Σεμινάριο Ιστορίας Κηφισιάς, 3 Ιουνίου: Μικρασιάτες στη μέγγενη των σταλινικών διώξεων

Παρασκευή 3 Ιούνη στο Μουσείο Δροσίνη (Διομήδους Κυριακού & Αγ. Θεοδώρων, 7.00 μ.μ.) στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς, συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα θέμα που συνδέει τη μικρασιατική και ποντιακή προσφυγιά με τις σταλινικές διώξεις, που εθιμοτυπικά μας δίνουν κάθε χρόνο το θέμα για να κλείσουμε το πρώτο εξάμηνο του Σεμιναρίου. Καλεσμένοι είναι δύο εξαιρετικοί ερευνητές: ο Βασίλης Τσενκελίδης και ο Σωτήρης Γκουντουβάς.

Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει ως εξής:

Βλάσης ΑΓΤΖΙΔΗΣ: Εισαγωγή και παρουσίαση των εισηγητών. Η Μικρασιατική Καταστροφή προκάλεσε και ένα κύμα εξόδου προς την ΕΣΣΔ. Οι πληθυσμοί αυτοί για διάφορους λόγους παρέμειναν ή εγκλωβίστηκαν εκεί. Από το 1937 βίωσαν την αντιμειονοτική πολιτική του σταλινικού καθεστώτος.

Επίσης αρκετοί Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες στην Ελλάδα προσχώρησαν στην Αριστερά. Κάποιοι έφτασαν στις υψηλότερες θέσεις της κομματικής ηγεσίας. Όσοι από αυτούς κατέφυγαν ως πολιτικοί πρόσφυγες στην ΕΣΣΔ για να αποφύγουν τις αντικομμουνιστικές διώξεις στην Ελλάδα, θα πέσουν θύματα των σταλινικών εκκαθαρίσεων την περίοδο 1937-38.

Βασίλης ΤΣΕΝΚΕΛΙΔΗΣ: Θα αναφερθεί στις διώξεις του 1937-1938, που ξεκίνησαν στις 11 Δεκεμβρίου 1937 ο λαϊκός κομισάριος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ Νικολάι Γιεζόφ υπέγραφε το διάταγμα υπ’ αριθμ. 50215 που αφορούσε τους Έλληνες της χώρας. Στις 15 Δεκεμβρίου ξεκίνησε η εφαρμογή του διατάγματος.

Η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η πιο αιματηρή από τις εθνικές επιχειρήσεις της περιόδου της Μεγάλης Τρομοκρατίας. Το 90% από τους περίπου 22.000 Έλληνες που φυλακίστηκαν από τις 15 Δεκεμβρίου του 1937 μέχρι τον Μάρτιο του 1938, εκτελέστηκαν.

Επίσης θα παρουσιαστούν οι εξορίες της δεκαετίας 1940 στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν και τη Σιβηρία.

Σωτήρης ΓΚΟΥΝΤΟΥΒΑΣ: Η εισήγηση αυτή ασχολείται με την τύχη στελεχών και μελών του ΚΚΕ με μικρασιατική καταγωγή που τα ίχνη τους χάθηκαν στη Σοβιετική Ένωση (Σ.Ε) στα τέλη της δεκαετίας του 1930-40.

Θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις των Ανδρόνικου Χαϊτά (Σιφναίος), Κώστα Ευτυχιάδη (Καρακόζοφ), Ιορδάνη Ιορδανίδη, Αβραάμ Δερβίσογλου (Βρεττός) και Γρηγόρη Γρηγοριάδη (Τράντας). 

Όλα αυτά τα στελέχη και μέλη του ΚΚΕ βρέθηκαν στη Σ.Ε τη δεκαετία 1930-40 για διάφορους λόγους και δραστηριοποιήθηκαν εκεί σε διάφορες κομματικές θέσεις, ή σπούδασαν στις σχολές της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Απέκτησαν την ιδιότητα του πολίτη της Σ.Ε και εγκαταστάθηκαν μονίμως, κάποιοι από αυτούς δημιουργώντας και οικογένειες. Στα τέλη του 1937 βρέθηκαν στο στόχαστρο της λεγόμενης «ελληνικής επιχείρησης της NKVD» και συνελήφθησαν ως ύποπτοι για κατασκοπεία.

Η κάθε μία περίπτωση έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της, όλες όμως έχουν κοινό παρονομαστή την κατηγορία της κατασκοπείας εις βάρος της Σοβιετικής Ένωσης και την αντισοβιετική-τρομοκρατική δράση. Οι περιπτώσεις των Χαϊτά-Ευτυχιάδη  που υπήρξαν κορυφαία στελέχη του ΚΚΕ αλληλοσυμπλέκονται και εξετάζονται μαζί. Οι άλλες τρεις έχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο Ιορδανίδης ήταν ένας διανοούμενος, μεσαίο στέλεχος του ΚΚΕ, που μεταβαίνει εθελοντικά στην Σ.Ε στην προσπάθεια μπολσεβικοποίησης της ελληνικής ομογένειας της νότιας Ρωσίας. Ο Δερβίσογλου με τροτσκιστικό παρελθόν δραπετεύει από τις φυλακές της Αίγινας και μεταβαίνει παράνομα στη Σ.Ε και ο Γρηγοριάδης δεκανέας της φρουράς των φυλακών Συγγρού διευκολύνει την απόδραση στελεχών του ΚΚΕ από τις φυλακές Συγγρού το 1931 και φεύγει παράνομα μαζί τους στη Σ.Ε.

Οι τέσσερις πρώτοι εκτελέστηκαν στη Σοβιετική Ένωση το 1938 κατά την περίοδο των σταλινικών εκκαθαρίσεων, ο πέμπτος γλύτωσε την εκτέλεση με φυλάκιση λίγων ετών, έγινε στη συνέχεια δάσκαλος και εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού στη Μόσχα. 

Όλα αυτά τα χρόνια υπήρξε μεγάλη συζήτηση γύρω από την τύχη αυτών των στελεχών που  σε πολλές περιπτώσεις έφτασε στα όρια της μαύρης παραφιλολογίας. Ωστόσο, τα πλήρη στοιχεία για κάθε έναν από αυτούς βρέθηκαν στα αρχεία της Κα Γκε Μπε στη Μόσχα τα λίγα τελευταία χρόνια και οι υποθέσεις αυτές διερευνήθηκαν πλήρως.

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΡΩΣΟ-ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ

Του Βλάση Αγτζίδη

Ο Πούτιν στα βήματα της Τουρκίας; (22-2-2022)

Η αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο αυτονομημένων περιοχών του Ντομπάς (Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ) θυμίζει δομικά το ίδιο που έκανε η Τουρκία μετά την εισβολή του 1974. Όταν αναγνώρισε ενάντια σε κάθε διεθνή σύμβαση και κανόνα το 1983, τις κατεχομενες περιοχές στην βόρεια Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος..

Την δομική ομοιότητα έρχεται να υποστηρίξει και ο χαρακτηρισμός των ρωσικών στρατευμάτων που εγκαθίσταται στις αυτόνομες περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας ως «Ειρηνευτική Δύναμη», μιας και ακριβώς την ίδια έκφραση χρησιμοποιεί και η Τουρκία για το στρατό Κατοχής στην Κύπρο..

Βεβαίως η τουρκική πρόκληση είναι πολύ περισσότερο έντονη και ακραία από αυτή του Πούτιν γιατί χαρακτηρίστηκε από εισβολή ενός κράτους στα εδάφη ενός άλλου, προβαίνοντας σε πρωτοφανείς ωμοτητες κατά του άμαχου πληθυσμού και γενικευμένη εθνική εκκαθάριση….

Οπότε η ελληνική κυβέρνηση έχει ένα θεόσταλτο δώρο αυτή τη στιγμή: να αξιοποιήσει τη Δυτική ευαισθησία και να καταγγείλει την αντίστοιχη τουρκική πολιτική. Το χρωστά εξάλλου στον κυπριακό λαό που εξαιτίας της χουντικής ελλαδικής πολιτικής  βιώνει την κατοχή και την προσφυγιά.

Η ανάδειξη του εγκλήματος της Τουρκίας ενάντια στην Κύπρο είναι ο μόνος τρόπος να αντιστρέψει το κλίμα που καλλιεργεί εις βάρος της Ελλάδας η ιμπεριαλιστική Τουρκία.

Πάνω: Κύπρος 1974, Κάτω: Γιουγκοσλαυία 1999

———————–

Τι είπε ο Λαβρόφ; (24-2-2022)

Ήρθε η δήλωση του Σεργκέι Λαβρόφ, του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, να επιβεβαιώσει το συμπέρασμα.

Ο Λαβρόφ ανεφερθηκε ξεκάθαρα ως υπαρκτό και αναγνωρισμένο κράτος το ψευδοκράτος μαϊμού στο βορρά της Κύπρου. Ο Λαβρόφ αναφέρθηκε  στην «Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου» χωρίς να προτάξει τo so called (ούτω καλούμενη), προκειμένου να δικαιολογήσει τη ρωσική παρέμβαση στην Ουκρανία και την απόσχιση – ανακήρυξη της ανεξαρτησίας των δυο περιοχών της που βρίσκονται υπό την κατοχή των φιλορώσων αυτονομιστών…

Άρα οι ίδιοι οι Ρώσοι αποδέχονται την ταύτιση!!

Από την άλλη βεβαίως η όξυνση οφείλεται κυρίως στην ανελαστικότητα των Δυτικών να προχωρήσουν σε ένα έγκαιρο  έντιμο συμβιβασμό πάνω σε δύο θέματα : την ένταξη της Κριμαίας στη Ρωσία (που το αποφάσισε ελεύθερα ο ίδιος ο λαός της αυτόνομης αυτής δημοκρατίας) και η διαβεβαίωση ότι το ΝΑΤΟ δια παντός θα πάψει να προσβλέπει στην ένταξη της Ουκρανίας.

Στο σημείο αυτό είχε δίκιο η Κινεζα εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών:

 «Όταν οι ΗΠΑ πρωτοστατούσαν σε πέντε κύματα επέκτασης του ΝΑΤΟ που έφτασαν κυριολεκτικά ως το κατώφλι της Ρωσίας, και ανέπτυξαν εξελιγμένα επιθετικά στρατηγικά όπλα παραβιάζοντας τις διαβεβαιώσεις που οι ίδιες είχαν δώσει στη Ρωσία, αναρωτήθηκαν άραγε καθόλου ποιες θα ήταν οι συνέπειες του να στριμώχνεις μια μεγάλη χώρα με την πλάτη της στον τοίχο;».. ..

——————–

Υποβάθμιση του Κυπριακού (26-2-2022)

Ελλαδίτες και Κύπριοι μάλλον έχουν προχωρημένη άνοια. Ειδάλλως δεν δικαιολογούνται οι εκτιμήσεις τους για τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Είπαν:

Υπ. Εξ Κύπρου: Πρόκειται για στρατιωτικές επιχειρήσεις εντός της Ευρώπης, κάτι το οποίο είχαμε αποφύγει από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Πρωθυπουργός Ελλάδας: Για πρώτη φορά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε οργανωμένη και μαζική εισβολή σε ευρωπαϊκό κράτος.

Πρόεδρος Ελλάδας: Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι η πρώτη τόσο σημαντική επίθεση εναντίον ενός ανεξάρτητου και κυρίαρχου κράτους, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην ίδια γραμμή και  ο Δημ. Δημητρίου, βουλευτής και  εκπρόσωπος Τύπου του ΔΗΣΥ, του κυβερνώντος κόμματος της Κύπρου, υποστηρίζει ότι η ρωσική εισβολή «είναι η πρώτη εισβολή με στρατιωτικά μέσα μετά τη λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου».

————————

Ας θυμηθούμε πως «έλυσαν» οι μπολσεβίκοι το εθνικό πρόβλημα (23-2-2022)

Η δήλωση του Πούτιν για την δημιουργία της Ουκρανίας ως τεχνητό δημιούργημα του Λένιν και η καταγγελία της πολιτικής που ακολούθησαν οι απολυταρχικοί κατά τα άλλα μπολσεβίκοι στο πολύπλοκο εθνικό ζήτημα, παρέπεμπε περισσότερο σε μια παραδοσιακή αντίληψη που αμφισβητούσε τη σημασία των υπόλοιπων σύνοικων εθνών.

Παράλληλα απομείωνε μια πολιτική που ακολουθήθηκε στο Μεσοπόλεμο με επιτυχία. Και επιπλέον οδήγησε στη εμπέδωση εθνικών ταυτοτήτων σε προνεωτερικούς πληθυσμούς. Με τη διαδικασία αυτή  διαμορφώθηκαν τα έθνη των Τουρκμενιων, των Ουζμπέκων, των Καζάχων, των Κιργίζιων των Μολδαβών. Στο πλαίσιο αυτό επιλέχθηκε μια διοικητική δομή που περιλάμβανε τις 15 Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες που εντός τους βρίσκονταν οι Αυτόνομες Σοσ. Δημοκρατίες,, στο έδαφος των οποίων υπήρχαν και εθνικές περιοχές των διαφορετικών εθνοτήτων.  Η δομή θύμιζε τις ρωσικές μπάμπουσκες.

Έως το 1937 που άρχισε η σταλινική τρομοκρατία και οι Σοβιετικοί Έλληνες διέθεταν τέσσερεις τέτοιες Εθνικές Περιοχές (Gretsiksi Rayon). Μια στη Νότιο Ρωσία και τρεις στην περιοχή της Μαριούπολης (Ντονιέτσκ).

Τέτοιες Αυτόνομες Σοβιετικές Δημοκρατίες εντός των ευρύτερων Δημοκρατιών ήταν η  Κριμαία, η Τσετσενία, η Αμπχαζια, η Νότια Οσετία και πολλές άλλες, ενώ αντίστοιχο ήταν και το  Κοσσυφοπέδιο στη σχετικά αντίστοιχη διοικητική δομή της Γιουγκοσλαβίας.

Αυτή όλη η δομή που σχετικά λειτούργησε στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, μετά την κατάρρευση δημιούργησε μια σειρά από προβλήματα και ήταν η βάση για τις σκληρές εθνικές συγκρούσεις σε όλο το μετασοβιετικό κόσμο.

————————————————————————-

Γιατί η Ουκρανία

Η Ουκρανία είχε από παλιά ιδιαίτερο ρόλο στις ρωσικές προτεραιότητες. Στην τσαρική εποχή εκτός από σιτοβολώνας της Ρωσίας και της Ευρώπης ήταν και βασικό κέντρο της βιομηχανίας. Αυτός ο ρόλος συνεχίστηκε και στη σοβιετική εποχή, απαλλαγμένος βέβαια από τις εθνικές σημασιοδοτήσεις της προηγούμενης περιόδου. Όμως με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ όλα αυτά επανήλθαν στην επικαιρότητα.

Η Ρωσική Ομοσπονδία θέλει να περιχαρακώσει το μετασοβιετικό χώρο και κυρίως να εξασφαλίσει ότι οι τρείς σημαντικές γειτονικές χώρες (Ουκρανία, Λευκορωσία, Καζαχστάν) δεν θα ολισθήσουν σε αντιρωσικά στρατόπεδα. Για τη Ρωσία οι τρεις αυτές χώρες αποτελούν τη συνθήκη ασφάλειάς της τόσο από γεωπολιτικής, όσο και από ενεργειακής πλευράς.

Ακριβώς γι αυτό θέλουν από τη Δύση τη διαβεβαίωση ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί στα όρια της Ρωσίας. Από την άλλη η Δύση θεωρεί αρκετά ισχυρή τη θέση της στο μετασοβιετικό σκηνικό, ώστε να μπορεί να ορίσει αυτόνομα την πολιτική της. Όλα αυτά διαμόρφωσαν μια σχέση ανισορροπίας και χαρακτηρίζεται από δυσπιστία.

Η Ρωσία ίσως θεωρεί ότι διευκολύνει τις στοχεύσεις της η απουσία ταυτόσημων συμφερόντων στις χώρες της Δύσης και η απουσία συναντίληψης. Και αυτή η απουσία αποδεικνύεται με την επιφυλακτική στάση της Γερμανίας η οποία εισάγει από τη Ρωσία το 40% του φυσικού αερίου που καταναλώνει.

Σαφώς η Ρωσία έχει ορίσει τις δικές της «κόκκινες γραμμές» και αυτό το έχει αποδείξει στην περίπτωση της Γεωργίας. Ίσως θεωρεί ότι σήμερα είναι η κατάλληλη εποχή να ξεκαθαρίσει τα όρια αυτόνομης πορείας της Ουκρανίας. Θεωρεί ότι η θέση της Δύσης είναι αρκετά υπονομευμένη τόσο από τη στρατιωτική αποτυχία του Αφγανιστάν όσο και από την εμφάνιση και άλλων δυνάμεων που διεκδικούν αναθεώρηση των έως τώρα παγκόσμιων διευθετήσεων.

————————————–

Ποιος κερδίζει από τον πόλεμο; (27-2-2022)

Ο Κικέρων πριν από δύο χιλιάδες και πλέον χρόνια έγραφε «Pecunia nervus rerum [ή belli]» [Η ψυχή των πραγμάτων (ή του πολέμου) είναι τα λεφτά]

Επανέλαβε ουσιαστικά τη θέση του Πλάτωνα ότι «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίνονται» [Όλοι οι πόλεμοι γίνονται για την απόκτηση υλικών αγαθών.]

Ίσως εάν βρούμε το ποιος τελικά θα είναι ο μεγάλος κερδισμένος, τότε θα απαντήσουμε οριστικά για τις αιτίες αυτής της τραγωδίας.

—————————————-

Δέκα νεκροί στα ελληνικά χωριά Σαρτανά και Μπουγάς στη Μαριούπολη. (28-2-2022)

Οι έξη από αυτούς στο Σαρτανά από ρωσικό αεροπλάνο.

Το ζητημα είναι ότι εκεί το νεοναζιστικο Τάγμα Αζόφ του ουκρανικού στρατού έχει βάση και ουσιαστικά καλύπτεται πίσω από αμάχους.

Το χωριό Μπουγάς όπου επίσης είχαμε δύο νεκρούς, ήδη καταλήφθηκε από τους αυτονομιστές.

—————————————————-

Από το Σοχούμι στη Μαριούπολη (6-3-2022)

Τα όσα συμβαίνουν στον ελληνισμό της Μαριούπολης και στους υπόλοιπους πολίτες της Ουκρανίας – αλλά και στις αυτόνομες περιοχές του Ντομπάς-  θυμίζoυν τα όσα έγιναν πριν από 30 περίπου χρόνια στον Καύκασο.

Και οι δύο τραγωδίες τμημάτων του παλιού σοβιετικού ελληνισμού, είναι απόρροια του τρόπου με τον οποίο διαλύθηκε η ΕΣΣΔ. Και αν το 1992-93 οι υπεύθυνοι ήταν οι τοπικοί εθνικισμοί καθώς και τα συμφέροντα του Μεγάλου (Ρώσου) Αδελφού, σήμερα οι ένοχοι είναι περισσότεροι.

Για τη σημερινή κρίση οι υπεύθυνοι ειναι:

-Ο μεγαλορωσικός εθνικισμός που εκφράζει ο Πούτιν και δεν ορρωδεί προ ουδενός,

-Η Δύση και κυρίως το Βαθύ Κράτος των ΗΠΑ που από την επαυριο της Σοβιετικής κατάρρευσης οργάνωνε τη συντριβή της Ρωσίας,

-Η Ευρωπαϊκή Ένωση που φάνηκε ανίκανη να υποστηρίξει τα δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα και σύρθηκε πίσω από το άρμα των εξελίξεων και τελος

-Οι ανερμάτιστοι εθνικιστές  ηγέτες της Ουκρανίας που έφτασαν την κατάσταση στα άκρα, ευελπιστώντας σε μια γενικευμένη σύρραξη Δύσης-Ρωσίας.

—————————

Οι Μαριουπολίτες την περίοδο του Μεσοπολέμου (9-3-2022)

Ένα πολύ σημαντικό 2τομο έργο  για την ιστορία των Ελλήνων της Ουκρανίας και ειδικά της Μαριούπολης, κυκλοφόρησε λίγους μήνες πριν την ρωσική εισβολή. Η δίτομη έκδοση βασίζεται σε ντοκουμέντα και έχει ως τίτλο:  «Ανάμεσα σε παρεξηγημένες φιλοδοξίες και ανυπολόγιστες απώλειες…».  Ήταν το αποτέλεσμα ενός μεγάλου ερευνητικού έργου από τη Μαρία Πύργο (Ντoνέτσκ) και την ‘Ελενα Ουζμπέκ (Χάρκοβο). Το κύριο αντικείμενο του έργου ήταν η μελέτη μιας ευρείας κλίμακας εθνικού κοινωνικού και πολιτιστικού μετασχηματισμού της κοινότητας των Ελλήνων της Μαριούπολης τις δεκαετίες 1920-1930, τα αποτελέσματα και οι συνέπειές του.

Η συμπατριώτισσά μας Ελένη Ουζμπέκ παρουσιάζει την πολύτιμη αυτή μελέτη με ένα κείμενο που μας έστειλε μέσα από το πολιορκημενο Χαρκοβο.

Μακάρι να βρεθεί ένας Έλληνας εκδότης να μεταφράσει και να εκδόσει στην Ελλάδα το έργο αυτό, ώστε να ενημερωθούν και οι ελλαδικοί ομογενείς για την λαμπρή εκείνη ιστορία…

——————–

Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ουκρανία και στην Κριμαία… (12-3-2022)

Είναι γνωστό ότι μεγάλο μέρος των προσφύγων από τον μικρασιατικό Πόντο, αλλά και άλλα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κατέφυγαν σε διάφορα κύματα στη Νότια Ρωσία, στον Καύκασο, στην Κριμαία, στην Οδησσό κ.λπ.

Από αυτούς κυρίως προέρχεται η σημερινή ελληνική Διασπορά στην Κριμαία και στην Οδησσό.

Οι απόγονοι των παλιών Κριμαιατών κατοικούν κυρίως στην περιοχή της Μαριούπολης.

Ένας από αυτούς ήταν ο Αμφικτύων Δημητρίου από τα Πριγκηπονήσια της θάλασσας του Μαρμαρά, γι αυτό και υπέγραφε τα κείμενά του ως Μαρμαρινός. Ήταν δάσκαλος, δημοσιογράφος στη Μαριούπολη και αρχισυντάκτης στο παιδικό περιοδικό «Πιονέρος», το οποίο γραφόταν στη δημοτική γλώσσα με το 20γράμματο αλφάβητο (γλωσσική μεταρρύθμιση του 1925).

Συνελήφθη στις 8/12/1937 και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια κάθειρξη με την ανυπόστατη κατηγορία ότι ήταν μέλος εθνικιστικής οργάνωσης και αγωνιζόταν για τη δημιουργία Ελληνικής Δημοκρατίας στη Νότια Ουκρανία.

Πέθανε το 1938 στα ορυχεία ουρανίου στη Σιβηρία. Αποκαταστάθηκε στις 6/3/1964 με απόφαση του Στρατοδικείου Κιέβου και κηρύχθηκε «Αθώος»..

——————————

Για κάποιες νεοελληνικές αμφιβολίες (1-3-2022)

Κάπου στο διαδίκτυο είδα ότι κάποιοι συμπατριώτες μας ξαφνιάζονται με την έντονη αναφορά στους Έλληνες της Μαριούπολης. Αναρωτιούνται από που εμφανίστηκαν ξαφνικά για να ταράξουν την ελλαδική μας ραθυμία και τι σόι Έλληνες είναι αυτοί….

Εμφανίστηκαν περίεργες απόψεις που τις είχαμε δει και πριν από 30 χρόνια στον πόλεμο της Αμπχαζίας, όπου και τότε χιλιάδες ομογενείς αναγκάστηκαν να ξεριζωθούν από τον τόπο τους. Και παλιότερα τις είδαμε στον τρόπο που οι γηγενείς αντιμετώπισαν τους Μικρασιατες…

Όσον αφορά τους Μαριουπολίτες:

Κατ’ αρχάς το πρώτο ζήτημα είναι ότι οι ίδιοι δηλώνουν Έλληνες πολύ πριν έρθουν σε επαφή με το ελλαδικό κράτος.

Το Διάταγμα του Μαρτίου 1778 της Μεγάλης Αικατερίνης για την μετοικεσία των Ελλήνων από την Κριμαία στην περιοχή πάνω από την Αζοφική, είναι γραμμένο στα ρωσικά και στα ελληνικά.  Για τους Ρώσους από τότε αυτοί ήταν οι Grek και οι ίδιοι αυτοορίζονταν ως Ρωμιοί, όπως ακριβώς και οι μακρινοί ομοεθνείς τους στον τότε πολύγλωσσο βαλκανικό Νότο…

Ήδη από το Μεσοπόλεμο αναπτύσσουν μόνοι τους τον ελληνικό  πολιτισμό και την παιδεία  αξιοποιώντας την θετική πολιτική στο εθνικό ζήτημα, όπως υπήρχε πριν τα διαλύσει όλα ο σταλινισμός, (όπως θα δείτε στο άρθρο που δημοσιεύεται)..

Αλλά και πριν τη σοβιετική εποχή, όταν συμμετέχουν στα ένοπλα τμήματα του μαχνοβίτικου κινήματος, συμμετέχουν ως διακριτοί Έλληνες.

Αλλά και μετά, όταν ξεκίνησε η περεστρόϊκα, από μόνοι τους άρχισαν τις προσπάθειες επαναφοράς της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας.

Από μόνοι τους προσπάθησαν να φτιάξουν τμήμα εκπαίδευσης νέων δασκάλων της ελληνικής στο πανεπιστήμιο της Μαριούπολης. Πολύ πριν το δυσκίνητο και ελάχιστα ενημερωμένο (για τους εξωελλαδικούς Έλληνες) ελληνικό κράτος κράτος φιλοτιμηθεί -μετά από πολλές δικές μας προσπάθειες-να στείλει κάποιους δασκάλους..

H μετανάστευση των Ελλήνων της Κριμαίας το 1778

———————————————–

Μήπως έκανε ένα μεγάλο λάθος ο Μητσοτάκης με την στρατιωτική εμπλοκή της Ελλάδας;
(28-2-2022)

Αντί να αρκεστεί η ελληνική κυβέρνηση στην ανοιχτή και ειλικρινή καταδίκη της ρωσικής επέμβασης και να βοηθήσει με κάθε τρόπο τους πρόσφυγες αποστέλλοντας άφθονη ανθρωπιστική βοήθεια, επέλεξε να γίνει βασιλικότερη του βασιλέως.

Δυστυχώς με την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στους Ουκρανούς το περιβάλλον  Μητσοτάκη ενέπλεξε στρατιωτικά την Ελλάδα στην ένοπλη σύγκρουση και διέπραξε δύο ατοπηματα:

-εξέθεσε τους 90.000 Έλληνες της Μαριούπολης που συντομα θα βρίσκονται υπό ρωσική κυριαρχία. Καθώς και τους άλλους τόσους Έλληνες που κατοικούν στη Νότια Ρωσία

-απ’ ότι λένε οι γνωρίζοντες στρατιωτικοί, έστειλε ρουκέτες από τα 115 Ανατολικο-γερμανικά ρουκετοβόλα που βρίσκονται στα νησιά του Ανατολικου Αιγαίου για την υπεράσπισή τους.. ..  Ελπίζουμε ότι η άμυνα των νησιών παραμένει ισχυρή.

————————————

Λάθος επιλογές (2-3-2022)

Οι επιλογές της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι τραγικές. Από την αποστολή όπλων στην ουκρανική πλευρά έως την πανάκριβη ενεργειακή του πολιτική με την άκαιρη αντιλιγνιτική στάση, η οποία εξυπηρετεί συγκεκριμένα οικονομικά συμφέροντα.

Όπως γράφει ο Γιώργος Αδαμίδης :

«… Δεν ορρωδεί ούτε μπροστά στον οικονομικό Αρμαγεδδώνα που έρχεται και θα βυθίσει στη φτώχεια μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας μας, εξαιτίας της εμμονής του να καταστρέψει κάθε τι που έχει δημόσιο χαρακτήρα και προσφέρει δωρεάν ή φθηνές υπηρεσίες στους καταναλωτές.»

——————————————–

Ο μύθος για την σοβιετο-κεμαλική συμμαχία (3-3-2022)

Με αφορμή τη στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, πολλοί συμπατριώτες μας – Δεξιοι κι Αριστεροί- αναπαράγουν ένα μύθο:

Ότι η ελληνική συμμετοχή (μαζί με τους Γάλλους) στην Ουκρανία και την Κριμαία προκάλεσε τη ρωσο-κεμαλική φιλία με αποτέλεσμα την άφθονη  σοβιετική βοήθεια προς τους Τούρκους εθνικιστές.

Όμως, εκείνη η εκστρατεία του  1918-19 είναι τμήμα των αναπόφευκτων αντιθέσεων εκείνης της εποχής, που έτσι κι αλλιώς θα εκφράζονταν πολιτικά και στρατιωτικά.

Οι αντιθέσεις εκείνη την εποχή ήταν πολύ βαθύτερες ανάμεσα στα δύο νέα αντίπαλα παγκόσμια στρατόπεδα (Βρετανοί+σύμμαχοι από τη μια και μπολσεβίκοι+παντουρκιστες+ πανισλαμιστές+εθνικιστικά κινήματα στις βρετανικές αποικίες)…

Εξάλλου ο Λένιν από το Μάρτη του ’18 επέλεξε θέση και  τοποθέτησε τη Σοβιετική Ρωσία στο φιλογερμανικο στρατόπεδο.

Και αμέσως μετά τη Συνθήκη του Μούδρου υιοθέτησε πολιτικά τη Νεοτουρκική Τριανδρία και την χρησιμοποίησε στη νέα παγκόσμια σύγκρουση..

Δηλαδή είναι μύθος ότι η εκστρατεία στην Ουκρανία έριξε τον Λένιν στην αγκαλιά του Κεμάλ.

Δείτε εδώ μια εισήγηση που ίσως σας ενδιαφέρει: http://www.opoudjis.net/dist/agtzidis.htm

———————————–

Μια υπόθεση για τον πόλεμο (4-3-2022)

Ο πρώτος χρήσιμος ηλίθιος ήταν ο Ζελένσκι που πίστεψε ότι οι Αμερικανοί θα έβαζαν την Ουκρανία  στο ΝΑΤΟ και θα του πρόσφεραν την απαραίτητη ασφάλεια…

Ο δεύτερος χρήσιμος ηλίθιος είναι ο Πούτιν που πίστεψε ότι ήρθε η ώρα να γίνει Μεγάλη Αικατερίνη..

Όμως ο μεγάλος κερδισμένος είναι ο υπερπόντιος αδελφός (ΗΠΑ και ειδικά οι Δημοκρατικοί), που με μια έξυπνη μεθόδευση κέρδισε στο σκάκι τα πάντα.

Όσον αφορά τα καθ’ημας υπάρχουν ένα κακό και ένα καλό.

-Το κακό είναι ότι ο πόλεμος δημιούργησε  αξεπέραστα προβλήματα στον ακμαίο και δυναμικό ελληνισμό της Μαριούπολης καθώς και στον επίσης πολυάνθρωπο ελληνισμό της Ρωσίας, που υφίσταται ήδη τις συνέπειες  της διεθνούς απομόνωσης.

-Το καλό είναι ότι πιθανότατα απομακρύνεται προς το παρόν ο μεγάλος κίνδυνος για την Ελλάδα που αποτελεί ο τουρκικός ιμπεριαλισμός και οι μεθοδεύσεις του για θερμό επεισόδιο  μέσα στην προεκλογική περίοδο (της Τουρκίας).

—————————–

ΑΝΆΘΕΜΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΤΙΟΥΣ (8-3-2022)

Ένα Ελληνόπουλο της Ρωσίας νεκρό στον πόλεμο ως στρατιώτης του ρωσικού στρατού…

Ο Γιώργος Ρομανώφ του Ιάκωβου γεννημένος το 1995, σκοτώθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2022 στην Ουκρανία. Όπως λέει η είδηση στη φρασεολογία που έχει επιβάλει ο Πούτιν: «Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής ειδικής επιχείρησης  των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων στην Ουκρανία».

 Και τι φόρο αίματος ήδη πληρώνουν οι Έλληνες της Μαριούπολης, καθώς και τα Ελληνόπουλα που υπηρετούν στον Ουκρανικό στρατό;

Η οικογένεια του Γιώργου καταγόταν από το χωριό  Τσιντσκαρο Γεωργίας απ’ όπου νατναστευσε στο Εσεντουκί της Νότιας Ρωσίας μετά τη περεστροϊκα. Οι Έλληνες του Τσινσκαρό εγκαταστάθηκαν εκεί το 1813 από το Πασέν του Ερζερούμ και ορισμένοι από την περιοχή της   Αργυρούπολης), η οικογένεια του μετακόμισε στο Εσσεντουκί.

——————————————————————-

Οι μπάμπουσκες του Λένιν, oι Gretsiski Rayion και η κριτική του Πούτιν

Στο Διάγγελμά του ο Πούτιν με το οποίο αιτιολόγησε τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία ανάφερε ότι: «…η σύγχρονη Ουκρανία δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία, ή ακριβέστερα, από την μπολσεβίκικη, τη κομμουνιστική Ρωσία. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την επανάσταση του 1917, με τον Λένιν και τους συνεργάτες του να το επιχειρούν με πολύ ωμό τρόπο στην ίδια τη Ρωσία, με την απόσχιση, την απόσπαση μέρους των ιστορικών εδαφών της.»

Αποφεύγοντας να συζητήσουμε για τα λάθη του Λένιν, τα οποία τα επισήμανε με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ας δούμε το πώς αντιμετωπίστηκε το πολύπλοκο εθνικό ζήτημα στις εποχές μεταξύ της ύπαρξης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της δημιουργίας της Σοβιετικής Ένωσης.

Την προσοβιετική εποχή το πρόβλημα της πολυμορφίας αντιμετωπίστηκε με τη δοκιμασμένη συνταγή του μεγαλορωσικού πανσλαβισμού: βίαιη αφομοίωση. Την περίοδο που μεσολάβησε μεταξύ της αντι-τσαρικής  επανάστασης του Φεβρουαρίου του ’17 και της μπολσεβικικής του Οκτωβρίου, οι εξελίξεις στα εδάφη που κάποτε καταλάμβανε η Ρωσική Αυτοκρατορία κινήθηκαν στην κατεύθυνση δημιουργίας εθνών-κρατών.

Ο εθνοτικός χάρτης της Σοβιετικής Ένωσης

Οι σημερινές εθνικές αντιπαραθέσεις εμφανίστηκαν και τότε με ιδιαίτερη ένταση. Κάθε εθνική ομάδα προσπάθησε με πολιτικά και στρατιωτικά μέσα να εξασφαλίσει την κυριαρχία της επί του εδάφους που θεωρούσε ότι της ανήκει. Ακόμα και οι πολυάριθμες ελληνικές κοινότητες θα οργανώσουν τα δικά τους ένοπλα τμήματα, θα διατυπώσουν αξιώσεις αυτονομίας και θα συγκρουστούν με τα κυρίαρχα έθνη της περιοχής, Γεωργιανούς και Αρμένιους, στην προσπάθεια να κατοχυρώσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Η επανάσταση των μπολσεβίκων θα βάλει τέλος στις διεργασίες αυτές, θα ενσωματώσει βίαια τις ανεξάρτητες αστικές Δημοκρατίες (ουκρανική, αρμενική και γεωργιανική) που δημιουργήθηκαν είτε μετά την Φεβρουαρινή Επανάσταση του ’17 είτε μετά την αποχώρηση των Γερμανών από τα εδάφη που τους είχε παραχωρήσει ο Λένιν με τη Συνθήκη του Μπρεστ Λιτόφσκ (Μάρτιος ’18).

Η πολιτική του Λένιν

Οι μπολσεβίκοι θα επιχειρήσουν να επιλύσουν το εθνικό ζήτημα με νέους τρόπους. Κατά τις πρώτες δεκαετίες, οι μπολσεβίκοι θα κινηθούν στην αντίθετη κατεύθυνση απ’ αυτή της τσαρικής Ρωσίας. Ο Λένιν στην πολιτική του αντίληψη θεωρούσε ότι οι εθνικοί-δημοκρατικοί αγώνες και η σοσιαλιστική επανάσταση συνδέονταν με μια βαθύτατη διαλεκτική σχέση. Σε αντίθεση με τον Στάλιν, αντιλαμβανόταν τη σημασία του εθνικού συναισθήματος των καταπιεσμένων πληθυσμιακών ομάδων. Κατά τα πρώτα έτη της εξουσίας του έγινε προσπάθεια να εφαρμόσει ένα σύστημα που θα επέτρεπε αφενός να ανθίσει ο πολιτισμός των εθνοτήτων στο συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο και αφετέρου να εξασφαλιστούν τα δικαιώματά τους μέσα από μια συγκεκριμένη διοικητική δομή. Στη βάση αυτή δημιουργήθηκε το σοβιετικό διοικητικό σύστημα που έμοιαζε, λίγο ή πολύ, με τις μπάμπουσκες. Δηλαδή με το ρωσικό παιχνίδι, όπου πολλές κούκλες βρίσκονται η μια μέσα στην άλλη.

Έτσι,  μέσα στη Σοβιετική Ένωση δημιουργήθηκαν  οι Σοβιετικές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες, οι οποίες περιείχαν τις Αυτόνομες Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες, που με τη σειρά τους περιείχαν Αυτόνομες Περιοχές. Ακόμα και οι Έλληνες της ΕΣΣΔ διέθεταν τέσσερεις Αυτόνομες Περιοχές μέχρι το 1937, στις περιοχές που πλειοψηφούσαν εθνικά. Τρεις στην Ουκρανία (περιοχή Ντονιέτσκ-Μαριούπολη), μία στη Νότια Ρωσία (Κουμπάν-Κρίμσκαγια) και ετοιμάζονταν να ιδρύσουν και πέμπτη στην περιφέρεια του Σοχούμι στην Αμπχαζία (Καύκασος-Γεωργία), όπου υπήρχαν περισσότερα από 40 ελληνικά χωριά αλλά δεν πρόλαβαν γιατί ενέσκηψε η εποχή του Στάλιν…

The Brotherhood of Nations, 1927. Found in the collection of Russian State Library, Moscow. (Photo by Fine Art Images/Heritage Images/Getty Images)

Η σταλινική πολιτική

Στην εποχή του Στάλιν θα αλλάξουν πολλές από τις λενινιστικές σταθερές. Στη θέση της ανάπτυξης των εθνικών πολιτισμών θα προωθηθεί ο εκρωσισμός. Πολλές μικρές εθνότητες, που οι σταλινικοί θεωρούσαν ότι διέθεταν «μητέρα-πατρίδα» κάπου στη Δύση θα αντιμετωπιστούν συλλήβδην ως «εχθροί του κράτους» με τραγικές επιπτώσεις στη φυσική τους υπόσταση. Στην περιοχή του Καυκάσου θα βρεθούν στο στόχαστρο της ρατσιστικής πολιτικής των σταλινικών, οι μουσουλμανικές πληθυσμιακές ομάδες (Τσετσένοι, Μεσχετίνοι, Ιγκουσέτιοι κ.ά), καθώς και οι Έλληνες. Μόνο ο θάνατος του Στάλιν απέτρεψε τις προσπάθειες βίαιης καταστολής και μεγαλύτερων εθνικών ομάδων, όπως οι Ουκρανοί ή οι Αμπχάζιοι.

Η εκτόπιση πολλών εθνικών ομάδων στη Σιβηρία και στην Κεντρική Ασία και η απόδοση των περιουσιών τους και των εδαφών τους σε άλλες εθνότητες διατηρεί μέχρι και σήμερα πολλούς λόγους για την εμφάνιση εθνικών αντιδικιών και συγκρούσεων. Έτσι, οι εθνικές εκκρεμότητες παρέμειναν και εμφανίστηκαν με ιδιαίτερη σφοδρότητα τη μετασοβιετική εποχή.

Όμως, η κύρια αιτία που συντηρεί τις σύγχρονες εθνικές συγκρούσεις, είναι η προσπάθεια των κυριάρχων εθνικών ομάδων να επιβάλλουν ένα καθεστώς απόλυτου ελέγχου σε μια πολυεθνική περιοχή. Οι περιοχές άλλων εθνοτήτων που ως Αυτόνομες Δημοκρατίες βρέθηκαν μέσα στην επικράτεια της παλιάς Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας που με τη σοβιετική κατάρρευση μεταλλάχθηκε σε έθνος-κράτος, βρέθηκαν στο στόχαστρο των νέων εθνικιστικών γραφειοκρατιών. Έτσι μια σειρά από συγκρούσεις ξέσπασαν σ’ όλη την έκταση της Σοβιετικής Ένωσης. Από την περιοχή των Γκαγκαούζων στη Μολδαβία και την Υπερδνειστερία, μέχρι την Κριμαία, την Τσετσενία, την Νότια Οσετία, το Ναγκόρνο Καραμπάχ, την Αμπχαζία επαναλήφθηκε ακριβώς το  ίδιο σκηνικό.

Σίγουρα αποτελεί «ιστορική φάρσα» το γεγονός ότι ενώ η Δύση εγκαταλείπει τη μορφή του έθνους-κράτους ως μη παραγωγική και διαμορφώνει νέες πολυεθνικές δομές τύπου Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ίδια στιγμή στην Ανατολή αρχίζει η εποχή του έθνους-κράτους. Στα παλιά πολυεθνικά κομμουνιστικά κράτη που κατέρρευσαν -κυρίως Σοβιετική Ένωση και Γιουγκοσλαβία- δρομολογήθηκε στη δεκαετία του ’90 η διαδικασία διαμόρφωσης έθνους-κράτους. Είναι μια μοναδική αντινομία, όπου ενώ ο φυσικός χρόνος μεταξύ Δύσης και Ανατολής είναι ο ίδιος, εν τούτοις ο ιστορικός χρόνος  διαφέρει κατά πολύ.

Πριν τους συντρίψει ο σταλινισμός: H πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων της Μαριούπολης κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

Του  ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ[1]

Οι Έλληνες της Μαριούπολης αποτελούν σήμερα ένα από τα τελευταία εναπομείναντα συμπαγή μέρη του παρευξείνιου ελληνισμού. Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου, αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου, συγκροτούν μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων. Μια από αυτές τις ιστορικές περιπέτειες, σχετίζεται με τη σοβιετική εμπειρία των παρευξείνιων ελληνικών κοινοτήτων. Εμπειρία, που κατά την περίοδο του μεσοπολέμου -μετά την οριστική εδραίωση του κομμουνιστικού συστήματος και το τέλος των εμφύλιων και εθνικών συγκρούσεων- ανέδειξε μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ελληνική έκφραση -καθεστωτική φυσικά- για να τελειώσει στα σταλινικά γκουλάγκ.

 

Ελληνίδες που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί

Η ελληνική πολιτιστική αναγέννηση

Η πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων της Μαριούπολης, όπως και της υπόλποιπης Σοβιετικής Ένωσης, ήταν από τις προτεραιότητες του νέου συστήματος.[2] Η ιεράρχηση της πολιτιστικής ανάπτυξης στις πρώτες θέσεις καθορίστηκε από την πίστη των νέων κυρίαρχων ότι με την «πνευματική άνοδο των μαζών» θα ηττηθεί ο «συντηρητισμός» και «οι αντιδραστικές δυνάμεις.» Για την υλοποίηση των στόχων θεωρήθηκε πρωταρχική η οργάνωση ενός ελληνικού εκδοτικού οίκου, o oποίος θα ανταποκρινόταν στις μεγάλες ανάγκες που είχαν προκύψει και θα βοηθούσε τα Ελληνικά Κομμουνιστικά Τμήματα.

            Το πρώτο μέλημα του Ελληνικού Τυπογραφείου θα ήταν η έκδοση μιας καθημερινής ελληνικής εφημερίδας, η οποία θα ήταν όργανο των κομμουνιστικών τμημάτων και θα επηρέαζε τις πολιτικές και ιδεολογικές επιλογές του ελληνικού πληθυσμού. Για την ίδρυση του τυπογραφείου, το Ελληνικό Κομμουνιστικό Τμήμα του Νοβοροσίσκ του Ρωσικού Κομμουνιστικού Κόμματος καλούσε όλα τα αντίστοιχα Ελληνικά Τμήματα να κάνουν γνωστές τις προτάσεις τους για το πού θα έπρεπε να εγκατασταθεί το Κεντρικό Τυπογραφείο, για να μπορεί εύκολα να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλου του ελληνισμού. Καλούσε τις άλλες τοπικές εφημερίδες να διαθέσουν τα επιπλέον τυπογραφικά στοιχεία που τους περίσσευαν. Εκτός από την έκδοση ημερήσιας ελληνικής εφημερίδας, το Κεντρικό Τυπογραφείο είχε ως στόχο να συγκεντρώσει τις καλύτερες δυνάμεις απ’ τον ελληνισμό της Ρωσίας, ώστε να εκδίδει στην ελληνική γλώσσα την πλούσια ρωσική επαναστατική φιλολογία και να βοηθά τις σχολικές εργασίες με την έκδοση ή την ανατύπωση νέων σχολικών βιβλίων, συμβατών με το νέο σοβιετικό σύστημα.

       Στην κατεύθυνση των προτάσεων αυτών συγκροτήθηκαν τα δύο μεγάλα «ελληνικά εκδοτικά.» Ο εκδοτικός οίκος «Κομμουνιστής» («Κομυνιςτις»)[3], με έδρα το Ροστόβ επί του Ντον για τους Έλληνες της νότιας Ρωσίας και της Υπερκαυκασίας, και ο εκδοτικός οίκος «Κολεχτιβιστής» («Κολεχτι­βιςτις»), με έδρα τη Μαριούπολη για τον ελληνισμό της Ουκρανίας. Συνολικά δημιουργούθηκαν τέσσερις ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι: στο Ροστόβ, στην Κρίμσκαγια, στη Μαριούπολη και στο Σοχούμι. Ο εκδοτικός οίκος «Κομμουνιστής» άρχισε τη δραστηριότητά του πιθανόν πριν από το 1928, ενώ ο εκδοτικός οίκος «Κολεχτιβιστής» άρχισε τη δράση του το 1930.

       Πριν από τη λειτουργία των δύο ελληνικών αυτών εκδοτικών οίκων, στα πλαίσια του «Κεντρικού Εκδοτικού των Εθνοτήτων της ΕΣΣΔ», λειτουργούσε στη Μόσχα, έως το 1929, ελληνικός εκδοτικός οίκος. Το πρώτο βιβλίο που τύπωσαν οι μοσχοβίτικες εκδόσεις ήταν ένα αναγνωστικό για ενήλικες του Δ. Ν. Σαβώφ με τίτλο Κόκκινες Αχτίδες. Αλφαβητάριο για τους ηλικιωμένους αγράμματους. Από τον εκδοτικό αυτό οίκο κυκλοφόρησαν άλλες δύο τουλάχιστον εκδόσεις. Τα επόμενα βιβλία προέρχονταν από το Ροστόβ επί του Ντον το 1928. Ηταν εκδόσεις του «Κραινατσιστάτ του Βόρειου Καυκάσου».[4] Απ’ αυτές τις εκδόσεις τυπώθηκε και η Γραμματική της νεοελληνικής γλώσσας του Κ. Τοπχαρά.

       Επίσης, πριν από τη δημιουργία στο Δονμπάς του ελληνικού εκδοτικού οίκου «Κολεχτιβιστής», εκδόθηκαν δύο βιβλια για τα ελληνικά πράγματα της Ουκρανίας. Το πρώτο εκδόθηκε το 1932 στα ουκρανικά από τη λαογράφο Κασάνδρας Κοστάν με το ψευδώνυμο της Αλεξάνδρας Κωνσταντίνωφ και αναφέρεται σε έργα Ελλήνων λαϊκών ποιητών και συγγραφέων σε ουκρανική μετάφραση. Το δεύτερο, επίσης στα ουκρανικά, εκδόθηκε από τον Γιάλη το 1931 στο Χάρκοβο. Αναφερόταν στην πολιτική οργάνωση των ελληνικών χωριών της Ουκρανίας, στην οικονομική τους κατάσταση, στην εκπαίδευση και στις πολιτιστικές τους δραστηριότητες.[5]

       Με τη δημιουργία των εκδόσεων «Κομμουνιστής» και «Κολεχτιβιστής» άρχισε η περίοδος της ύπαρξης ολοκληρωτικά ελληνικών εκδοτικών οίκων. Ο σημαντικότερος από τους δύο αυτούς εκδοτικούς οίκους ήταν αυτός του «Κομμουνιστή», ο οποίος εξέδιδε και την ομώνυμη εφημερίδα. Η εφημερίδα Κομμουνιστής αποτελούσε τη συνέχεια της εφημερίδας Σπάρτακος και είχε τη μεγαλύτερη κυκλοφορία απ’ όλες τις ελληνικές εφημερίδες της Σοβιετικής Ένωσης. Η εκδοτική ομάδα του «Κομμουνιστή» ανέλαβε την έκδοση όλων των ελληνικών σχολικών βιβλίων. Το ίδιο έκανε και ο εκδοτικός οίκος του «Κολεχτιβιστή» με έδρα το Δονμπάς της νότιας Ουκρανίας, ο οποίος λειτουργούσε στα πλαίσια του ουκρανικού κρατικού εκδοτικού οίκου των εθνικών μειονοτήτων. Εξέδιδε ελληνικά βιβλία στη δημοτική και στα μαριουπολίτικα. Ως εκδοτική αρχή αναφέρεται άλλοτε ο “Κολεχτι­βιστής” και άλλοτε οι ουκρανικές κρατικές εκδόσεις.

       Οι εκδόσεις αυτές στην Ουκρανία αποτελούσαν συνέχεια της εκδοτικής προσπάθειας της ίδιας ομάδας που εξέδιδε την εφημερίδα Κολεχτιβιστής στην μαριουπολίτικη διάλεκτο.[6] Στην Μαριούπολη υπήρχε συγκροτημένη ελληνική φιλολογική ομάδα, η οποία υπέγραφε στην εφημερίδα διάφορα κείμενα. Η ταύτιση της σύνταξης του Κολεχτιβιστή και της φιλολογικής ομάδας είναι εμφανής. Για παράδειγμα, χαιρετίζοντας τη δεκάχρονη φιλολογική δράση του «ποιητή του κάρβουνου», συνυπέγραφαν «Η κολεχτίβα των συνεργατών της σύνταξης και η Μαριουπολίτικη ρωμαίικη φιλολογική γρούπα.»

       Aπό το 1933 άρχισε η έκδοση του λογοτεχνικού περιοδικού Νεότητα και του παιδικού Πιονέρος. Οι ελληνικές εκδόσεις του Δονμπάς κυκλοφόρησε τις Φλογομηνύτρες Σπίθες, μια συλλογή με τα καλύτερα έργα των Ελλήνων λογοτεχνών της Ουκρανίας. Σε αντίθεση με τις εκδόσεις «Κομμουνιστής», που εξέδιδε πλήθος βιβλίων γενικότερου ενδιαφέροντος, ο «Κολεχτιβιστής» επικέντρωνε το ενδιαφέρον του σε λογοτεχνικά και σχολικά βιβλία. Την επιμέλεια των σχολικών βιβλίων είχε ο δάσκαλος Αμφικτύων Δημητρίου. Μερικά παιδικά βιβλία ήταν ιδιαίτερα προσεγμένα, όπως για παράδειγμα το έγχρωμο παιδικό βιβλίο του Σ. Μάρσακ με τίτλο Ι πόστα, το οποίο αναφέρεται στις ταχυδρομικές υπηρεσίες και προσπαθούσε να μυήσει τα παιδιά στις αντίστοιχες διαδικασίες.

       Μεταξύ των εκδόσεων του εκδοτικού οίκου του Δονμπάς ξεχωρίζουν έργα των Τσέχοφ και Πούσκιν σε μετάφραση στα μαριουπολίτικα από τον Γκεόργκι Κοστοπράφ. Εμφανίστηκαν επίσης λαϊκοί ποιητές και λογοτέχνες, οι οποίοι εμπνέονταν από την επανάσταση και τους στόχους της. Τα έργα τους δημοσιεύονταν στον Κολεχτιβιστή στα μαριουπολίτικα και στη δημοτική. Τέτοια περίπτωση είναι ο «ποιητής-σαχτιόρος», δηλαδή «ποιητής- ανθρακωρύχος», Π. Μπεσποστζάντνι. Ο νέος αυτός εργάτης-ποιητής έγραφε επηρεασμένος από τη ζωή του ανθρακωρύχου: «Ολα τα ποιήματά του είναι γραμμένα απ’ τη ζωή των ανθρακωρύχων για αυτό και είναι σημαδεμένα με το δικό του βίωμα, με την σκέψη του. Μεγάλο θυμό έχει… για την πρότερη παλαιά κατάσταση και μεγάλη αγάπη για το καινούριο Δονμπάς.»[7] Στην εφημερίδα Κολεχτιβιστής συναντούμε έργα του ποιητή αυτού στη μαριουπολίτικη διάλεκτο σε μεταφράσεις του Γ. Κοστοπράφ και Α. Σαπουρμά και στη δημοτική σε μετάφραση του Αμφικτύωνα Δημητρίου.

       Η σημαντικότερη φυσιογνωμία στο χώρο των γραμμάτων ήταν ο Γιώργης Κοστοπράφ. Διαμορφωμένος στο πνεύμα της νέας περιόδου αφομοίωνε δημιουργικά τα πλούσια στοιχεία της λαϊκής ποίησης. Τα καλύτερα ποιήματά του τα έγραφε στη διάλεκτο της Μαριούπολης. Έγινε μέλος της Ένωσης Σοβιετικών Συγγραφέων και εκπροσώπησε την ελληνόφωνη σοβιετική λογοτεχνία στο 1ο Συνέδριο των Σοβιετικών Συγγραφέων, που συνήλθε στη Μόσχα. Ο ακαδημαϊκός Μaxim Rilski θα γράψει αργότερα: «Ο Γ. Κοστοπράφ είναι ένας από τους πρωτεργάτες της ελληνόφωνης σοβιετικής λογοτεχνίας, ένας πατριώτης-ποιητής με μεγάλο ταλέντο… Ένας ποιητής που περιέγραψε με μεγάλη δύναμη τους σοσιαλιστικούς μετασχηματισμούς στη Σοβιετική Ένωση, τη ζωή και την εργασία των σοβιετικών ανθρώπων.»

Η εφημερίδα και ο εκδοτικός οίκος «Κολεχτιβιστής»

       Οι εκδόσεις «Κολεχτιβιστής» τύπωσαν τέσσερα πρωτότυπα έργα του Κοστοπράφ. Απ’ αυτά ξεχωρίζει το επικό ποίημα Λάμπος (1932), το οποίο ήταν αφιερωμένο στον αγώνα των μπολσεβίκων παρτιζάνων της Αζοφικής εναντίον των ένοπλων «αντεπαναστατικών» ομάδων του Σκουρό και του Μαχνό. Ο Λάμπος, νεαρός Έλληνας, παρουσιάζεται στο ποίημα ως «αγωνιστής για την ευτυχία του λαού.»[8] Το καλύτερο έργο του Κοστοπράφ είναι το έπος Λεόντης Χονα­γμπέη, το οποίο εκδόθηκε το 1934. Ο κεντρικός ήρωας του έργου είναι ο Έλληνας λαϊκός ποιητής Λεόντης, ο οποίος εκφράζει το μίσος κατά των ντόπιων Ελλήνων κουλάκων των ελληνικών χωριών της Αζοφικής, που εκμεταλλευόταν τους φτωχούς αγρότες. Η βασική αρχή που εκφράζεται από τον Λεόντη είναι: «Οταν ο λύκος λυπηθεί το αρνάκι, τότε και ο πλούσιος θα λυπηθεί το φτωχό.» Παράλληλα με την καταγγελία της εκμετάλλευσης ο Γ. Κοστοπράφ περιέγραφε με πολύ τέχνη την αγάπη του Λεόντη με την ελληνοπούλα Μαρία Κοσκός. Τα πρώτα ποιήματα του ποιητή εκδόθηκαν το 1933 με τον τίτλο Τα πρώτα βήματα. Το τελευταίο έργο του που τυπώθηκε ήταν το Καλημέρα ζήσιμο, δηλαδή Καλημέρα ζωή, το 1937. Η γραμμή της ομάδας του «Κολεχτιβιστή» ήταν ότι: «Η ελληνιζάτσια πρέπει να ξυπνήσει.»[9] Στην κατεύθυνση αυτή συναντούμε πολλές φορές, σε κείμενα γραμμένα στα μαριουπολίτικα, τη χρήση ελληνικών όρων, ενώ η αντίστοιχη ρωσική ή ταταρική λέξη, που ήταν περισσότερο γνωστή στους αναγνώστες βρισκόταν σε παρένθεση.

       Η έκδοση της εφημερίδας Κολεχτιβιστής είχε αρχίσει στο Ντονιέτσκ τουλάχιστον τρία χρόνια πριν από την ίδρυση του εκδοτικού οίκου στο Δονμπάς. Πιθανότατα το πρώτο φύλλο της εφημερίδας κυκλοφόρησε στις 27 Οκτωβρίου 1930. Η πρώτη έκδοση ήταν μικρού σχήματος, δισέλιδη. Το σύνθημα «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε» βρισκόταν στο πάνω μέρος της πρώτης σελίδας, όπως ακριβώς σ’ όλες τις υπόλοιπες εφημερίδες της Σοβιετικής Ένωσης. Ο υπότιτλος ήταν: «Βδομαδιάτική ελληνική εφημερίδα της Μαριουπολίτικης επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος μπολσεβίκων Ουκρανίας.» Στα πρώτα φύλλα χρησιμοποιήθηκε η δημοτική με αρκετά στοιχεία της τοπικής ελληνικής διαλέκτου. Στη συνέχεια η εφημερίδα πέρασε στη μαριουπολίτικη διάλεκτο. Στη γραφή της εφημερίδας τηρούνταν οι αρχές της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1926.

Η ελληνική εφημερίδα που εξέδιδε το εκδοτικό «Κολεχτιβιστής» στην τοπική ελληνική διάλεκτο

            Από το 1930-1931 η εφημερίδα ήταν εβδομαδιαία, για να γίνει δισεβδομαδιαία από το 1933. Από το 1935 κυκλοφορούσε μέρα παρά μέρα. Στη θεματολογία της περιλαμβάνονταν πολιτικά θέματα και ανταποκρίσεις από τις ελληνικές κοινότητες της Αζοφικής. Ο προβληματισμός για το εκπαιδευτικό πρόβλημα και το γλωσσικό ζήτημα απασχολούσε σοβαρά την εκδοτική ομάδα του Κολεχτιβιστή, ενώ από τις στήλες της εφημερίδας παρουσιάζονταν στοιχεία σχετικά με τον αναλφαβητισμό των ελληνικών πληθυσμών και τη λειτουργία των ελληνικών σχολείων. Aπό απολογισμούς της ίδιας εφημερίδας συμπεραίνεται πως τα δύο πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας της απασχολούνταν στη σύνταξη εννέα άτομα, ενώ στο πρώτο φύλλο απασχολούνταν μόνο δύο άτομα. Το 1934 οι εργαζόμενοι έφτασαν τους 14. Το 1930 η εφημερίδα τυπώθηκε σε 500 μόνο αντίτυπα για να φτάσει τα 3.000 το 1933 με στόχο τις 6.000. Βασικά στελέχη του Κολεχτιβιστή ήταν ο ποιητής Γκεόργκι Κοστοπράφ, ο Αμφικτύων Δημητρίου, που χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «Μαρμαρινός» σε ανάμνηση της καταγωγής του από το νησί του Μαρμαρά, ο Γιάλης, ο Γ. Δ. Λεωνίδας κ.ά. Με την εφημερίδα συνεργάζονταν ευκαιριακά Ελλαδίτες και Κύπριοι, όπως ο Πλουτής Σέρβας που αργότερα έγινε γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου.

Εν Κατακλείδι!

            Όλες αυτές οι προσπάθειες, συνδυασμένες με τις αντίστοιχες πολιτικές των Ελλήνων στο πλαίσιο του δύσκολου σοβιετικού περιβάλλοντος, συνιστούν ένα μοναδικό εγχείρημα και αποτελούν την ύστατη απόπειρα του ευξεινοποντιακού ελληνισμού να κατοχυρώσει την παρουσία του, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ελληνικού κράτους στο βαλκανικό Νότο. Τραγική όμως, είναι η κατάληξη του εγχειρήματος αυτού, εφόσον οι πρωταγωνιστές του θα πέσουν θύματα του σταλινικού Μολώχ την μετά το ‘37 εποχή, όταν στη θέση της πολυπολιτισμικής αντίληψης, εδραιώνεται η αφομοιωτική, εκρωσιστική πολιτική. Τα χιλιάδες θύματα και οι δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένοι στην Κεντρική Ασία -λίγα μόλις χρόνια από τη γενοκτονία που πραγματοποίησαν οι Τούρκοι εθνικιστές στα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας- σηματοδοτούν το τέλος του παλιού, πολύμορφου, ελληνικού κόσμου.

Το διάταγμα της Μεγάλης Αικατερίνης (Μάρτιος 1778) για τη μετοικεσία των Ελλήνων από την Κριμαία στην Αζοφική

---

[1]  Διδάκτωρ σύγχρονης ιστορίας-μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/

[2]    Βλέπε: Βλάσης Αγτζίδης, Παρευξείνιος Διασπορά. Οι ελληνικές εγκαταστάσεις στις βορειοανατολικές περιοχές του Εύξεινου Πόντου, Αθήνα, εκδ. Κυριακίδη, 1997.

[3]       Για την ευκολία της ανάγνωσης, οι τίτλοι στην φωνητική γραφή θα έπονται της γραφής στο 24γράμματο αλφάβητο. Για τη φωνητική γραφή και την αντικατάσταση του 24γράμματου αλφαβήτου με το 20γράμματο ελληνικό, έγινε στο πλαίσο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1926 και σχετιζόταν με την επικράτηση των ακραίων δημοτικιστικών θέσεων και το ευνοϊκό κομμουνιστικό περιβάλλον. Στη πραγματικότητα, η μεταρρύθμιση αυτή ολοκλήρωνε τη διαδικασία απλοποίησης της γραφής, πρώτο βήμα της οποίας είναι η επιβολή του μονοτονικού συστήματος.

                Η μεταρρύθμιση έγινε σε δύο στάδια. Σε Πανενωσιακή Συνδιάσκεψη των Ελλήνων διανοουμένων στη Μόσχα το 1926 αποφασίστηκε η καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στη θέση της καθαρεύουσας και η αντικατάσταση του εικοσιτετραγράμματου αλφαβήτου με το εικοσαγράμματο. Με την απόφαση αυτή: καταργήθηκαν οι δίφθογγοι, διατηρήθηκαν μόνο το «ι» και το «ο», στη θέση του «ου» καθιερώθηκε το «υ», στη μικρογράμματη γραφή παρέμεινε μόνο το «ς» ενώ καταργήθηκε το «σ», τα διπλά σύμφωνα γράφονταν αναλυτικά (δηλαδή το «ξ» ως «κς» και το «ψ» ως «πς») και καθιερωνόταν το ενωτικό  στις κτητικές αντωνυμίες. Η τελική απόφαση για το γλωσσικό ζήτημα πάρθηκε στην Πρώτη Πανενωσιακή Ελληνική Σύσκεψη που έγινε στις 21 Απριλίου του 1934 στη Μόσχα. Με βάση την απόφαση αυτή η επίσημη ελληνική γλώσσα στη Σοβιετική Ένωση θα ήταν η δημοτική και όχι η ποντιακή. Για τα συνέδρια του 1926 και του 1934 με τα οποία επιβλήθηκε η δημοτική γλώσσα και η φωνητική γραφή βλ. Δ. Γληνός, «Η σημερινή Σοβιετική Ρωσσία», περ. Νέος Κόσμος, 15 Δεκεμβρίου 1934, Βλάσης Αγτζίδης, Ο ελληνικός Τύπος στη Σοβιετική Ένωση. Η περίπτωση της εφημερίδας Κόκινος Καπνας (1932-1937), ό.π, του ιδίου, «Το γλωσσικό ζήτημα στις ελληνικές κοινότητες της πρώην ΕΣΣΔ (1905-1938)»,  περ. Αντί,  τεύχ. 585 1 Σεπτεμβρίου 1995, σ. 42-45, Απόστολος Καρπόζηλος, «Ρωσο-ποντιακά», Αρχείον Πόντου, τόμ. 38 1984, σ. 153-176.

[4]       Απόστολος και Μάρθα Καρπόζηλου, «Ελληνοποντιακά βιβλία στη Σοβιετική Ενωση», Αρχείον Πόντου, τόμ. 42 1985 σ. 58-59.

[5]       Απόστολος Καρπόζηλος, «Το εκδοτικό «Κολεχτιβιςτις»», εισήγηση στο Διεθνές Συνέδριο Η ελληνική διασπορά της Ρωσίας από την άλωση της Κων/πολης έως τις μέρες μας, Αθήνα, 1992 (από τα απομαγνητοφωνημένα πρακτικά.)

[6]       Tα άρθρα που φιλοξενούνται στις στήλες του «Κολεχτιβιςτι» είναι κατά κανόνα γραμμένα στο ιδίωμα των ελληνικών χωριών Σαρτανά και Τσερμαλίκ. Στην περιοχή της Αζοφικής υπάρχουν πέντε ελληνικές διάλεκτοι. Ο καθ. Σοκολόφ, βασιζόμενος στη συγγένεια και τους κοινούς τύπους με την δημοτική όπως και με τον βαθμό ανάμιξης ξένων στοιχείων, πρότεινε την εξής κατάταξη κατά χωριά: 1) Διάλεκτος Γιάλτας και Ουρζούφ, 2) Στίλας, Κωνσταντινούπολης και Μπαλσόϊ Γιανισόλ, 3) Μπάλσαγια Καρακούμπα, Νοβαγια Καρακού­μπα, Μπουγκάς, 4) Σαρτανά, Τσερμαλίκ, Μακεντόνοφκα, 5) Τσερντακλί, Μάλλι Γιανισόλ, Νόβιι Γιανισόλ. [Απόστολος Καρπόζηλος, «Οι Ελληνες της Μαριούπολης (Ζντάνοφ) και η διάλεκτός τους», ό.π., σ. 106-108.]

[7]       Το δημοσιευμένο κείμενο στην μαριουπολίτικη γλώσσα είναι το εξής: «Ολα-τ τα πιίματα ίνε γραμένα απ’ το ζίςιμο τον ςςαζτιότον για κε ίνε ςιδεμένα με δικό-τιν το ζίςιμο μετο νυνιζμά-τιν. Μεγάλο χολί έχι ο ς. Μπεςποςτζάντνι για το παλέο εμπριζνό κε μεγάλι χαρά κε αγάπ ςτο κενυριο Ντονπάς» (Γ.Κ., «Για τα έργα τυ ς. Π. Μπεςποςτζαντνι. (Πιιτις τυ Ντονμπας)», εφημ. Κολεχτιβιςτις, αριθ. 47(291), 6 Ιουνίου 1934, σ. 3.

[8]       Γιώργης Λαζαρίδης, «Γιώργης Κοστοπράφ, ταλαντούχος Ρουμαίος ποιητής αγωνιστής», εφημ. Νέος Δρόμος, αριθ. 219 (3962) 13 Νοέμβρη 1973, σ. 2.

[9]       Mε τον όρο «ελληνιζάτσια» εννοεί την «προπαγάνδα ελληνικότητας.»

ΤΟ ΤΑΓΚΑΡΟΝΚ που το λέγαμε «ΤΑΪΓΑΝΙ»

        του Λάμπρου Βαζαίου 

Στο πατρικό μου σπίτι, στην οδό Ευαγγελιστρίας 5 στο Κέντρο της Αθήνας, άκουσα για πρώτη φορά για το Ταϊγάνι. Αργότερα, πολύ αργότερα έμαθα πως η σωστή Ρώσικη ονομασία είναι Ταγκαρόνκ. Τότε λοιπόν στο πατρικό μου,  είχα ακούσει πως ήταν λιμάνι και πως εκεί υπήρχε αξιόλογη Ελληνική παροικία και ζωντανή παρουσία Σαντορινιών.  Στην Κατοχή και στα μετέπειτα χρόνια,  στο γειτονικό  διπλανό σπίτι έμενε από χρόνια το ζεύγος Μπαλαμπάκη. Ο κύριος Σπύρος, όπως τον φωνάζαμε και η γυναίκα του η Γαρυφαλιά, ήταν ζευγάρι περασμένης σχετικά ηλικίας, συνομήλικοι με τον Παππού και την Γιαγιά χωρίς παιδιά, που έδειχναν αδυναμία σε μένα και συχνά παίζανε μαζί μου.

Μου έλεγαν ιστορίες και μου μάθαιναν παιδικά τραγουδάκια περασμένης σίγουρα εποχής, άλλα Ελληνικά και άλλα Ρώσικα. Θυμάμαι ακόμη πως με βοηθούσε και η γιαγιά Ειρήνη να τα αποστηθίζω. Έχει μείνει ακόμη ζωντανό μετά 75 χρόνια το …«κικιρίκου πετουσόκ, ζολοτοϊ γριμπουσόκ, μάσλινα γιαρόβοσκα σόλτο βαμπορόβοσκα». Μιλούσε προφανώς για κάποιον πετεινό και τα κατορθώματα του. Η ακριβής μετάφραση όμως μου διαφεύγει σήμερα!

To παλιό Γυμνάσιο του Τανγκανρόκ όπου συνήλθε το Α’ Πανρωσικό συνέδριο των Ελλήνων. Τον Ιούνιο του 2017 πραγματοποιήθηκε επίσης ένα συνέδριο των ελληνικών
κοινοτήτων της μετασοβιετικής Ρωσικής Ομοσπονδίας
https://kars1918.wordpress.com/2017/06/09/tanganrok/

Ο φιλικός δεσμός των Μπαλαμπάκηδων, με την πατρική μου οικογένεια, είχε ξεκινήσει από την κοινή τους καταγωγή αλλά και την προηγούμενη ζωή όλων στην Ρωσία. Ήταν Σαντορινιοί και ζούσαν  στην Ρωσία, στην Νότια Ρωσία στην Μαύρη Θάλασσα,  οι δικοί μου στην Οδησσό, οι άλλοι στην θάλασσα του Αζοφ, στο Ταϊγάνι. Τα χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση και πριν την φυγή όλων το 1920, φαίνεται ότι βλεπόντουσαν συχνά έχοντας και επαγγελματικές συναλλαγές.

Ο Σπύρος Μπαλαμπάκης ήταν ναυλομεσίτης και έμπορος σιταριού και τον θυμάμαι να κουβεντιάζει ρωσικά με την γιαγιά και να λέει τις ιστορίες του σε όλους, μικρούς και μεγάλους. Έλεγε τόσο ενδιαφέροντα πράγματα που έμοιαζαν παραμύθια και είχε τόσο καλό λόγο που όταν τον ακούγαμε του ζητούσαμε πάντα να συνεχίζει, να μην τελειώνουν οι διηγήσεις, πάντα θέλαμε κι’άλλο!  Μας έβαζε σε κόσμο που ήταν σχεδόν μυθικός, σε κόσμο που είχε πλέον χαθεί, σε ιστορίες που δεν ζητήσαμε ποτέ να μάθουμε αν ήταν πραγματικές η τις είχαν φτιάξει κάποιοι παραμυθάδες! Είχε απ’όλα η διήγηση και ο λόγος του, έλεγε για πολεμιστές, για τους εμπόρους και τους μουζίκους, για τους Κοζάκους για τον τσάρο. Για όλα και για όλους μιλούσαν οι ιστορίες του κ. Σπύρου από το Ταϊγάνι, για την Ρωσία που είχε πια χαθεί!

Στο Ταϊγάνι βρισκόντουσαν τα ζυγιστήρια της παραλαβής του σιταριού που θα εξαγόταν στην Ευρώπη. Η Αζοφική θάλασσα είναι ένας μεγάλος αβαθής κλειστός κόλπος που καταλήγει στο σχετικά μικρό άνοιγμα επικοινωνίας της με την Μαύρη Θάλασσα όπου βρίσκεται το λιμάνι του Κερτς. Το Ταϊγάνι στον μυχό της Αζοφικής ήταν αβαθές λιμάνι που δεν επέτρεπε την προσόρμιση μεγάλων πλοίων παρά μόνο κάποιων Αιγαιοπελαγίτικων μπρικιών και των σκαφών με επίπεδη καρίνα όπως τα σλέπια. Σ’αυτά φορτωνόντουσαν στο Ταϊγάνι τα εμπορεύματα, κυρίως το σιτάρι και διασχίζοντας την Αζοφική μεταφορτωνόντουσαν στα μεγαλύτερα πλοία που περίμεναν στο Κέρτς για να συνεχίσουν το ταξίδι προς την Μεσόγειο περνώντας τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια.

Ήταν οι αρχαίοι δρόμοι που διέσχιζαν την Νότια Ρωσία φθάνοντας στον Κιμμέριο Βόσπορο, το Κερτς. Η γεωπολιτική σημασία της περιοχής είχε προσελκύσει τους Αρχαίους Έλληνες, τους Μιλήσιους που έχτισαν ευδαίμονες πολιτείες και ίδρυσαν λιμάνια Οι Κιμμέριοι, τα ντόπια Σκυθικά φύλα που παλεύανε με τα Βασίλεια του Μιθριδάτη, οι Βυζαντινοί και ο Άρχοντας Θεόδωρος ο τελευταίος Έλληνας αυθέντης, κατόπιν, οι Βενετσιάνοι και οι Γενουάτες με τους εμπορικούς σταθμούς τους, οι Τούρκοι που για χρόνια προσπαθούσαν να καταλάβουν την περιοχή, οι Τάταροι και το Χανάτο τους. Ο κύκλος θα κλείσει με τις  άγριες μάχες του πολέμου,  με τους Χιτλερικούς να αγωνίζονται μάταια να ριζώσουν στο Κερτς για να ανοίξουν δρόμο για τα πετρέλαια του Καυκάσου που θα άλλαζαν τις τύχες του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου. Οι Έλληνες όμως ήταν και είναι πάντα εκεί, από την πρώτη εγκατάσταση τους στο Παντικάπαιον, αφού πρώτα ο Ηρακλής όργωσε με τον μυθικό ταύρο την Ταυρική, μέχρι τους Ουρούμ, τον Μαριουπολίτικο Ελληνισμό της Σύγχρονης Ουκρανίας   και το εξεγερμένο Ντονέτσκ.    

 Οι Βαλλιάνοι οι ιστορικοί Κεφαλλονίτες, οι Σιφναίοι και οι Σαντορινιές οικογένειες κρατούσαν τις διαδικασίες του εμπορίου με μεγάλη επιτυχία. Τα περισσότερα ζυγιστήρια των σιτηρών, έλεγε ο κύριος Μπαλαμπάκης, τα διαχειριζόντουσαν Σαντορινιές οικογένειες. Οι περιγραφές του έμειναν στην μνήμη όλων και συζητιόντουσαν πολλά χρόνια μετά. Οι ζυγιστές έλεγε λοιπόν, είχαν δίπλα τους πάντα ένα «μαυράδι»! Δεν ήταν άλλο από κάποιον νεαρό πρόσφατα αφιχθέντα από την Σαντορίνη συγγενή συνήθως της οικογένειας των ζυγιστών. Ήταν έντονα μαυριδερός μικρόσωμος και αδύνατος, πολύ αδύνατος ακόμη και λυμφατικός, από την κακή διατροφή στο νησί. Αυτός λοιπόν έλεγε ο κ. Σπύρος ανεβάζοντας την ένταση της διήγησης, κατά διαστήματα σαλτάριζε κρυφά στην παλάντζα και εξασφάλιζε κάποιο επιπλέον κέρδος στο ζύγι!

Ξαναγυρίζουμε όμως στις ιστορίες μας με την μνήμη να αναζητά στον κύριο Σπύρο Μπαλαμπάκη, την Γαρυφαλλιά την γυναίκα του και όλους τους δικούς μου ανθρώπους τα κομμάτια του τελευταίου παζλ, αυτού που ακόμη με  παιδεύει με τις λεπτομέρειες της εικόνας! Έτσι λοιπόν ακούγαμε οι μικρότεροι τότε, για την δυστυχία της κακής σοδειάς, που έπεφτε στα σπιτικά των Μουζίκων, στα χωριά της Ρωσίας, στην απέραντη κοιλάδα του Ντον, στα ατέλειωτα χωράφια του Καζάν στο εσωτερικό της Νότιας Χώρας. Ο απόηχος έφτανε λοιπόν στον Τσάρο και όλοι περίμεναν την επόμενη κίνηση. Ο Τσάρος, ο πατερούλης για τον λαό του, (αυτό μένει ως κομμάτι μη συζητήσιμο στην ιστορία μας!), περίπου κάθε τέσσερα χρόνια, καλούσε τον Αταμάνο των Κοζάκων στο Τσάρκογιε Σέλο, τα θερινά ανάκτορα, γιατί όλα αυτά γινόντουσαν πριν μπεί ο βαρύς Ρώσικος Χειμώνας. Η κουβέντα ήταν σχεδόν πάντα ίδια. Ο Τσάρος  ζητούσε από τον Αρχηγό των Κοζάκων 4 συντάγματα για τον πόλεμο και ένα σύνταγμα για την φρουρά του! Η Απάντηση του Αταμάνου έτοιμη εκ των προτέρων, ήταν η συναλλαγή για  μεγαλύτερο η περιορισμένο πογκρόμ!

Οι Κοζάκοι ξεκινούσαν από τα χωριά τους, συγκροτούσαν τις μονάδες τους,  με τις εικόνες του Χριστού μπροστά, τους παππάδες και τις εικόνες του Τσάρου μαζί τις σημαίες τους. Έπαιρναν πίσω όσα οι τοκογλύφοι είχαν αρπάξει (με τον σχετικό τόκο βέβαια!), ξαναέδιναν στους πεινασμένους μουζίκους τα «κλεμμένα», αραίωναν λίγο την πληθυσμιακή πυκνότητα των εβραίικων πληθυσμών αποκαθιστώντας έτσι, με τον δικό τους Κοζάκικο τρόπο τα δίκια του Λαού! Ο Λαός ανάσαινε, γινόντουσαν λιτανείες με μπροστά τους παππάδες, τις εικόνες και την εικόνα του «πατερούλη» και τις υπέροχες μπάσες φωνές της χωριάτικής χορωδίας. Οι Κοζάκοι φορούσαν στραβά τις παπάχες τους, έπιναν καβάλα «μπίστρα-μπίστρα» την τελευταία βότκα τους και γύριζαν στα δικά τους τα χωριά.

Εδώ όμως ο αφηγητής έκανε την βασική κοινωνική του παρέμβαση. Οι μουζίκοι έλεγε οδηγώντας τεράστιες, τερατώδεις βοϊδάμαξες έφερναν το σιτάρι κατ’ευθείαν στην παραλαβή-ζυγιστήριο. Η εκτίμηση της ποιότητας, εμπειρικά πάντα, γινόταν λίγο πριν. Ο Μαρής Βαλλιάνος είχε γίνει πολύ γνωστός για το ταλέντο και την ικανότητα να εκτιμά την ποιότητα των σιτηρών με ακρίβεια μόνο με την αφή και την παρατήρηση του σιταριού μέσα στην χούφτα του! Οι Σαντορινιοί ζυγιστές-ναυλομεσίτες είχαν κερδίσει την εκτίμηση των μουζίκων γιατί σε αντίθεση με τους Εβραίους ανταγωνιστές πλήρωναν αμέσως, με ζωντανά λεφτά. Παρέβλεπαν έτσι οι χωρικοί κάποιες μικροπονηριές γιατί οι άνθρωποι μας απέφευγαν τις χειμωνιάτικες συναλλαγές! Τα δάνεια του χειμώνα, όταν ιδίως η σοδειά δεν ήταν καλή, τα έκαναν οι Εβραίοι. Τα συστήματα τοκογλυφικού δανεισμού που επικρατούσαν στις επαρχίες του εσωτερικού της αχανούς χώρας, έφταναν σε σημείο που  να εξαθλιώνουν τους χωρικούς παίρνοντας ολόκληρη την σοδειά και συχνά τα χωράφια και τα υποστατικά. Την διαφορά όμως στην θάλασσα του Αζώφ, στο Αρχαίο Παντικάπαιον, την έκαναν οι συναλλαγές με τους Έλληνες στο Ταϊγάνι!

Εδώ καλό είναι να γίνουν κάποιες διευκρινήσεις. Η έντονη εμπορική και γενικά επαγγελματική και κάποτε ακόμη και κοινωνική αντιπαράθεση των ανθρώπων μας με το εβραϊκό στοιχείο, ήταν φανερή. Ήταν δυνατοί έμποροι οι Έλληνες στην Ρωσία, με αξιόλογη θέση στην οικονομία της χώρας. Τα προνόμια που τους έδιναν οι νόμοι και τα Αυτοκρατορικά ουκάζια, το ομόδοξο που τους κατέτασσε ως μικρά αδέλφια των Μεγαλορώσων, ήταν σοβαρά πλεονεκτήματα απέναντι σε άλλες εθνότητες. Η δική μου εκτίμηση είναι πως η υπαρκτή επιχειρηματική κυρίως αντιπαλότητα εβραίων και Ελλήνων στην Τσαρική Ρωσία δεν απέκτησε τότε στοιχεία αντισημιτισμού. Η αντιπαλότητα φαίνεται πως κορυφώθηκε με την λειτουργία της Ελληνικής Συνεταιριστικής «Τράπεζας» στην Οδησσό που «ανθρώπεψε», όπως έλεγαν τον δανεισμό και χτύπησε καίρια την τοκογλυφία.  Μετά την επικράτηση όμως του Σοβιετικού καθεστώτος τα πράγματα άλλαξαν.  Στην πρώτη φάση της Επανάστασης, με το δεδομένο της εβραϊκής καταγωγής κορυφαίων στελεχών του Κόμματος, ο εβραϊσμός ενοχοποιήθηκε για τις διώξεις του Ελληνικού Στοιχείου, δίκαια η άδικα δεν ξέρω! Στα μετέπειτα χρόνια δεν παρατηρήθηκαν τέτοια φαινόμενα, αλλά το κακό είχε γίνει. Στην Οδησσό οι φήμες μιλούσαν ότι με την επικράτηση τότε των εβραίων στο τοπικό Σοβιέτ, αμέσως μετά  ακολούθησε το ξερίζωμα των Ελλήνων και πως ο πρώτος Δήμαρχος μετά την πτώση του Υπαρκτού ήταν εβραϊκής καταγωγής! Υπαινικτικά και όχι από όλους, αυτά λεγόντουσαν στις συζητήσεις παλιότερα. Σήμερα τα πιο πολλά έχουν ξεχαστεί και σίγουρα καλό είναι να μείνουν έτσι για να μην ασχοληθεί, ούτε κατά λάθος, η Λήθη με την φρίκη των μετέπειτα Σταλινικών εκκαθαρίσεων!

Αυτό το παραμύθι, αυτήν την ιστορία χρόνια μετά μου την επιβεβαίωσε ο «Βιολιστής στην Στέγη», που διηγήθηκε την Εβραίικη εκδοχή της πραγματικής αυτής ιστορίας. Κι’ ο Νικήτας Μιχάλκωφ Κοζάκικης καταγωγής σπουδαίος άνθρωπος του σινεμά, του Μεγάλου Ρώσικου σινεμά, κάθε χρόνο σχεδόν πηγαίνει στην Λήμνο για να κάνει μαζί με άλλους Κοζάκους το μνημόσυνο των προγόνων τους, των Κοζάκων που πέθαναν άδοξα εκεί εξορισμένοι από τους Αγγλογάλλους  «συμμάχους» που ποτέ και για κανένα δεν κράτησαν τον λόγο τους. Πηγαίνουν φορώντας τις στολές τους, με τους Παππάδες και τις εικόνες τους και κρατάνε όλα τα έθιμα πίνοντας την βότκα τους πάνω στα μνήματα, για να γλυκάνουν την ψυχή της Πριγκίπισσας και των Κοζάκων,  που είναι θαμμένοι έξω από το Πορτιανού της Λήμνου! Αυτά για το τότε και για το τώρα και για τους Κοζάκους. Να μην ξεχάσω όμως, πως ο Παππούς μου με ανέβαζε στο τραπέζι της τραπεζαρίας, 2-3 χρονών παιδάκι, όπως μου διηγούντο, για να μου μαθαίνει να χορεύω το Καζατσόκ, που ο ίδιος πολύ αγαπούσε!

Οι ιστορίες όμως δεν τελειώνουν εδώ. Ο κ. Σπύρος μιλούσε συχνά για την ζωή τους στο Ταϊγάνι. Η πολυάνθρωπη Ελληνική γειτονιά πρέπει να ήταν ζωντανή και να ευημερούσε ορισμένες εποχές. Στην βιογραφία του Τσέχωφ αναφέρεται πως ο συγγραφέας γεννήθηκε και πέρασε τα φτωχικά παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Ταϊγάνι.  Κατοικούσε η οικογένεια του στην γειτονιά των Ελλήνων για τους οποίους όμως δεν είχε να πει καλά λόγια. Υπάρχει η άποψη πως αν και  πήγαινε στο Ελληνικό σχολείο με τους εξαίρετους λόγιους δασκάλους και καθηγητές, είχε δυσκολίες με τα Αρχαία Ελληνικά και εξ αιτίας τους είχε χάσει χρονιά.  

 Οι ζωντανές διηγήσεις του κυρίου Σπύρου έπαιρναν άλλο ύφος όταν μας έλεγε για την άφιξη Σαντορινιών και άλλων Αιγαιοπελαγίτικων καραβιών όσων μπορούσαν να πλεύσουν στην Αζοφική. Είχαν ξεφορτώσει στην Οδησσό το κρασί, τις ελιές και ότι άλλο κουβαλούσαν από την Ελλάδα και έφταναν στο Ταϊγάνι για να φορτώσουν σιτάρι. Με δέος έβλεπαν οι νησιώτες των μικρών άγονων νησιών την απέραντη, την ατελείωτη γη, τον «σιτοβολώνα της Ευρώπης». Οι Μουζίκοι πάλι έλεγε ο αφηγητής μας, ασκεπείς με τις σάπκες στο χέρι, τριγυρισμένοι με την ατελείωτη σειρά των παιδιών τους, ευχαριστημένοι που πούλησαν την σοδειά, αποχαιρετούσαν τους ναυτικούς μένοντας πάντα με την απορία για το πόσο μεγάλη είναι η θάλασσα.

Αυτά και άλλα πολλά, άλλοτε Ελληνικά, άλλοτε Ρωσικά, κουβέντιαζαν στο σπίτι της οδού Ευαγγελιστρίας οι δικοί μου με τον επιστήθιο φίλο και γείτονα Σπύρο Μπαλαμπάκη, τον τελευταίο Σαντορινιό ναυλομεσίτη στο Ταϊγάνι. τις μακριές νύχτες της Κατοχής αλλά και κάποια χρόνια αργότερα. Ήταν ιστορίες που άκουγα μικρός σαν παραμύθια, σαν αναμνήσεις από τις ζωές που ανατράπηκαν. Δεν ξέρω πόσο ήταν «ακριβείς» οι περιγραφές,  δεν ξέρω πόσο ήταν «ιστορία, αναμνήσεις και διηγήσεις» η χάδια της πληγωμένης τους ψυχής. Εκεί όμως στην Γειτονιά των Αγγέλων που βρίσκονται όλοι μαζί φαντάζομαι πως θα έχουν ξεκαθαρίσει όλα. Για μένα πάντως, εκτός από την αγάπη τους, αυτές οι ιστορίες είναι ό,τι μου κληροδότησαν, ο,τι μου ζήτησαν να μην ξεχαστεί, ό,τι έχω απ’αυτούς. Δεν είχαν να μου δώσουν τότε τίποτε άλλο!          

Tα δύο πρόσωπα του αντιφατικού Ιωάννη Μεταξά

Είναι αλήθεια ότι το ΟΧΙ του ’40 έχει δημιουργήσει ένα φωτοστέφανο και ευνοεί τις προσπάθειες (σχεδόν) αγιοποίησης του πλέον μοιραίου ανθρώπου του 20ου αιώνα για τα συμφέροντα του ελληνισμού. Και αυτή τη συμπεριφορά τη συναντάμε ακόμα και σε πολίτες που δεν θα τους ενέτασες εύκολα στον ακροδεξιό χώρο….
Έτσι, μπροστά στο ΟΧΙ λησμονούνται: η καθοριστική συμβολή του στον Εθνικό Διχασμό, η στάση του στα Μικρασιατικά, ο φιλοκεμαλισμός του, η φασιστική δικτατορία του 1936 κ.λπ.Ας προσπαθήσουμε να δούμε και αυτές τις πλευρές του μοιραίου (για τους Μικρασιάτες, Πόντιους, Ανατολικοθρακιώτες) αυτού ανθρώπου!

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στην huffingtonpost.gr
στις 28 Οκτωβρίου 2020

Μια αντιφατική και μοιραία προσωπικότητα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας.

• Βλάσης ΑγτζίδηςΔιδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, Mαθηματικός

1937 – Ο Μεταξάς ασκεπής σε στάση προσοχής στις σκάλες της Παλαιάς Βουλής πιθανώς σε ανάκρουση Εθνικού Ύμνου.με τους παριστάμενους να αποδίδουν τον φασιστικό χαιρετισμό. Κοντά του είναι οι Κ. Κοτζιάς και ο π. Υπουργός Τουρκοβασίλης. 

Μια από τις πλέον αντιφατικές προσωπικότητες (και μοιραίες παράλληλα) του 20ου αιώνα είναι ο Ιωάννης Μεταξάς. Η αντιφατικότητά του μπερδεύει συνεχώς τους οπαδούς του οι οποίοι δεν έχουν ξεκαθαρίσει τις διαφορετικές φάσεις του ανδρός. 

Η γερμανική του περίοδος 

Την περίοδο του Α′ Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) πρακτόρευε τα γερμανικά συμφέροντα. Κύρια αποστολή του ήταν η αποτροπή της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ με άμεσα ανταλλάγματα: Κύπρο, Β. Ήπειρο, Μικρά Ασία.

Για να αποτρέψει τότε την μεταπολεμική απόδοση της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα, έγραψε (1915) το ”περίφημο” Υπόμνημα με το οποίο η επέμβαση στη Μικρά Ασία χαρακτήριζαν ”αποικιοκρατική δράση”. Έτσι κατάφερε να προστατεύσει την σύμμαχο της Γερμανίας Τουρκία, από την συμμαχική επίθεση,προκαλώντας παράλληλα στην Ελλάδα τον Εθνικό Διχασμό.

Να σημειώσουμε ότι αυτή τη θέση του Μεταξά για τη Μικρά Ασία τηνυιοθέτησε το ΣΕΚΕ-ΚΚΕ μετά την ένταξή του στην Κομιντέρν παραβιάζοντας την απόφαση του Α΄ Συνεδρίου του που υποστήριζε την αποκέντρωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και την καταξίωση των δικαιωμάτων όλων των κοινοτήτων. Γι αυτό και έως σήμερα φιλομοναρχικοί και φιλοΚΚΕ ιστορικοί (με ή χωρίς εισαγωγικά) επικαλούνται ως ορθή τη μεταξική άποψη του 1915. 

Κορυφαία πράξη του Μεταξά της γερμανικής του περιόδου, υπήρξε η παράδοση της Ανατολικής Μακεδονίας στους Βούλγαρους το 1916 και η εθελούσια παράλληλη αναίμακτη αιχμαλωσία του 4ου Σώματος Στρατού απ′ τους Γερμανούς. 

Η φιλοβασιλική Κυβέρνηση Σκουλούδη, ο αναπληρωτής επιτελάρχη του στρατού Ιωάννης Μεταξάς με τη σύμφωνη γνώμη του Κωνσταντίνου Α’, αποφάσισαν την παράδοση του οχυρού Ρούπελ στις 26 Μαΐου 1916 και ακολούθως την παράδοση της Καβάλας, χωρίς να υπάρχει εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας. 

Κατά την περίοδο της βουλγαρικής κατοχή 42.000 Έλληνες εκτοπίσθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Βουλγαρία. Από τους εκτοπισμένους επέστρεψαν οι 30.000. 

Το ελληνικό 4ο Σώμα Στρατού -ήτοι 7.000 αξιωματικοί και οπλίτες- οδηγήθηκε από τους Γερμανούς στο Γκέρλιτς (σήμερα ανήκει στην Πολωνία και λέγεται Zgorzelec), όπου και παρέμειναν αιχμάλωτοι έως και το 1919. Τότε οι απελπισμένοι αιχμάλωτοι στρατιώτες πήραν μέρος στη γερμανικήεπανάσταση των Σπαρτακιστών που ηγούντο οι Λούξεμπουργκ και Λίμπνεχτ, με αίτημα την επιστροφή στην πατρίδα. Τετρακόσιοι Έλληνες στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στην άδικη εκείνη αιχμαλωσία. 

Όσον αφορά τη στάση του Ιωάννη Μεταξά στη Μικρασιατική Εκστρατεία -μετά τη νίκη των συμμάχων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο τέλος του 1918- μπορφεί να χαρακτηριστεί ως συνέχιση της θέσης του 1915. Έτσι ο ρόλος του υπήρξε από ουδέτερος έως αρνητικός. Ειδικά με την άρνησή του να αναλάβει την αρχηστρατηγία στο μικρασιατικό μέτωπο την Άνοιξη του 1922 και να περισώσει ότι μπορούσε να περισωθεί. Στη συνέχεια η ανίκανη κυβέρνηση Γούναρη-Πρωτοπαπαδάκη (που έχει την κυρία ευθύνη για την Καταστροφή) όρισε στη θέση αυτή τον εντελώς ανεπαρκή Χατζηανέστη. 

Εάν είχε δεχτεί ο Μεταξάς να αναλάβει την αρχιστρατηγία στη Μικρά Ασίαμετά την αποπομπή του Αν. Παπούλα, θα είχαμε την ίδια δραματική εξέλιξη;Πιστεύω πως όχι! Δεδομένου ότι κάποιοι στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι είχε ικανότητα στο χειρισμό δύσκολων στρατιωτικών ζητημάτων. 

Να σημειώσουμε ότι η άρνησή του είχε προκαλέσει την οργή των ομοϊδεατών του με αποτέλεσμα ο Βλάχος να γράψει εκείνη την εντελώς απαξιωτική αναφορά:

«Φύγε απ’ εδώ, Ανθρωπε μικρέ, που περίμενες να κατασκευάσης πρωθυπουργικόν φράκον από τα ράκη. Φύγε από εδώ, ανυπότακτε στρατιώτα των αναγκών μου, αυτόκλητε κηδεμόνα της ατυχίας μου, τέκνον άχρηστον, άνθρωπε μηδέν. Αυτό θα έλεγε εις τον Αντιστράτηγον κ. Μεταξάν, δακρύουσα η Ελλάς, αν έστρεφε ποτέ προς τον κ. Μεταξάν η Ελλάς τα βλέμματα». [Γεώργιος Βλάχος, εφημ. «Καθημερινή», 25 Αυγούστου 1922] 

Η βρετανική του περίοδος 

Η ”φιλοβρετανική” του φάση θα ξεκινήσει μετά την παλιννόρθωση του 1935.Τότε ο πρώην βενιζελικός Ι. Κονδύλης, έχοντας μεταστραφεί σε σκληρό φιλομοναρχικό κατήργησε με στρατιωτικό πραξικόπημα την την Αβασίλευτη Δημοκρατία υπέρ της Βασιλευομένης. Έτσι, μετά από 13 έτη Αβασίλευτης Δημοκρατίας ο πρώην βενιζελικός Κονδύλης που έχει αυτοχρισθεί «αντιβασιλέας» επαναφέρει τη μοναρχία και τον Γεώργιος Β’ στο θρόνο. Όμως ο φιλοβρεττανός Γεώργιος δεν φαίνεται να αναγνωρίζει την ύψιστη υπηρεσία που του προσέφερε ο Κονδύλης. Αντ’ αυτού, επιλέγει ως έμπιστο άνθρωπό του τον Ιωάννη Μεταξά, έναν πειθήνιο φιλοβασιλικό που ηγείτο του μικρού κόμματος των Ελευθεροφρόνων (12% των ψήφων), που τον διορίζει αρχικά στη θέση του υπουργού Στρατιωτικών. Έκτοτε ο προσανατολισμός του Μεταξά αλλάζει αποδεχόμενος το παλιό βενιζελικό αξίωμα: ότι δηλαδή η εξυπηρέτηση των ελληνικών συμφερόντων επέβαλε την σύμπλευση με την Μεγ. Βρετανία.

Στη συνέχεια ο Μεταξάς κινήθηκε έξυπνα εκμεταλλευόμενος τη συγκυρία που δημιουργούσε η μεγάλη οικονομική κρίση και το ανερχόμενο εργατικό κίνημα. Ψευδόμενος και υπερτονίζοντας τον κίνδυνο κομμουνιστικής εξέγερσης,κηρύσσει στις 4 Αυγούστου 1936 – με την απόλυτη έγκριση του Γεωργίου Β’ και με δύο παράνομα βασιλικά διατάγματα― δικτατορία.

Έτσι στη μεσοπολεμική Ευρώπη του ναζισμού και του φασισμού υπήρξε το ελλαδικό παράδοξο της δημιουργίας μιας φασιστικής φιλοβρετανικής δικτατορίας. Απόρροια αυτής της εξάρτησης υπήρξε η αντίθεσή του στον ιταλικό ιμπεριαλισμό, όπως ο ίδιος παραδέχτηκε σε ομιλία του στους Έλληνες δημοσιογράφους μετά την κήρυξη του ελληνο-ιταλικού πολέμου. Ακριβώς αυτό το ανελαστικό του γεωπολιτικού ρόλου, οδήγησε στην άρνηση του ιταλικού τελεσιγράφου.

Είναι γεγονός ότι ο Μεταξάς προσπάθησε να ενισχύσει την αμυντική ικανότητα της Ελλάδας και σ’ αυτή την προσπάθεια μαζί με την απαράμιλλη λαϊκή διάθεση οφείλεται το θετικό στρατιωτικό αποτέλεσμα στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Είναι γνωστό ότι η διάθεση του επιτελείου ήταν αρκετά ηττοπαθής, και κάποιοι από αυτούς το εξέφρασαν λίγο αργότερα μετά τη γερμανική επίθεση, με την παράνομη συνθηκολόγηση και τη μετατροπή τους σε κουίσλιγκ, δηλαδή σε υπηρέτες των κατακτητών. Ο υποστράτηγος Πετρουτσόπουλος, διευθυντής τότε του ΙΙΙ γραφείου επιχειρήσεων της VIII Μεραρχίας –που κύρια αυτή η μεραρχία αντιμετώπισε την ύπουλη επίθεση της φασιστικής Ιταλίας στην Ήπειρο- γράφει:«Η ηγεσία δεν επίστευε εις την νίκην, αλλά ήθελε να ρίψωμεν μερικούς πυροβολισμούς δια την τιμήν των όπλων μας».

Ακριβώς γι αυτό θα πρέπει να προσμετρηθεί το υψηλό φρόνημα του ελληνικού λαού, που χωρίς αυτό η νίκη επί των Ιταλών θα ήταν αβέβαιη. 

Στα θετικά του Μεταξά κατά την περίοδο της προετοιμασίας για τον πόλεμο εντάσσεται και η μέριμνα για την προστασία των αρχαίων γλυπτών, τα οποία τοποθετήθηκαν σε κρύπτες, ώστε να μην λεηλατηθούν σε μια ενδεχόμενη κατάκτηση της χώρας. 

«Ναι» ή « Όχι» 

Θα μπορούσε ο Μεταξάς να πει «Ναι» στο ιταλικό τελεσίγραφο και να επιμείνει στο δρόμο της ουδετερότητας; Το ότι το «Όχι» ήταν μονόδρομος το ανακοίνωσε ο ίδιος ο Μεταξά «προς τους ιδιοκτήτας και αρχισυντάκτας του Αθηναϊκού Τύπου εις το Γενικόν Στρατηγείον» στις 30 Οκτωβρίου 1940, όπου παρουσίασε την πραγματική κατάσταση και τις συνομιλίες που είχαν προηγηθεί με τον Αξονα.

Μεταξύ των πολλών που ανέφερε είναι ότι ο ίδιος ο Χίτλερ του είχε διαμηνύσει ότι ήθελε την εκούσια προσχώρηση της Ελλάδας στο στρατόπεδό του με την προϋπόθεση ότι θα προέβαινε η Ελλάδα «….εις μερικάς ικανοποιήσειςπρος την Ιταλίαν, δυτικώς μέχρι Πρεβέζης, ίσως και προς τη Βουλγαρίαν, ανατολικώς μέχρι Δεδεαγάτς.

«Δηλαδή θα έπρεπε: διά να αποφύγωμεν τov πόλεμον, να γίνωμεν εθελονταί δούλοι και να πληρώσωμεν αυτήν την τιμήν… με το άπλωμα του δεξιού χεριού της Ελλάδος προς ακρωτηριασμόν από την Ιταλίαν και του αριστερού προς ακρωτηριασμόν από την Βουλγαρίαν. Φυσικά δεν ήτο δύσκολον να προβλέψη κανείς ότι εις μίαν τοιαύτην περίπτωσιν οι Αγγλοι θα έκοβαν και αυτοί τα πόδια της Ελλάδος. Και με το δίκαιόν των…».

Εν κατακλείδι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ο Ιωάννης Μεταξάς είναι μια αντιφατική και μοιραία προσωπικότητα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας. 

――――――
(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ Ιστορίας του ΑΠΘ με βασικές σπουδές τα μαθηματικά

Δημοσιεύτηκε εδώ: https://www.huffingtonpost.gr/entry/ta-deo-prosopa-toe-antifatikoe-ioanne-metaxa_gr_5f981c5fc5b6e5b767735b6d?utm_hp_ref=gr-homepage

Ποιός θυμάται τους δικούς μας πρόσφυγες στα λοιμοκαθαρτήρια της «μητέρας-πατρίδας»;

ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΜΝΗΜΗΣ στην Καλαμαριά (19-6-2020)

Του Βλάση Αγτζίδη, ιστορικού

Μια από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες τα τελευταία χρόνια για την καταξίωση της προσφυγικής  μνήμης, είναι αυτή που πήραν το Μάϊο του  2019, ο Μανόλης Λαμτζίδης, ο Φόρης Πεταλίδης,  ο Θανάσης Στυλίδης, ο Κώστας Πασαλίδης, συγκροτώντας την  ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ για την ανάδειξη των «απολυμαντηρίων» της Αρετσούς στην Καλαμαριά σε τόπο Ιστορικής Μνήμης και την  ανέγερση Μνημείου μέσα σε αυτόν. Στην πρόσκληση για την εκδήλωση (19-6-2020)  αναγράφεται ότι αυτή είναι αφιερωμένη στους: ¨...22.000 πρόσφυγες Πόντιους, Καυκάσιους, Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες  που έχασαν μεταξύ 1916-1924 τη ζωή τους στα «Απολυμαντήρια» της Καλαμαριάς και τους υπόλοιπους 355.000 που «φιλοξενήθηκαν» εκεί μέσα σε άθλιες συνθήκες μέχρι να διασπαρούν σε όλη την Ελληνική Επικράτεια και ειδικότερα στη Βόρεια Ελλάδα. »

Το τελευταίο ποίημα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι

Στις 14 Απριλίου του 1930 έβαλε τέλος στη ζωή του ένας από τους μεγαλύτερους Ρώσους ποιητές. Ο Μαγιακόφσκι είχε συνταχθεί με την Επανάσταση του 1917 και την ύμνησε με τους στίχους του: «...η επανάσταση με έταξε και η συνείδησή μου / στο μέτωπο επήγα να καταταχτώ...»    Τιμά και αναγνωρίζει τις κατακτήσεις της Επανάστασης: «ζηλέψτε / είμαι / ένας πολίτης / της Σοβιετικής Ένωσης.«

Όμως η βαθμιαία αυταρχικοποίηση του νέου καθεστώτος -που άρχισε με την εξόντωση των αριστερών σοσιαλεπαναστατών από τα μέσα του 1918  και κορυφώθηκε με την κατάληψη της εξουσίας από τον Στάλιν και την ομάδα του- έφερε τον ποιητή μπροστά στα υπαρκτά κοινωνικά αδιέξοδα. Παίρνει ξεκάθαρες αποστάσεις από το καθεστώς: «Δοξάστε με / Δεν είμαι τaίρι εγώ των ισχυρών / Εγώ επάνω σ’ όλα που έχουν γίνει / βάζω «μηδέν»»

Κατανοώντας το Ολοκαύτωμα μέσω της γενεαλογίας του Ναζισμού

 Αναζητώντας την αρχική έμπνευση
για τη ναζιστική ‘τελική λύση’

.
Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Ένα από τα ζητήματα που ακόμα απασχολούν τους ερευνητές είναι η γενεαλογία του ναζισμού. Γιατί βεβαίως ο Ναζισμός δεν εμφανίστηκε καινοτομώντας σε ιδεολογικό κενό την επαύριο της στρατιωτικής ήττας της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και των οικονομικών συνεπειών που επέφερε η ήττα αυτή.

Στο κείμενο αυτό παρουσιάζονται  νεότερες προσεγγίσεις και ερμηνείες του φαινομένου, βασισμένες σε άγνωστα έως τώρα πραγματολογικά δεδομένα. Οι νεότερες αυτές προσεγγίσεις -που κατατίθενται σήμερα ως υπόθεση εργασίας- υποστηρίζουν τη θέση ότι η ιδέα του συγκεκριμένου τρόπου διαχείρισης του εθνικού ζητήματος και o προγραμματισμός, που οδηγεί στη φυσική εξόντωση των ανεπιθύμητων μειονοτικών πληθυσμών, διαμορφώθηκε στους κόλπους των Νεότουρκων ως απόρροια των γερμανικών επιρροών κατά τις αρχές του 20^ου αιώνα.

Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει στον οθωμανικό στρατό και είχαν παρακολουθήσει και συμμετάσχει στις εθνικές εκκαθαρίσεις, μετέφεραν τις εμπειρίες τους στην ηττημένη Γερμανία. Καθώς υπήρξαν από τους στυλοβάτες του ναζιστικού εγχειρήματος, μετέτρεψαν σε οδηγό και πρότυπό τους το εθνικιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ που κατάφερε να ολοκληρώσει το αρχικό νεοτουρκικό σχέδιο, ανατρέποντας τις δυσμενείς μεταπολεμικές ρυθμίσεις. Έτσι η αρχική φυλετική γερμανική επιρροή στους Νεότουρκους -που συνέβαλε στη διαμόρφωση της ιδέας της Γενοκτονίας- επέστρεψε στη Γερμανία ως αντιδάνειο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διαμόρφωσε την πολιτική που οδήγησε στο Ολοκαύτωμα.    

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Ο Ζιγιά Γκιοκάλπ, ιδεολογικός πατέρας του τουρκικού εθνικισμού και της ιδέας για  εθνοκάθαρση των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων. ΔΕΞΙΑ: Ο Χάινριχ Χίμλερ που εμπνεύστηκε τη μέθοδο εξόντωσης των Εβραίων και δημιούργησε το Άουσβιτς κ.ά. (από το βιβλίο «Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα«)

Οι ρίζες

Αναλύοντας τις βασικές αρχές του ναζισμού κατανοούμε ότι οι πρωταρχικές του ρίζες βρίσκονται στο ρομαντικό ιδεαλιστικό πνεύμα της Γερμανίας, που αναπτύχθηκε κατά τον 19ο αιώνα  σαν αντίδραση στο πνεύμα του Διαφωτισμού. Η προπαγάνδα του Χίτλερ βασιζόταν σε κώδικες με τους οποίους οι γερμανικές μάζες ήταν συμφιλιωμένες. Ο φυλετισμός, που βρήκε το αποκορύφωμά του στη ναζιστική ρητορική, ενυπήρχε στην κουλτούρα της γερμανικής Δεξιάς.

Εκατό χρόνια από το θάνατο του Γεωργίου ΣΚΛΗΡΟΥ… Ένα επιστημονικό συνέδριο

Ο πατέρας της Νεοελληνικής κοινωνιολογίας και ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοούμενους που εισήγαγε την ελληνική σκέψη στα πλέον προχωρημένα ρεύματα επιστημονικής σκέψης της Ευρώπης, υπήρξε ο Τραπεζούντιος Γεώργιος Κωνσταντινίδης, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Σκληρός¨…

Με αφορμή τα εκατό χρόνια από το θάνατό του στο Κάϊρο της, Αιγύπτου η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών διοργανώνει συνέδριο την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου 2019, στο συνεδριακό χώρο της, Αγνώστων Μαρτύρων 75. άνω Νέα Σμύρνη…

Συμμετέχουν οι επιστήμονες: Μιχ. Μερακλής, Π. Νούτσος, Γ. Μπουμπούς, Λ. Αξελός, Βλ. Αγτζίδης, Αλ. Δεληγιώργη…

Το ’22 και η νεοελληνική ιδεολογία

Πάνε 15 χρόνια που δημοσιεύτηκε το παρακάτω κείμενο στην εφημερίδα «Καθημερινή». Πολύ φοβάμαι ότι οι επισημάνσεις που έγιναν τότε παραμένουν σε ισχύ δεκαπέντε χρόνια μετά. Αυτό είναι το συμπέρασμά μου από μια διαρκώς επαναλαμβανόμενη συζήτηση τόσο σε διάφορα φόρα σαν το IHA-Professors & PhD, όσο και από διάφορες συζητήσεις στο διαδίκτυο. Ο παλαιοελλαδιτισμός που εκφράζει μια ανερχόμενη Δεξιά αντίληψη εμπεριέχει τα επιχειρήματα του Διχασμού, την έκσταση  μπροστά την προσωπικότητα ενός πραξικοπηματία (του Μεταξά), την αδυναμία διάκρισης ολοκληρωτισμού-δημοκρατίας καθώς και απολογητική διάθεση για τους πολιτικούς της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος», που τότε οδήγησαν στη Μικρασιατική Καταστροφή….  Και δυστυχώς διαπίστωσα ότι τη στάση αυτή έχουν και κάποιοι απόγονοι των προσφύγων του ΄22. Κάτι που είναι εξόχως τραγικό

http://www.kathimerini.gr/167992/article/epikairothta/ellada/to-22-kai-h-neoellhnikh-ideologia

bty

Το ’22 και η νεοελληνική ιδεολογία

Του Βλάση Αγτζίδη (1)

Τα μικρασιατικά γεγονότα προκαλούσαν πάντα μια αμφιθυμία στους Ελληνες. H υποβάθμιση της σημασίας τους, η απόκρυψη του αριθμού των θυμάτων (τουλάχιστον 800.000 σύμφωνα με την εκτίμηση των ιστορικών Κιτρομηλίδη – Αλεξανδρή), η απενοχοποίηση του τουρκικού εθνικισμού, ακόμα και η αιτιολόγηση της γενοκτονίας των χριστιανικών πληθυσμών, υπήρξαν κοινός τόπος στη μετά το ’22 Ελλάδα.

Και πάλι για τη σφαγή στο Κατίν… (των Πολωνών αξιωματικών από τις σταλινικές αρχές)

Με την έκδοση του βιβλίου του Χρήστου Κεφαλή ξέσπασε μεγάλη σύγκρουση στα Μέσα.

Με αφορμή μια βιβλιοπαρουσίαση του Γιαλκέτση στην Εφ.Συν», ο Νίκος Μπογιόπουλος απάντησε με ιδιαίτερα σκληρό τρόπο, για να προκαλέσει την αντίδραση του Κεφαλή. Με πεδίο της σύγκρουσης κυρίως το TVXS.

Ο Μπογιόπουλος ανταπάντησε στον Ημεροδρόμο (το έστειλε και στο TVXS). Ως απάντηση ο Χρ. Κεφαλής συνέταξε το παρακάτω κείμενο:

Εδώ μπορείτε να παρακολουθήσετε τη βιβλιοπαρουσίαση (η δική μου εισήγηση ξεκινά από 29.40 λεπτό):

 .

Σθένος άξιο ενός καλύτερου σκοπού…

του Χρήστου Κεφαλή*

Με αυτά τα λόγια είχε χαρακτηρίσει πριν 70 χρόνια ο Ερνέστ Μαντέλ τις επίμονες προσπάθειες των απολογητών του Στάλιν, στην περίοδο της ζντανοφτσίνα, να αποδείξουν ότι όλες οι μεγάλες εφευρέσεις από το 18ο αιώνα και μετά είχαν γίνει από Ρώσους, και ότι όσοι υποστήριζαν ότι είχαν γίνει από Άγγλους, Γάλλους και άλλους δυτικούς το έκαναν επειδή ήταν πράκτορες του ιμπεριαλισμού.

Θεσσαλονίκη και πρόσφυγες

Αεροφωτογραφία της περιοχής ανατολικά των τειχών. Η Αγία Φωτεινή απλώνεται ανάμεσα στα δύο γήπεδα, του ΠΑΟΚ (δεύτερο από πάνω) και του Άρη (το πρώτο δεξιά κάτω).

Θεσσαλονίκη και πρόσφυγες

Του Βλάση Αγτζίδη

Η Θεσσαλονίκη υπήρξε ένας από τους βασικούς χώρους εγκατάστασης των αστών προσφύγων, μαζί με την Αθήνα και τον Πειραιά. Λίγους μήνες πριν την καταστροφή της Σμύρνης και το δραματικό τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας, οι πρόσφυγες στην πόλη ανέρχονταν σε 60.000 άτομα. Μεγάλο μέρος αυτού του προσφυγικού πληθυσμού προερχόταν από τον Πόντο και τον Καύκασο.

Με τη Μικρασιατική Καταστροφή δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες από την Ιωνία θα κατακλύσουν τη Θεσσαλονίκη και λίγο αργότερα θα αρχίσουν να καταφθάνουν οι ανταλλάξιμοι ελληνικοί πληθυσμοί από Πόντο, Καππαδοκία καθώς και οι αιχμάλωτοι των κεμαλικών.

Θα μπορούσε ο Μεταξάς να πει «ΝΑΙ» στο ιταλικό τελεσίγραφο;

Το θέμα αυτό διαπραγματεύομαι σ’ ένα σύντομο σημείωμα στη σημερινή (28-11-2017) «Νέα Σελίδα».

.

Το κείμενο δημοσιεύεται στο πλαίσιο ενός ενδιαφέροντος δημοσιεύματος, στο οποίο συμμετέχουν επίσης οι: Φ. Οικονομίδης, Γ. Σκαλιδάκης, Δ. Στεμπίλης Β. Ρούβαλης, Κ. Βαρελά….

 

Θα μπορούσε να πει ο Μεταξάς ΝΑΙ στους Ιταλούς;

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Η έκφραση «Alors, c’ est la guerre» (πόλεμος, λοιπόν), του Έλληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά  προς τελεσίγραφο του Μουσολίνι στις 28 Οκτωβρίου 1940 υπήρξε η βάση για να δημιουργηθεί ο μύθος του «Όχι στον φασισμό».

Μια παράξενη αυτοκτονία στη Μόσχα του Στάλιν το 1938

 

Ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο του Νίκου Κυριαζή, καθηγητή του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» την Κυριακή 24-9-2017. Αφορά την αυτοκτονία του Δημ. Νικολόπουλου, Έλληνα πρέσβη στη Μόσχα το 1938, για τον οποίο υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία στο αρχείο του Υπ.Εξ.

Το βυθισμένο πλοίο στον κόλπο της Σμύρνης. Μια ιστορία που έγινε αλλιώς

Μια ιστορία που έγινε αλλιώς!!!

 

Τις προηγούμενες μέρες γράφτηκε στον Τύπο ότι: «Ένα πλοίο, κατά πάσα πιθανότητα ελληνικό, που μετέφερε κυνηγημένους πρόσφυγες από την Σμύρνη που προσπαθούσαν να διαφύγουν από την τουρκική σφαγή και που βυθίστηκε πιθανώς από τουρκικά κανόνια, βρέθηκε στην θαλάσσια περιοχή του κόλπου από επιστημονική ομάδα του πανεπιστήμιου της πόλης. Σύμφωνα με τον καθηγητή του τελολογικού ινστιτούτου του τουρκικού πανεπιστημίου, Muhammet Duman, βρέθηκα από μη επανδρωμένη ειδική κάμερα σε βάθος 42 μέτρα, ένα ναυάγιο πλοίο μήκους 78 μέτρων και πλάτος 8 μέτρα. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, πρόκειται για πλοίο που μετέφερε κυνηγημένους χριστιανούς πρόσφυγες που προσπαθούσαν απεγνωσμένα να διαφύγουν από την καταστροφή της ιστορικής πόλης, αλλά… είχαν τραγικό τέλος!«

Αυτή η ιστορία με το πλοίο, ως συνδεδεμένη με τη σφαγή της Σμύρνης,  δεν τεκμαίρεται από κάποιες πηγές. Είναι δεδομένο ότι τις μέρες της καταστροφής ο κόλπος της Σμύρνης ήταν γεμάτος από τα πλοία των αδιάφορων συμμάχων. Οποιοδήποτε τέτοιο περιστατικό θα είχε καταγραφεί και θα  ήταν γνωστό…. 

Γνωρίζουμε με σαφήνεια πώς υπήρξε ο εγκλωβισμός των χριστιανών στην περιοχή και πώς έγινε η διαχείριση του γεγονότος από τις κεμαλικές, τις ελληνικές και τις συμμαχικές δυνάμεις.

«Όταν ο Γληνός ‘συνάντησε’ τη Λούξεμπουργκ»

Ένα πολύ σημαντικό συνέδριο για το Σμυρνιό διανοούμενο Δημήτρη Γληνό άρχισε την Παρασκευή 19 Μαϊου και ολοκληρώνεται την Κυριακή 21. Το συνέδριο γίνεται στο Αμφιθέατρο ‘Αντώνης Τρίτσης», Ακαδημίας 50.

Το οργανώνει το Ίδρυμα Γληνού μαζί με το Εργαστήριο Ιστορίας της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Την τελευταία ημέρα του συνεδρίου, στην 7η Συνεδρία που αρχίζει στις 9.30 π.μ., παρουσιάζω το εξής θέμα : 

«Όταν  ο Γληνός ‘συνάντησε’ τη Λούξεμπουργκ:
Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων»

Σεμινάριο Ιστορίας 19-5-17: Γενοκτονία στο μικρασιατικό Πόντο

 Στρογγυλό Τραπέζι για ένα θέμα που ακόμα διχάζει

«Η Τουρκία από την ίδρυση της αποκαλούμενης ‘νεαρής’ Δημοκρατίας , που βασίστηκε
στη γενοκτονία των Αρμενίων, των Ασσυρίων και των Ελλήνων,
βίωσε μισή ντουζίνα στρατιωτικά πραξικοπήματα….
Τίποτα το καλό δεν μπορεί να συμβεί σε αυτή τη χώρα όπου έχει διαπραχθεί
μια γενοκτονία και όπου συνεχίζει να επικρατεί η άρνησή της.»

Elif Bayramgil
(εφημ. Το Βήμα, 16/4/17, σ. Α16-17)

Στο Σεμινάριο Ιστορίας που συντονίζω και  γίνεται στο πλαίσιο του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Δήμου Κηφισιάς , πραγματοποιείται μια συνάντηση ιστορικών  την Παρασκευή 19 Μαϊου.

Η Ίρις Τζαχίλη και ο Βασίλης Μεϊχανετσίδης θα συζητήσουν για το ιστορικό γεγονός της Γενοκτονίας στην οθωμανική Ανατολή, το πραγματικό πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιήθηκε και το αποτύπωμα του τραύματος στην προσφυγική Μνήμη.

Για την εκδήλωση της ΟΠΣΕ στο Χίλτον

Από το ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ της ΟΠΣΕ

Εκδήλωση με θέμα «Ιστορία και Παράδοση του Ποντιακού Ελληνισμού», διοργανώθηκε στην Αθήνα την Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2017 από την Ομοσπονδία Προσφυγικών Σωματείων Ελλάδας (ΟΠΣΕ). Η εκδήλωση έγινε στο ξενοδοχείο Χίλτον, στο πλαίσιο του επενδυτικού και αναπτυξιακού πολυσυνεδρίου Money Show, το οποίο έγινε με τη συμμετοχή πανεπιστημίων, επιχειρήσεων και παραγωγικών υπουργείων.

Αφιέρωμα στα 25 χρόνια από τη διάλυση της ΕΣΣΔ

Κάλαντα στη Σοβιετική Ένωση

Μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες –και τις λιγότερο μελετημένες-  της νεότερης ελληνικής ιστορίας αποτελούν οι Έλληνες της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης, που αριθμούσαν σε περισσότερα από 400.000 άτομα μετά το ΄22, και  οι οποίοι βρέθηκαν στο κέντρο των μεγάλων αλλαγών και ανακατατάξεων που συνέβησαν τον 20^ο αιώνα.

Ειδικά η σοβιετική περίοδος του παρευξείνιου ελληνισμού γεφυρώνει πολλά πράγματα, όπως:

Ένα σημαντικό συνέδριο στην Κηφισιά-Νέα Ερυθραία

3ο Επιστημονικό Συμπόσιο του Κέντρου Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Με ιδιαίτερη επιτυχία έγινε το 3ο Επιστημονικό Συμπόσιο στις 19 και 20 Νοεμβρίου στη Νέα Ερυθραία. Διοργανώθηκε από το Κέντρο Έρευνας και Μελέτης της Μικρασιατικής Ερυθραίας (KEMME) και έχει δημιουργηθεί από τον Δήμο Κηφισιάς. Στο πλαίσιο του ΚΕΜΜΕ έχει θεσμοθετηθεί η ανά διετία οργάνωση επιστημονικού συνεδρίου  γύρω από θέματα που σχετίζονται με τον ελληνισμό της Ανατολής και το μεγάλο γεωπολιτικό μετασχηματισμό, που στα καθ’ ημάς είναι γνωστός ως «Μικρασιατική Καταστροφή».

Η Λωζάννη, ο Κεμάλ και οι μικροαπατεωνιές των κεμαλιστών

Δεν είναι πολύ εύκολο να αποκωδικοποιηθεί πλήρως η πρόσφατη εξέλιξη της ρητορικής του Ερντογάν, που φαίνεται να ασκεί κριτική και να προσπαθεί να αποδομήσει ιδεολογικά μια από τις ισχυρότερες διεθνείς συνθήκες, τη Συνθήκη της Λωζάννης. [Ένα μέρος της αφορούσε την ελληνοτουρκική ανταλλαγή των πληθυσμών και των καθορισμό των ελληνοτουρκικών συνόρων]. Εάν συμβαίνει αυτό τελικά, η Τουρκία και ο εθνικισμός της είτε στην κεμαλική είτε στην ισλαμιστική του εκδοχή, θα έχουν κερδίσει την παγκόσμια πρωτοτυπία αμφισβητώντας για δεύτερη φορά μια από τις μεταπολεμικές συνθήκες που πάνω της βασίστηκε η γεωπολιτική ισορροπία.

Το Σεμινάριο για το σταλινισμό

Με ιδιαίτερη επιτυχία έγινε το σεμινάριο «Σταλινισμός και διανοούμενοι…» στο Σεμινάριο Ιστορίας που επιμελούμαι στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Κηφισιάς.

 

Την  1η Ιουνίου 2016 ολοκληρώθηκε  ο 8ος κύκλος του Σεμιναρίου Ιστορίας που πραγματοποιείται στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιου του Δήμου Κηφισιάς. Η καταληκτική εκδήλωση και στους οκτώ κύκλους που έχουν ολοκληρωθεί έως τώρα ήταν αφιερωμένη στις σταλινικές διώξεις και σε ένα από τα πολλά θέματα που σχετίζεται με το φαινόμενο του σταλινισμού.

«Ατατούρκ και Ναζί», ένα σημαντικό βιβλίο

Με αφορμή την έκδοση στα ελληνικά του βιβλίου
του Stefan Ihring
με τίτλο «Atatürk in the Nazi Imagination»
 

του Κώστα Μαρδά από το ΑΠΕ-ΜΠΕ
(Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων-Μακεδονικό Πρ. Ειδήσεων)

Ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο γεννήτορας της σύγχρονης Τουρκίας, ηγέτης ενός κινήματος που χαρακτηρίζεται από τους πολιτικούς αναλυτές Δεξιάς και Αριστεράς ως φιλελεύθερο, αντιιμπεριαλιστικό, μεταρρυθμιστικό, είχε έναν θαυμαστή που αιματοκύλησε τον κόσμο. Ποιον; Τον Αδόλφο Χίτλερ! Το υποστηρίζει ο Βρετανός ιστορικός Στέφαν ‘Αιριγκ, απόφοιτος του Πανεπιστημίου Κουίν Μέρι του Λονδίνου, με διδακτορική διατριβή στο Κέιμπρτζ που έχει θέμα τις σχέσεις Ναζί- Κεμάλ. 

Στο βιβλίο του «Ατατούρκ και Ναζί», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, βασιζόμενος σε γερμανοβρετανικές πηγές που πιάνουν 100 σελίδες- ένα βιβλίο μέσα στο βιβλίο των 447 σελίδων – παραθέτει στοιχεία ότι ο Ατατούρκ ήταν ο δάσκαλος και ο Χίτλερ ο μαθητής! Μαθητής στον εθνικισμό, στον ρατσισμό, στην αντιθρησκευτικότητα, στον ολοκληρωτισμό και πάνω απ΄όλα στη γενοκτονία παίρνοντας το κεμαλικό πρότυπο εξόντωσης Αρμενίων και Ελληνοποντίων.

H αριστερή παρέκκλιση στο γλωσσικό ζήτημα…

…και οι θανάσιμες συνέπειές της
———————————————-

περ. Τα ιστορικά, τεύχ, 43, Δεκέμβριος 2005, σελ. 421-448

Ποντιακή VS δημοτική.
.
Μια άγνωστη πλευρά του ελληνικού γλωσσικού ζητήματος στη Σοβιετική Ένωση του Μεσοπολέμου[1]

.
Του Βλάση Αγτζίδη (*)

.
Γλωσσικό ζήτημα και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση
. .

24-10-2015: Εκδήλωση για το ολοκαύτωμα του Μεσόβουνου

Το Σάββατο 24/10/15 ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσόβουνου, το δημ. διαμέρισμα και ο Δήμος Εορδαίας διοργανώνουν ομιλία-συζήτηση για το Ολοκαύτωμα που πραγματοποίησαν οι Γερμανοί Ναζί το ’41 (και επανέλαβαν το ’44). Η εκδήλωση θα λάβει χώρα στο «Σπίτι Παιδιού» Μεσόβουνου, ώρα 6.30 μ.μ

Το άρθρο που ακολουθεί αναφέρεται στο γεγονός, αλλά και στη συγκρότηση της προσφυγικής κοινότητας μετά το ’22:

Το ολοκαύτωμα του Μεσόβουνου

• Αγτζίδης Βλάσης

Το Μεσόβουνο της Κοζάνης, Εορδαία, ήταν ένα χωριό Ποντίων προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής που υπέστη με ιδιαίτερη μανία τη βία των Ναζί κατακτητών κατά την περίοδο της Κατοχής. Το πρώτο Ολοκαύτωμα του Μεσόβουνου έγινε στις 23 Οκτωβρίου 1941. Το χωριό πυρπολήθηκε και εκτελέστηκαν 142 άτομα (σύμφωνα με τις γερμανικές πηγές), ενώ οι κάτοικοι ανεβάζουν τον αριθμό σε 165. Το δεύτερο Ολοκαύτωμα έγινε στις 24 Απριλίου 1944. Το χωριό θρήνησε και πάλι 150 θύματα και την εκ νέου πυρπόληση των κατοικιών που είχαν ξαναχτίσει οι κάτοικοι μετά την επιστροφή τους στο πυρπολημένο χωριό το 1942.

Ιούλιος 1936: Οι Δίκες της Μόσχας

30 ΙΟΥΛΙΟΥ 1936: ΟΙ ΕΣΩΚΟΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΣΣΔ

Δίκες της Μόσχας Η μεγάλη σφαγή των στελεχών, διά χειρός Στάλιν

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
(δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία,  28 Ιουλίου 2013)

Στις 30 Ιουλίου του 1936, με το διάταγμα 447 και με την υπογραφή του Στάλιν, ξεκίνησε η μεγαλύτερη εσωκομματική εκκαθάριση που είχε γνωρίσει έως τότε η νεαρή Σοβιετική Ενωση.

Στην κορυφή, ο δικαστής Ούρλιχ (στο κέντρο) εκφωνεί την καταδικαστική απόφαση για τον Μπουχάριν, τον Μάρτιο του 1938.

Μαζί με την εκκαθάριση των μελών του κόμματος, που οι σταλινικοί θεωρούσαν ότι είχαν αποκλίνουσες απόψεις, ξεκίνησε μια γιγάντια επιχείρηση ενάντια στους σοβιετικούς λαούς και στις εθνικές μειονότητες, με στόχο την απόλυτη υποταγή μέσα από τον απόλυτο τρόμο.

13 Ιουνίου: Ημέρα Μνήμης για τις σταλινικές διώξεις….

13 Ioυνίου: Επίσημη Ημέρα Μνήμης για τον ποντιακό ελληνισμό (απόφαση του 4ου Παγκόσμιου Συνέδριου), των σταλινικών διώξεων που συνέβησαν στην ΕΣΣΔ της σταλινικής εποχής. Οι διώξεις που υπήρξαν απόρροια της αλλαγής της εσωτερικής πολιτικής για το εθνικό ζήτημα,  κόστισαν σκληρά στην ελληνική κοινότητα και οδήγησαν στην ολοκληρωτική εξόντωση της ελληνικής ηγετικής κομμουνιστικής ομάδας (των ελλαδιτών φυγάδων συμπεριλαμβανομένων), καθώς και χιλιάδων άλλων του πληθυσμού…

Ας θυμηθούμε αυτή την επέτειο διαβάζοντας κάποια σχετικά κείμενα:

Οι σταλινικές διώξεις

ΣΤΑΛΙΝ Vs ΚΚΕ

-Για τις σταλινικές διώξεις… και μια Μαρτυρία

Σάββατο 4-4-2015: Με τον Δορδανά και τη Σαββοπούλου στο Κιλκίς

Το Κιλκίς ως ερευνητική πρόκληση

Με το θέμα αυτό συνεχίζεται το Σάββατο  4 Απριλίου, 8.00 μ.μ. στο χώρο της Πολιτιστικής Εταιρείας (Μητροπόλεως 11), η δραστηριότητα του πρόσφατα δημιουργημένου «Ομίλου για την Ιστορία και τον Πολιτισμό του νομού Κιλκίς».

Η εκδήλωση διοργανώνεται σε συνεργασία με την «Πολιτιστική Εταιρεία Εκπαιδευτικών ν. Κιλκίς» και αποσκοπεί στο να διερευνήσει τις ερευνητικές προκλήσεις και ευκαιρίες που προσφέρει στους μελετητές  ο κοινωνικός και ιστορικός χώρος του νομού Κιλκίς.

Ήταν ο Παντελής Πουλιόπουλος δωσίλογος;;;

Ή απλώς ένας ‘λικβινταριστής’ και ‘πράκτορας της Ασφάλειας’;

.
Ίσως να βρίσκετε προκλητικό τον τίτλο αυτής της ανάρτησης... Όμως μόνο με την θετική πρόκληση μπορεί να εντοπιστεί ο πυρήνας της αλήθειας που ενυπάρχει σε κάποια απ’ τα φαινόμενα που συναντιούνται συχνά στην ιδεολογική μας γειτονιά. Μόνο με την πρόκληση τελικά μπορεί και να αντιμετωπιστεί ο ανορθολογισμός και η ιδεοληψία ενός τμήματος της Αριστεράς «μας» (σταλινικοί+τροτσκιστές).  

65 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου

Η επέτειος της λήξης του σκληρού εμφύλιου πολέμου αποτέλεσε το έναυσμα για το σχετικό αφιέρωμα στις Σελίδες Ιστορίας της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (7-9-2014) με τη συνεργασία της ιστορικού Βασιλικής Λάζου… Δημοσιεύονται παρακάτω τα πλήρη κείμενα, χωρίς τις περικοπές που έγιναν για λόγους χώρου στην εφημερίδα.

Εμφύλιος : μια τραγική σελίδα της νεοελληνικής ιστορίας

Ο εμφύλιος πόλεμος αποτελεί το συγκερασμό των γεωπολιτικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων, των κυνικών συμφερόντων των ντόπιων ελίτ που παραδοσιακά ήταν εξαρτημένες από τον ξένο παράγοντα και την ανεπάρκεια των ηγεσιών του Κομμουνιστικού Κόμματος

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Ο Εμφύλιος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του νεότερου ελληνισμού και μαζί με την Μικρασιατική Καταστροφή, που είχε συμβεί μόλις 25 χρόνια πριν, καθόρισε πλήρως και ολοκληρωτικά την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας.

Τα κομμένα κεφάλια του Άρη Βελουχιώτη και του Τζαβέλα κρεμασμένα σε φανοστάτη στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων: «Γύρω από τα κρεμασμένα κεφάλια οι παρακρατικοί βάραγαν νταούλια και κέρναγαν από νταμιζάνες κρασί» γράφει ο Χαριτόπουλος. Η «τεχνική» αυτή κορυφώθηκε την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας, που οδήγησε στον Εμφύλιο, όταν συγκροτήθηκαν οι παρακρατικές ομάδες  των βασιλοφρόνων κυνηγών κεφαλών.

Aπό τις άγνωστες σελίδες του ΚΚΕ

Τ0 αφιέρωμα στις σελίδες ιστορίας της «Κ.Ε.» της 10-8-2014 με τη συμβολή του Χρήστου Κεφαλή, διαπραγματευόταν άγνωστες σελίδες της ιστορίας του ΚΚΕ, του αρχαιότερου κόμματος που υπάρχει σήμερα εν ζωή στην Ελλάδα

• ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΥΚΥΜΑΝΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

  ΚΚΕ: Το καθοριστικό brand name

  Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ(*)

• Ουσιαστικά, το όνομα «ΚΚΕ» είναι μια χρυσή σφραγίδα, που διαχειρίζεται και χρησιμοποιεί κατά το δοκούν η κάθε ηγετική ομάδα
• Το μακροβιότερο κόμμα της σύγχρονης Ελλάδας είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΕ). Δημιουργήθηκε το 1918 ως Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ). Το ιδρυτικό συνέδριό του έγινε στις 4-10 Νοεμβρίου του 1918 στον Πειραιά, μια εβδομάδα μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ.

  Στις φυλακές Συγγρού το 1922. Εικονίζονται, πάνω αριστερά, ο Πετσόπουλος και, κάτω δεξιά, ο Κορδάτος 

Η Νέα Ιωνία στο μεσοπόλεμο

Η συμβολή των προσφύγων του 1922 στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας υπήρξε το αντικείμενο ενός αφιερώματος στις σελίδες ιστορίας που επιμελούμαι (20-10-2013). Στο πλαίσιο του αφιερώματος, οι ερευνητές του Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού (Κε.Μι.Πο. Νέας Ιωνίας) Χάρης Σαπουτζάκης και  Λουκάς Χριστοδούλου παρουσιάζουν την περίπτωση της βιομηχανικής ανάπτυξης της Νέας Ιωνίας Αττικής. 

 

Μικρασιατική Καταστροφή και νέα οικονομία

• Τα ελλαδικά κυρίαρχα στρώματα θα εγκατασταθούν σε δικές τους αποκλειστικές συνοικίες, όπως στο Κολωνάκι, το Ψυχικό, την Κηφισιά, τη Φιλοθέη, το κέντρο του Πειραιά κ.α. Αντίθετα οι προσφυγικές συνοικίες, υποβαθμισμένες πολεοδομικά αλλά και από πλευράς υποδομών, θα αποτελέσουν ενιαία συμπλέγματα με τις βιομηχανικές ζώνες
  (ΛΙΛΑ ΛΕΟΝΤΙΔΟΥ)

• 

• Η Μικρασιατική Καταστροφή υπήρξε ένα σημείο τομής στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής. Η εποχή του εθνικού κράτους ανέτειλε μαζί με την ολοκληρωτική ένταξη της περιοχής στο πεδίο επιρροής και εξάρτησης από τις μεγάλες δυτικές δυνάμεις. Τα σύνορα χαράχτηκαν οριστικά και οι πληθυσμοί υποτάχθηκαν στα συμφέροντα των κυρίαρχων ελίτ. Τα πραγματικά θύματα αυτής της εξέλιξης ήταν οι ίδιοι οι πληθυσμοί που βρέθηκαν στις «υπό τακτοποίησιν» περιοχές.

Το Μεταλλικό (Κιλκίς) και η ριζοσπαστικοποίηση των προσφύγων

Ένα αφιέρωμα για τη ριζοσπαστικοποίηση των αγροτικών προσφυγικών κοινοτήτων της Μακεδονίας κατά την πρερίοδο του Μεσοπολέμου στις Σελίδες Ιστορίας της ‘Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (1-6-2014) με τη συμβολή της Βασιλικής Λάζου.   http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=2014-06-01&s=istorika

 

 

ΟΙ ΤΣΙΦΛΙΚΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ,
Η ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ ΚΑΙ
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΟΥ ’22

Η ριζοσπαστικοποίηση των απόκληρων πληθυσμών

• Ειδικά στις περιοχές όπου οι γαιοκτήμονες είχαν υιοθετήσει εξ αρχής πολιτική βίαιης αντιμετώπισης, η ριζοσπαστικοποίηση των προσφύγων θα λάβει τη μορφή ενός μαχητικού κομμουνιστικού κινήματος

  Το μνημείο που στήθηκε στον τόπο της θυσίας των δύο αγροτών που δολοφονήθηκαν από τους χωροφύλακες στις 20 Απριλίου του 1931

• Ενα από τα πλέον άγνωστα ζητήματα που χαρακτήρισαν τον ελληνικό Μεσοπόλεμο ήταν το προσφυγικό ζήτημα, οι προεκτάσεις που έλαβε και οι κοινωνικές συγκρούσεις που επέφερε. Η ένταση του ζητήματος αυτού και η ιδεολογική αντίθεση των προσφυγικών πληθυσμών προς τα κυρίαρχα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα, που επικρατούσαν έως τότε στην Ελλάδα, θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν κατά τη δεκαετία του ’40.

Καταγγέλλοντας τους όψιμους σταλινικούς…

Οι νέοι Γιέζοφ…

Ο Νικολάι Γιέζοφ υπήρξε το μακρύ χέρι του Στάλιν ως κομισάριος της Εθνικής Ασφάλειας, Χρησιμοποιήθηκε για την εξόντωση των εσωκομματικών του αντιπάλων αρχικά και κατά όσων θεωρούσε ότι έπρεπε να εξοντωθούν για να επιβεβαιώνεται με τον τρόμο η απονομιμοποιημενη εξουσία του Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς. Ανέλαβε το Σεπτέμβρη του 1936 τη θέση του Ε. Γιάγκοντα (εκτελέστηκε το Μάρτη του ’38) στην ηγεσία της Μυστικής Ασφάλειας  OGPU. H εντολή που έλαβε από τον Στάλιν ήταν να καλύψει την «τετράχρονη καθυστέρηση της Γκε Πε Ου» στην εξαπόλυση των διώξεων. Ο Γιέζοφ θα συντάξει καταλόγους «υπόπτων» με χιλιάδες ονόματα. Κομματικά στελέχη, στελέχη από  τα κολχόζ, το στρατό, τα συνδικάτα, από τη κομσομόλ (κομμουνιστική νεολαία) και μαζί τους και εκπρόσωποι των μικρών μειονοτικών ομάδων (Έλληνες, Τάταροι, Γερμανοί του Βόλγα, Τσετσένοι, Κορεάτες, κ.ά.), θα εκτελεστούν ως «εχθροί του λαού» ή θα σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Σιβηρία.

Όπως αναφέρεται στη «Μυστική Έκθεση στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ», σελ. 51, που συνέταξε ο Ν. Χρουστσόφ: «Τους καταλόγους αυτούς ο Γιέζοφ τους έστελνε προσωπικά στον Στάλιν για να εγκρίνει τις προτεινόμενες ποινές. Στην περίοδο 1937-38 διαβιβάστηκαν στον Στάλιν 338 τέτοιοι πίνακες που περιείχαν πολλές χιλιάδες ονόματα»…  Σύντομα, την ίδια τύχη θα έχει και ο Γιέζοφ: καθαιρείται και στέλνεται στο εκτελεστικό απόσπασμα, ενώ τη θέση του στην Γκε Πε Ου παίρνει ο Λαυρέντι Μπέρια…

 

Δεξιά: Ο Ν. Γιέζοφ συνοδεύοντας τον Στάλιν, Αριστερά: Η ίδια φωτογραφία μετά την εξόντωση του Γιέζοφ

Αυτήν ακριβώς την αιματοβαμμένη εποχή ανέλαβαν να αποκαθάρουν και να την παρουσιάσουν ως μάλλον πιθανή πρόταση για το μέλλον οι γραφειοκράτες του Περισσού.  Το ΚΚΕ σχετικά πρόσφατα αποφάσισε να αναγνωρίσει ως «θετικό» το ρόλο του Στάλιν στην υπόθεση του σοσιαλισμού και να καταδικάσει την δειλή αποσταλινοποίηση του 20ου συνεδρίου (1956). Παράλληλα αποκατέστησε  και τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον οποίο το ίδιο ως θεσμός, είχε ξαποστείλει στην εξορία του Σουργκούτ της Σιβηρίας και τον οδήγησε στην αυτοκτονία…. Όμως ένα κακέκτυπο, μια φάρσα, της σχέσης Στάλιν-Γιέζοφ  (πριν την εξόντωση του δεύτερου) εμφανίζεται και στις μέρες μας…Σήμερα, δια της Επιτροπής Ιστορίας που προϊσταται ο γνωστός Μαϊλης επιχειρείται η επαναγραφή της ιστορίας, με τη δικαίωση και την αγιοποίηση κάθε στιγμής της ύπαρξης του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στο πλαίσιο αυτό και δια χειρός ενός εντεταλμένου στρατευμένου «ιστορικού», του Αναστάση Γκίκα,  έγινε προσπάθεια να κατασκευαστεί ένα σύστημα ερμηνείας που δικαιολογούσε τις σταλινικές διώξεις.

Οι Έλληνες της Μαριούπολης και το πρόβλημα της Ουκρανίας

• 
• ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗΣ
• Στις σελίδες Ιστορίας της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας της 27ης Απριλίου 2014, δημοσιεύτηκε ένα τρισέλιδο αφιέρωμα στον ελληνισμό της Μαριούπολης και στην πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία του. Παράλληλα ο ερευνητής Περικλής Δεληγιάννης παρουσιάζει  τις πηγές της σύγχρονης διαίρεσης στην Ουκρανία.

• • ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

  • ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗ Ο πολιτισμός των Ελλήνων στο Μεσοπόλεμο

    Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ

  • Οι Ελληνες της Μαριούπολης αποτελούν σήμερα ένα από τα τελευταία εναπομείναντα συμπαγή μέρη του παρευξείνιου Ελληνισμού. Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου συγκροτούν μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων. Μία από αυτές τις ιστορικές περιπέτειες σχετίζεται με τη σοβιετική εμπειρία των παρευξείνιων ελληνικών κοινοτήτων.

  • Φωτογραφία του 1936 με ηθοποιούς του Ελληνικού Θεάτρου Μαριούπολης

  • Εμπειρία, που κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου -μετά την οριστική εδραίωση του κομμουνιστικού συστήματος και το τέλος των εμφύλιων και εθνικών συγκρούσεων- ανέδειξε μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ελληνική έκφραση -καθεστωτική, φυσικά- για να τελειώσει στα σταλινικά γκουλάγκ.

  • Η πολιτιστική αναγέννηση

Μετονομασία από «Κριμαία» σε «Ταυρίδα»;

Στο πλαίσιο ένος 4σέλιδου αφιερώματος της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (30-3-2014) για την κρίση στις σχέσεις Ρωσίας-Ουκρανίας και το ζήτημα της Κριμαίας, δημοσιεύτηκε ένα σχόλιό μου για τις σκέψεις της ρωσικής πλευράς μετονομασίας της Κριμέας σε Ταυρίδα.

Το σχόλιο με τον τίτλο που έβαλε ο επιμελητής των σελίδων,  είναι το παρακάτω. Μετά από το δικό μου σχόλιο υπάρχει το κείμενο του Χρήστου Κεφαλή για το ιστορικό βάθος της ρωσο-ουκρανικής αντιπαράθεσης.

 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΙΜΑΙΑΣ Η ΡΩΣΙΑ ΣΚΕΦΤΕΤΑΙ ΝΑ ΤΗΝ ΞΑΝΑΠΕΙ ΤΑΥΡΙΔΑ

Τη βαφτίζουν Ελληνίδα και την κάνουν ρωσική

Μια πρόσφατη είδηση από τη Ρωσία ήρθε να ενισχύσει στο διαδικτυακό κόσμο το αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας των Ελλήνων. Γράφτηκε στο ρωσικό Τύπο και μεταφράστηκε στα ελληνικά Μέσα η είδηση: «Οι Ρώσοι δίνουν στην Κριμαία την αρχαία ελληνική ονομασία Ταυρίδα».

Η είδηση δεν ήταν καθόλου αβάσιμη! Η Ρωσία, στη σύγκρουσή της με την Ουκρανία και την προσπάθεια να ενσωματώσει πλήρως την στρατηγικής σημασίας Κριμαία, φαίνεται ότι επεξεργάζεται σχέδια για αλλαγή της ονομασίας, ώστε και σε συμβολικό επίπεδο να εδραιώσει τη ρωσική κυριαρχία. Η λέξη «Κριμαία» προέρχεται από το Qirim και είναι ταταρικής προέλευσης.

Κυριακή 23-3-2014….. μεταξύ Κριμαίας και Επανάστασης του 1821

–Στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (23-3-2014), στις σελίδες Ιστορίας (ένθετο Plus) μια μοναδική αφήγηση της Άννας Κουρτσίδου από το Κερτς (αρχαίο Παντικάπαιον) της Κριμαίας για την ελληνική κοινότητα της πόλης, τις σταλινικές διώξεις του 1937 και τη μαζική εκτόπιση του πληθυσμού στην Κεντρική Ασία το 1942.  ΜΗΝ ΤΗ ΧΑΣΕΤΕ. Επίσης θα υπάρχει και αναφορά στην ιστορία του Κερτς-Παντικάπαιου από τον ιστορικό Βασίλη Τσενκελίδη

–7.00 π.μ. Κυριακή εκπομπή στη Δημόσια Τηλεόραση με αφορμή την Επανάσταση του 1821  με θέμα «Eπανάσταση του 1821: Από το γένος στο έθνος»  με μένα και τον Μανώλη Εγγλέζο-Δεληγιαννάκη….

—————————————————————————————————

Στη φωτογραφία πάνω η Άννα Κουρτσίδη με την κόρη της Ελένη Μυστακίδη στο Κερτς το 2013, επιστρέφοντας για πρώτη φορά μετά από την εξορία του 1942.

Kυριακή 16 Μαρτίου: επανακυκλοφορεί το βιβλίο για τους Έλληνες της τ. ΕΣΣΔ

22 χρόνια μετά επανακυκλοφορεί με την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (16-3-2014) το βιβλίο με τίτλο: «Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι συνέπειες για τον ελληνισμό«(1992). Η ουκρανική κρίση και το δημοψήφισμα της Κριμαίας το έκαναν και πάλι επίκαιρο. Να σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό δεν κυκλοφορεί στην αγορά. 

Γράφτηκε τους τελευταίους μήνες της ΕΣΣΔ (φθινόπωρο του ’91) και εκδόθηκε μετά την κατάρρευση (Φεβρουάριος ’92) σε μια προσπάθεια ενημέρωσης της ελληνικής κοινής γνώμης, αλλά και των αρμοδίων που διαμόρφωναν την εξωτερική πολιτική, για τις κοσμογονικές αλλαγές που συνέβαιναν με την κατάρρευση της Σοβιετικής Αυτοκρατορίας. Το βιβλίο αυτό ανήκει στην εποχή που το γέννησε και με μια έννοια αποτελεί -εκτός από πηγή πληροφόρησης για τις εστίες της έντασης- και ντοκουμέντο των δεδομένων αντιλήψεων που υπήρχαν εκείνη την εποχή. 

.

Στο βιβλίο αυτό, γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής των συνθηκών που γέννησαν τους σκληρούς πολέμους, αρχικά στον Καύκασο. Περιγράφονται από τότε αυτά που -άλλα σύντομα και άλλα πολύ αργότερα- ακολούθησαν και συμβαίνουν έως σήμερα.

  

Τα γεγονότα στην Κριμαία και στην Ουκρανία δεν θα τελειώσουν εύκολα και οι μετασοβιετικές ωδίνες θα συνεχίσουν να απασχολούν τόσο τον υπόλοιπο πλανήτη, όσο και τους Έλληνες που η μοίρα τους τοποθέτησε σ’ εκείνα τα εδάφη...

Από την Κριμαία στη Μαριούπολη

Οι ιστορικές σελίδες της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας», 9 Μαρτίου 2014, ήταν αφιερωμένες στους Έλληνες της Κριμαίας και στη μετοικεσία τους στη Μαριούπολη. Συμμετείχε ο Μαριουπολίτης μουσικολόγος Αλέξανδρος Ασλά. Ο τίτλος του δικού μου κειμένου ανήκει στον επιμελητή της εφημερίδας. http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=419166

ΤΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΜΑΡΤΥΡΟΥΝ ΤΗΝ ΣΧΕΣΗ

ΚΡΙΜΑΙΑ: Αρχαίο ελληνικό πνεύμα στη Μαριούπολη

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*

Μία από τις πιο σημαντικές κοινότητες ένδημων Ελλήνων που επιβιώνουν ακόμα -παρ’ όλη την οδύνη που επέφερε ο 20ός αιώνας- είναι οι Ελληνες της Κριμαίας. Από αυτούς προέρχονται και οι Ελληνες της Αζοφικής, της Μαριούπολης και των γύρω ελληνικών χωριών.

Η Αικατερίνη Β’ θέλησε να επανδρώσει τις
νεοαποκτημένες περιοχές με φιλικό
πληθυσμό. Ο μητροπολίτης
Ιγνάτιος με το ποίμνιό του
εγκαταστάθηκαν
κοντά στις όχθες του
ποταμού Κάλμιου 

Οι πρώτες ελληνικές εγκαταστάσεις χρονολογούνται από τους αρχαίους ελληνικούς αποικισμούς. Τα ερείπια των πόλεων Παντικάπαιου, Χερσονήσου, Φαναγόρειας, Θεοδόσιας κ.ά. μαρτυρούν την αρχαία σχέση. Εξάλλου, πολλά σύγχρονα τοπωνύμια της Κριμαίας έχουν ελληνική ρίζα, με χαρακτηριστικότερο αυτό της Γιάλτας, που προέρχεται από την ελληνική κριμαιορωμαϊκή διάλεκτο της περιοχής: Γιαλίτα θα πει ο μικρός αιγιαλός. (https://goo.gl/maps/o5ZZq) Ενα από τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία της κριμαϊκής ιστορίας είναι η τοποθεσία Λιβαδιά, κοντά στη Γιάλτα, και το ομώνυμο ανάκτορο όπου υπεγράφη και η περίφημη Συμφωνία της Γιάλτας τον Φεβρουάριο του 1945, όπου οι τρεις νικητές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, Στάλιν, Τσόρτσιλ και Ρούζβελτ, μοίρασαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Αυτό που δεν είναι γνωστό, είναι ότι η Λιβαδιά ανήκε στον Λάμπρο Κατσώνη και πήρε το όνομα προς τιμήν της βοιωτικής Λιβαδειάς και ότι το ομώνυμο ανάκτορο των τσάρων πρωτοχτίστηκε για οικία του Κατσώνη.

Η αρχαιότητα

Οι Έλληνες της ν. Ουκρανίας και της Κριμαίας: Οι σταλινικές διώξεις

Η “Βιβλιοθήκη”,  δηλαδή το ένθετο 4σέλιδο για τα βιβλία, της “Ελευθεροτυπίας”της Παρασκευής (28 Φεβρουαρίου 2014 ) ήταν αφιερωμένο στους Έλληνες της νότιας Ουκρανίας και της Κριμαίας μέσα από την παρουσίαση κάποιων επιλεγμένων βιβλίων. Το αφιέρωμα είχε τις εξής ενότητες:
α) Εισαγωγικό,  http://goo.gl/5DwRbq
β) βιβλία για τη μαριουπολίτικη διάλεκτο, http://goo.gl/xycyDG
γ) για τις σταλινικές διώξεις  http://goo.gl/0PvL9s
δ) για την σύγχρονη παρουσία http://goo.gl/Nz1me4

Η ανάρτηση αυτή περιλαμβάνει μόνο την ενότητα για τις σταλινικές διώξεις  με την παρουσίαση επιλεγμένων βιβλίων.

Σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της Ουκρανίας

Η Λαϊκή Επιτροπή Εσωτερικών Υποθέσεων με εντολή του Στάλιν σχεδίασε μυστική επιχείρηση, σκοπός της οποίας ήταν η εξορία των μικρών λαών και εθνικοτήτων στο Βορρά σε σχεδόν απάτητα μέρη από τον άνθρωπο, «για την ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας»

Η υποτίμηση ενός πολύ σημαντικού τμήματος της ελληνικής διασποράς, που κατέχει μια εντυπωσιακή ιστορική και πολιτική εμπειρία, οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Όπως:
–στην παραδοσιακή ελλαδική εσωστρέφεια,
–στην απέχθεια των συντηρητικών πολιτικών δυνάμεων προς τον εξωελλαδικό ελληνισμό και ειδικά αυτόν της Ανατολής,
–στην ύπαρξη ενός σκληρού σταλινικού κόμματος,
–στην απουσία της κουλτούρας του διαλόγου, ακόμα και σε ακαδημαϊκούς χώρους.

Ομως, εδώ και είκοσι χρόνια, παρ’ όλες τις αντιξοότητες, ξεκίνησε η έρευνα γι’ αυτές τις «λευκές σελίδες» της σύγχρονης ιστορίας μας, τελείως ανεξάρτητα από το επίσημο σύστημα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας.

Ιβάν Τζουχά, «Odyssei Mariupolski Grekov» (Η Οδύσσεια των Μαριουπολιτών Ελλήνων),
Βόλογκντα, 1993, σελ. 161

Ενας από τους πρωτοπόρους ερευνητές είναι ο Ιβάν Τζουχά, κάτοικος της πόλης Βολγκοντά (Ρωσία) και έλκων την καταγωγή από τους Ελληνες της Μαριούπολης. Στο ερευνητικό πεδίο του Τζουχά υπήρχε το σύνολο των σοβιετικών ελληνικών κοινοτήτων. Με μια σειρά βιβλίων του, βασισμένων σε επίπονη αρχειακή μελέτη, θα παρουσιάσει το πραγματικό μέγεθος εκείνης της αντιμειονοτικής καταστροφικής πολιτικής. Το πρώτο του έργο με τίτλο «Η «Ελληνική Επιχείρηση» του 1937» έχει ήδη μεταφραστεί στα ελληνικά και βρίσκεται υπό έκδοση.

Στη Σταυρούπολη του Βόρειου Καυκάσου

Στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», στις 16 Φεβρουαρίου 2014, υπήρχε αφιέρωμα για την εκπαιδευτική αναγέννηση των Ελλήνων της Ρωσίας από την εποχή της Περεστρόικα, με αφορμή την ύπαρξη ενός πολύ σημαντικού ελληνικού σχολείου στην Σταυρούπολη του Βόρειου Καυκάσου (νότια Ρωσία), ενταγμένου στο επίσημο εκπαιδευτικό ρωσικό σύστημα. Στο αφιέρωμα συμμετείχε η Ειρήνη Αλέποβα, διευθύντρια του Ελληνικού Σχολείου Σταυρούπολης. 

Η εκπαιδευτική αναγέννηση των Ελλήνων της Ρωσίας

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
.

Η πραγματοποίηση των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων σε μια περιοχή όπου η ελληνική παρουσία υπήρξε έντονη κατά τους δύο τελευταίους αιώνες, αναδεικνύει και πάλι τον Ελληνισμό του Καυκάσου και την ιδιαίτερη ιστορία του. Ιστορικά υπήρξε τμήμα της ελληνικής διασποράς που είχε δημιουργηθεί στη Ρωσία από το 18ο αιώνα, όταν με απαρχή τα Ορλωφικά, δεκάδες χιλιάδες βρήκαν καταφύγιο σε μια φαινομενικά φιλική χώρα.

Οι Ελληνες του Καυκάσου κατάγονται από το μικρασιατικό Πόντο. Στις ρωσικές περιοχές τούς οδήγησε η ισλαμική οθωμανική καταπίεση, η αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής και η πολιτική της Ρωσικής Αυτοκρατορίας να προσελκύσει ομόθρησκο πληθυσμό στα συνοριακά της εδάφη.

Ο Γιώργος Γρηγοριάδης διδάσκει τη νεοελληνική γλώσσα στο Σοχούμι το 1987 σε ελληνική τάξη του Β΄ Μεσαίου Σχολείου της πόλης.

Η επιβίωσή τους στη Ρωσία δεν υπήρξε εύκολη υπόθεση. Ο πανσλαβισμός και η προσπάθεια εκρωσισμού ήταν η κύρια κατεύθυνση της εκπαιδευτικής πολιτικής της τσαρικής Ρωσίας. Τα πολιτιστικά δικαιώματα κερδήθηκαν με πολύ κόπο και μόνο αφού κατάφεραν να πετύχουν μια θαυμαστή οικονομική ανάπτυξη κατά την προσοβιετική περίοδο.

Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες και οι Έλληνες του Σότσι

Mε αφορμή την πραγματοποίηση των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Σότσι της Νότιας Ρωσίας, δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή« ( 16.02.2014)  ένα κείμενό μου για την πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία του ελληνισμού στην περιοχή αυτή…

————————————————————————————————

Ελληνικό χωριό η βάση των Αγώνων του Σότσι

ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ*

Οι Χειμερινοί Oλυμπιακοί Aγώνες γίνονται στο Σότσι της Νότιας Ρωσίας, δηλαδή σε μια περιοχή όπου η ελληνική παρουσία είναι έντονη. Ειδικά το χωριό Κράσναγια Πολιάνα (Κόκκινο Ξέφωτο), όπου δημιουργήθηκε το χιονοδρομικό κέντρο και θα αποτελεί τη βάση των Αγώνων, ιδρύθηκε από Ελληνες του μικρασιατικού Πόντου στα τέλη του 19ου αιώνα και υπήρξε για μεγάλη περίοδο ένα αμιγώς ελληνικό χωριό.

Οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες που γίνονται ανέδειξαν για άλλη μια φορά το γεγονός της ύπαρξης μιας σημαντικής ελληνικής διασποράς στα ρωσικά παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Μιας διασποράς που διεκδικεί την εντοπιότητα και τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτήν: «Οταν μιλούν για τους γηγενείς της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, θεωρούμε ανήθικο να ξεχνούν ολότελα τον ελληνικό πληθυσμό» (Ι. Παρασκευόπουλος, εκπρόσωπος των εκτοπισμένων στο Καζαχστάν. Συνέδριο Γελεντζίκ, Μάρτης ’91).

Μαθητές του σχολείου της Κράσναγια Πολιάνα, όπου διδάσκεται και η ελληνική γλώσσα 

Οι Έλληνες της Ουκρανίας στο μάτι του κυκλώνα…

Τα πρόσφατα γεγονότα στο Κίεβο της Ουκρανίας, όπου συναντιούνται οι γεωπολιτικές επιδιώξεις των μεγάλων δυνάμεων με τις ανυπέρβλητες εσωτερικές κοινωνικές και εθνοτικές διαφορές, κάνουν επίκαιρο το αφιέρωμα για τους Έλληνες της Ουκρανίας που έγινε την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2014 στην «Καθημερινή«.

Οι Ελληνες της Ουκρανίας

ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ*

• 

Δεκέμβριος 1994, Μαριούπολη. Οι Ελληνες της Μαριούπολης υποδέχονται μια μεγάλη ελλαδική αντιπροσωπεία.

 Η Ουκρανία είναι η μόνη χώρα σήμερα στον κόσμο όπου υπάρχουν ακόμα σημαντικές κοινότητες των Ελλήνων (150.000 περίπου), oι οποίες διατηρούν πλήρη κοινωνική δομή, διαθέτουν αγροτική ενδοχώρα και έχουν τη συνείδηση της εντοπιότητας. Σε αντίθεση με τη δυτική ελληνική διασπορά, η οποία είναι πολύ πιο πρόσφατη και έχει αστικά χαρακτηριστικά, αυτή που διατηρήθηκε στον χώρο της Σοβιετικής Ενωσης υπήρξε προϊόν ιστορικών διεργασιών που είχαν μεγάλο χρονικό βάθος. Ειδικά οι Ελληνες της Ουκρανίας με μητροπολιτικό κέντρο την Κριμαία –την Ταυρική των αρχαίων Ελλήνων και την Περατεία των Βυζαντινών– αποτελούν τον αρχαιότερο λαό που κατοίκησε στα εδάφη αυτά, πολύ πριν από την έλευση των Τατάρων και των σλαβικών φύλων. Η αίσθηση της εντοπιότητας αποκτήθηκε εξαιτίας αυτού του χρονικού βάθους και η ιστορική αυτή σχέση επέτρεψε τη δημιουργία μιας ελληνικής αγροτικής ενδοχώρας. Ακόμα και οι μετανάστες των επόμενων ιστορικών περιόδων εγκαθίσταντο σε περιβάλλον όπου επικρατούσε η ομογένεια, με αποτέλεσμα και οι νέες εγκαταστάσεις να αποκτούν χαρακτηριστικά κοινοτήτων με ολοκληρωμένη δομή.

Η τέχνη της επιβίωσης στην προσφυγιά…. Μ’ αφορμή τον ποντιακό χορό

Το αφιέρωμα Ιστορίας της  «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (12 Ιανουαρίου 2014) είχε ως αντικείμενο την επιβίωση ενός παραδοσιακού πολιτισμού σε συνθήκες βίαιου εκπατρισμού. Το θέμα αυτό σχετίζεται αφενός με την γενική αντίληψη που διακατέχει την κοινωνία για τον λαϊκό πολιτισμό και αφετέρου με τις ιδιαίτερες συνθήκες που καλείται να αντιμετωπίσει ο πολιτισμός ενός πληθυσμού σε συνθήκες εκδίωξης και προσφυγιάς. Στο αφιέρωμα συμμετείχε ο ερευνητής, χοροδιδάσκαλος Νίκος Ζουρνατζίδης. 

Πόντιοι: η τέχνη της επιβίωσης στην προσφυγιά

.

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*

.

Ο ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ -ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΗ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΦΩΝΗ ΕΚΔΟΧΗ ΤΟΥ- ΠΑΡ’ ΟΤΙ ΕΙΧΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΙΚΙΛΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ, ΟΥΔΕΠΟΤΕ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ

Ένα από τα ζητήματα που καλείται να μελετήσει η κοινωνιολογία και η λαογραφία μαζί, είναι η δυνατότητα και οι τρόποι επιβίωσης ενός παραδοσιακού πολιτισμού σε συνθήκες βίαιου εκπατρισμού. Το ζήτημα αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί η σύγχρονη ελληνική κοινωνία διαμορφώθηκε από βίαιους εξωτερικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες ήταν η Μικρασιατική Καταστροφή και η Γενοκτονία, που σηματοδότησε την Έξοδο των πολυάνθρωπων ελληνοορθόδοξων (και ελληνοπροτεσταντικών) κοινοτήτων από την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία (1914-1922), καθώς και η δεκαετία του ’40 με την ξενική Κατοχή της χώρας και τον Εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Στους παράγοντες πρέπει να προσμετρηθεί η ύπαρξη ηγετικών ομάδων σ’ όλο το πολιτικό φάσμα, εξαρτημένων οικονομικά και ιδεολογικά  από ξένα κέντρα, που χαρακτηρίζονταν από αντιλήψεις, μη φιλικές προς τον παραδοσιακό πολιτισμό. Ειδικά οι πληθυσμοί που προέκυψαν από τη Μικρασιατική Καταστροφή είχαννα αντιμετωπίσουν  επί πλέον ένα άξενο πολιτικό και κοινωνικό  περιβάλλον, που πολλαπλασίαζε τις δυσκολίες διατήρησης του πολιτισμού τους.     

Ο σκληρός Δεκέμβρης του ’37

Στις 22-12-2013 δημοσιεύτηκε στην εφημ. «Καθημερινή» το 2ο μέρος του αφιερώματος στην «Ελληνική Επιχείρηση» του Δεκεμβρίου του ’37.  

.

Στο αφιέρωμα συμμετείχε και ο ιστορικός Βασίλης Τσενκελίδης, απόφοιτος του Kubanskii Gosudarstvennii Universitet του Κρασνοντάρ. παρακάτω αναδημοσιεύονται τα άρθρα…  

.

.

Ο σκληρός Δεκέμβρης του ’37

.

Δεκαπέντε χιλιάδες συλλήψεις σήμαναν την αρχή των σταλινικών

διώξεων κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ενωσης

 

Του Βλαση Αγτζιδη*

.

Ο Δεκέμβρης του ’37 υπήρξε ο μοιραίος μήνας για τους Eλληνες της Σοβιετικής Eνωσης, όταν στοχοποιήθηκαν με εθνικά κριτήρια ως «εχθροί του λαού». Με το Διάταγμα-Ντιρεκτίβα 50205 του Nικολάι Γιεζόφ, Επιτρόπου Κρατικής Ασφάλειας (NKVD), ξεκίνησε η «Ελληνική Επιχείρηση» («Gretseskayia Operatsia»). Δεκαπέντε χιλιάδες που ανήκαν σ’ όλες τις εθνοτοπικές ομάδες του ελληνισμού της ΕΣΣΔ (Πόντιοι, Μαριουπολίτες, παλιοί
μετανάστες από τα Βαλκάνια, κομμουνιστές πολιτικοί φυγάδες απ’ την Ελλάδα) θα συλληφθούν. Παρότι η «Ελληνική Επιχείρηση» ήταν η 13η κατά σειρά των αντίστοιχων επιχειρήσεων κατά των εθνικών μειονοτήτων, υπήρξε η πλέον αιματηρή εφόσον εκτελέστηκε το 90% των συλληφθέντων για να καλυφθεί το κεντρικό πλάνο της σταλινικής ηγεσίας.

.

Πώς όμως μεταμορφώθηκε η εθνική πολιτική των μπολσεβίκων από πολυπολιτιστική σε εκρωσιστική; Γιατί θεωρήθηκαν τα εθνικά χαρακτηριστικά και η πολιτισμική ταυτότητα στοιχείο νομιμοφροσύνης προς το καθεστώς και κατέλαβαν τη θέση των πολιτικών και κοινωνικών κριτηρίων με τα οποία αντιμετώπιζαν έως τότε τους κυριαρχούμενους πληθυσμούς;

.

Oι ντόπιοι στο Λιστόν, οι πρόσφυγες στο Παλαιό Φρούριο και οι Ιταλοί στην Κέρκυρα

Την Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου 2013, οι ιστορικές σελίδες της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» ήταν αφιερωμένες στην κατάληψη τηςΚέρκυρας από το ιταλικό φασιστικό κράτος το Σεπτέμβη του 1923. Συμμετοχή στο αφιέρωμα είχε και ο ιστορικός και μαθηματικός Γιώργος Ζούμπος, το κείμενο του οποίου υπάρχει στην παρακάτω ανάρτηση αμέσως μετα το δικό μου.

(Για τους αμύητους στα περί της Κέρκυρας, το Λιστόν είναι ο πεζόδρομος  του περιπάτου των Κερκυραίων, παράλληλος στο συγκρότημα κατοικιών με ισόγειες τοξωτές στοές, που βρίσκεται μπροστά στη Σπιανάδα (την μεγαλύτερη πλατεία των Βαλκανίων) , απέναντι από το Παλαιό Φρούριο. Κατά μία εκδοχή το περίφημο Λιστόν της Κέρκυρας οφείλει την ονομασία του στη «Λίστα» των Βενετών αποικιοκρατών, καθώς υπήρχε εκεί αναρτημένος κατάλογος με τα ονόματα των ευγενών, το libro d’ oro, οι οποίοι είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα να απολαμβάνουν τον περίπατο τους στο συγκεκριμένο δρόμο στις παλιές εκείνες εποχές .)

http://www.enet.gr/?i=arthra-sthles.el.columns&s=istorika&date=29/09/2013

Ιστορικά- 29/09/2013

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΤΑΛΟΥΣ ΤΟ 1923

Συζητώντας για τους πρόσφυγες μ’ αφορμή τη Γενοκτονία των Εβραίων…

Με αφορμή τις εκδηλώσεις Μνήμης για τη Γενοκτονία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης έγινε ένας ενδιαφέρων και αποκαλυπτικός διάλογος στο φόρουμ  του Ομίλου Μελέτης Ιστορίας της Κοινωνίας (ΟΜΙΚ) Aιτία υπήρξε ένα ενημερωτικό σχόλιο, με το οποίο παράπεμπα στην ανάρτηση του «Πόντος και Αριστερά«, όπου εκτός από το ότι ήταν εξαιρετική προσέγγιση, αναδημοσιευόταν  και ένα κείμενό μου από την «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία».

Η μόνη μου παρέμβαση στο διάλογο που αναδημοσιεύεται παρακάτω, είναι οι σημάνσεις σε εκείνη την απαράδεκτη-προσβλητική-ιδεοληπτική-κακεντρεχή και αντιιστορική διατύπωση του  P. P.-Ch. Εννοείται ότι ο διάλογος στο φόρουμ ήταν επώνυμος….

Οταν ο τρόμος πήρε την εξουσία

80  ΧΡΟΝΙΑ  ΑΠΟ  ΤΗΝ  ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ  ΤΟΥ  ΝΑΖΙΣΜΟΥ  ΣΤΗ  ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Mε αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την άνοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία κάναμε το παρακάτω αφιέρωμα με τη συμβολή της Έλλης Λεμονίδου.  Στο αφιέρωμα αυτό επιχειρώ να περιγράψω τις υπόγειες σχέσεις που συνδέουν τα ακροδεξιά αναθεωρητικά (προς τις ρυθμίσεις μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο) κινήματα, δηλαδή το ναζιστικό στη Δύση και το κεμαλικό στην Ανατολή:

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=2013-02-17&s=istorika

Ιστορικά

80 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΑΖΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ

• ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ (*)

  Οταν ο τρόμος πήρε την εξουσία

  Δέκα χρόνια μετά το πρώτο συνέδριο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στο Μόναχο, ο Αδόλφος Χίτλερ διορίζεται στις 30 Ιανουαρίου του 1933 καγκελάριος (πρωθυπουργός) από τον πρόεδρο του γερμανικού κράτους.

  Ένας επισκέπτης περνάει μπροστά από δύο πορτρέτα του ανθρώπου που αιματοκύλησε την Ευρώπη, όπως αυτά είχαν εκτεθεί πριν από τρία χρόνια στο Ιστορικό Μουσείο του Βερολίνου, στο πλαίσιο της έκθεσης «Χίτλερ και γερμανικό έθνος: το έγκλημα»

• Ο δρόμος για την πλήρη επικράτηση του ναζισμού στη Γερμανία ήταν πλέον ανοιχτός. Η εντύπωση ότι εξαρχής είχαν την απόλυτη υποστήριξη του γερμανικού λαού είναι λανθασμένη. Στις εκλογές που έγιναν τον Μάρτιο του 1933 απέσπασαν μόλις το 43,9% των ψήφων. Και αυτό συνέβη, παρ’ ότι είχε περάσει μια δεκαετία συστηματικής προσπάθειας να προσεταιριστούν εθνικιστές και σοσιαλιστές και να ανατρέψουν τους όρους που θέσπισαν εις βάρος της Γερμανίας στις Βερσαλίες οι νικητές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

«Όταν οι Έλληνες κομμουνιστές πήραν την εξουσία»

Με τον παραπάνω τίτλο περιλαμβάνεται κείμενό μου στο καλό περιοδικό Μαρξιστική Σκέψη, που κινείται στο χώρο της αντιδογματικής και ανοιχτόμυαλης Αριστεράς. Η ανακοίνωση του περιοδικού για την κυκλοφορία του τεύχους  είναι η παρακάτω:   

Κυκλοφόρησε ο τόμος 8 της “Μαρξιστικής Σκέψης”. Ο τόμος συνεχίζει το αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση που ξεκίνησε με τον προηγούμενο τόμο 7, περιλαμβάνοντας όμως αυτή τη φορά κυρίως πρωτότυπες συνεισφορές, καθώς και πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Το αφιέρωμα χωρίζεται σε 3 μέρη.

Το πρώτο μέρος περιέχει κείμενα επιφανών μαρξιστών, όπως οι Ρ. Λούξεμπουργκ, Λ. Τρότσκι, Ε. Χ. Καρ, Γκ. Λούκατς και Τζ. Νόβακ. Πραγματεύονται σημαντικά θέματα της συγκρότησης των επαναστατικών κινημάτων, του πλαισίου ανάπτυξης των ιμπεριαλιστικών αντιθέσεων, της αντίθεσης σχεδίου-αγοράς στο σοσιαλισμό, της μεταβατικής περιόδου και της εμπειρίας από τα προβλήματά της στην ΕΣΣΔ.