουν ακόμα Νεοέλληνες που διατηρούν ακόμα μια ρομαντική εικόνα για ένα πρωτοφασιστικό κίνημα που αποδεδειγμένα ενέπνευσε τους Ναζί…
……………………….
Οι κλασικές θεωρίες για τον Ιμπεριαλισμό.
Αναμφίβολα, η θέση του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό διαμορφώθηκε σε συμφωνία και αντιπαράθεση ταυτόχρονα με τρεις άλλους σημαντικούς μαρξιστές θεωρητικούς των αρχών του 20ου αιώνα: τον Χίλφερτινγκ, τη Λούξεμπουργκ και τον Μπουχάριν. Θεωρούμε ότι είναι αναγκαία η παράθεση του βασικού πυρήνα της προβληματικής τους ώστε να μπορέσει να γίνει και σαφές το περίγραμμα της συζήτησης, να αναδειχθούν τα όρια και οι αντιφάσεις των κλασικών και να δημιουργηθεί το αναγκαίο υπέδαφος για μια δεύτερη ανάγνωση της λενινιστικής θεωρίας για τον ιμπεριαλισμό.
α) Χίλφερντινγκ
Οι βασικές απόψεις του Χίλφερτνινγκ περιλαμβάνονται στο κλασικό του βιβλίο Το Χρηματιστικό Κεφάλαιο (DasFinanzkapital) που το έγραψε γύρω στα 1905 και εκδόθηκε το 1910 και ασχολείται με τις αλλαγές που έχουν συμβεί στον τρόπο λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος. Ο συγγραφέας θεωρεί πως ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα του βιομηχανικού κεφαλαίου δεν ανήκει πια στους βιομηχάνους. Οι τελευταίοι έχουν τη δυνατότητα να το χρησιμοποιούν μόνο μέσω των τραπεζών, οι οποίες εκπροσωπούν τους ιδιοκτήτες. Από την άλλη πλευρά, οι τράπεζες έχουν επενδύσει ένα συνεχώς αυξανόμενο μέρος του κεφαλαίου τους στη βιομηχανία και με αυτό τον τρόπο μεταβάλλονται όλο και περισσότερο σε βιομηχανικούς κεφαλαιοκράτες. Έτσι ο Χίλφερντιγκ ονομάζει χρηματιστικό κεφάλαιο το τραπεζικό κεφάλαιο που με τη μορφή χρηματικού κεφαλαίου εισέρχεται στο βιομηχανικό τομέα και μετατρέπεται σε βιομηχανικό κεφάλαιο (Hilferding 1981: 225). Εμβαθύνοντας την άποψή του αυτή ο Χίλφερντιγκ θα υποστηρίξει πως το χρηματιστικό κεφάλαιο σηματοδοτεί την ενοποίηση του κεφαλαίου. Οι προηγούμενες ξεχωριστές μορφές του βιομηχανικού, εμπορικού και τραπεζικού κεφαλαίου τίθενται τώρα κάτω από τη διεύθυνση της υψηλής χρηματοδότησης, ενώ οι ιθύνοντες της βιομηχανίας και των τραπεζών ενοποιούνται και σε προσωπικό επίπεδο, λόγω της δημιουργίας στενών εταιρικών σχέσεων. Η βάση αυτής της σύμφυσης βρίσκεται στην εξάλειψη του ελεύθερου συναγωνισμού μεταξύ των ατομικών καπιταλιστών μέσα από τη διαδικασία σχηματισμού μεγάλων μονοπωλιακών συγκροτημάτων και καρτέλ. Το αποτέλεσμα θα είναι η μεταβολή της σχέσης της αστικής τάξης με την κρατική εξουσία (Hilferding 1981: 301). Ο σχηματισμός του χρηματιστικού κεφαλαίου θα λειτουργήσει ως ο μηχανισμός που θα οδηγήσει στην αύξηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και σε χώρες του εξωτερικού. Μόνο που για να πραγματοποιηθεί αυτό είναι απαραίτητη και συνδρομή του κράτους, το οποίο πρέπει να μεριμνά για τη προστασία του ημεδαπού μονοπωλιακού κεφαλαίου με τη θέσπιση υψηλών δασμών, αλλά και τη σύναψη συμφωνιών με άλλα κράτη για την προμήθεια πρώτων υλών καθώς και με την προσάρτηση νέων εδαφών έτσι ώστε να αναπαράγεται και να διευρύνεται η κυριαρχία των μονοπωλίων.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι με ποιο τρόπο δημιουργείται το κεφαλαιακό πλεόνασμα για την εξαγωγή κεφαλαίων. Εδώ ο Χίλφερντιγκ απαντά πως αυτό οφείλεται στην αντίφαση που υπάρχει μεταξύ της δημιουργίας πρόσθετων κερδών λόγω του σχηματισμού των μονοπωλίων και καρτέλ και της επιβράδυνσης των τοποθετήσεων κεφαλαίων [2] . Η αντίφαση αυτή επιλύεται με την υιοθέτηση της πολιτικής της εξαγωγής κεφαλαίων. Σε αυτό συντελεί αποφασιστικά η δράση του χρηματιστικού κεφαλαίου με παροχή δανείων και χρηματοδοτήσεων απαραίτητων για την ομαλή έναρξη των λειτουργιών του τοποθετούμενου κεφαλαίου.
Το βασικό πολιτικό συμπέρασμα του Χίλφερντινγκ είναι πως ο σχηματισμός και η δράση του χρηματιστικού κεφαλαίου ωθεί σε μια ριζική αναπροσαρμογή της στρατηγικής της άρχουσας τάξης, η οποία σταματά να διακατέχεται από αντιλήψεις ανθρωπιστικού και ειρηνιστικού χαρακτήρα. Αυτό που γίνεται σαφές είναι πως ο κεφαλαιοκρατικός ανταγωνισμός παίρνει και τη μορφή της πολιτικής διαπάλης με βασικό υποκείμενο την κρατική εξουσία. Ο βασικός στόχος είναι πια, για κάθε έθνος χωριστά, η παγκόσμια κυριαρχία (Hilferding 1981: 335).
β) Λούξεμπουργκ
Η Ρόζα Λούξεμπουργκ με το γνωστό έργο της Η Συσσώρευση του Κεφαλαίου ( Die Akkumulation desKapitals)που έγραψε το 1913, αναφέρεται καταρχήν στο ζήτημα της παγκόσμιας οικονομίας, που θα απασχολήσει στη συνέχεια και τον Μπουχάριν. Η Πωλονο-γερμανίδα επαναστάτρια και θεωρητικός υποστηρίζει πως αυτό που χαρακτηρίζει την παρούσα φάση εξέλιξης της οικονομίας είναι ο διαχωρισμός σε εσωτερική και εξωτερική αγορά, διαχωρισμός που είναι όχι γεωγραφικό αλλά κοινωνικοοικονομικό αποτέλεσμα. Εσωτερική αγορά ονομάζει την καπιταλιστική αγορά και εξωτερική αγορά την μη καπιταλιστική αγορά στην οποία όμως κατευθύνονται καπιταλιστικά εμπορεύματα. Κατ’ αυτό τον τρόπο η Γερμανία με την Αγγλία ανήκουν, ως επί το πλείστον, στην ίδια εσωτερική αγορά ενώ οι ανταλλακτικές σχέσεις μεταξύ γερμανικής βιομηχανίας και γερμανών αγροτών εντάσσονται στα πλαίσια της εξωτερικής αγοράς. Ουσιαστικά δηλαδή υπάρχει ένα τμήμα της παγκόσμιας οικονομίας που υπάγεται στον καπιταλιστικό σύστημα και ένα άλλο, διαρκώς μειούμενο, που χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη αντικαπιταλιστικών υπολειμμάτων. Κατ΄ αυτό τον τρόπο ο ιμπεριαλισμός δεν είναι τίποτε άλλο παρά «η πολιτική έκφραση της διαδικασίας συσσώρευσης του κεφαλαίου καθώς αυτή συγκρούεται με τα υπολείμματα του παγκόσμιου χώρου που δεν κατακτήθηκαν ακόμα από το κεφάλαιο». Ωστόσο η εμφάνιση του ιμπεριαλιστικού φαινομένου δημιουργεί και τις προϋποθέσεις υπέρβασής του. Κι αυτό γιατί είναι ο πρώτος, ιστορικά, τρόπος παραγωγής που βρίσκεται σε αδυναμία να αναπαραχθεί από μόνος του και για το λόγο αυτό έχει την ανάγκη άλλων οικονομικών συστημάτων. Μολονότι αγωνίζεται για να επικυριαρχήσει σε παγκόσμιο επίπεδο, λόγω ακριβώς αυτής του της τάσης, θα πρέπει να διαλυθεί εξαιτίας του ότι είναι έμφυτα αδύνατο να μετεξελιχθεί σε παγκόσμια μορφή παραγωγής (Luxembourg 1951: 457).
γ) Μπουχάριν
Ο Μπουχάριν εκθέτει τις απόψεις του μέσα από το βιβλίο του Ιμπεριαλισμός και Παγκόσμια Οικονομία, που το έγραψε το 1915 αλλά εκδόθηκε μόνο μετά τη ρώσικη επανάσταση. Προσεγγίζοντας την έννοια του Ιμπεριαλισμού ο Μπουχάριν την ορίζει ως την πολιτική πρακτική του χρηματιστικού κεφαλαίου που παίρνει και τη μορφή του ιδεολογικής κοσμοθεωρίας, όπως αντίστοιχα ο φιλελευθερισμός αποτέλεσε από τη μια την πολιτική πρακτική του βιομηχανικού κεφαλαίου (ελεύθερο εμπόριο κ.λπ.) και από την άλλη μια ολόκληρη ιδεολογική κοσμοαντίληψη (ελευθερία του ανθρώπου κ.λπ.) (Βukharin 1972: 110). Η θέση αυτή προκύπτει ως απότοκο της βασικής του αντίληψης, σύμφωνα με την οποία οι μετασχηματισμοί στην οικονομία έχουν οδηγήσει σε μια σειρά σημαντικές αλλαγές όπου όπως οι ατομικές επιχειρήσεις αποτελούν τμήμα της εθνικής οικονομίας έτσι κάθε μία από τις εθνικές οικονομίες περιλαμβάνεται στο σύστημα της παγκόσμιας οικονομίας (Βukharin 1972: 17). Κατ’ αυτό τον τρόπο ο διαχωρισμός μεταξύ πόλης και υπαίθρου αναπαράγεται πια, με εκπληκτικούς ρυθμούς, σε πιο διευρυμένη βάση. Έτσι, ολόκληρες χώρες, δηλαδή οι βιομηχανικές χώρες, παίρνουν τη μορφή των πόλεων ενώ ολόκληρες αγροτικές περιοχές μετατρέπονται σε ύπαιθρο (Βukharin 1972: 20-21). Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Μπουχάριν, είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας οικονομίας, λόγω των εξαγωγών κεφαλαίων που προκύπτουν από τα συγκεκριμένα όρια που θέτει η λειτουργία των καρτέλ στην τοποθέτηση κεφαλαίων σε εθνικό επίπεδο, που χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη παραγωγικών και ανταλλακτικών σχέσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και κατά συνέπεια την αναπαραγωγή της αντίθεσης μεταξύ μιας παγκόσμιας αστικής τάξης και ενός παγκόσμιου προλεταριάτου. Πρόκειται γα τις υλικές προϋποθέσεις που οδηγούν στη εμφάνιση του ιμπεριαλισμού ως απότοκου της αντίθεσης μεταξύ της παγκοσμιοποιημένης οικονομικοκοινωνικής δομής και της ιδιοποίησης του υπερπροϊόντος που έχει εθνικό χαρακτήρα (Βukharin 1972: 74).
δ) Λένιν: η στατική ανάγνωση
Για την μπροσούρα που έγραψε ο Λένιν το 1916 με τίτλο Ο Ιμπεριαλισμός. Ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού, έχουν χυθεί τόνοι μελάνης δεδομένου ότι συγγραφέας της ήταν ο αρχηγός των μπολσεβίκων και ο ηγήτορας της ρώσικης επανάστασης. Ουσιαστικά τα έργα του Λένιν διαβάζονται σαν να είναι οι βασιλικοί οδοί για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος και όχι ως συγκεκριμένα κείμενα που γράφτηκαν κάτω από ορισμένες περιστάσεις με σαφείς και διαφορετικούς κάθε φορά στόχους. Αναμφίβολα και στα γραπτά του αρχηγού των μπολσεβίκων δεν υπάρχει μόνο ένας στατικός τρόπος ανάγνωσης και ερμηνείας αλλά και ένας δυναμικός που λαμβάνει υπόψη του τις προϋποθέσεις που προαναφέραμε. Σε κάθε περίπτωση μια διαφορετική ανάγνωση του Ιμπεριαλισμούοδηγεί και σε διαφορετικά συμπεράσματα.
Κατ’ αυτόν τρόπο, ξεκινώντας τη μελέτη της μπροσούρας αποφασισμένοι να μην ξεκόψουμε λέξη από το κείμενο, (στατική ανάγνωση), ελλοχεύει ο κίνδυνος να βρεθούμε αντιμέτωποι με πληθώρα αντιφάσεων και δυσεξήγητων σημείων. Έτσι υπάρχουν σημεία όπου υποστηρίζεται πως η ανάπτυξη του καπιταλισμού οφείλεται στην καταπίεση που άσκησε μια χούφτα «αναπτυγμένων» χωρών μέσω της αποικιακής καταπίεσης και του χρηματιστηριακού στραγγαλισμού της τεράστιας πλειοψηφίας του πληθυσμού της γης. Ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος ξεκινά από 2-3 χώρες (Αμερική, Αγγλία, Ιαπωνία) για το μοίρασμα της «λείας» (Λένιν 1976: 11). Σε άλλο μέρος γίνεται λόγος για τη δημιουργία των καρτέλ, η οποία οδηγεί και στη μετατροπή του καπιταλισμού σε ιμπεριαλισμό, δίνοντας την εντύπωση μιας παντοδυναμίας τους, αφού μοιράζονται μεταξύ τους τις αγορές, καθορίζουν τους όρους πώλησης και τις προθεσμίες πληρωμής, κανονίζουν την ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων, ορίζουν τις τιμές, κατανέμουν τα κέρδη στις διάφορες επιχειρήσεις κ.λπ. (Λένιν 1976: 26- 27). Στην πλήρη της ανάπτυξη, αυτή η διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα ένας πολύ μικρός αριθμός μονοπωλίων να υποτάσσει τις υπόλοιπες επιχειρήσεις αποκτώντας τη δυνατότητα, μέσω των χρηματιστηριακών πράξεων, «στην αρχή να ξέρουν με ακρίβεια την κατάσταση των διάφορων κεφαλαιοκρατών, ύστερα να τους ελέγχουν, να τους επηρεάζουν με την επέκταση ή τον περιορισμό, τη διευκόλυνση ή το δυσκόλεμα της πίστωσης, και τέλος να καθαρίζουν απόλυτα την τύχη τους, να καθορίζουν τα εισοδήματά τους, να τους στερούν το κεφάλαιο ή να τους δίνουν τη δυνατότητα να αυξάνουν το κεφάλαιό τους γρήγορα και σε τεράστιες διαστάσεις κ.λπ.» (Λένιν 1976: 43).
Τι αποδεικνύουν οι νέες αυτές εξελίξεις; Σύμφωνα με τον Λένιν, πως ο Μαρξ είχε δίκιο όταν υποστήριζε πως ο ελεύθερος ανταγωνισμός δημιουργεί τη συγκέντρωση της παραγωγής, η οποία σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξής της οδηγεί στο μονοπώλιο (Λένιν 1976: 24). Μετά το σχηματισμό των μονοπωλίων επέρχεται μια τεράστια ανάπτυξη στην κοινωνικοποίηση της παραγωγής (Λένιν 1976: 30). Η κοινωνικοποίηση αυτή ωθεί με τη σειρά της, παρά τη θέληση των καπιταλιστών, σε μια νέα κοινωνική εξέλιξη που θα σημαίνει τη μετάβαση από τον ελεύθερο συναγωνισμό στην πλήρη κοινωνικοποίηση (Λένιν 1976: 31). Προς το τέλος μάλιστα του κειμένου ο Λένιν γίνεται ακόμα πιο σαφής: Από τη στιγμή που η μεγάλη επιχείρηση γίνεται γιγάντια και επιτυγχάνεται η παραγωγή του προϊόντος, η μεταφορά του σε αποστάσεις που απέχουν μεταξύ τους χιλιάδες χιλιόμετρα, η διεύθυνση της κατεργασίας της ύλης σε όλα τα στάδια και η διανομή του σε εκατοντάδες εκατομμύρια καταναλωτές «τότε γίνεται ολοφάνερο πως έχουμε μπροστά μας μια κοινωνικοποίηση της παραγωγής (…) ότι οι σχέσεις της ατομικής οικονομίας και της ατομικής ιδιοκτησίας που δεν ανταποκρίνεται πια στο περιεχόμενο, που αναπόφευκτα δεν μπορεί παρά να σαπίσει, αν αναβληθεί τεχνητά ο παραμερισμός του, που μπορεί να παραμένει σε κατάσταση αποσύνθεσης ένα σχετικά μεγάλο διάστημα, (στη χειρότερη περίπτωση αν η θεραπεία του οπορτουνιστικού αποστήματος τραβήξει σε μάκρος), αλλά αναπόφευκτα όμως θα παραμεριστεί» (Λένιν 1976: 157).
……………………..
περ. Θέσεις, Τεύχος 74, περίοδος: Ιανουάριος – Μάρτιος 2001
ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΜΑΣ [1]
του Σπύρου Σακελλαρόπουλου
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=730&Itemid=29
[…] […]