Oι Κωνσταντινουπολίτες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Έλληνες εθελοντές από την Κωνσταντινούπολη: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 9 ΧΡΟΝΩΝ.

Του Βλάση Αγτζίδη, ιστορικού

Ένα νέο βιβλίο έρχεται να προστεθεί στην βιβλιογραφία που έχουμε στη διάθεσή μας για τον ελληνισμό του Κωνσταντινούπολης και τη συμβολή του στους αγώνες κατά του ναζισμού την περίοδο 1939-1944. Το καθήκον της συμπλήρωσης άλλης μιας Λευκής Σελίδας της σύγχρονης ιστορίας μας, το ανέλαβε ο Νίκος Μιχαηλίδης και το έφερε με επιτυχία σε πέρας, παραδίδοντας στον μελετητή και τον αναγνώστη μια άρτια μελέτη. Ανέλαβε το πολύ δύσκολο έργο να φωτίσει μια αδιερεύνητη από την ιστοριογραφία σελίδα.

Η συστηματική έρευνα και η εξαιρετική ιστορική μεθοδολογία που ακολούθησε διαμόρφωσαν ένα αποτέλεσμα, βασισμένο σε πλήρη τεκμηρίωση, που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Αξιοποιεί την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τη συμπληρώνει με επιτόπια έρευνα, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της προφορικής Ιστορίας. Οπότε η σύνθεση όλων αυτών των πηγών σε ένα ολοκληρωμένο έργο επιβεβαιώνει ότι η γένεση ενός καλού βιβλίου είναι μια ηθική πράξη. Βεβαίως, στην περίπτωση αυτή, η ηθική πράξη δεν αφορά στην τρέχουσα περί ηθικής αντίληψη, αλλά σχετίζεται με την προσπάθεια να καταγραφούν και να ερμηνευτούν πλευρές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που για πολύ συγκεκριμένους λόγους έμειναν εκτός της εθνικής συλλογικής γνώσης από τους διαμορφωτές και διαχειριστές της συλλογικής μνήμης.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται με εξαιρετική λεπτομέρεια, σημείο προς σημείο, τα γεγονότα όλων των ετών από το 1939 έως το 1944. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται για τα γεγονότα της περιόδου 1912-1938. Μέσα από πληθώρα πληροφοριών που προκύπτουν από έγγραφα, ανταποκρίσεις και άρθρα του ελληνικού και του τουρκικού Τύπου συνοδευόμενα από πλούσιο φωτογραφικό και άλλο τεκμηριωτικό υλικό, ανασυντίθεται το πολύπλοκο σκηνικό εκείνης της εποχής. Πολλά από τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι εντελώς άγνωστα ακόμα και στους μελετητές αυτής της περιόδου.

Στο Α’ μέρος του βιβλίου γίνεται μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα που συνέβησαν από το 1912 έως το 1939. Στη συνέχεια περιγράφονται με χρονολογική σειρά από τον Ιανουάριο του 1939 έως και τον Δεκέμβριο του 1944 τα διεθνή γεγονότα που επηρεάζουν την πολιτική της κεμαλικής Τουρκίας. Αυτές τις περιόδους η Τουρκία εφαρμόζει την προσχεδιασμένη εθνικιστική πολιτική κατά των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων με στόχο την πλήρη τουρκοποίηση της οικονομίας. Η πληθυσμιακή ομάδα που κυρίως υφίσταται την πολιτική αυτή είναι η αναγνωρισμένη και προστατευμένη από τη Συνθήκη της Λωζάννης ελληνική μειονότητα. 

Ο Μιχαηλίδης ερευνά τις τουρκικές πηγές και φέρνει στο φώς άγνωστες σελίδες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που συνδέονται με την καιροσκοπική και διφορούμενη στάση της Τουρκίας καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου και τις προσπάθειές της να επωφεληθεί από τις εδαφικές ανακατατάξεις. Επίσης αναδεικνύει τις διαφορετικές  πολιτικές που επέλεξε για να εφαρμόσει στις διάφορες μουσουλμανικές μειονότητες του εξωτερικού (μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης-μουσουλμάνοι Δωδεκανήσου).  Απο α στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο, προκύπτει ότι όλα τα σημερινά ελληνοτουρκικά ζητήματα που σχετίζονται με την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο, τις μειονότητες, των εξοπλισμών των νησιών αλλά και με τις διεθνείς συνθήκες όπως του Μοντρέ, έχουν τη βάση τους σε εκείνη την εποχή. 

Μια άλλη σημασία του βιβλίου είναι η παρουσίαση του ελληνοϊταλικού πολέμου και του έπους του ’40 μέσω της αξιοποίησης των τουρκικών δημοσιεύσεων στα μέσα ενημέρωσης της εποχής.

Στο Β΄μέρος του βιβλίου έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις συνθήκες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 1200 υποσημειώσεις του δεύτερου μέρους του βιβλίου υπάρχουν πολλές και σημαντικές πληροφορίες  για περιοχές, σχολεία, ιδρύματα κ.λπ. της Κωνσταντινούπολης.

Συμβολή στην καταγραφή των γεγονότων είναι η συστηματική παρουσίαση 238 προσώπων. Από το σύνολο αυτό τα 171 παρουσιάζονται αναλυτικά με πλήρη βιογραφικά στοιχεία. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που προκύπτουν από την επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων, όσον αφορά την καταγωγή, την εκπαίδευση, τις αιτίες θανάτου των καταταγέντων εθελοντών. Το τμήμα αυτό της μελέτης έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί συγκροτεί ένα μοναδικό «Αρχείο Προσώπων και Μαρτυριών Κωνσταντινουπολιτών» που έλαβαν μέρος στα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεντρώθηκαν  προσωπικές εμπειρίες, καθώς και σχετικό αρχειακό υλικό. Η καταγραφή των μαρτυριών έγινε με σύγχρονα ψηφιακά μέσα, καθώς και η συλλογή φωτογραφικού υλικού (πρωτότυπων ή αντιγράφων) και εγγράφων από τις προσωπικές συλλογές των ερωτώμενων.

Οι 171 προσωπικές αφηγήσεις των συμμετεχόντων στον πόλεμο ή των άμεσων συγγενών τους προβάλουν την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και δύο προσωπικά ημερολόγια εθελοντών. Μέσα από τις συναισθηματικά φορτισμένες και προσωπικές  αφηγήσεις των αθέατων μαρτύρων -που πολλές φορές είναι παραγνωρισμένοι από την επίσημη γραφή της Ιστορίας- τα ιστορικά γεγονότα λαμβάνουν μια άλλη μορφή και αποκτούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο που η ψυχρή αφήγηση δεν μπορεί να δώσει. Οι μαρτυρίες έτσι μετατρέπονται σε ιστορικές πηγές που βοηθούν την ιστορική επιστήμη να είναι ακριβής στην περιγραφή των γεγονότων.  

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας: «Οι περίπου χίλιοι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές και έφεδροι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο τελευταίος στρατός της Βασιλεύουσας, που συντεταγμένα προσφέρθηκε να πολεμήσει για την ελευθερία». 

Advertisement

Το κείμενο του Πίτερ Μακρίτζ για το Λεξικό του Βαχίτ Τουρσούν

Αναδημοσιεύεται μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση του ελληνοτουρκικού λεξικού του Vahit Tursun που εκδόθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τις εκδόσεις Eyiamola του πολύ γνωστού συγγραφέα Omer Asan

https://sarantakos.wordpress.com/2019/10/11/vahit-tursun/

———————————————————————————–

Το λεξικό των Ρωμέικων, του Βαχίτ Τουρσούν

Ρωμέικα (ή Ρωμαίικα αν προτιμάτε) λέμε βεβαίως τα ελληνικά, σε κάπως λαϊκό ύφος -αν και όλο θα λιγοστεύουν όσοι αναφέρονται στη γλώσσα μας με αυτή τη λέξη: μπορεί να υπάρχει η Ρωμιοσύνη του Ρίτσου, αλλά έχουν περάσει 100+ χρόνια από τότε που έκλεισε ο Ρωμηός του Σουρή.

Αλλά πλατειάζω. Το λεξικό του τίτλου δεν αφορά τη γλώσσα στην οποία γράφεται το ιστολόγιο, αλλά μιαν άλλη γλωσσική ποικιλία (γλώσσα; διάλεκτο; μην κολλήσουμε εκεί), που μιλιέται στην Τουρκία, στον Πόντο, και που λέγεται Romeika. Στο ιστολόγιο έχουμε αναφερθεί ξανά σε αυτή τη γλωσσική ποικιλία, πριν από αρκετά χρόνια, όταν είχε ανακοινωθεί, με κάπως κωμικές τυμπανοκρουσίες, από τον Τύπο η ύπαρξη μιας διαλέκτου που είναι πολύ κοντά στα αρχαία ελληνικά. Τότε την ποικιλία αυτή την είχαμε πει και «οφίτικα» διότι μιλιούνται στην περιοχή του ποταμού Όφη, στον Πόντο.

 

Η Άλωση μέσα από τη ματιά των Οθωμανών

Ένα θέμα που ακόμα απασχολεί τους μελετητές εκείνης της περιόδου, είναι η κατάληψη της Πόλης από τους Οθωμανούς και οι συνέπειες της σφοδρής σύγκρουσης Ενωτικών-Ανθενωτικών.

Το θέμα αυτό από τη σκοπιά των οθωμανικών πηγών θα παρουσιάσει ο ερευνητής Ακύλας Μιχαηλίδης στο Σεμινάριο Ιστορίας (Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Κηφισιάς) την Παρασκευή 8 Μαϊου 2015, 6.00-8.00 μ.μ.. Ο τίτλος της εισήγησης είναι:  «Η Άλωση μέσα από τη ματιά των Οθωμανών».

Το πλήρες πρόγραμμα του Σεμιναρίου μπορείτε να το δείτε εδώ: https://kars1918.wordpress.com/2014/12/30/seminar-2015/.

Το ντοκιμαντέρ για το Σισλί (Κωνσταντινούπολη)

Το ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε με τη φροντίδα του Νίκου Μιχαηλίδη και αφορά το εξαιρετικής ιστορικής και εικαστικής αξίας ελληνικό νεκροταφείο του Σισλί στην Κωνσταντινούπολη, μπορείτε να το δείτε πατώντας επί της παρακάτω εικόνας:

https://vimeo.com/113284650

Στοιχεία για το σημαντικό αυτό μνημείο του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού, μπορείτε να διαβάστε σε μια παλιότερη δημοσίευση:

https://kars1918.wordpress.com/2014/05/27/sisli/

Οι εθελοντές Κωνσταντινουπολίτες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Σεμινάριο Ιστορίας: Οι εθελοντές Κωνσταντινουπολίτες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Η συμμετοχή της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης στην αντιφασιστική ελληνική προσπάθεια των ετών 1940-1945, παραμένει ένα από τα πλέον άγνωστα θέματα στη μελέτη εκείνης της περιόδου. 

Παρουσιάζοντας το βιβλίο του Θωμά Κοροβίνη

Παρουσίαση βιβλίου

Ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών, τιμώντας την 59η τραγική επέτειο μνήμης των Σεπτεμβριανών του ΄55, παρουσιάζει το μυθιστόρημα του συγγραφέα Θωμά Κοροβίνη με τον τίτλο ΄55, την Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2014, ώρα 19:30, στην Αίθουσα Τελετών του Συλλόγου, Δημοσθένους 117, Καλλιθέα.

—————————————————

 

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

Ο Σύλλογος Κωνσταντινουπολιτών, τιμώντας την 59η τραγική επέτειο μνήμης των Σεπτεμβριανών του ΄55, παρουσιάζει το βραβευμένο με το λογοτεχνικό βραβείο «Νίκος Θέμελης» 2013 μυθιστόρημα του  συγγραφέα Θωμά Κοροβίνη
με τον τίτλο «΄55» 

την Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2014, ώρα 19:30,
στην Αίθουσα Τελετών του Συλλόγου, Δημοσθένους 117, Καλλιθέα.

Το βιβλίο θα προλογίσει ο κ. Βλάσης Αγτζίδης, Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας
του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Απρίλης 1204: «Φράγκοι» κατά Ελλήνων

«Φράγκοι» κατά Ελλήνων: 800 χρόνια αντιπαράθεση

Αγνοώντας πλήρως την απαγόρευση του Πάπα για επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης, οι είκοσι χιλιάδες σταυροφόροι κατέλαβαν τη μεγαλύτερη πόλη τού τότε γνωστού κόσμου στις 13 Απριλίου του 1204 και τη λεηλάτησαν χωρίς κανένα έλεος

 

Η πρώτη Αλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς σταυροφόρους τον Απρίλιο του 1204 υπήρξε γεγονός με καθοριστική σημασία τόσο για την Εγγύς Ανατολής όσο και για την ίδια τη Δύση.

Ουσιαστικά σήμαινε την πολιτική εξάλειψη του ελληνοορθόδοξου παράγοντα, ανταγωνιστή του κόσμου των καθολικών και των κυνικών εμπόρων της Βενετίας και άνοιξε το δρόμο στην τελική επικράτηση του Ισλάμ. Εφεξής, στην Ευρώπη και στον περιβάλλοντα χώρο για αιώνες θα κυριαρχήσουν δύο πολιτισμικά συστήματα: της Δύσης και του Ισλάμ. Ο ελληνόφωνος κόσμος θα βρεθεί στο περιθώριο των παγκόσμιων εξελίξεων, θα επανέλθει μόλις το 19ο αιώνα και με τη Μικρασιατική Καταστροφή δεν θα μπορέσει να πετύχει τη δική του Reconquista.

Η Αλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Δυτικούς υπήρξε αποτέλεσμα της Δ’ Σταυροφορίας. Ιστορικά οι σταυροφορίες υπήρξαν η χριστιανική απάντηση στο μουσουλμανικό τζιχάντ, με τη διαφορά ότι επιδίωκαν την επανάκτηση των Ιερών Τόπων των χριστιανών και όχι την επέκταση της πίστης με τη βία. Ο πρώτος Βυζαντινός αυτοκράτορας που κήρυξε ιερό πόλεμο κατά του Ισλάμ -με καθυστέρηση- ήταν ο Νικηφόρος Φωκάς. Εδωσε θρησκευτικό περιεχόμενο στον πόλεμο και απελευθέρωσε την Κρήτη από την αραβοϊσλαμική κατοχή που διήρκεσε περίπου 150 χρόνια (826-961).

Η πονηριά των Βενετών

Κωνσταντινούπολη: 50 χρόνια από τις απελάσεις του ’64

50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΑΣΗ …..

ΠΟΛΗ: Το τουρκικό Βαθύ Κράτος και οι Ελληνες

Του ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*

Μία από τις άγνωστες σελίδες των εθνικών εκκαθαρίσεων, που πραγματοποίησε ο τουρκικός εθνικισμός κατά των χριστιανικών μειονοτήτων, ήταν οι απελάσεις των Κωνσταντινουπολιτών το 1964, και συγκεκριμένα αυτών που διέθεταν ελληνική υπηκοότητα.

Το πρόσχημα υπήρξε άλλη μια φορά η όξυνση του κυπριακού ζητήματος και οι διακοινοτικές συγκρούσεις που ξέσπασαν με αφορμή τις προσπάθειες της τουρκοκυπριακής παρακρατικής οργάνωσης ΤΜΤ του Ντενκτάς για υπονόμευση του κυπριακού κράτους και διαχωρισμό των μουσουλμάνων Κυπρίων, ώστε να αποτελέσουν εύκολη λεία εκτουρκισμού και παρέμβασης της Τουρκίας. Βέβαια, ουδέποτε από την εποχή του Γεωργίου Γρίβα είχαν ληφθεί υπόψη οι επιπτώσεις της διαχείρισης του κυπριακού ζητήματος επί του Ελληνισμού που είχε απομείνει στην Τουρκία. Η πρώτη γεύση ήταν τα Σεπτεμβριανά του 1955.

Στις 16 Μαρτίου 1964 η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισε να απελάσει
τους 12.500 Ελληνες πολίτες που είχαν την ιδιότητα των
«Etablis» και οι οποίοι προστατεύονταν
από τη Συνθήκη της Λωζάννης

Αυτή ήταν η άμεση απάντηση του ρατσιστικού τουρκικού κράτους κατά της ελληνικής μειονότητας στην προσπάθεια του Γεωργίου Γρίβα -πρώην αρχηγού της δωσιλογικής οργάνωσης «Χ», που έδρασε στην Αθήνα την περίοδο της Κατοχής και θύμιζε, σύμφωνα με τον Κρις Γουντχάουζ, την Κου Κλουξ Κλαν- να καθοδηγήσει και να πατρονάρει τα αισθήματα των Ελλήνων της Κύπρου για απαλλαγή από τη βρετανική αποικιοκρατία. Η τελευταία πράξη της συρρίκνωσης της ελληνικής μειονότητας θα συμβεί μετά το χουντικό πραξικόπημα κατά της νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου, την ιμπεριαλιστική τουρκική εισβολή και την επακόλουθη κρίση στις ελλαδοτουρκικές σχέσεις (Ιούλιος, Αύγουστος του ’74)