Παρασκευή 3 Ιούνη στο Μουσείο Δροσίνη (Διομήδους Κυριακού & Αγ. Θεοδώρων, 7.00 μ.μ.) στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς, συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα θέμα που συνδέει τη μικρασιατική και ποντιακή προσφυγιά με τις σταλινικές διώξεις, που εθιμοτυπικά μας δίνουν κάθε χρόνο το θέμα για να κλείσουμε το πρώτο εξάμηνο του Σεμιναρίου. Καλεσμένοι είναι δύο εξαιρετικοί ερευνητές: ο Βασίλης Τσενκελίδης και ο Σωτήρης Γκουντουβάς.
Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει ως εξής:
Βλάσης ΑΓΤΖΙΔΗΣ: Εισαγωγή και παρουσίαση των εισηγητών. Η Μικρασιατική Καταστροφή προκάλεσε και ένα κύμα εξόδου προς την ΕΣΣΔ. Οι πληθυσμοί αυτοί για διάφορους λόγους παρέμειναν ή εγκλωβίστηκαν εκεί. Από το 1937 βίωσαν την αντιμειονοτική πολιτική του σταλινικού καθεστώτος.
Επίσης αρκετοί Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες στην Ελλάδα προσχώρησαν στην Αριστερά. Κάποιοι έφτασαν στις υψηλότερες θέσεις της κομματικής ηγεσίας. Όσοι από αυτούς κατέφυγαν ως πολιτικοί πρόσφυγες στην ΕΣΣΔ για να αποφύγουν τις αντικομμουνιστικές διώξεις στην Ελλάδα, θα πέσουν θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων την περίοδο 1937-38.
Βασίλης ΤΣΕΝΚΕΛΙΔΗΣ: Θα αναφερθεί στις διώξεις του 1937-1938, που ξεκίνησαν στις 11 Δεκεμβρίου 1937 ο λαϊκός κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ Νικολάι Γιεζόφ υπέγραφε το διάταγμα υπ’ αριθμ. 50215 που αφορούσε τους Έλληνες της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου ξεκίνησε η εφαρμογή του διατάγματος.
Η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η πιο αιματηρή από τις εθνικές επιχειρήσεις της περιόδου της Μεγάλης Τρομοκρατίας. Το 90% από τους περίπου 22.000 Έλληνες που φυλακίστηκαν από τις 15 Δεκεμβρίου του 1937 μέχρι τον Μάρτιο του 1938, εκτελέστηκαν.
Επίσης θα παρουσιαστούν οι εξορίες της δεκαετίας 1940 στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν και τη Σιβηρία.
Σωτήρης ΓΚΟΥΝΤΟΥΒΑΣ: Η εισήγηση αυτή ασχολείται με την τύχη στελεχών και μελών του ΚΚΕ με μικρασιατική καταγωγή που τα ίχνη τους χάθηκαν στη Σοβιετική Ένωση (Σ.Ε) στα τέλη της δεκαετίας του 1930-40.
Θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις των Ανδρόνικου Χαϊτά (Σιφναίος), Κώστα Ευτυχιάδη (Καρακόζοφ), Ιορδάνη Ιορδανίδη, Αβραάμ Δερβίσογλου (Βρεττός) και Γρηγόρη Γρηγοριάδη (Τράντας).
Όλα αυτά τα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ βρέθηκαν στη Σ.Ε τη δεκαετία 1930-40 για διάφορους λόγους και δραστηριοποιήθηκαν εκεί σε διάφορες κομματικές θέσεις, ή σπούδασαν στις σχολές της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Απέκτησαν την ιδιότητα του πολίτη της Σ.Ε και εγκαταστάθηκαν μονίμως, κάποιοι από αυτούς δημιουργώντας και οικογένειες. Στα τέλη του 1937 βρέθηκαν στο στόχαστρο της λεγόμενης «ελληνικής επιχείρησης της NKVD» και συνελήφθησαν ως ύποπτοι για κατασκοπεία.
Η κάθε μία περίπτωση έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, όλες όμως έχουν κοινό παρονομαστή την κατηγορία της κατασκοπείας εις βάρος της Σοβιετικής Ένωσης και την αντισοβιετική-τρομοκρατική δράση. Οι περιπτώσεις των Χαϊτά-Ευτυχιάδη που υπήρξαν κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ αλληλοσυμπλέκονται και εξετάζονται μαζί. Οι άλλες τρεις έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο Ιορδανίδης ήταν ένας διανοούμενος, μεσαίο στέλεχος του ΚΚΕ, που μεταβαίνει εθελοντικά στην Σ.Ε στην προσπάθεια μπολσεβικοποίησης της ελληνικής ομογένειας της νότιας Ρωσίας. Ο Δερβίσογλου με τροτσκιστικό παρελθόν δραπετεύει από τις φυλακές της Αίγινας και μεταβαίνει παράνομα στη Σ.Ε και ο Γρηγοριάδης δεκανέας της φρουράς των φυλακών Συγγρού διευκολύνει την απόδραση στελεχών του ΚΚΕ από τις φυλακές Συγγρού το 1931 και φεύγει παράνομα μαζί τους στη Σ.Ε.
Οι τέσσερις πρώτοι εκτελέστηκαν στη Σοβιετική Ένωση το 1938 κατά την περίοδο των σταλινικών εκκαθαρίσεων, ο πέμπτος γλύτωσε την εκτέλεση με φυλάκιση λίγων ετών, έγινε στη συνέχεια δάσκαλος και εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού στη Μόσχα.
Όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε μεγάλη συζήτηση γύρω από την τύχη αυτών των στελεχών που σε πολλές περιπτώσεις έφτασε στα όρια της μαύρης παραφιλολογίας. Ωστόσο, τα πλήρη στοιχεία για κάθε έναν από αυτούς βρέθηκαν στα αρχεία της Κα Γκε Μπε στη Μόσχα τα λίγα τελευταία χρόνια και οι υποθέσεις αυτές διερευνήθηκαν πλήρως.
Δέχτηκα πριν από λίγες μέρες αυτή την ερώτηση. Αυτό μου έδωσε την αφορμή να γράψω ένα μικρό κείμενο που απαντούσε στο ερώτημα.
Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;
Του Βλάση Αγτζίδη
Ένα από τα θέματα που συγκροτούσαν το Μικρασιατικό Ζήτημα ήταν αυτό του Πόντου. Η απόφαση των Νεότουρκων για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή αυτή άρχισε να εφαρμόζεται από το φθινόπωρο του 1916 με σκληρές διώξεις κατά του πληθυσμού. Ως αντίδραση στα σχέδια αυτά εμφανίστηκε μια αντίσταση με τη διαμόρφωση πολλών μικρών άτακτων ομάδων, που βαθμιαία οδήγησαν στη δημιουργία ενός ενός εντυπωσιακού κινήματος που θα αντιδράσει ένοπλα στις μεθοδεύσεις της εθνικιστικής εξουσίας. Το ποντιακό αντάρτικο στη βόρεια Μικρά Ασία συγκροτεί μια συγκλονιστική σελίδα αντίστασης ενός λαού απέναντι σε μια σκληρή απολυταρχική εξουσία και θυμίζει στους σύγχρονους μελετητές ότι η διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του εθνικού κράτους δεν ήταν ούτε αναίμακτη ούτε και ευθύγραμμη.
Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και την άνευ όρων παράδοση των Νεότουρκων, αναζωπυρώθηκαν οι ελπίδες των Ποντίων για την πολιτική τους χειραφέτηση. Όμως οι συσχετισμοί δυνάμεων στα συνέδρια Ειρήνης και η μειωμένη δυνατότητα της ελληνικής κυβερνήσεως να θέσει όρους, οδήγησαν στην παραγνώριση των αιτημάτων τους. Να σημειωθεί ότι η επικράτηση για δύο χρόνια της φιλογερμανικής ουδετερότητας που είχε επιβάλλει το Λαϊκό Κόμμα, είχε ως αποτέλεσμα την μείωση των ελληνικών απαιτήσεων μετά το τέλος του πολέμου. Ακόμα και η απόδοση της Σμύρνης στους Έλληνες υπήρξε αποτέλεσμα της αντίθεσης των Βρετανών και Γάλλων στην ιταλική προσπάθεια.
Στις 31 Ιουνίου 1919, ο Χρύσανθος, με υπόμνημά του προς το Βρετανό πρωθυπουργό, ζήτησε ενίσχυση του ποντιακού κινήματος. Πρότεινε τη διάθεση ποντιακών ταγμάτων, τα οποία μαζί με Αμερικανούς θα αναλάμβαναν να διατηρήσουν την τάξη στον Πόντο. Η γενικότερη όμως στάση των συμμάχων ήταν αρνητική. Το Νοέμβριο του 1919 ο συνταγματάρχης Δ. Καθενιώτης πρότεινε, ανεπιτυχώς, στο Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα να αποσταλεί στο Βατούμι το Τάγμα Ποντίων που είχε δημιουργηθεί στα πλαίσια του ελληνικού στρατού. Τον Ιανουάριο του 1920 επανέλαβε τις προτάσεις του στο Βρετανό Αρμοστή του Βατούμι για μια ελληνο-βρετανική επέμβαση κατά των Τούρκων εθνικιστών και των μπολσεβίκων. Ο Καθενιώτης πρότεινε την απόβαση στην Τραπεζούντα των ποντιακών ταγμάτων, που είχαν δημιουργηθεί στα πλαίσια του ελληνικού στρατού, ώστε να δημιουργηθεί μια μικρή ελεύθερη περιοχή όπου θα κατέφευγαν οι Έλληνες από τη Ρωσία που καταδιώκονταν από τους μπολσεβίκους. Επιπλέον, το απόσπασμα αυτό ενισχυμένο, θα μπορούσε να αναχωρήσει στο εσωτερικό γύρω από το Ερζιγκιάν, ώστε να εξασφαλίσει τα νώτα του αρμενικού στρατού από τους Τούρκους.
Η πρόταση αυτή συνάντησε την άρνηση της βρετανικής πλευράς. Την αρνητική απάντηση της βρετανικής κυβέρνησης στην πρόταση αυτή εισηγήθηκε ο Βρετανός αρμοστής στο Βατούμι Γουόρντροπ (Wardrop).
Μετά την απόβαση του Κεμάλ, στις 19 Μαΐου 1919 στη Σαμψούντα, το κλίμα άρχισε να γίνεται και πάλι βαρύ για τους Έλληνες. Οι συγκρούσεις πολλαπλασιάστηκαν. Ο Θ. Πετιμεζάς, εκπρόσωπος του ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, έγραφε στον Έλληνα αρμοστή στην Κωνσταντινούπολη ότι οι παλιννοστούντες στον Πόντο από τη Ρωσία κινδύνευαν άμεσα να σφαγιαστούν άοπλοι από τους φανατισμένους τουρκικούς πληθυσμούς, οι οποίοι διαρκώς εξοπλίζονταν από την τουρκική κυβέρνηση και είχαν καταστήσει απροσπέλαστη την ενδοχώρα.
Το αντάρτικο κίνημα εμφανιζόταν ως ο μόνος εγγυητής της ασφάλειας των ελληνικών πληθυσμών. Κύρια βάση στήριξής του παρέμειναν οι ελληνικές κοινότητες της Ρωσίας και του Καυκάσου. Οι Πόντιοι αντάρτες ζήτησαν επίσης ενίσχυση και από την Ελλάδα. Οι εκκλήσεις τους όμως για στρατιωτική βοήθεια έμειναν αναπάντητες από την ελληνική κυβέρνηση.
Απρίλιος του 1919 στην Τραπεζούντα. Από την δολοφονία του Μιχάλη Ζουντουρίδη από Τούρκους παρακρατικούς
Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τους Πόντιους στην διερεύνηση των πιθανοτήτων συμμαχίας με τα κινήματα της περιοχής. Ο Χρύσανθος, εκπροσωπώντας τις ποντιακές οργανώσεις, πήγε πρώτα στην Τιφλίδα για συνομιλίες με τους γεωργιανούς ηγέτες και κατόπιν στην αρμενική πρωτεύουσα Εριβάν. Εκεί, από τις 10 ως τις 16 Ιανουαρίου 1920, πήρε μέρος σε συνδιάσκεψη με την αρμενική κυβέρνηση. Η γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης ήταν να επιδιωχθεί πάση θυσία συμφωνία με τους Αρμενίους.
Τα δύο μέρη κατέληξαν σε συμφωνία, η οποία υπεγράφη από τον Αρμένιο πρωθυπουργό Χατισιάν και το μητροπολίτη Χρύσανθο. Προέβλεπε ελληνοαρμενική ομοσπονδία και ελληνική στρατιωτική βοήθεια προς την Αρμενία. Το στρατιωτικό σκέλος της συμφωνίας υπογράφτηκε από Αρμένιους αξιωματικούς και τον συνταγματάρχη Δ. Καθενιώτη. Η στρατιωτική αυτή συμφωνία προέβλεπε για τα ελληνικά στρατεύματα, που επρόκειτο να επιβιβαστούν στην Τραπεζούντα, την προώθησή τους ως το Ερζερούμ με στόχο την προστασία του ελληνικού στοιχείου. Παράλληλα ο αρμενικός στρατός θα υπεράσπιζε τα σύνορα του Καυκάσου.
Ήταν τόσο ευνοϊκό το κλίμα και τόσο ξεκάθαρη η πολιτική και στρατιωτική προοπτική εκείνη τη στιγμή -τουλάχιστον για την περίπτωση της Σμύρνης και της Ανατολικής Θράκης- ώστε Βρετανός πρωθυπουργός Λόιδ Τζόρτζ θα εκφραστεί ως εξής: «Τίποτα λιγότερο της προδοσίας από την ελληνική πλευρά ή ανικανότητας που ισοδυναμεί με προδοσία, δεν θα ήταν δυνατόν να καταστήσει τυς Τούρκους της Ανατολίας ικανούς να επιδράμουν στη Σμύρνη και να ρίξουν τους Έλληνες στη θάλασσα».
Η πρόταση για δημιουργία Ποντιακής Δημοκρατίας
Η ανάπτυξη του κεμαλικού κινήματος θα οδηγήσει τον Ελευθέριο Βενιζέλο σε σύνταξη ενός τολμηρού υπομνήματος προς τον Λόιδ Τζορτζ στις 5 Οκτωβρίου τα 1920, ώστε να ληφθούν από κοινού στρατιωτικά μέτρα. Επιπλέον ζητείται η οριστική εκδίωξη των Τούρκων από την Κωνσταντινούπολη και η δημιουργία ενός νέου κράτους στον Πόντο από τους Έλληνες γηγενείς, στο οποίο θα επέστρεφαν και όσοι είχαν εκδιωχθεί και εγκατασταθεί στη νότια Ρωσία. Ο Πόντος θα περιλάμβανε το βιλαέτι της Τραπεζούντας, εκτός του Σαντζακίου του Λαζιστάν, καθώς και τα αντίστοιχα της Σινώπης, της Αμάσειας, της Τοκάτης και του Καραχισάρ. Παράλληλα προετοιμάζονταν στην Αθήνα στρατιωτικά τμήματα από Πόντιους εθελοντές, προκειμένου να αποσταλούν στον Πόντο ως πρόπλασμα τοπικού ελληνικού στρατού.
Με το υπόμνημα αυτό ο Βενιζέλος μετακύλιε το βάρος εφαρμογής της Συνθήκης των Σεβρών από τους ελληνικούς ώμους στους Συμμάχους. Η πρόταση για αναθεώρηση της Συνθήκης εις βάρος των Τούρκων με τη δημιουργία δύο νέων κρατών, του Πόντου και της Κωσταντινούπολης αρχικά δημιούργησε αμηχανία στο βρετανικό επιτελείο. Ο Κων. Σβολόπουλος εκτιμά ότι: «μοιραία πλέον διαφαινόταν η πιθανότητα να υιοθετηθούν, κατά βάση, οι ριζοσπαστικές θέσεις του Ελευθερίου Βενιζέλου: αναθεώρηση συνομολογημένων διατάξεων της συνθήκης εις βάρος της Τουρκίας, συνέχιση και επέκταση των πολεμικών επιχειρήσεων.»
Ο αστάθμητος παράγοντας που άλλαξε εντελώς τις συνθήκες ήταν το αποτέλεσμα των εκλογών του Νοεμβρίου του 1920 και η επαναφορά των παλαιών φιλογερμανών στην εξουσία. Η ανερμάτιστη πολιτική των νέων ηγητόρων μετέτρεψε μια κοινή συμμαχική προσπάθεια για τη διαμόρφωση ενός μεταοθωμανικού κόσμου σε αποκλειστικά ελληνοτουρκικό πόλεμο. Το πρώτο θύμα της αλλαγής αυτής ήταν ο Πόντος, για τον οποίον δεν υπήρχε καμία απολύτως άποψη. Έδωσε την ευκαιρία στους Ιταλούςν και Γάλλους να αποστασιοποιηθούν των συμμαχικών υποχρεώσεων και να προσεγγίσουν τον Μουσταφά Κεμάλ. Παράλληλα άρχισαν την υπονόμευση της Συνθήκης των Σεβρών.
Η αρχή του οριστικού τέλους για τον Πόντο θα έρθει τον Φεβρουάριο του 1921 στη συνδιάσκεψη του Λονδίνου για την αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών. Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Δημήτριος Γούναρης αντιλαμβανόμενος με μεγάλη καθυστέρηση το τεράστιο πολιτικό αλλά και ανθρωπιστικό κόστος που θα είχε μια τέτοια αναθεώρηση, υποσχέθηκε την καταπολέμηση του κεμαλικού κινήματος με στρατιωτικά μέσα, στα οποία συμπεριλαμβανόταν και η αποστολή ελληνικού στρατού στον Πόντο. Φυσικά δεν υπήρχε κανένα σχέδιο για κάτι τέτοιο. Όμως η δημόσια ανακοίνωση των προθέσεων, η δημοσίευση αντίστοιχων σχεδίων για τον Πόντο στον αθηναϊκό Τύπο προκάλεσαν την αντίδραση των κεμαλικών. Φοβούμενη την υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου άρχισαν την δεύτερη φάση της μαζικής εκκαθάρισης του ελληνικού πληθυσμού με μαζικές εκτοπίσεις ενδότερα και την καταστροφή των ελληνικών χωριών.
Οπότε η απάντηση στο ερώτημα «Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;» είναι αρνητική. Η καταστροφή του υπήρξε απόρροια της ανικανότητας των μετανοεμβριανών κυβερνήσεων των Αθηνών να σταθμίσουν ρεαλιστικά τις συνθήκες. Αυτή η ανικανότητα θα οδηγήσει στη Μικρασιατική Καταστροφή, της οποίας το πρώτο τραγικό μέρος θα είναι ο Πόντος.
Ο χάρτης της διεκδικούμενης Δημοκρατίας του Πόντου τυπώθηκε τον Μάρτιο του 1918 στη Μασσαλία της Γαλλίας ως απόρροια των θέσεων του Α’ Παμπόντιου Συνεδρίου
Την Παρασκευή 7 Φεβρουαρίου, στις 19.00, παρουσιάζουμε στον «Πειραϊκό Σύνδεσμο» (Καραϊσκου 104, Πειραιάς) το νέο βιβλίο της Αντιγόνης Καμπέρου, που εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Ινφογνώμων». Το νέο αυτό βιβλίο της Αντ. Καμπέρου ήρθε να προστεθεί στη σειρά των λογοτεχνικών έργων που βασίζονται σε αληθινές ιστορίες από τον ελληνισμό της Ανατολής και από τη δεκαετία του ’90 διεκδικούν ένα σημαντικό χώρο στην εκδοτική δραστηριότητα του τόπου μας.
Ένα πολύ σημαντικό παραμύθι του Πόντου κυκλοφόρησε πρόσφατα (Δεκέμβριος 2019) από τις εκδόσεις Έρεισμα των Χανίων με τον τίτλο: «ΟΙ ΔΥΟ ΚΛΕΦΤΕΣ. Ένα παραμύθι του Πόντου» με την επιμέλεια του Χρήστου Μαχαιρίδη και την εξαιρετική εικονογράφηση της Κατερίνας Παϊσίου. Τη σύγχρονη απόδοση του παραμυθιού έκανε ο Ιεροκλής Σαββίδης.
Το παραμύθι αυτό διασώθηκε μέσα στους αιώνες και έφτασε έως τις μέρες μας από τον Δημήτριο Κωστικίδη (1910-1991) του Ευσταθίου και της Χαρίκλειας, το γένος Σαββίδη, από τη Γέμουρα, (την αρχαία Γημωρά), της Τραπεζούντας. Συνοπτικά ο μύθος που γύρω του πλέκεται το παραμύθι αναφέρεται σε μια σύζυγο με δύο άνδρες-κλέπτες, που όταν ο ένας φεύγει από την οικογενειακή εστία για να «εργαστεί» τον αντικαθιστά ο άλλος και τελικά επικρατεί ο πιο τυχερός και έξυπνος σύζυγος-κλέφτης.
Με πρωτοβουλία της Λένας Ζάχαρη και τις εύστοχες ερωτήσεις, προέκυψε μια συνέντευξη στο πολύ καλό ηλεκτρονικό περιοδική με τίτλο«Περί ου».Η συνέντευξη αναρτήθηκε στη στήλη «Προφίλ, ανφάς, τετ α τετ» που διατηρεί .
Τα θέματα της συνέντευξης αφορούσαν
–τα σοβιετικά κατά την περίοδο της εμφάνισης του νέου προσφυγικού κύματος των ομογενών με την κατάρρευση,
–τα μικρασιατικά και ποντιακά και τις ευθύνες της μεγάλης Μικρασιατικής Κατστροφής καθώς και
–κάποιες σύντομες εκτιμήσεις για τα σύγχρονα ζητήματα που άπτονται των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του συριακού δράματος
Λένη Ζάχαρη: Προφίλ, ανφάς, τετ α τετ – Συνέντευξη με τον Βλάση Αγτζίδη
«Κ’ εγώ πάντα σκεφτόμουν πώς τα πιο απλά λόγια/ πρέπει να φτάνουν. Όταν λέω τι γίνεται/ η καρδιά του καθενός πρέπει να σπαράζει./ Ότι είσαι χαμένος αν δεν αμυνθείς./ Αυτό πια πρέπει να το καταλάβεις.» (Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Κ’ εγώ πάντα σκεφτόμουν«, μετ. Π. Μάρκαρης)
Έτσι ξεκινάει η αυτο- παρουσίαση του Βλάση Αγτζίδη, διδάκτορος ιστορίας και μαθηματικού, στο blog του. Κι είναι πράγματι λόγια που ταιριάζουν σ’ έναν άνθρωπο που δεν αφήνει τη Μνήμη να ξεθωριάσει, σ’ έναν ιστορικό.
Βλάσης Αγτζίδης: «Είναι φάρσα να οικειοποιούνται τους Πόντιους
ακροδεξιοί και χρυσαυγίτες»
.
Να δημιουργηθούν τα δυο μεγάλα μουσεία για τον προσφυγικό ελληνισμό ζητά ο καθηγητής και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – ένα στη Θεσσαλονίκη, στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά και το δεύτερο στις προσφυγικές πολυκατοικίες στην Αθήνα. Ζητά, επίσης, να αναδειχθεί ως τόπος ιστορικής μνήμης τα «απολυμαντήρια της Αρετσούς», καθώς και το Μαkρονήσι. .
«Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία κυμαίνεται μεταξύ 700-800.000 ατόμων» δηλώνει με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Ποντίων ο καθηγητής – και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – Βλάσσης Αγτζίδης. Συνέχεια →
Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Historical Quest το νέο μου βιβλίο που στον υπότιτλό του γράφει: «Προσεγγίζοντας την ιστορία μέσα από τις θέσεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Δημήτρη Γληνού, του Ίωνα Δραγούμη, του Γεωργίου Σκληρού, του Αβραάμ Μπεναρόγια…«
Παρατίθεται στη συνέχεια ο πίνακας περιεχομένων:
Εισαγωγή
Όταν ο Γληνός ‘συνάντησε’ τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων
Ο Δημήτρης Γληνός
Η Λούξεμπουργκ για το εθνικό ζήτημα, το δικαίωμα απόσχισης και το Ανατολικό Ζήτημα
Η δομή της οθωμανικής κοινωνίας
Για το κίνημα των Νεότουρκων και το γερμανικό ιμπεριαλισμό
Οι θέσεις των Γληνού και Σκληρού
Η Λούξεμπουργκ για τη Ρωσική Επανάσταση
Λένιν VS Λούξεμπουργκ;
Δύο γραμμές για το Ανατολικό Ζήτημα
Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια : Το αντιπολεμικό –αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική ΚαταστροφήΣυνέχεια →
O Γιαννακός και η Μαρία Χατζηχριστοδούλου με την κόρη τους Ειρήνη στη Μαγνησία της Σμύρνης την εποχή της απελευθέρωσης
«Εκατό χρόνια από το 1919» ή
«Τι συνέβη στην οθωμανική Ανατολή κατά την περίοδο 1914-1923;»
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Toν Μάϊο του 1919 ξεκινά μια από τις πλέον σημαντικές περιόδους στη ιστορία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Εγγύς Ανατολής, των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του ελληνισμού. Ως εξέλιξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και ως προσπάθεια διαμόρφωσης του μεταπολεμικού γεωπολιτικού σκηνικού αποφασίστηκε ο μετασχηματισμός της Οθ. Αυτοκρατορίας σε έθνη-κράτη με βάση την ύπαρξη και τα συμφέροντα των ξεχωριστών εθνικών ομάδων. Επί της ουσίας οι μεταπολεμικές εξελίξεις ακολούθησαν, λόγω της αδήριτης πραγματικότητας, τις αναλύσεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ.
Την Παρασκευή 29 Μαρτίου στις 19.00, θα γίνουν τα εγκαίνια μιας έκθεσης ζωγραφικής του γνωστού εικαστικού Θωμά Τουρναβίτη με θέμα «Neopontus» στον «Χώρο Τέχνης Μελάνυθρος» (Ζάππα 4, Παγκράτι, πλάι στο Παναθηναϊκό Στάδιο).
.
Η σειρά αποτελείται από 13 έργα λάδι σε καμβά και 16 έργα λάδι σε χαρτί. Συνοδεύεται από τρίπτυχο κατάλογο. Εκεί θα είμαι και εγώ για να καταθέσω κάποια ιστορικά στοιχεία μετά από την ευγενική πρόσκληση του καλού φίλου Σταύρου Κιβωτίδη…
Ψάχνοντας ξεχασμένες γωνιές στο φωτογραφικό μου αρχείο βρήκα τη φωτογραφία ενός χαρακτικού για τον ΠΟΝΤΟ που είχε κάνει κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’80, μια καλή φίλη, η Αντωνία Τρομπούκη…
Ηταν μια εποχή που μόλις πρωτοβγήκαν οι νέες ερμηνείες για τις άγνωστες πλευρές της ποντιακής ιστορίας (που οδήγησαν στις αναγνωρίσεις των Γενοκτονιών στην επόμενη δεκαετία).
Και αυτό προκαλούσε μεγάλη συναισθηματική ένταση στον περίγυρό μας, που για πρώτη φορά γνώριζε εκείνη την τόσο τραγική και τεχνηέντως αποσιωπημένη ιστορία…
Στις 30 Οκτωβρίου του 1918 οι Νεότουρκοι –ηττημένοι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο- αναγκάστηκαν να υπογράψουν στο Μούδρο της Λήμνου την παράδοσή της στις συμμαχικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής η οθωμανική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να παραδώσει τα οχυρά των Στενών, να επιτρέψει την ελεύθερη διέλευση των πλοίων απ’ τα Δαρδανέλλια , να αφοπλιστεί πλήρως και να παραδώσει τον οπλισμό στους συμμάχους, οι οποίοι θα αναλάβουν να ελέγχουν και τις επικοινωνίες. Επίσης οι συμμαχικές δυνάμεις απόκτησαν το δικαίωμα άμεσης στρατιωτικής επέμβασης όταν κάπου διασαλευόταν η τάξη. Ως αποτέλεσμα της ανακωχής, ο αρχηγός του οθωμανικού στρατού Liman von Sanders παραιτήθηκε από τη θέση του και αναχώρησε άμεσα για τη Γερμανία….
Είχαν πολύ ενδιαφέρον οι συζητήσεις που έγιναν στο διαδίκτυο με αφορμή τον προπηλακισμό του Μπουτάρη από κάποιους ανεξέλεγκτους τύπους που «πήραν το νόμο στα χέρια τους». Το κύριο συμπέρασμα από τις συζητήσεις αυτές –όπου η πλειονότητα των συμμετεχόντων συμφωνούσε με την άσκηση βίας, δικαιολογούσε τον θύτη και ενοχοποιούσε το θύμα- είναι θλιβερό. [Και αφορά δυστυχώς και πολλούς διαδικτυακούς φίλους της ηλ-σελίδας μου.]
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι δεν έχει γίνει κατανοητή η ηθική και πολιτική βάση που στηρίζει μια δημοκρατική κοινωνία και την διαφοροποιεί από τις ολοκληρωτικές (φασιστικές ή σταλινικές).
Έγινε και φέτος το ετήσιο φεστιβάλ ποντιακών χορών από την ΠΟΕ. Φέτος έγινε στον Πειραιά κάπου κοντάστο περίφημο «γλυπτό» των 350.000 ευρώ [και υπό τις πιθανές ευλογίες του Noor_τάδε ]…
Οι εργασίες στον Πόντο τον Οκτώβριο. Από το μεσαιωνικό ποντιακό μηνολόγιο, Ο αγρότης εκτός από τον μανδύα φορά και κόκκινο φέσι με κοντή φούντα
Είναι γνωστά τα προβλήματα που υπάρχουν στον κάποτε ελπιδοφόρο αυτό χώρο, με την κυριαρχία μιας παράδοξης και ετερόδοξης ομάδας που πήγε τον χώρο δεκαετίες πίσω και τον εξαθλίωσε ιδεολογικά. Θαυμαστό παράδειγμα αποτελούν οι ομηρικοί καυγάδες για το φέσι που ξεκίνησαν από το 201ο και οδήγησαν στην κατάπτωση αυτή με την κυριαρχία ενός φαινομένου που αποκαλείται πλέον «παρχαριδισμός«.
Η σύγχρονη ηγεσία του κάποτε φιλόδοξου εγχειρήματος που έφερε το όνομα ΠΟΕ έχει πάρει με ευθύνη της διαζύγιο από τους ακαδημαϊκούς ιστορικούς του ποντιακού ελληνισμού και από τους σοβαρούς λαογράφους. Οπότε ο τομέας αυτός παρέμεινε κενός για να καλυφθεί από κάθε είδους ημιμαθείς. Απόδειξη αποτελεί η ντιρεκτίβα της Επιτροπής Πολιτισμού της Π.Ο.Ε. για την αποδεκτή ποντιακή φορεσιά: «Δεκτή γίνεται μόνο η ζίπκα με την κουκούλα, όποιαδήποτε άλλη φορεσιά δεν επιτρέπεται…. Απαγορεύεται το φέσι, το παπάχ και οτιδήποτε άλλο ως κάλυμμα κεφαλής, δεκτή γίνεται μόνον η κουκούλα.»Συνέχεια →
Ένα συνέδριο «μαϊμού», που εξευτελίζει τους Πόντιους
του Βλάση Αγτζίδη*
.
To Σ/Κ (5-6 Aυγούστου) η πλειονότητα του ΔΣ της ΠΟΕ -10 μέλη από τα 19 (γιατί τα υπόλοιπα 9 παραιτήθηκαν διαμαρτυρόμενα)- χρησιμοποιώντας ως όχημα ένα ξεπεσμένο όργανο τη ΔΙΣΥΠΕ οργανώνει μια μάζωξη που της έχει δώσει το βαρύγδουπο τίτλο «8ο Παγκόσμιο Συνέδριο του Ποντιακού Ελληνισμού».
.
Κανείς άλλος δεν συμμετέχει, πλην των οργανώσεων που ελέγχει η πλειονότητα. ΚΑΜΙΑ ομοσπονδία του εξωτερικού, ούτε από τη Δύση ούτε από την Ανατολή, θα πάρει μέρος. Συμμετέχουν όμως αυτοί οι εξ Αθηνών, που η ομάδα Παρχαρίδη κατηγορούσε για χρόνια αδίκως ως «λαμόγια».
Διάβασα με μεγάλη προσοχή το κείμενο του Κ. Χάρη, που αναρτήθηκε στη σελίδα του «Εύξεινου Πόντου». Χάρηκα πραγματικά που το συγγραφέα διακρίνει η εντιμότητα να υπογράφει -αυτός ο ίδιος- με την πραγματική του ιδιότητα ως: «Ο ανιστόρητος Κώστας Χάρης». Ανεξάρτητα πάντως από το γεγονός ότι ο συγγραφέας έχει τουλάχιστον αυτογνωσία, προκαλεί θλίψη ένα τέτοιο κείμενο που αναδεικνύειτον ξεπεσμό του σύγχρονου λόγου του ΚΚΕ. Δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα παραληρηματικό κείμενο, που το ύφος και τη δομή μπορείς να τα βρεις σε κείμενα οποιουδήποτε (ανιστόρητου και αμαθή) φανατικού, οποιασδήποτε θρησκείας.
Παρόλα αυτά, θα ήθελα να χαρίσω στον διαρκώς αυτοϋπονομευόμενο Κώστα Χάρη, τη βιογραφία ενός Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, του Πόντιου Ανδρόνικου Χαϊτά.
Μια ερμηνεία του ποντιακού δράματος προσπάθησε να δώσει Ο γ.γ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, στη διάρκεια του χαιρετισμού του στο 19ο Συναπάντημα της Νεολαίας των Ποντιακών Σωματείων, στην «Παναγία Σουμελά». Φαντάζομαι ότι το κείμενό του του το έγραψαν κάποιοι από την Επιτροπή Ιστορίας της Κ.Ε., γνωστότερος των οποίων είναι ο φίλτατος Αναστάσιος Γκίκας. Ο οποίος σ’ ένα βιβλίο που έγραψε κατά παραγγελία αφού αιτιολόγησε τις σταλινικές διώξεις (1937-1949) κατά των Ποντίων, αλλά και των άλλων μειονοτήτων, στο τέλος -αναφερόμενος στο Ποντιακό Ζήτημα- έγραψε με σαφήνεια ότι οι Πόντιοι με το κίνημα για την πολιτική τους χειραφέτηση, πρακτόρευαν ιμπεριαλιστικά συμφέροντα εις βάρος της Τουρκίας, η οποία αντιστάθηκε με το «εθνικοαπελευθερωτικό» κεμαλικό κίνημα. Με δύο λόγια, ο Γκίκας υποστήριξε ότι στην Ποντιακή Τραγωδία ο (ακροδεξιός, ρατσιστής, παρακρατικός δολοφόνος) Τοπάλ Οσμάν ήταν το θετικό στοιχείο και οι Πόντιοι (αντάρτες αλλά και άμαχοι) το αρνητικό. Οπότε δικαίως και νίκησαν οι κεμαλικοί…
Παραλλαγή σε λάιτ αυτής της βασικής προσέγγισης της ηγεσίας του ΚΚΕ, υποστήριξε ο Κουτσούμπας στην Παναγία Σουμελά (ρίχνοντας ένα μεγαλύτερο βάρος αυτή τη φορά στην «τουρκική αστική τάξη»).
Βέβαια είναι χαριτωμένη η προσπάθεια των νεοσταλινικών θεωρητικών του ΚΚΕ να βολέψουν εκείνη την περίοδο σε ένα ιδεολόγημα που πρωτίστως δεν έχει καμιά απολύτως σχέση με την μαρξιστική ανάλυση της ταξικής σύγκρουσης.
Tην Κυριακή θα διανεμηθεί με την εφημ. το ‘Έθνος» ένα βιβλίο (τσέπης θα το χαρακτήριζα) με τίτλο «Πόντος: Ένα ανοιχτό ζήτημα» το οποίο εκδόθηκε το 1996 από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις…
Παρότι είναι γραμμένο πριν από 20 και πλέον χρόνια παρουσιάζει τους βασικούς άξονες του ποντιακού ζητήματος, τόσο στο παρελθόν όσο και στις μέρες μας. Βέβαια, από τότε η έρευνα έχει προχωρήσει πολύ. Για παράδειγμα: σήμερα έχουν ξεκαθαρίσει πλήρως τα ζητήματα των αριθμών (πληθυσμών και θυμάτων), που τότε ήταν ακόμα ασαφή και βασίζονταν σε παλιές εκτιμήσεις, όπως και του αντικειμενικού ιστορικού πλαισίου του μικρασιατικού ζητήματος, εντός του οποίου εκφράστηκε το ποντιακό ζήτημα….
Το βιβλίο αυτό βασίστηκε πάνω στην εισήγηση που είχα κάνει στο μεγάλο συνέδριο που διοργάνωσε το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών (ΚΜΣ) στην Αθήνα το 1992, με αφορμή τα 70 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Συνέχεια →
Mε αφορμή μια πρόσφατη δήλωση του Ερντογάν, όπου μεταξύ άλλων τα εδάφη της Ελλάδας τα ανάφερε ως «εδάφη γκιαούρηδων«, ας θυμηθούμε ένα παλιό άρθρο του Vahit Tursun. Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι μια από τις καταγωγές του Ερντογάν είναι ρωμαίικη και ότι ουδεμία φυλετική προέλευση έχει από τις τουρκικές εθνοτικές ομάδες. Αυτή ακριβώς είναι και η εξήγηση της ακραίας ισλαμικής του καθήλωσης. Το Ισλάμ για τον Ερντογάν λειτουργεί ως ένα σημείο αναπλήρωσης της ταυτότητας. Μιας ανάγκης για αναπλήρωση που προκύπτει από τη γνώση της δικιάς του εθνοτικής προέλευσης.
Την Κυριακή 19-3-2017 παρουσιάζουμε στη Νέα Σμύρνη την εξαιρετική έκδοση του Νίκου Γεωργιάδη (του Κιόλαλη): «Οι μύθοι του Αισώπου στην ποντιακή διάλεκτο»..
Η ΠΟΕ (Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδας) είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη ομοσπονδία του ελλαδικού ποντιακού ελληνισμού. Ιδρύθηκε το έτος 2004 ως αποτέλεσμα μιας δυσανεξίας που χαρακτήριζε τότε το χώρο της Βόρειας Ελλάδας (ΠΟΠΣ, ΟΠΣΒΕ, Παλιννοστούντες, πλήθος διαφωνούντων). Στο χώρο της Αθήνας η κατάσταση ήταν διαφορετική. Υπήρχε μια εξαιρετικά σημαντική ομοσπονδία με πλούσια δράση και σύγχρονη αντίληψη των πραγμάτων η ΟΠΣΝΕ (Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων Ν. Ελλάδας). Όμως το κλίμα εκείνης της εποχής και η ψευδαίσθηση ότι θα μπορούσε να διαμορφωθεί μια ενιαία πανελλαδική ομοσπονδία επηρέασε κάποια λίγα και σοβαρά στελέχη της Αθήνας, τα οποία πίεσαν το Δ.Σ. της ΟΠΣΝΕ για να δεχτεί την αυτοδιάλυση και την ένταξη στο νέο σχήμα.
Δύο παρουσιάσεις του νέου βιβλίου του Ομέρ Ασάν, που μεταφράστηκε στα ελληνικά, θα γίνουν στην Αθήνα:
1. 15-9-2016, Μεταμόρφωση Αττικής, 8.00 μ.μ.
.
Με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Omer Asan στα ελληνικά, ο Σύλλογος Ποντίων Μεταμόρφωσης «Εύξεινος Πόντος» παρουσιάζει το βιβλίο του Ομέρ Ασάν «Η Κεμεντζέ του Νίκου»
.
Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2016 στις 20:00′ στα γραφεία του Συλλόγου (Βάρναλη 12, Μεταμόρφωση).
.
2. 16-9-2016 19.30, ΠΟΛΙΣ Art Cafe ( Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα)
.
Η κεντρική παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου, 2016, ώρα 19:30 στο ΠΟΛΙΣ Art Cafe ( Πεσμαζόγλου 5, Αθήνα).
Με αφορμή την επέτειο της 19ης Μαϊου έγινε ένα αφιέρωμα στις φιλόξενες σελίδες της Καθημερινής (στις 22.05.2016). Το αφιέρωμα, εκτός από ένα σύντομο ιστορικό για την επέτειο, συμπεριλάμβανε ένα Χρονολόγιο των γεγονότων και ένα αφιέρωμα στο ιστορικό συνέδριο για το Ποντιακό Ζήτημα που έγινε στην Άγκυρα τον περασμένο Απρίλη.
Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ*
Ελληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι της Συρίας το 1923. Πολλοί από όσους επιβίωσαν των μαζικών βίαιων μετακινήσεων του πληθυσμού του Πόντου κατέληξαν στην υπό γαλλικό έλεγχο Συρία (Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου).
Το 1994 η Βουλή των Ελλήνων έλαβε ομοφώνως την απόφαση να ορίσει τη 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στον μικρασιατικό Πόντο.
Ελληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι της Συρίας το 1923 (Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, εντοπίστηκε από τον δημοσιογράφο των «Irish Times» Μακόν Ουλάντ).
Μία από τις πλέον άγνωστες πλευρές της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι το πέρασμα των Ελλήνων προσφύγων από τη Συρία, η παραμονή τους εκεί και η επιβίωσή τους χάρις στη βοήθεια που τους παρείχε ο ντόπιος πληθυσμός.
Η δική μου συμβολή στο συνέδριο αφορά στην παρουσίαση του φαινομένου της εγκατάστασης Ελλήνων στην περιοχή και τις πολύ ενδιαφέρουσες φάσεις της συνεχούς ιστορίας τους έως και τις αρχές του 20ου αιώνα. Η πρώτη αυτή συνεδρία είναι η εξής:
Στο εισαγωγικό σημείωμα για το συνέδριο διαβάζουμε: Συνέχεια →
Σε μια Ελλάδα της αμνημοσύνης, όπου ολόκληρες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας παραμένουν είτε άγραφες είτε στο περιθώριο της επίσημης αφήγησης (δεξιών τε και αριστερών), κάποιοι κρατούν αναμμένο το κεράκι της Μνήμης….
Αυτή η εικόνα -λίγο ρομαντική είναι αλήθεια για ένα θετικό επιστήμονα- μου ήρθε αυτόματα στο νου όταν είδα την ανάρτηση που ακολουθεί.
Δύο εγγόνια των θυμάτων των σταλινικών διώξεων, ο μαθηματικός Γιάννης Απλακίδης και ο καλός ερευνητής Βιτάλης Καϊσίδης, συγκόλλησαν τα κομμάτια ενός ποντιακού θρήνου για τις διώξεις του 1937-’38 και του έδωσαν και πάλι υπόσταση. Την ιστορία του παππού-Απλακίδη την είχα παρουσιάσει αρκετά χρόνια πριν στο κείμενο «Για τις σταλινικές διώξεις… και μια Μαρτυρία«, που είχε δημοσιευτεί στην εφημ. Εύξεινος Πόντος. [Το σύνολο των δημοσιεύσεών μου στο μπλογκ για το θέμα αυτό μπορείτε να το δείτε πατώντας ΕΔΩ]
Ακούστε και διαβάστε (την ιστορία αλλά και τους στίχους του θρήνου που είναι μετεγγραμμένοι και στη δημοτική γλώσσα):
Ένα από τα αγαπημένα (ήπια) ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι το Rome Total War… Ουσιαστικά αναφέρεται στον πόλεμο των κυρίαρχων Ρωμαίων κατά διαφόρων λαών. Υπάρχει μια ομάδα ελληνικών λαών όπως, Πόντιοι, Έλληνες στις πόλεις κράτη, νοτιοϊταλικές πόλεις και Καππαδόκες και διάφοροι άλλοι όπως, Γαλάτες, Βρετανοί, Ισπανοί κ.λπ. Και ο χρήστης μπορεί να ορίσει τους εχθρούς και τους φίλους και να διεκδικησει τη νίκη
Ο μικρός Ανδρέας, κλασικός νέος αθηναιόπαις, μυήθηκε από τα ξαδελφάκια του στη γοητεία του ηλεκτρονικού παιχνιδιού κατά τη διάρκεια μιας ανόδου στο Κιλκίς (όπου εγκαταβιούν οι παππούδες του).
Μεγαλώνοντας σ’ ένα τυπικό μετανεωτερικό κοινωνικό περιβάλλον, αποφάσισε να παίξει με τους Πόντιους κόντρα στους Ρωμαίους. Ρίσκο είχε η προσπάθεια… αλλά άμα το θελήσει ένας μικρός άντε να του βγάλεις την ιδέα απ’ το κεφάλι! Συνέχεια →
20-12-2015: Η τελευταία εκδήλωση της χρονιάς αυτής κλείνει την α’ φάση μιας εξαιρετικής προσπάθειας του Εκπολιτιστικού Συλλόγου για τη δημιουργία ενός αρχείου προφορικής ιστορίας στον Καρέα της Αττικής…
Οι πρόσφυγες του Καρέα προέρχονται α) από τον παροικιακό ελληνισμό της Ρουμανίας που ήρθαν στην Ελλάδα από το 1947 – αρχές του 50, β) από Έλληνες – Πόντιους- από τη Σοβιετική Ένωση του 1956 (ένα άλλο τμήμα αυτού του κύματος μετακίνησης εγκαταστάθηκε στη Νέα Βίγλα Άρτας), γ) Πόντιοι πρόσφυγες του ’39 από την ΕΣΣΔ, που κατοικούσαν στην Καλλιθέα Αττικής και μετακινήθηκαν στον Καρέα και δ) Αρμένιοι πρόσφυγες του ’22, που κατοικούσαν έως τότε στο Δουργούτι (Νέος Κόσμος)…. Συνέχεια →
Τα γεγονότα που συνέβησαν κατά την περίοδο της κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της διαδικασίας μετασχηματισμού της (1908-1923) προκαλούσαν πάντα μια αμφιθυμία. Η συνειδητή άρνηση και η επιλεγμένη σιωπή καθόρισαν τις προτεραιότητες της ιστορικής επιστήμης, ακόμα και της τέχνης. Ο ελληνισμός της Ανατολής και η καταστροφή του δεν αποτέλεσαν μέρος των νεοελληνικών επιστημονικών προτεραιοτήτων.
Το βιβλίο αυτό εκφράζει την ανάγκη να παρουσιαστεί η διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του έθνους-κράτους και να αποσαφηνιστούν αδιερεύνητα στοιχεία της ιστορίας όπως είναι – μεταξύ άλλων – οι λόγοι που το μιλιταριστικό κίνημα των Νεότουρκων αποφάσισε και πραγματοποίησε τη Γενοκτονία των μη μουσουλμανικών πληθυσμών, καθώς και οι ευθύνες του ελληνικού πολιτικού συστήματος και των μεγάλων δυνάμεων της εποχής για την ελληνική ήττα.
Διάφορες συνετεύξεις δημοσιεύτηκαν σε εντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα.
Στο
δημοσιεύτηκε ως εξής, υπό τον τίτλο:
Γενοκτονία ή Εθνοκάθαρση; 9 ερωτήσεις …..
Γενοκτονία ή εθνοκάθαρση; Τα τελευταία 24ωρα στα… μαρμαρένια αλώνια των δηλώσεων του Νίκου Φίλη κονταροχτυπιούνται διεθνολόγοι, νομικοί, ιστορικοί. Ένα από τα επιχειρήματα των υπερασπιστών των απόψεων του υπουργού (και όχι κατ’ ανάγκη του ίδιου) λέει ότι τα όρια ανάμεσα στις δύο έννοιες είναι συγκεχυμένα. Άλλοι αναρωτιούνται αν οι Πόντιοι αποτελούν διακριτή εθνοτική ομάδα, ώστε να εμπίπτουν στην κατηγορία της «γενοκτονίας», ενώ πολλοί αμφισβητούν και το οργανωμένο σχέδιο εξόντωσής τους.
Ένας από τους ιστορικούς που έχουν ασχοληθεί με αυτό που αποκαλείται «προσφυγική ιστοριογραφία» είναι ο διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ, Βλάσης Αγτζίδης. Αν και δηλώνει ότι το μεγαλύτερο ζήτημα με τις απόψεις Φίλη είναι ότι τις διατύπωσε όντας υπουργός, παραδέχεται ότι πρόκειται για ένα ιστορικό πεδίο-ταμπού για το οποίο η κοινότητα των νεοελλήνων ιστορικών δεν έχει πάρει θέση. Εξηγεί δε ότι «δεν έγινε Γενοκτονία κατά των Ποντίων, έγινε Γενοκτονία κατά των Ελλήνων της Ανατολής», και συνεπώς το ζήτημα πρέπει να εξεταστεί υπό ένα γενικό πλαίσιο.
Ο Βλάσης Αγτζίδης στην παρουσίαση του βιβλίου για την «Άννα Φρανκ των Ποντίων, Σάνο Χάλο», όπως είπε
Το Σάββατο 24/10/15 ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσόβουνου, το δημ. διαμέρισμα και ο Δήμος Εορδαίας διοργανώνουν ομιλία-συζήτηση για το Ολοκαύτωμα που πραγματοποίησαν οι Γερμανοί Ναζί το ’41 (και επανέλαβαν το ’44). Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο «Σπίτι Παιδιού» Μεσόβουνου, ώρα 6.30 μ.μ
Το άρθρο που ακολουθεί αναφέρεται στο γεγονός, αλλά και στη συγκρότηση της προσφυγικής κοινότητας μετά το ’22:
Το Μεσόβουνο της Κοζάνης, Εορδαία, ήταν ένα χωριό Ποντίων προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής που υπέστη με ιδιαίτερη μανία τη βία των Ναζί κατακτητών κατά την περίοδο της Κατοχής. Το πρώτο Ολοκαύτωμα του Μεσόβουνου έγινε στις 23 Οκτωβρίου 1941. Το χωριό πυρπολήθηκε και εκτελέστηκαν 142 άτομα (σύμφωνα με τις γερμανικές πηγές), ενώ οι κάτοικοι ανεβάζουν τον αριθμό σε 165. Το δεύτερο Ολοκαύτωμα έγινε στις 24 Απριλίου 1944. Το χωριό θρήνησε και πάλι 150 θύματα και την εκ νέου πυρπόληση των κατοικιών που είχαν ξαναχτίσει οι κάτοικοι μετά την επιστροφή τους στο πυρπολημένο χωριό το 1942.
Περιπλανώμενος στη θάλασσα του διαδικτύου βρέθηκα σε μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. Βρήκα αναρτημένη μια μαθητική εργασία για τον ελληνισμό της Ρωσίας και της πρώην ΕΣΣΔ, που είχα βοηθήσει να πραγματοποιηθεί. Η εργασία αυτή είχε παρουσιαστεί με ιδιαίτερη επιτυχία πριν από 3 χρόνια στο 2ο Γυμνάσιο των Γλυκών Νερών Αττικής και είχε παρουσιαστεί στο Deree College της Αθήνας.
Όπως δηλώνεται στο τέλος της εργασίας: «Η παρουσίαση αυτή έγινε από τoν μαθητή: Κυρτόπουλο Νικόλαο της Β ΄Τάξης του 2 ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ στα πλαίσια του προγράμματος : «Οι Έλληνες του Πόντου » υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Πληροφορικής Μιράντας Παυλίδου και με την ευγενική συμπαράσταση του κυρίου: Αγτζίδη Βλάση Τον ευχαριστούμε θερμά…«
Οι πρόσφατες εκλογές στην Τουρκία υπήρξαν ιδιαιτέρως σημαντικές για τις εξελίξεις στη μεγάλη αυτή χώρα. Για πρώτη φορά σ’ ένα εθνικιστικό κράτος -που δημιουργήθηκε με τις Γενοκτονίες της περιόδου 1914-1923 και η πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου έγινε με τη βίαιη μεταφορά πλούτου από τις ομάδες του πληθυσμού που εξοντώθηκαν (Έλληνες της Ανατολής, Αρμένιοι, Ασσυροχαλδαίοι)– ένα κόμμα που εκφράζει την άλλη Τουρκία μπαίνει στη Βουλή και γίνεται ένας ιδιάζων ρυθμιστής της πολιτικής κατάστασης…
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα μια αναδημοσίευση ενός παλιού μου κειμένου στην «Καθημερινή» (Κυριακή 3 Ιουνίου 2001), που ξεκινά με μια πολύ σημαντική μαρτυρία του του Στάθη Χριστοφορίδη για τη σφαγή των Αρμενίων του Πόντου από τους Νεότουρκους το 1915. Αναδημοσιεύω το άρθρο στη συνέχεια. Η πρόσφατη ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων από το Βατικανό και η αναφορά στο δράμα των Ελλήνων της Ανατολής και των Ασσυροχαλδαίων κάνει επίκαιρη κάθε αναφορά στο μεγάλο αυτό ιστορικό ζήτημα ..
Η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο
Ακόμη και οι σύμμαχοι των Τούρκων επιβεβαιώνουν τις συγκλονιστικές μαρτυρίες όσων επέζησαν από τους διωγμούς του 1916-18
Του Βλάση Αγτζίδη*
Το 1914 ξεκίνησαν οι μεγάλες διώξεις κατά των Ελλήνων της Ιωνίας και της Ανατολικής Θράκης. Το 1915 έγινε η γενοκτονία των Αρμενίων με ενάμισι εκατομμύριο νεκρούς, ενώ το 1916 άρχισε η γενοκτονία των Ελλήνων στον Πόντο.Συνέχεια →
Ένα από τα πλέον μαρτυρικά χωριά της Ελλάδας κατά την περίοδο της Κατοχής ήταν το Μεσόβουνο Κοζάνης. Αυτό ήταν και το αντικείμενο του αφιερώματος στις Σελίδες Ιστορίας στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, (19 Οκτωβρίου 2014). Συνεργάτης στο αφιέρωμα ήταν και η ιστορικός Ζέτα Παπανδρέου που αναλύει το φαινόμενο των μαζικών αντιποίνων των Ναζί….
ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΟΥ ΥΠΕΣΤΗ 2 ΦΟΡΕΣ ΤΗ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗ ΘΗΡΙΩΔΙΑ ΜΕΣΟΒΟΥΝΟ:
Παραγνωρισμένα ολοκαυτώματα
Το Μεσόβουνο ήταν μεταξύ των πρώτων χωριών της Ελλάδας που πήραν τα όπλα κατά των κατακτητών. Την πρωτοβουλία για οργάνωση της αντίστασης είχαν πέντε Μεσοβουνιώτες κομμουνιστές, που είχαν δραπετεύσει από τους τόπους της εξορίας τους
Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
Ένα από τα πλέον φρικιαστικά εγκλήματα των ναζί κατά την περίοδο της Κατοχής ήταν το διπλό Ολοκαύτωμα στο Μεσόβουνο της Κοζάνης, ένα χωριό 1.171 κατοίκων, που δημιούργησαν Πόντιοι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Η ιστορία του χωριού αυτού είναι εντελώς παραγνωρισμένη από την επίσημη ιστοριογραφία, οι οποία, όπως φαίνεται, διαμορφώθηκε από τους νικητές του Εμφυλίου με τη χρήση μεροληπτικών και ιδεολογικών κριτηρίων.
Το μνημείο πεσόντων της περιοχής. Ανάμεσά τους και σοβιετικοί στρατιώτες
Η κοινότητα των Νεοελλήνων ιστορικών είναι σήμερα φτωχότερη. Ο βυζαντινολόγος Πολυχρόνης Ενεπεκίδης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών. Εκτός όμως από τα βυζαντινά, σημαντική είναι η παρακαταθήκη που άφησε για θέματα της σύγχρονης ιστορίας. Η γνώση της ερευνητικής του εργασίας για το Διχασμό, αλλά και τη γερμανική Kατοχή και το Ολοκαύτωμα, είναι βασική για όσους ασχολούνται με τα επί μέρους αυτά θέματα.
Ημερίδα με τίτλο: «1914-2014 ,Εκατό χρόνια από την έναρξη των διωγμών που οδήγησαν στη Γενοκτονία των Ελλήνων της Ανατολής», οργανώνεται από την αρχαιότερη ομοσπονδία των προσφύγων του ’22, την ΟΠΣΕ (Ομοσπoνδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας).
Η Ημερίδα θα έχει δύο μέρη και θα γίνει υπό την αιγίδα της Περιφερειάρχου Αττικής Ρένας Δούρου, το Σάββατο 13 Σεπτεμβρίου ώρα 11:00 π.μ., Ξενοδοχείο Τιτάνια, Πανεπιστημίου 52.
11:30-13:00 Α Μέρος
Στρογγυλό τραπέζι με θέμα: «Γενοκτονία 1914-2014 Από την Πολυεθνική Αυτοκρατορία στο Εθνος Κράτος».
Συντονίζει ο Δημοσιογράφος Σεραφείμ Φυντανίδης.
• Το ιστορικό πλαίσιο της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής, Βλάσης Αγτζίδης, ιστορικός
• Οι περιπέτειες και οι μετακυλίσεις της μνήμης στους πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, Ιριδα Τζαχίλη, ιστορικός
• Η αναγκαιότητα τηςδιεθνούς αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Βασίλης Μεϊχανετσίδης, ιστορικός, μέλος της Διεθνούς Ενωσης Ακαδημαϊκών για τη μελέτη των Γενοκτονιών (IAGS)
To θέμα της χρήσης θρησκευτικών στοιχείων στον πόλεμο του τουρκικού εθνικισμού κατά των Ελλήνων και των Αρμενίων, αλλά και της προσωπικής ευθύνης του Μουσταφά Κεμάλ πασά (που έλαβε το προσωνύμιο Ατατούρκ, ήτοι γεννήτωρ των Τούρκων), είναι το θέμα των Σελίδων Ιστορίας στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», της 31ης Αυγούστου 2014
Ατατούρκ: Ο τζιχαντιστής που κατέστρεψε τη Σμύρνη
.
Του Βλάση Αγτζίδη (*) .
«…Πήγαμε λίγο πιο έξω, φρίκη! Βρεθήκαμε σε μια χαβούζα (σ.τ.σ. μεγάλο ανοιχτό λάκο). Γύρω γύρω, στα χείλια της χαβούζας σπαρταρούσαν κορμιά, και μέσα η χαβούζα ήταν γεμάτη κεφάλια. Έπαιρναν όποιον έπιαναν, τον πήγαιναν στην άκρια της χαβούζας, έκοβαν το κεφάλι και το έριχναν μέσα στην χαβούζα και τα κορμιά τα άφηναν να σπαρταρούν γύρω γύρω. Ήταν φοβερό. Όσοι το είδαν τρελάθηκαν. Το τρελοκομείο γέμισε από τρελούς σαν ήρθαμε. Εκεί σ’ αυτό το μέρος χάσαμε και τον πατέρα μου….»
(Μαρτυρία Ελένης Καραντώνη για τη σφαγή της Σμύρνης -από το δίτομο “Έξοδος“ του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών)
Ο Ατατούρκ ατενίζει τη λεία του.
Ένα χολιγουντιανής έμπνευσης και κατασκευής γλυπτό με το πρόσωπο του Μουσταφά Κεμάλ έχει στηθεί πάνω από τη σύγχρονη Σμύρνη
22 χρόνια μετά επανακυκλοφορεί με την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (16-3-2014) το βιβλίο με τίτλο: «Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι συνέπειες για τον ελληνισμό«(1992). Η ουκρανική κρίση και το δημοψήφισμα της Κριμαίας το έκαναν και πάλι επίκαιρο. Να σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό δεν κυκλοφορεί στην αγορά.
Γράφτηκε τους τελευταίους μήνες της ΕΣΣΔ (φθινόπωρο του ’91) και εκδόθηκε μετά την κατάρρευση (Φεβρουάριος ’92) σε μια προσπάθεια ενημέρωσης της ελληνικής κοινής γνώμης, αλλά και των αρμοδίων που διαμόρφωναν την εξωτερική πολιτική, για τις κοσμογονικές αλλαγές που συνέβαιναν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Το βιβλίο αυτό ανήκει στην εποχή που το γέννησε και με μια έννοια αποτελεί -εκτός από πηγή πληροφόρησης για τις εστίες της έντασης- και ντοκουμέντο των δεδομένων αντιλήψεων που υπήρχαν εκείνη την εποχή.
.
Στο βιβλίο αυτό, γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής των συνθηκών που γέννησαν τους σκληρούς πολέμους, αρχικά στον Καύκασο. Περιγράφονται από τότε αυτά που -άλλα σύντομα και άλλα πολύ αργότερα- ακολούθησαν και συμβαίνουν έως σήμερα.
Τα γεγονότα στην Κριμαία και στην Ουκρανία δεν θα τελειώσουν εύκολα και οι μετασοβιετικές ωδίνες θα συνεχίσουν να απασχολούν τόσο τον υπόλοιπο πλανήτη, όσο και τους Έλληνες που η μοίρα τους τοποθέτησε σ’ εκείνα τα εδάφη...
Mε αφορμή την πραγματοποίηση των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι της Νότιας Ρωσίας, δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή«( 16.02.2014) ένα κείμενό μου για την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία του ελληνισμού στην περιοχή αυτή…
————————————————————————————————
Ελληνικό χωριό η βάση των Αγώνων του Σότσι
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ*
Οι Χειμερινοί Oλυμπιακοί Aγώνες γίνονται στο Σότσι της Νότιας Ρωσίας, δηλαδή σε μια περιοχή όπου η ελληνική παρουσία είναι έντονη. Ειδικά το χωριό Κράσναγια Πολιάνα (Κόκκινο Ξέφωτο), όπου δημιουργήθηκε το χιονοδρομικό κέντρο και θα αποτελεί τη βάση των Αγώνων, ιδρύθηκε από Ελληνες του μικρασιατικού Πόντου στα τέλη του 19ου αιώνα και υπήρξε για μεγάλη περίοδο ένα αμιγώς ελληνικό χωριό.
Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες που γίνονται ανέδειξαν για άλλη μια φορά το γεγονός της ύπαρξης μιας σημαντικής ελληνικής διασποράς στα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Μιας διασποράς που διεκδικεί την εντοπιότητα και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν: «Οταν μιλούν για τους γηγενείς της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, θεωρούμε ανήθικο να ξεχνούν ολότελα τον ελληνικό πληθυσμό» (Ι. Παρασκευόπουλος, εκπρόσωπος των εκτοπισμένων στο Καζαχστάν. Συνέδριο Γελεντζίκ, Μάρτης ’91).
Μαθητές του σχολείου της Κράσναγια Πολιάνα, όπου διδάσκεται και η ελληνική γλώσσα
Το αφιέρωμα Ιστορίας της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας»(12 Ιανουαρίου 2014) είχε ως αντικείμενο την επιβίωση ενός παραδοσιακού πολιτισμού σε συνθήκες βίαιου εκπατρισμού. Το θέμα αυτό σχετίζεται αφενός με την γενική αντίληψη που διακατέχει την κοινωνία για τον λαϊκό πολιτισμό και αφετέρου με τις ιδιαίτερες συνθήκες που καλείται να αντιμετωπίσει ο πολιτισμός ενός πληθυσμού σε συνθήκες εκδίωξης και προσφυγιάς. Στο αφιέρωμα συμμετείχε ο ερευνητής, χοροδιδάσκαλος Νίκος Ζουρνατζίδης.
Ο ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ -ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΗ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ- ΠΑΡ’ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ, ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Ένα από τα ζητήματα που καλείται να μελετήσει η κοινωνιολογία και η λαογραφία μαζί, είναι η δυνατότητα και οι τρόποι επιβίωσης ενός παραδοσιακού πολιτισμού σε συνθήκες βίαιου εκπατρισμού. Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί η σύγχρονη ελληνική κοινωνία διαμορφώθηκε από βίαιους εξωτερικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή και η Γενοκτονία, που σηματοδότησε την Έξοδο των πολυάνθρωπων ελληνοορθόδοξων (και ελληνοπροτεσταντικών) κοινοτήτων από την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία (1914-1922), καθώς και η δεκαετία του ’40 με την ξενική Κατοχή της χώρας και τον Εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Στους παράγοντες πρέπει να προσμετρηθεί η ύπαρξη ηγετικών ομάδων σ’ όλο το πολιτικό φάσμα, εξαρτημένων οικονομικά και ιδεολογικά από ξένα κέντρα, που χαρακτηρίζονταν από αντιλήψεις, μη φιλικές προς τον παραδοσιακό πολιτισμό. Ειδικά οι πληθυσμοί που προέκυψαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή είχαννα αντιμετωπίσουν επί πλέον ένα άξενο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον, που πολλαπλασίαζε τις δυσκολίες διατήρησης του πολιτισμού τους.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑ ΤΑ ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΥΠΗΡΞΕ Η ΑΝΑΔΥΣΗ, ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΟ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΠΟΥ ΑΥΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ, ΕΝΟΣ ΓΙΓΑΝΤΙΟΥ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΑΝΕΤΡΕΠΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ, ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΣΕΙΣ
Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
Θα μπορούσε η απελευθερωμένη Ελλάδα να αποφύγει την ένοπλη αντιπαράθεση τον Δεκέμβρη του ’44; Επιχείρησε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ -και κατά συνέπεια το ΚΚΕ, που αποτελούσε και τη μεγαλύτερη δύναμη στον αντιστασιακό συνασπισμό- να ρίξει την κυβέρνηση και να καταλάβει την εξουσία; Συνέχεια →
Στο αφιέρωμα συμμετείχε και ο ιστορικός Βασίλης Τσενκελίδης, απόφοιτος του Kubanskii Gosudarstvennii Universitet του Κρασνοντάρ. παρακάτω αναδημοσιεύονται τα άρθρα…
.
.
Ο σκληρός Δεκέμβρης του ’37
.
Δεκαπέντε χιλιάδες συλλήψεις σήμαναν την αρχή των σταλινικών
διώξεων κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης
Του Βλαση Αγτζιδη*
.
Ο Δεκέμβρης του ’37 υπήρξε ο μοιραίος μήνας για τους Eλληνες της Σοβιετικής Eνωσης, όταν στοχοποιήθηκαν με εθνικά κριτήρια ως «εχθροί του λαού». Με το Διάταγμα-Ντιρεκτίβα 50205 του Nικολάι Γιεζόφ, Επιτρόπου Κρατικής Ασφάλειας (NKVD), ξεκίνησε η «Ελληνική Επιχείρηση» («Gretseskayia Operatsia»). Δεκαπέντε χιλιάδες που ανήκαν σ’ όλες τις εθνοτοπικές ομάδες του ελληνισμού της ΕΣΣΔ (Πόντιοι, Μαριουπολίτες, παλιοί μετανάστες από τα Βαλκάνια, κομμουνιστές πολιτικοί φυγάδες απ’ την Ελλάδα) θα συλληφθούν. Παρότι η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η 13η κατά σειρά των αντίστοιχων επιχειρήσεων κατά των εθνικών μειονοτήτων, υπήρξε η πλέον αιματηρή εφόσον εκτελέστηκε το 90% των συλληφθέντων για να καλυφθεί το κεντρικό πλάνο της σταλινικής ηγεσίας.
.
Πώς όμως μεταμορφώθηκε η εθνική πολιτική των μπολσεβίκων από πολυπολιτιστική σε εκρωσιστική; Γιατί θεωρήθηκαν τα εθνικά χαρακτηριστικά και η πολιτισμική ταυτότητα στοιχείο νομιμοφροσύνης προς το καθεστώς και κατέλαβαν τη θέση των πολιτικών και κοινωνικών κριτηρίων με τα οποία αντιμετώπιζαν έως τότε τους κυριαρχούμενους πληθυσμούς;
Ένα κείμενό μου δημοσιεύτηκε στην ‘Ελευθεροτυπία’ της Τρίτης 12 Φεβρουαρίου 2013. Αναφέρεται στο ιστορικό της σχετικής τουρκικής προπαγάνδας…. Όσον αφορά την αφορμή της πρόσφατης προσπάθειας του τουρκικού κράτους να ενοχοποιήσει την Ελλάδα, αυτή δόθηκε με την επίθεση αυτοκτονίας του Ετσεβίτ Σανλί, μέλους ενόςαριστερού κόμματος DHKP-C στην αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα. Η τουρκική προπαγάνδα αναφέρει ότι είχε δήθεν εκπαιδευτεί σε στρατόπεδο στο Λαύριο και ότι πήγε στην Τουρκία από την Ελλάδα! Ενώ οι περισσότερες τουρκικές εφημερίδες αναφέρουν ότι είχε έρθει από την Γερμανία…
Με τον παραπάνω τίτλο περιλαμβάνεται κείμενό μου στο καλό περιοδικό Μαρξιστική Σκέψη, που κινείται στο χώρο της αντιδογματικής και ανοιχτόμυαλης Αριστεράς. Η ανακοίνωση του περιοδικού για την κυκλοφορία του τεύχους είναι η παρακάτω:
Κυκλοφόρησε ο τόμος 8 της “Μαρξιστικής Σκέψης”. Ο τόμος συνεχίζει το αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση που ξεκίνησε με τον προηγούμενο τόμο 7, περιλαμβάνοντας όμως αυτή τη φορά κυρίως πρωτότυπες συνεισφορές, καθώς και πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.
Το αφιέρωμα χωρίζεται σε 3 μέρη.
Το πρώτο μέρος περιέχει κείμενα επιφανών μαρξιστών, όπως οι Ρ. Λούξεμπουργκ, Λ. Τρότσκι, Ε. Χ. Καρ, Γκ. Λούκατς και Τζ. Νόβακ. Πραγματεύονται σημαντικά θέματα της συγκρότησης των επαναστατικών κινημάτων, του πλαισίου ανάπτυξης των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, της αντίθεσης σχεδίου-αγοράς στο σοσιαλισμό, της μεταβατικής περιόδου και της εμπειρίας από τα προβλήματά της στην ΕΣΣΔ. Συνέχεια →
Στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Ιστορίας («Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» του Δήμου Κηφισιάς «Έπαυλη Δροσίνη»-Βιβλιοθήκη Δήμου Κηφισιάς, Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού…) θα παρουσιαστεί την Τρίτη 15-1-2013 ένα άγνωστο θέμα, ελάχιστα μελετημένο, που αφορά τις προσπάθειες που έγιναν μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου για τη δημιουργία της Δημοκρατίας του Πόντου στα βορειοανατολικά παράλια της Μικράς Ασίας:
Η ελλαδική ιστοριογραφία αντιμετωπίζει με τρόπο ελλειπτικό, έως και σήμερα, την τελική διαδικασία της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1908-1923):
–επικεντρώνοντας την ανάλυση στην τελευταία της φάση (1919-1922),
–παραγνωρίζοντας τις εσωτερικές ταξικές συγκρούσεις στην οθωμανική κοινωνία,
–ιεροποιώντας το μιλιταριστικό τουρκικό εθνικιστικό κίνημα και
–αγνοώντας τη βούληση και τα αντιαπολυταρχικά κινήματα που ανέπτυξαν κάποιοι από τους γηγενείς πληθυσμούς.
«Εκδήλωσεις Μνήμης» διοργανώνει την Κυριακή 1 Ιουλίου και ώρα 19:30 στο πάρκο Γουδή (ή στο Πάρκο στο Γουδί) ο Δήμος Ζωγράφου σε συνεργασία με την Ένωση Ποντίων Ζωγράφου , το Σύλλογο Κρητών Ζωγράφου «Ο Καζαντζάκης» και την Ένωση Κυπρίων Ελλάδος.
Η εισήγησή μου θα έχει ως θέμα:
“Η γενοκτονία του ποντιακού Ελληνισμού, το Ολοκαύτωμα της καθ’ ημας Ανατολής και οι Λευκές Σελίδες της νεοελληνικής ιστοριογραφίας”.
Στόχος της ομιλίας είναι να παρουσιαστούν αυτά που συνέβησαν στο μικρασιατικό Πόντο κατά την περίοδο 1916-1923, στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο.
Ένα πλαίσιο που σχετιζόταν απολύτως με τις διαδικασίες μετάβασης από την Οθωμανική αυτοκρατορία στα έθνη-κράτη.
Ένα από τα πολύ σημαντικά βιβλία που εκδόθηκαν τα προηγούμενα χρόνια ήταν η μονογραφία του Kωνσταντινουπολίτη Άρη Κυριαζή με τίτλο «Παλιννόστηση στις γλυκές πατρίδες 1918 – 1922»και με θέμα την επιστροφή στις πατρίδες τους στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη των δεκάδων χιλιάδων εκτοπισμένων από τους Νεότουρκους κατά την Α΄περίοδο της Γενοκτονίας (1914-1918).
Η εξαιρετική ανάπτυξη του θέματος από το συγγραφέα και το πολύτιμο αρχειακό υλικό από τις Επιτροπές Αποκατάστασης των διωχθέντων, που είχε δημιουργήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο μετά την ήττα των Νεότουρκων στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, δίνουν στο βιβλίο αυτό ένα πρωτότυπο και μοναδικό χαρακτήρα.
Το βιβλίο αυτό θα το παρουσιάσουμε τη Δευτέρα, 19 Μαρτίου 2012, ώρα 7:00 μ.μ. στην Αίθουσα Τελετών του Μεγάρου τουΣυλλόγου Κωνσταντινουπολιτών, Δημοσθένους 117, Καλλιθέα-Αττική (τηλ.: 210 951 7072, Fax: 210 959 8967…)
Παρακολουθώντας έναν διαδικτυακό διάλογο σε κάποιο εξειδικευμένο φόρουμ διάβασα το εξής: «Και αυτο ειναι η απωλεια ισχυος σαν εθνος, ειτε αυτο ειναι σαν απορροια της υποδουλωσης στους Ρωμαιους το 146 π.Χ. ……….«
Η άποψη ότι το τέλος της ανεξάρτητης ελληνικής πολιτικής ύπαρξης ήρθε το 146 π.χ. είναι πολύ διαδεδομένη, και όχι μόνο στην δημόσια ή τη σχολική ιστορία. Φαίνεται ότι στις ιδεολογικές προϋποθέσεις για την επικράτηση αυτού του μύθου οφείλεται στη θεώρηση ότι διαχρονικά υπάρχει ταύτιση απόλυτητων Ελλήνων με τα γεωγραφικά όρια της κλασικής Ελλάδας. Κάτι που διαμορφώθηκε από το δυτικό νεοκλασικισμό και κωδικοποιήθηκε, κατά πάσα πιθανότητα, την περίοδο που διαμορφωνόταν η νέα κρατική ιδεολογία μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους στο νοτιότατο άκρο της Βαλκανικής. Πάντως μια βιαστική ματιά στην Ιστορία του Κ. Παπαρηγόπουλου απέδειξε ότι δεν είναι αυτός ο εισηγητής του μύθου. Ο Παπαρηγόπουλος παρουσιάζει στον 2ο τόμο του και υπό τις επικεφαλίδες «Τελευταίαι τύχαι των εν Ανατολή Ελληνικών επικρατειών» και «Γενικαί σκέψεις περί του ανατολικού Ελληνισμού» την πολυμορφία του ελληνικού κόσμου και τις διαφορετικές πορείες που διέτρεξαν τα διάφορα τμήματά του.
Την Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2011, 17.00, αρχίζει το 5ο Συμπόσιο του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού στη Ν. Ιωνία (Πατριάχου Ιωακείμ 4, τηλ. 210.2790775) με θέμα «Η Συμβολή των προσφύγων στην Πολιτική, Πολιτιστική & Οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας». Σου στέλνω το πρόγραμμα…
Η δική μου εισήγηση θα γίνει την πρώτη ημέρα του Συμποσίου (Παρασκευή, 19.25) ο και έχει ως θέμα «Πρόσφυγες του ’22 στην Ελλάδα: Κοινωνικές και Ιδεολογικές συγκρούσεις«.
Στη συνέχεια παρατίθεται το πλήρες πρόγραμμα: Συνέχεια →
Διαιρείται σε 5 μέρη.
Το ΠΡΩΤΟ και το ΔΕΥΤΕΡΟ περιλαμβάνουν θέματα αγωγής και εκπαίδευσης.
Το ΤΡΙΤΟ αφορά το Γλωσσικό Ζήτημα.
Το ΤΕΤΑΡΤΟ έχει βιβλιοκρισίες και προσωπογραφίες και
το ΠΕΜΠΤΟ κείμενα για την κοινωνία και τη σύγχρονη ιστορία.
Μικρά Ασία-Γληνός, Σκληρός και Λούξεμπουργκ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων»....
.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό – αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή....
.
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης»...
..
Για μια «επίκαιρη» ιστορική συνάντηση!
Τι σημαίνει η σύγχρονη ισλαμική αναβίωση, πώς συγκροτήθηκε ο νέος ελληνισμός, πώς πρωτοεμφανίστηκε το Ισλάμ στην αραβική έρημο, ποιές είναι οι βασικές του απόψεις, ποιά η σχέση του με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες (Εβραίοι και χριστιανοί), πώς εντάσσεται η γυναίκα στην ισλαμική θεολογία, πώς έγινε η ισλαμική επέκταση, ποιό ήταν το Εμιράτο της Κρήτης, ποιά η σχέση Τζιχάντ και Σταυροφοριών.....
Για το »σημείο μηδέν»….
Στο νέο βιβλίο επιχειρείται η διερεύνηση μιας σκοτεινής εποχής (1908-1923) και ενός οδυνηρού μετασχηματισμού που ακόμα διχάζει τους ιστορικούς, αλλά και τους πολιτικούς.
Εθνικισμός-Γενοκτονία
Κυκλοφόρησε στη σειρά Ε-Ιστορικά με τη συνεργασία ΚΑΙ Τούρκων ιστορικών
Ένα συλλογικό έργο
Γ.Κόκκινος–Έ.Λεμονίδου-Βλ.Αγτζίδης, "Tο Τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης", εκδ. Ταξιδευτής
Σοβιετικός ελληνισμός
απ' τις Εναλλακτικές Εκδόσεις
Πόντος-Ρωσία-ΕΣΣΔ
Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (1995). Μια γενική ιστορια του ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου. Προσεγγίζει τα γεγονότα στο μικρασιατικό Πόντο, αναλύει τις επιπτώσεις της γενοκτονικής πολιτικής των Νεότουρκων και των Κεμαλιστών. Επικεντρώνεται στα ζητήματα των Ελλήνων της Ρωσίας και της ΕΣΣΔ, έως και τη μετασοβιετική εποχή
Οι Έλληνες του Πόντου
Εκδόθηκε με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αν. Αττικής και επανεκδόθηκε από τις εκδ. Σκάι
Διαλέξεις-παρεμβάσεις
.
Ένας πετυχημένος πίνακας
Εικαστικές Περιπλανήσεις
Ενδεικτικά έργα, διαφόρων τεχνοτροπιών, σε μια συλλογή στο faceBook
-"Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη", συλλογικό με Γ. Κόκκινο–Έ. Λεμονίδου,
εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010.
-"Η εφημερίδα «Κόκινος Καπνας» και ο ελληνισμός του Καυκάσου", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2010
-"Οι σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης", ανάτυπο, Αρχείον Πόντου, τόμ. 52, 2007, σελ. 223-280.
-"Έλληνες του Πόντου. Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό", Αθήνα, α΄ έκδοση 2005, [το 2009 επανεκδόθηκε από τον Σκάι].
-"Γενοκτονία στη Μικρά Ασία", ανάτυπο από περ. "Έρεισμα", Χανιά, 2001.
-"Οι Νιώτηδες της Κρήτης Μια οικoγένεια στις κρητικές επαναστάσεις", Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2000.
-"Παρευξείνιος διασπορά", βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1997.
-"Πόντος. Ένα ανοιχτό ζήτημα", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1996.
-"Οι άγνωστοι Έλληνες του Πόντου", Αθήνα, εκδ. Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, 1995.
-"Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι συνέπειες για τον ελληνισμό", Αθήνα, εκδ. Ελλοπία, 1992.
-“Το κίνημα ανεξαρτησίας του μικρασιατικού Πόντου ως προϋπόθεση της δημιουργίας αυτόνομων ελληνικών περιοχών στη Σοβιετική Ενωση το μεσοπόλεμο”, ανάτυπο απ' το αφιέρωμα “Μικρασιατική Καταστροφή και Ελληνική Κοινωνία”, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τόμ. 9, Αθήνα, 1993, σελ. 157-198.
-"Ποντιακός ελληνισμός. Από τη γενοκτονία και το σταλινισμό στην περεστρόϊκα", Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1990.