Σαν βόμβα έπεσε στα αυτιά μου η είδηση ότι η Άρτεμις έφυγε! Απρόσμενο και βαρύ. Πρωτίστως γιατί είχε πολλά πράγματα να προσφέρει ακόμα και γιατί υπήρξε πρωτοπόρος σ’ αυτά που είχε επιλέξει στο χώρο του ελληνικού πανεπιστημίου.
Η ακαδημαϊκή της πορεία ξεκίνησε με τη μελέτη της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας. Και έτσι καθιερώθηκε ως η κορυφαία ιστορικός της κοινότητας αυτής. Η διατριβή της: «Η ελληνική κοινότητα της Βενετίας (1797-1866): διοικητική και οικονομική οργάνωση, εκπαιδευτική και πολιτική δραστηριότητα» (δημοσιεύτηκε το 1978 στην Επιστημονική Επετηρίδα Φιλοσοφικής Σχολής-Α.Π.Θ. Παράρτημα 19), παραμένει έως σήμερα η κύρια πηγή για όσους μελετούν τη την κοινότητα αυτή. Ως αποτέλεσμα των μελετών αυτής της περιόδου μπορούμε να θεωρήσουμε την έκδοση «Ο Κοσμάς ο Αιτωλός και οι Βενετοί 1777-1779. Τα τελευταία χρόνια της δράσης του και το πρόβλημα των διδαχών» που εκδόθηκε το 1984 από της εκδ. Πουρναρά.
Όπως επανειλημμένα έχουμε γράψει με αφορμή τη χρονιά που πέρασε -την οποία η κυβέρνηση την είχε χαρακτηρίσει «Έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη«- γίναμε μάρτυρες του πως ο σύγχρονος ελληνισμός αντιμετωπίζει την ιστορία του. Του πως η εξουσία, η κυβέρνηση, η αντιπολίτευση, οι επίσημοι ιστορικοί κατανοούν και αντιμετωπίζουν τη σημαντικότερη στιγμή της νεότερης ιστορίας: τη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα σύνολο αγνοουμένων που ξεπερνά τις 800.000 άτομα μόνο από τη μικρασιατική χερσόνησο. Και ενώ πλέον σήμερα στη διεθνή ιστοριογραφία έχει γίνει αποδεκτό ότι την περίοδο 1914-1923 πραγματοποιήθηκε από τον τουρκικό εθνικισμό γενοκτονία κατά των Ρωμαίικων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως και των Αρμενίων και των Ασσυροχαλδαίων. H πιο πρόσφατη από μια σειρά τέτοιων εκδόσεων έγινε από τις εκδόσεις Routledge με τίτλο «The genocide on the Christian populations in Ottoman Empire and its aftermath (1908-1923)» με την επιμέλεια του κορυφαίου Τούρκου ιστορικού Taner Aksam και δύο ημέτερων. Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους Νεοέλληνες ιδεοληπτικούς!
Άλλος ένας από τους σημαντικούς της ελληνικής διανόησης έφυγε. Τον Δερτιλή τον γνώρισα μέσα από το δίτομο έργο του Ιστορία του Eλληνικού Kράτους (1830-1920) (εκδόσεις ΜΙΕΤ, 2004) . Έργο κλασικό γιατί στη θέση της προγονολατρίας και ενός παρωχημένου εθνικισμού που έφτασε να σημαίνει τον φυλετισμό, όπου ο όρος «ελληνική ιστορία» ταυτιζόταν με τη Σαλαμίνα, τον Μαραθώνα και το 1821, έφερνε τη γνώση της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας η οποία όπως γράφει και ο ίδιος, παρέμενε άγνωστη σε πολλά σημεία της και εν πολλοίς ενερμήνευτη καθ’ εαυτήν.
Η χρονιά που πέρασε (2022) χαρακτηρίστηκε από πλήθος εκδηλώσεων για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εκδόσεις, εκδηλώσεις συλλόγων, επιστημονικά Συνέδρια. Αυτό όμως που βγήκε ως συμπέρασμα είναι ότι 100 χρόνια μετά το τέλος των γεγονότων εκείνων, ο σύγχρονος ελληνισμός δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει το τι συνέβη ακριβώς, ποιές ήταν οι κύριες παράμετροι των πολιτικών που ακολουθήθηκαν, γιατί υπήρξε η ήττα και η ολοκλήρωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, ποιές οι ευθύνες των τότε πολιτικών δυνάμεων της εξουσίας αλλά και της όποιας αντιπολίτευσης, ποιο το ανθρώπινο κόστος εκείνης της Καταστροφής κλπ;
[Προεκλογικό σύνθημα της βασιλο-κομμουνιστικής, αντιπολεμικής αντιμικρασιατικής συνεργασίας (Οκτώβριος 1920)]
Έχοντας πάρει διαζύγιο από το μαρξισμό η γραφειοκρατική ομάδα που διοικεί το ΚΚΕ, το έχει ρίξει στις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η επόμενη, μετά την επιτυχία που είχε αυτή με τον Ξαρχάκο, έχει ως κράχτη τον Γιώργο Νταλάρα σε μια εκδήλωση που οργανώνει στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Και από ότι μας ενημερώνουν: «Στο καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης, στο μεγάλο αφιέρωμα που πραγματοποιείται στην εκπνοή των 100 χρόνων από την ιμπεριαλιστική εκστρατεία και Μικρασιατική Καταστροφή, ο Γ. Νταλάρας μαζί με τη Α. Στρατηγού και τον Κ. Τριανταφυλλίδη θα παρουσιάσουν τραγούδια από τα εμβληματικά έργα του Απόστολου Καλδάρα «Μικρά Ασία» και «Βυζαντινός εσπερινός» αλλά και άλλα γνωστά τραγούδια του μεγάλου λαϊκού συνθέτη»…
Στο νέο βιβλίο αναδεικνύει μια από τις πλέον άγνωστες πλευρές της Κατοχής. Τη μάχη που έγινε στο Κιλκίς μεταξύ των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και των δωσιλογικών ομάδων που οι Γερμανοί εγκατάλειψαν κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις περί την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής και μια από τις πλέον άγνωστες και αδιερεύνητες. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών….
Όταν οι ιστορικές δυσπλασίες και εκκρεμότητες συναντούν τα σύγχρονα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων ______________________________________________________________________________
Ας ξεκινήσουμε τις φετινές (2023) ιστορικές αναφορές με βάση τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, με τη ρωσική εισβολή και τον ανελέητο πόλεμο…
Είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση που προήλθε από τις πολλές εκκρεμότητες της σοβιετικής κατάρρευσης. Έως τώρα, οι προηγούμενες εντάσεις (Ναγκόρνο Καραμπάχ, Αμπχαζία, Τσετσενία, Υπερδνειστερια και Γκαγκαούσκαγια στη Μολδαβία, όπως και Νότια Οσετία, Κριμαία) επιλύθηκαν βιαίως ή με συμβιβασμο σε τοπικό επίπεδο χωρίς να δρομολογήσουν ευρύτερες διεργασίες.
Η μόνη που έχει πάρει πλανητικές διαστάσεις, εφόσον εξελίχθηκε σε σύγκρουση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσική Ομοσπονδία, ήταν η ρωσο-ουκρανικη αντιπαράθεση με αφορμή τα εδάφη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας (Ντομπας), αλλά και για την παγκόσμια κυριαρχία μεταξύ των υπερδυνάμεων -τουλάχιστον έτσι όπως το αντιλαμβάνεται ένα σημαντικό τμήμα του αγγλοσαξονικού Βαθέως Κράτους…
Το γεγονός αυτό κάνει πιο ενδιαφέρουσα την ιστορία της ΕΣΣΔ αλλά και των μοιραίων επιλογών του Βλαδίμηρου Ίλιτς Λένιν που καθόρισε την μορφή της Επανάστασης, την αντιμετώπιση της άλλης άποψης, καθώς και τη διοικητική διαίρεση της εκπεσούσης Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
H γενοκτονία Ελλήνων και Αρμενίων κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ο Εθνικός Διχασμός
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Με το κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Μακεδονία τα γεγονότα απέκτησαν μια άλλη ταχύτητα. Στη θέση των παλιών ράθυμων Οθωμανών, που από το 1856 είχαν επιχειρήσει με το Τανζιμάτ να μεταρρυθμίσουν την προβληματική ισλαμική Αυτοκρατορία αποδίδοντας για πρώτη φορά το δικαίωμα του ισότιμου πολίτη στους παλιούς ραγιάδες, ήρθαν ακραίοι εθνικιστές, εμπνεόμενοι από την μιλιταριστική και φυλετική γερμανική σχολή με μοναδικό στόχο να μετατρέψουν με κάθε τρόπο την πολυεθνική οθωμανική κοινωνία σε καθαρά τουρκική.
Με το τέλος του έτους ολοκληρώθηκε μια σειρά πολύ σημαντικών συνεδρίων που οργανώθηκαν με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή…
Νομίζω όμως ότι δεν έχει εξαλειφθεί η σύγχυση:
-για τα αίτια της ελληνικής ήττας,
-για τα όσα συνέβησαν από τους Νεότουρκους κατά των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων,
-για τον χαρακτήρα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και
-για την αναγκαιότητα ή μη της προσπάθειας απελευθέρωσης των Ελλήνων της Ανατολής σε συνθήκες κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
-για το τι χάθηκε στην Ανατολή με την Έξοδο των Ελλήνων από Μικρά Ασία, Πόντο και Ανατολική Θράκη,
-για το πόσο η Ήττα του 1922 σφράγισε το παρόν και το μέλλον του ελληνικού κόσμου και δημιούργησε τις προϋποθεσεις για να δημιουργηθούν όλα τα σύγχρονα ελληνο-τουρκικά προβλήματα και εμπλοκές.
Και αιτία αυτού του φαινομένου της σύγχυσης είναι η προσπάθεια των απογόνων των δύο αρνητικών πολιτικών δυνάμεων εκείνης της εποχής να θολώσουν την ιστορία.
Η νέα μελέτη του Ανδρέα Βενιανάκη για τους τρεις ηγέτες του δωσιλογικού ΕΕΣ ολοκληρώνει μια ερευνητική περίοδο για κάποιες από τις άγνωστες πλευρές της γερμανικής Κατοχής στο χώρο της Μακεδονίας. Μετά το βιβλίο για το βίο και την πολιτεία του Δάγκουλα, ενός κορυφαίου δωσίλογου με πολύ αιματηρή δράση και τη διερεύνηση του ρόλου των μυστικών γερμανικών υπηρεσιών στην συγκρότηση των ένοπλων σωμάτων στην υπηρεσία του κατακτητή, καθώς και το επόμενο για την οικονομική δράση των συνεργατών των Ναζί στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη, έχουμε στα χέρια μας το παρόν πόνημα με στοιχεία αφενός της συγκρότησης του ΕΕΣ και αφετέρου τις πολύπλοκές συνθήκες και σχέσεις που δημιουργήθηκαν στην μακεδονική ύπαιθρο και καθόρισαν την ένταξη των πολιτών στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Παράλληλα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά λεπτομέρειες και άγνωστα στιγμιότυπα εκείνων των αιματηρών συγκρούσεων που η μνήμη τους είχε διασωθεί μόνο στις προφορικές αφηγήσεις των επιγόνων. Ο Βενιανάκης με την επιμονή και τη μέθοδο ενός ώριμου ερευνητή συνέλεξε τις πληροφορίες και μέσα από μεθοδική επεξεργασία τις παρουσιάζει στον ερευνητή, αλλά και στον απλό αναγνώστη που θέλει να εμβαθύνει και να κατανοήσει τις υπόγειες διεργασίες.
Η σημαντικότητα της μελέτης, εκτός από όσα προηγουμένως αναφέρθηκαν, έγκειται στο ότι μελετά αυτά που διαδραματίστηκαν στον μακεδονικό χώρο, όπου οι μνήμες και τα τραύματα παραμένουν ακόμα ζωντανά. Κατά συνέπεια η πλήρης γνώση και της πιο μικρής λεπτομέρειας, συμβάλλει στην διαδικασία της κατανόησης και επιτρέπει την ιστορική πληροφορία να αντικαταστήσει τις τραυματικές οικογενειακές μνήμες. Σίγουρα η υπέρβαση των όσων δίχασαν την μακεδονική κοινωνία τη δεκαετία του ’40 δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Όμως γι αυτό είναι σημαντική η συμβολή του έργου του Ανδρέα Βενιανάκη στην κατανόηση των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών στη Μακεδονία. Να σημειωθεί ότι αυτά που διαδραματίστηκαν στη Βόρεια Ελλάδα αποτελούσαν παρέκβαση από τον κανόνα του Μεσοπολέμου, όπου μια από τις κύριες αντιθέσεις ήταν αυτή γηγενών-προσφύγων. Ήταν τόσο μεγάλη η κοινωνική σύγκρουση το Μεσοπόλεμο που κατά την περίοδο της Κατοχής θα λάβει συγκεκριμένη πολιτική μορφή και -καλυμμένη από τις ιδεολογίες του καιρού της- θα οδηγήσει σε αιματηρές συγκρούσεις και ακραίες πολιτικές εντάσεις. Είναι χαρακτηριστικό το συμπέρασμα του Γιώργου Θεοτοκά για τα Δεκεμβριανά του ‘44: «Βλέπω μιά επανάσταση των προσφύγων εναντίον των γηγενών». Αυτά όμως συνέβαιναν μόνο νοτιότερα της κοιλάδας των Τεμπών.
«Kάθε τραγωδία είναι μίξη σφαλμάτων και ατυχημάτων… Ουδέποτε το φαινόμενο αυτό απεικονίστηκε εναργέστερα απ’ ό,τι στην ιστορία της ελληνικής αποτυχίας στον πόλεμο».
Λόιντ Τζορτζ (Βρετανός πρωθυπουργός)
Έτσι περιέγραψε ο Βρετανός πρωθυπουργός τη Μικρασιατική Τραγωδία. Δηλαδή την αιματηρή και αμετάκλητη κατάληξη της προσπάθειας του ελληνισμού αφενός να συμμετάσχει στις ευρωπαϊκές διεργασίες αναβαθμίζοντας τη χώρα και αφετέρου να διεκδικήσει την μερίδα που του αναλογούσε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τα εδάφη της ηττημένης προνεωτερικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που αποχωρούσε πλέον οριστικά από την Ιστορία και αντικαθίστατο από τη μορφή του έθνους-κράτους. Να σημειωθεί ότι στις παραμονές του πολέμου (1914) το ποσοστό των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κυμαινόταν μεταξύ του 13 και του 20% του συνολικού οθωμανικού πληθυσμού, ενώ ήταν υποδιπλάσιο του ελληνικού πληθυσμού που κατοικούσε στο ελεύθερο κράτος.
Η Βουλή των Ελλήνων είχε ομοφώνως ψηφίσει το 1998 την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας». Στην αναθεωρητική προσπάθεια της τότε κυβέρνησης είχαν συστρατευθεί και οι ερευνητές του ΚΜΣ.
Μικρά Ασία και αμφισβήτηση της Ιστορίας
Του Βλάση Αγτζίδη
16.09.2001 •
Η προσπάθεια αμφισβήτησης της γενοκτονίας των Ελλήνων στη Μικρά Ασία που έγινε πριν από λίγο καιρό και η εκκρεμότητα του προεδρικού διατάγματος που ενεργοποιούσε τον νόμο, που ομόφωνα ψήφισε η Βουλή των Ελληνων, ανέδειξε πλήθος προβλημάτων. Μερικά από τα προβλήματα αυτά συνδέονται με την έλλειψη σεβασμού προς το δημοκρατικό πολίτευμα και τις αποφάσεις της Βουλής, άλλα συνδέονται με τη δυνατότητα κύκλων, που λειτουργούν με παρακρατικούς όρους, να υπαγορεύουν τη συμπεριφορά της πολιτείας. Σημαντικά όμως είναι και τα προβλήματα που σχετίζονται με τη δυνατότητα της σύγχρονης Ελλάδας και της ιστοριογραφικής επιστήμης, να αντιμετωπίσει με υπευθυνότητα μεγάλα ζητήματα, όπως η γενοκτονία των Ελλήνων -αλλά και των υπόλοιπων χριστιανικών ομάδων της νεοτουρκικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- από τον τουρκικό εθνικισμό. Στην Ελλάδα φάνηκε να επικρατεί η τάση της άρνησης της Ιστορίας, η οποία τα τελευταία χρόνια συγκροτεί ένα ευρύτερο ρεύμα ιστορικών αναθεωρήσεων.
Ένα νέο βιβλίο μου ήρθε να προστεθεί στην υπάρχουσα βιβλιογραφία. Μια σειρά από ατυχείς σχετικές εκδόσεις μου για τον Πόντο αποκαθίστανται με μια έννοια με την έκδοση αυτού του τόμου. O φιλόξενος εκδοτικός οίκος «Παπαδόπουλος» μετά την έκδοση του βιβλίου μου «Μικρά Ασία. Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1922«, που έλαβε το 1ο βραβείο της Εστίας Ν. Σμύρνης, αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση της μονογραφίας μου για τον Πόντο.
Η θεματολογία του νέου βιβλίου περιορίζεται στα του μικρασιατικού Πόντου και δεν συμπεριλαμβάνει την ιστορία των Ελλήνων στη Ρωσία και στην ΕΣΣΔ, πλην βεβαίως του φαινόμενου της εξόδου μεγάλου μέρους του ελληνορθόδοξου πληθυσμού κατά τον 19ο αιώνα και κυρίως μετά την έναρξη των εθνικών εκκαθαρίσεων από το 1914 και του περιβάλλοντος που δημιούργησε ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος. Παρουσιάζεται η εποχή των ρωσικών επαναστάσεων (1917), οι οποίες είχαν άμεση επίπτωση στα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα τόσο του Πόντου όσο και του Νότιου Καυκάσου (Καρς-Αρνταχάν). Στη συνέχεια θα δείτε τον πίνακα περιεχομένων...
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή ………………………………………………………………………..
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οι μεταναστεύσεις
1.1. Έξοδος προς τη Ρωσία …………………………………………………
1.2. Τα κίνητρα …………………………………………………………………
1.3. Η πανσλαβιστική πολιτική ………………………………………………
1.4. Μέσα από το περιοδικό Εύξεινος Πόντος της Τραπεζούντας ….
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η εποχή του Τανζιμάτ
2.1. Οι Έλληνες της Ανατολής κατά την περίοδο του Τανζιμάτ …….
2.2. Ο εθνικός Τύπος στον Εύξεινο Πόντο ……………………………….
2.3. Ο Πόντος μετά το 1830 και η πολιτική της Ελλάδας ………………
Εκατό χρόνια μας χωρίζουν από τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική και γεωπολιτική καταστροφή που συνέβη στην Εγγύς Ανατολή μετά το συμβολικό 1453. Μια Καταστροφή που σηματοδοτήθηκε με την ανώμαλη επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος, αναντίστοιχη των πραγματικών πληθυσμιακών ισορροπιών και με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς Ρωμιούς, Αρμένιους και Ασσυροχαλδαίους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο βωμό του τουρκικού εθνικιστικού Μολώχ.
All-focus
Για τη δραματική αυτή εξέλιξη, που συνέβη μετά το τέλος (και ως συνέχεια) του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, υπεύθυνη στο μεγαλύτερο βαθμό ήταν η μοναρχική Δεξιά, η οποία διαχειρίστηκε την μεταπολεμική πρόκληση με τον πλέον ανορθολογικό τρόπο. Η τιμωρία των πραγματικών υπεύθυνων της Μικρασιατικής Καταστροφής με την Δίκη των Εξ σε περιβάλλον Καταστροφής και κοινωνικής κατάρρευσης, βιώθηκε ως το υπερμέγιστο τραύμα για τη συντηρητική παράταξη, η οποία επανήλθε δυναμικά και ρεβανσιστικά στην ελλαδική εξουσία από το 1933 και σφράγισε -σχεδόν έως σήμερα- την ιστορική μνήμη των Νεοελλήνων με τη δική της εκδοχή (βοηθούσης και της παραδοσιακής σοβιετόφιλης Αριστεράς, στην οποία επιβλήθηκε η κυνική και αντιμαρξιστική-φιλοκεμαλική αντίληψη της Κομιντέρν). Το κύριο «θύμα» αυτής της στάσης ήταν η απόλυτη υποβάθμιση του μικρασιατικού δράματος, η διαστρέβλωση του περιεχομένου εκείνου του ιστορικού μεταίχμιου, η απόκρυψη του τεράστιου αριθμού νεκρών και προσφύγων, καθώς και οι συνέπειες της ήττας έως σήμερα.
«Πρέπει να σημειώσουμε σε τούτο το κείμενο και να τονίσουμε ιδιαίτερα, πως καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση δεν έχει να παρουσιάσει αντιστασιακά τραγούδια εκτός από τη μεγαλύτερη, τη μαχητικότερη, τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση: την Εαμική Εθνική Αντίσταση.»
Στα μαύρα χρόνια της ξενικής κατοχής ’41-’44, τότε που όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» ο ήρωας λαός μας όχι μόνο δεν υπόκυψε στα σκληρά μέτρα που πήραν οι βρωμεροί καταχτητές (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι) αλλ’ αντίθετα, αμέσως εξεδήλωσε με πράξεις γενναίες και ηρωικές την αντίστασή του.
Όπως στα δίσεκτα χρόνια της μακραίωνης οθωμανικής κυριαρχίας ο λαός μας τραγούδησε τα δεινοπαθήματά του, τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους ξεσηκωμούς και τους αγώνες του, έτσι και τώρα, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής και βουλγαρικής κατοχής τραγούδησε τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους καημούς του και τους αγώνες του για τη λευτεριά της Πατρίδας.
Τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης έχουν μεγάλη ομοιότητα με τα κλέφτικα της τουρκοκρατίας γιατί εξέφραζαν τους ίδιους αγώνες, Τις ίδιες αγωνίες, τους ίδιους ηρωισμούς του ίδιου Λαού. Βγαίνανε μέσα από τα βάθη της καρδιάς και της ψυχής του ανυπότακτου, του αδούλωτου, του ήρωα και γίγαντα Λαού μας.
Παρασκευή 3 Ιούνη στο Μουσείο Δροσίνη (Διομήδους Κυριακού & Αγ. Θεοδώρων, 7.00 μ.μ.) στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς, συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα θέμα που συνδέει τη μικρασιατική και ποντιακή προσφυγιά με τις σταλινικές διώξεις, που εθιμοτυπικά μας δίνουν κάθε χρόνο το θέμα για να κλείσουμε το πρώτο εξάμηνο του Σεμιναρίου. Καλεσμένοι είναι δύο εξαιρετικοί ερευνητές: ο Βασίλης Τσενκελίδης και ο Σωτήρης Γκουντουβάς.
Δέχτηκα πριν από λίγες μέρες αυτή την ερώτηση. Αυτό μου έδωσε την αφορμή να γράψω ένα μικρό κείμενο που απαντούσε στο ερώτημα.
Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;
Του Βλάση Αγτζίδη
Ένα από τα θέματα που συγκροτούσαν το Μικρασιατικό Ζήτημα ήταν αυτό του Πόντου. Η απόφαση των Νεότουρκων για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή αυτή άρχισε να εφαρμόζεται από το φθινόπωρο του 1916 με σκληρές διώξεις κατά του πληθυσμού. Ως αντίδραση στα σχέδια αυτά εμφανίστηκε μια αντίσταση με τη διαμόρφωση πολλών μικρών άτακτων ομάδων, που βαθμιαία οδήγησαν στη δημιουργία ενός ενός εντυπωσιακού κινήματος που θα αντιδράσει ένοπλα στις μεθοδεύσεις της εθνικιστικής εξουσίας. Το ποντιακό αντάρτικο στη βόρεια Μικρά Ασία συγκροτεί μια συγκλονιστική σελίδα αντίστασης ενός λαού απέναντι σε μια σκληρή απολυταρχική εξουσία και θυμίζει στους σύγχρονους μελετητές ότι η διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του εθνικού κράτους δεν ήταν ούτε αναίμακτη ούτε και ευθύγραμμη.
Οι Έλληνες της Μαριούπολης αποτελούν σήμερα ένα από τα τελευταία εναπομείναντα συμπαγή μέρη του παρευξείνιου ελληνισμού. Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου, αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου, συγκροτούν μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων. Μια από αυτές τις ιστορικές περιπέτειες, σχετίζεται με τη σοβιετική εμπειρία των παρευξείνιων ελληνικών κοινοτήτων. Εμπειρία, που κατά την περίοδο του μεσοπολέμου -μετά την οριστική εδραίωση του κομμουνιστικού συστήματος και το τέλος των εμφύλιων και εθνικών συγκρούσεων- ανέδειξε μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ελληνική έκφραση -καθεστωτική φυσικά- για να τελειώσει στα σταλινικά γκουλάγκ.
Ελληνίδες που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ΝαζίΣυνέχεια →
Μια σειρά ερωτημάτων μου έθεσε ο καλός Θεσσαλονικιός δημοσιογράφος Νίκος Ασλανίδης, που τελικά πήραν τη μορφή συνέντευξης η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Μακεδονία» στις 9 Ιανουαρίου 2022.
Ο τίτλος που επιλέχθηκε ήταν ο εξής: «Να κηρυχθεί το 2022 επετειακό έτος για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή«
Η εισαγωγή του Νίκου Ασλανίδη ήταν η εξής: Το 2022 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά που έζησε ο ελληνισμός στη νεότερη ιστορία του: τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πως φτάσαμε όμως από το θρίαμβο της μικρασιατικής εκστρατείας σε αυτή την καταστροφή; Γιατί τελικά μας εγκατέλειψαν οι σύμμαχοί μας; Έναν αιώνα μετά, ο διδάκτορας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ Βλάσης Αγτζίδης, μιλάει στη «Μακεδονία» και τονίζει ότι το 2022 έπρεπε να κηρυχθεί ως επετειακό έτος έτσι ώστε η χρονιά αυτή να γίνει μια τεράστια γιορτή γνώσης και στοχασμού για τον ελληνισμό της καθ’ ημάς Ανατολής…
Έλληνες εθελοντές από την Κωνσταντινούπολη: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 9 ΧΡΟΝΩΝ.
Του Βλάση Αγτζίδη, ιστορικού
Ένα νέο βιβλίο έρχεται να προστεθεί στην βιβλιογραφία που έχουμε στη διάθεσή μας για τον ελληνισμό του Κωνσταντινούπολης και τη συμβολή του στους αγώνες κατά του ναζισμού την περίοδο 1939-1944. Το καθήκον της συμπλήρωσης άλλης μιας Λευκής Σελίδας της σύγχρονης ιστορίας μας, το ανέλαβε ο Νίκος Μιχαηλίδης και το έφερε με επιτυχία σε πέρας, παραδίδοντας στον μελετητή και τον αναγνώστη μια άρτια μελέτη. Ανέλαβε το πολύ δύσκολο έργο να φωτίσει μια αδιερεύνητη από την ιστοριογραφία σελίδα.
Η συστηματική έρευνα και η εξαιρετική ιστορική μεθοδολογία που ακολούθησε διαμόρφωσαν ένα αποτέλεσμα, βασισμένο σε πλήρη τεκμηρίωση, που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Αξιοποιεί την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τη συμπληρώνει με επιτόπια έρευνα, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της προφορικής Ιστορίας. Οπότε η σύνθεση όλων αυτών των πηγών σε ένα ολοκληρωμένο έργο επιβεβαιώνει ότι η γένεση ενός καλού βιβλίου είναι μια ηθική πράξη. Βεβαίως, στην περίπτωση αυτή, η ηθική πράξη δεν αφορά στην τρέχουσα περί ηθικής αντίληψη, αλλά σχετίζεται με την προσπάθεια να καταγραφούν και να ερμηνευτούν πλευρές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που για πολύ συγκεκριμένους λόγους έμειναν εκτός της εθνικής συλλογικής γνώσης από τους διαμορφωτές και διαχειριστές της συλλογικής μνήμης.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται με εξαιρετική λεπτομέρεια, σημείο προς σημείο, τα γεγονότα όλων των ετών από το 1939 έως το 1944. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται για τα γεγονότα της περιόδου 1912-1938. Μέσα από πληθώρα πληροφοριών που προκύπτουν από έγγραφα, ανταποκρίσεις και άρθρα του ελληνικού και του τουρκικού Τύπου συνοδευόμενα από πλούσιο φωτογραφικό και άλλο τεκμηριωτικό υλικό, ανασυντίθεται το πολύπλοκο σκηνικό εκείνης της εποχής. Πολλά από τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι εντελώς άγνωστα ακόμα και στους μελετητές αυτής της περιόδου.
Στο Α’ μέρος του βιβλίου γίνεται μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα που συνέβησαν από το 1912 έως το 1939. Στη συνέχεια περιγράφονται με χρονολογική σειρά από τον Ιανουάριο του 1939 έως και τον Δεκέμβριο του 1944 τα διεθνή γεγονότα που επηρεάζουν την πολιτική της κεμαλικής Τουρκίας. Αυτές τις περιόδους η Τουρκία εφαρμόζει την προσχεδιασμένη εθνικιστική πολιτική κατά των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων με στόχο την πλήρη τουρκοποίηση της οικονομίας. Η πληθυσμιακή ομάδα που κυρίως υφίσταται την πολιτική αυτή είναι η αναγνωρισμένη και προστατευμένη από τη Συνθήκη της Λωζάννης ελληνική μειονότητα.
Ο Μιχαηλίδης ερευνά τις τουρκικές πηγές και φέρνει στο φώς άγνωστες σελίδες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που συνδέονται με την καιροσκοπική και διφορούμενη στάση της Τουρκίας καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου και τις προσπάθειές της να επωφεληθεί από τις εδαφικές ανακατατάξεις. Επίσης αναδεικνύει τις διαφορετικές πολιτικές που επέλεξε για να εφαρμόσει στις διάφορες μουσουλμανικές μειονότητες του εξωτερικού (μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης-μουσουλμάνοι Δωδεκανήσου). Απο α στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο, προκύπτει ότι όλα τα σημερινά ελληνοτουρκικά ζητήματα που σχετίζονται με την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο, τις μειονότητες, των εξοπλισμών των νησιών αλλά και με τις διεθνείς συνθήκες όπως του Μοντρέ, έχουν τη βάση τους σε εκείνη την εποχή.
Μια άλλη σημασία του βιβλίου είναι η παρουσίαση του ελληνοϊταλικού πολέμου και του έπους του ’40 μέσω της αξιοποίησης των τουρκικών δημοσιεύσεων στα μέσα ενημέρωσης της εποχής.
Στο Β΄μέρος του βιβλίου έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις συνθήκες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 1200 υποσημειώσεις του δεύτερου μέρους του βιβλίου υπάρχουν πολλές και σημαντικές πληροφορίες για περιοχές, σχολεία, ιδρύματα κ.λπ. της Κωνσταντινούπολης.
Συμβολή στην καταγραφή των γεγονότων είναι η συστηματική παρουσίαση 238 προσώπων. Από το σύνολο αυτό τα 171 παρουσιάζονται αναλυτικά με πλήρη βιογραφικά στοιχεία. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που προκύπτουν από την επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων, όσον αφορά την καταγωγή, την εκπαίδευση, τις αιτίες θανάτου των καταταγέντων εθελοντών. Το τμήμα αυτό της μελέτης έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί συγκροτεί ένα μοναδικό «Αρχείο Προσώπων και Μαρτυριών Κωνσταντινουπολιτών» που έλαβαν μέρος στα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεντρώθηκαν προσωπικές εμπειρίες, καθώς και σχετικό αρχειακό υλικό. Η καταγραφή των μαρτυριών έγινε με σύγχρονα ψηφιακά μέσα, καθώς και η συλλογή φωτογραφικού υλικού (πρωτότυπων ή αντιγράφων) και εγγράφων από τις προσωπικές συλλογές των ερωτώμενων.
Οι 171 προσωπικές αφηγήσεις των συμμετεχόντων στον πόλεμο ή των άμεσων συγγενών τους προβάλουν την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και δύο προσωπικά ημερολόγια εθελοντών. Μέσα από τις συναισθηματικά φορτισμένες και προσωπικές αφηγήσεις των αθέατων μαρτύρων -που πολλές φορές είναι παραγνωρισμένοι από την επίσημη γραφή της Ιστορίας- τα ιστορικά γεγονότα λαμβάνουν μια άλλη μορφή και αποκτούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο που η ψυχρή αφήγηση δεν μπορεί να δώσει. Οι μαρτυρίες έτσι μετατρέπονται σε ιστορικές πηγές που βοηθούν την ιστορική επιστήμη να είναι ακριβής στην περιγραφή των γεγονότων.
Όπως αναφέρει ο συγγραφέας: «Οι περίπου χίλιοι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές και έφεδροι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο τελευταίος στρατός της Βασιλεύουσας, που συντεταγμένα προσφέρθηκε να πολεμήσει για την ελευθερία».
Τα «Αρμενικά» είναι ένα πολύ σημαντικό περιοδικό των Αρμενίων της Ελλάδας. Στο τρέχον τεύχος φιλοξενείται μια συνέντευξή μου η οποία και παρατίθεται στη συνέχεια.
Η συνέντευξη δόθηκε λίγο πρίν την αζερο-τουρκική επίθεση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και επιχειρεί να διερευνήσει το ιστορικό και ιδεολογικό βάθος της τουρκικής επιθετικότητας.
Είναι αλήθεια ότι το ΟΧΙ του ’40 έχει δημιουργήσει ένα φωτοστέφανο και ευνοεί τις προσπάθειες (σχεδόν) αγιοποίησης του πλέον μοιραίου ανθρώπου του 20ου αιώνα για τα συμφέροντα του ελληνισμού. Και αυτή τη συμπεριφορά τη συναντάμε ακόμα και σε πολίτες που δεν θα τους ενέτασες εύκολα στον ακροδεξιό χώρο…. Έτσι, μπροστά στο ΟΧΙ λησμονούνται: η καθοριστική συμβολή του στον Εθνικό Διχασμό, η στάση του στα Μικρασιατικά, ο φιλοκεμαλισμός του, η φασιστική δικτατορία του 1936 κ.λπ.Ας προσπαθήσουμε να δούμε και αυτές τις πλευρές του μοιραίου (για τους Μικρασιάτες, Πόντιους, Ανατολικοθρακιώτες) αυτού ανθρώπου!
Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στην huffingtonpost.gr στις 28 Οκτωβρίου 2020
To σύνθημα των Τούρκων κεμαλικών στις παραμονές των μοιραίων εκλογών του Νοεμβρίου του 1920, μας θύμισε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Vakit» τo 1930 (24 Ιουνίου)*. Ήταν από τότε γνωστό το τι θα συνέβαινε σε περίπτωση νίκης των βασιλικών του Λαϊκού Κόμματος.
Όπως φαίνεται, το μέλλον των Ελλήνων στην Ανατολή, το ήξεραν καλύτερα οι ίδιοι οι Τούρκοι εθνικιστές από τους, ξεγελασμένους, νεοέλληνες ψηφοφόρους. Η επίσημη εφημερίδα του Κεμάλ στην Άγκυρα έγραφε στις 28 Οκτωβρίου 1920 για τις επερχόμενες ελληνικές εκλογές: «Οι ελληνικές εκλογές θα κρίνουν την τύχη του μικρασιατικού πολέμου. Πτώση του Βενιζέλου, σημαίνει και πτώση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία».
Ταυτόχρονα, στις διαδηλώσεις των Τούρκων εθνικιστών στην Άγκυρα κυριαρχούσε το σύνθημα: «Μπιν γιασασίν Μουσταφά Κεμάλ/ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος», δηλαδή: «Πολύ ζήτω στον Μουσταφά Κεμάλ/ Ζήτω στον Κωνσταντίνο/ ανάθεμα στον Βενιζέλο».
Πρωτοσέλιδο της τουρκικής εφημερίδας Vakit στις 24 Ιουνίου 1930
Η ατυχής απόφαση για τις μοιραίες εκλογέςτου Νοεμβρίου του 1920 ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, οι οποίες επηρέασαν την κρίση του Βενιζέλου. Είναι βέβαιο ότι η προσφυγή σε εκλογές για αναβάθμιση της λαϊκής εντολής, μετά το θρίαμβο της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών βασιζόταν σε ένα σχετικά ασφαλές πολιτικό περιβάλλον. Σίγουρα η δολοφονική απόπειρα εναντίον του από δύο φιλομοναρχικούς αξιωματικού στο σταθμό Λυών του Παρισιού τον επηρέασε, όπως και η ερήμην του δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, από τους δικούς του παρακρατικούς. Ήξερε ότι χρειαζόταν μια νέα λαϊκή εντολή για να υλοποιήσει οριστικά επί του εδάφους τις κατακτήσεις και κυρίως την ενσωμάτωση του Σαντζακίου Σμύρνης στην Ελλάδα.
Αποστολία Πάνου, Η περιοχή της Ροδιάς στην ιστορική διαδρομή της Θεσσαλίας. Από τους Προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα, 2019
Ένα από τα ερωτήματα που απασχολούν τους σύγχρονους ιστορικούς είναι το αν θα ήταν κατορθωτό με τη μελέτη της ιστορίας ενός μικρού τόπου και μέσω μιας επαγωγικής διαδικασίας, να συγκροτηθεί μια αξιόπιστη εισαγωγή στην ευρύτερη γενική ιστορία.
Κατά πόσον η μελέτη ενός τόπου, που θα μπορούσε να είναι η ιδιαίτερη πατρίδα του ερευνητή, θα μπορούσε να οδηγήσει αρχικά στην καταγραφή της τοπικής ιστορίας του ευρύτερου χώρου -όπου εντάσσεται άμεσα η ιδιαίτερη πατρίδα- και μέσω αυτής στη γενική ιστορία του έθνους ή του κράτους. Υπάρχει μια άποψη που δεν απαντά θετικά στο ερώτημα αυτό, θεωρώντας ότι ενδεχομένως η μερικότητα της τοπικής ιστορίας παραποιεί την ευρύτερη ιστορική πραγματικότητα, μιας και μένει προσηλωμένη στον άμεσο περίγυρο.
Η μελέτη της φιλολόγου Αποστολίας Πάνου δίνει αυτόματα την απάντηση στο ερώτημα αυτό. Και η απάντηση είναι καταφατική, εφόσον ξαναφέρνει πετυχημένα στο προσκήνιο τη σχέση της τοπικής με τη γενική ιστορία.
222 χρόνια από το μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή (24 Ιουνίου 1798)
Σκέψεις περί της Ελευθερίας
Το άγαλμα του Ρήγα στο κέντρο της Αθήνας, μπροστά στο κεντρικό κτίριο του Πανεπιστημίου
Του Ανδρέα Αγτζίδη, εκπαιδευτικού
«Καλύτερα μιάς ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή»
(Ρήγας Φεραίος)
Η ελευθερία είναι ένα από τα μεγαλύτερη ιδεώδη και το προσφιλέστερο αγαθό του πολιτισμένου ανθρώπου. Σύμφωνα με τα άρθρα 4 και 5 της περίφημης «Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη» η ελευθερία η πολιτική έγκειται στο να μπορεί κανείς να πράττει καθετί, αρκεί να μην βλάπτει τον άλλον, τον πλησίον, την κοινωνία μέσα στην οποία ζη. Η ελευθερία ανά τους αιώνες θεωρήθηκε ως αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου, γιατί αποτελεί το βαθύτερο και ουσιαστικότερο γνώρισμα της υπόστασής του.
Μια από τις πιο σημαντικές πρωτοβουλίες τα τελευταία χρόνια για την καταξίωση της προσφυγικής μνήμης, είναι αυτή που πήραν το Μάϊο του 2019, ο Μανόλης Λαμτζίδης, ο Φόρης Πεταλίδης, ο Θανάσης Στυλίδης, ο Κώστας Πασαλίδης, συγκροτώντας την ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ για την ανάδειξη των «απολυμαντηρίων» της Αρετσούς στην Καλαμαριά σε τόπο Ιστορικής Μνήμης και την ανέγερση Μνημείου μέσα σε αυτόν. Στην πρόσκληση για την εκδήλωση (19-6-2020) αναγράφεται ότι αυτή είναι αφιερωμένη στους: ¨...22.000 πρόσφυγες Πόντιους, Καυκάσιους, Μικρασιάτες και Ανατολικοθρακιώτες που έχασαν μεταξύ 1916-1924 τη ζωή τους στα «Απολυμαντήρια» της Καλαμαριάς και τους υπόλοιπους 355.000 που «φιλοξενήθηκαν» εκεί μέσα σε άθλιες συνθήκες μέχρι να διασπαρούν σε όλη την Ελληνική Επικράτεια και ειδικότερα στη Βόρεια Ελλάδα. »
ΦΤΑΙΕΙ Ο ΛΕΝΙΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΤΤΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ;
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Στο Μνημείο της Νίκης που έστησαν οι κεμαλικοί στην Πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης, μαζί με την τουρκική ηγεσία συμπεριλήφθησαν και δύο ξένοι ως πρωταγωνιστές της κεμαλικής νίκης. Πίσω από τον Μουσταφά Κεμάλ και τον Φεβζί Τσακμάκ, βρίσκονται οι Μιχαήλ Φρούντζε και Κλιμέντιος Βοροσίλωφ
Πολύ συχνά βλέπουμε στο διαδίκτυο άρθρα στα οποία ερμηνεύεται η ελληνική Ήττα του Αυγούστου του 1922 με την αποκλειστική ενοχοποίηση του Λένιν και των μπολσεβίκων του. Οι αιτίες που διατυπώνεται αυτή η κατηγορία τόσο συχνά είναι πολλές και δεν αφορά μόνο την άφθονη υλική, στρατιωτική και συμβουλευτική βοήθεια που δόθηκε στο τουρκικό εθνικιστικό κίνημα.
Η ενοχοποίηση κατ’ αρχάς σχετίζεται με την προσπάθεια των απογόνων των πραγματικά υπευθύνων της Καταστροφής να μεταφέρουν αλλού τις ευθύνες, την ημιμάθεια μεγάλου μέρους των Νεοελλήνων μαζί με την έμφυτη μετάθεση των ευθυνών λόγω μιας ενστικτώδους αυτο-αθωωτικής στάσης (που βασίζεται στη θέση ότι οι Έλληνες είναι πάντα θύματα), καθώς και την ευκολία εξαγωγής ιστορικών συμπερασμάτων χωρίς να υπάρχει η απαραίτητη γνώση.Συνέχεια →
Ο Ταγίπ Ερντογάν –καταγόμενος από την Ποταμιά της Ριζούντας του ανατολικού Πόντου- αποτελεί ένα πραγματικό δείγμα-δώρο σε ιστορικούς, ψυχολόγους, θρησκειολόγους, οικονομολόγους. Όπως βεβαίως και όλη η ακραία εθνικιστική τουρκική ηγεσία.
Και αυτό δεν προκύπτει μόνο από τη μοναδική και παρα φύσιν σύνθεση του ισλάμ με τον εθνικισμό. Oύτε μόνο από το μουσολινικό καθεστώς που έχει εγκαθιδρύσει. Aλλά και από τις συνεχείς προσπάθειες εφεύρεσης επιχειρημάτων για να αιτιολογηθούν ανορθολογικές πολιτικές αποφάσεις που οδηγούν σε εξτρεμιστικές συμπεριφορές και αναπόφευκτα προκαλούν ήττες.
Το τελευταίο παράδειγμα καταφυγής σε επιχειρήματα που ουδεμία σχέση έχουν με την ιστορική πραγματικότητα είναι τα όσα είπε πρόσφατα, απευθυνόμενος στους βουλευτές του Κόμματός του, του AKP.
Σκίτσο του 1942 με μολύβι του λοχαγού Σταυρουλακη από τις φυλακές της Νίγδης, όπου έκλεισαν οι τουρκικές αρχές τους φυγάδες από την κατεχόμενη Ελλάδα (αρχείο Λάμπρου Βαζαίου)
105 χρόνια από την έναρξη του μοιραίου ΕΘΝΙΚΟΎ ΔΙΧΑΣΜΟΥ (21-2-1915)……
.
…. Με απόλυτη ευθύνη των φιλο-γερμανικών δυνάμεων που απέτρεψαν τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Εκστρατεία της Καλλίπολης με κύριο στόχο την προστασία της συμμάχου της Γερμανίας…
.
Ήδη όμως οι Νεότουρκοι «σύμμαχοι του Κάϊζερ» είχαν ξεκινήσει τις Γενοκτονίες των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων…
.
Το θέμα αυτό παραμένει έως σήμερα στο περιθώριο των ιστοριογραφικών ανησυχιών, παρότι η σπουδαιότητά του είναι εξαιρετικά μεγάλη. Mπορούμε να πούμε ότι oι αιτίες για την υποβάθμιση αυτή είναι η ποιότητα και το βάθος που έχει η ιστορική έρευνα στην Ελλάδα, καθώς και η κυριαρχία στερεοτύπων στον πολιτικό λόγο.
Την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020 (7.10-9.00 μ.μ.) στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του δήμου Κηφισιάς θα παρουσιαστούν σπάνια οπτικά ντοκουμέντα από τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1947)
Ο Μανώλης Κασιμάτης, μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, εκδότης του περιοδικού «Φωτογραφίζοντας» θα παρουσιάσει το θέμα «Εμφυλιος 1946-49. Ερευνωντας και Καταγράφοντας κινηματογραφιστες και φωτοκινηματογραφικά καρέ απο την δραση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.»
Ο Μανόλης Κασιμάτης αναφέρεται ως εξής στη δομή και το περιεχόμενο της εισήγησής τους:.
Συζητώντας για την ιστορική, κοινωνική και
ιδεολογική σημασία
του έργου των Τριών Ιεραρχών;
Toυ Βλάση Αγτζίδη (*)
Μεγάλη συζήτηση έχει ανοίξει με αφορμή την κατάργηση της σχολικής αργίας την ημέρα των Τριών Ιεραρχών (30 Ιανουαρίου) και τη μετατροπή της σε μέρα εκδηλώσεων μέσα στο σχολείο.
Είναι αυτό τόσο αρνητικό όπως προβάλλεται;
Βεβαίως και όχι! Γιατί η κοινωνική σημασία του έργου των 3 αυτών θεολογων (Ιωάννης Χρυσόστομος, Βασίλειος ο Μέγας και Γρηγόριος Ναζιανζηνός) υπήρξε αντιπλουτοκρατική – και με βάση τη σύγχρονη ορολογία αντικαπιταλιστικη- και αντιεξουσιαστική. Στα πατερικά κείμενα ενυπάρχει η ριζοσπαστική κριτική του πλούτου και της ιδιοκτησίας, η αντίθεση στην κοινωνική αδικία και εκμετάλλευση, και συνυπάρχει με το πνεύμα της φιλανθρωπίας και της ελεημοσύνης και της έμπρακτης αλληλεγγύης προς τους αδυνάτους μέσα από την κοινωνική στράτευση
Αναζητώντας την αρχική έμπνευση
για τη ναζιστική ‘τελική λύση’
.
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Ένα από τα ζητήματα που ακόμα απασχολούν τους ερευνητές είναι η γενεαλογία του ναζισμού. Γιατί βεβαίως ο Ναζισμός δεν εμφανίστηκε καινοτομώντας σε ιδεολογικό κενό την επαύριο της στρατιωτικής ήττας της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και των οικονομικών συνεπειών που επέφερε η ήττα αυτή.
Στο κείμενο αυτό παρουσιάζονται νεότερες προσεγγίσεις και ερμηνείες του φαινομένου, βασισμένες σε άγνωστα έως τώρα πραγματολογικά δεδομένα. Οι νεότερες αυτές προσεγγίσεις -που κατατίθενται σήμερα ως υπόθεση εργασίας- υποστηρίζουν τη θέση ότι η ιδέα του συγκεκριμένου τρόπου διαχείρισης του εθνικού ζητήματος και o προγραμματισμός, που οδηγεί στη φυσική εξόντωση των ανεπιθύμητων μειονοτικών πληθυσμών, διαμορφώθηκε στους κόλπους των Νεότουρκων ως απόρροια των γερμανικών επιρροών κατά τις αρχές του 20ου αιώνα.
Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει στον οθωμανικό στρατό και είχαν παρακολουθήσει και συμμετάσχει στις εθνικές εκκαθαρίσεις, μετέφεραν τις εμπειρίες τους στην ηττημένη Γερμανία. Καθώς υπήρξαν από τους στυλοβάτες του ναζιστικού εγχειρήματος, μετέτρεψαν σε οδηγό και πρότυπό τους το εθνικιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ που κατάφερε να ολοκληρώσει το αρχικό νεοτουρκικό σχέδιο, ανατρέποντας τις δυσμενείς μεταπολεμικές ρυθμίσεις. Έτσι η αρχική φυλετική γερμανική επιρροή στους Νεότουρκους -που συνέβαλε στη διαμόρφωση της ιδέας της Γενοκτονίας- επέστρεψε στη Γερμανία ως αντιδάνειο μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διαμόρφωσε την πολιτική που οδήγησε στο Ολοκαύτωμα.
ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Ο Ζιγιά Γκιοκάλπ, ιδεολογικός πατέρας του τουρκικού εθνικισμού και της ιδέας για εθνοκάθαρση των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων. ΔΕΞΙΑ: Ο Χάινριχ Χίμλερ που εμπνεύστηκε τη μέθοδο εξόντωσης των Εβραίων και δημιούργησε το Άουσβιτς κ.ά. (από το βιβλίο «Μικρασιατική Καταστροφή. Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα«)
Οι ρίζες
Αναλύοντας τις βασικές αρχές του ναζισμού κατανοούμε ότι οι πρωταρχικές του ρίζες βρίσκονται στο ρομαντικό ιδεαλιστικό πνεύμα της Γερμανίας, που αναπτύχθηκε κατά τον 19ο αιώνα σαν αντίδραση στο πνεύμα του Διαφωτισμού. Η προπαγάνδα του Χίτλερ βασιζόταν σε κώδικες με τους οποίους οι γερμανικές μάζες ήταν συμφιλιωμένες. Ο φυλετισμός, που βρήκε το αποκορύφωμά του στη ναζιστική ρητορική, ενυπήρχε στην κουλτούρα της γερμανικής Δεξιάς. Συνέχεια →
Είναι αξιοσημείωτο ότι ένας τόσο σημαντικός ιστορικός και επιστημονικός φορέας της Θεσσαλονίκης, σαν την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ), με τη συνεργασία της έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ (που υποστηρίζεται από χορηγία Ελλήνων της τ. ΕΣΣΔ), συγκαλεί το Επιστημονικό Συμπόσιο με τίτλο «Πόντος. Ιστορία-Πολιτισμός» (13, 14 Δεκεμβρίου 2019). Είναι σημαντική αυτή η επιστημονική συνάντηση, γιατί τιμάται με τον τρόπο αυτό μια μεγάλη μερίδα του σύγχρονου θεσσαλονικιώτικου πληθυσμού και αποδεικνύεται ότι επιτέλους η ποντιακή ιστορική εμπειρία αναγνωρίζεται και συμπεριλαμβάνεται πλέον στη συλλογική εθνική μνήμη.
Επειδή ακριβώς το συγκεκριμένο Επιστημονικό Συμπόσιο έχει αυτή τη συμβολική σημασία, απαιτείται να γίνουν κάποιες επισημάνσεις ώστε να ληφθούν υπόψη για την επόμενη αντίστοιχη πρωτοβουλία.
Κατ’ αρχάς, μετά από τόσες δεκαετίες έρευνας και συζητήσεων θα έπρεπε να είναι πλήρως αποσαφηνισμένο το ιστορικό πλαίσιο, καθώς και όλες οι παράμετροι που διαμορφώνουν επιστημολογικά αυτό που σήμερα αποκαλείται «Πόντος. Ιστορία και Πολιτισμός».
Τα κύρια δεδομένα -ως πολύ γενικούς άξονες- στα οποία η έρευνα πλέον έχει καταλήξει είναι τα εξής:
Με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του Γεωργίου Σκληρού, η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών (ΕΠΜ) διοργάνωσε την 1η Δεκεμβρίου ένα επιστημονικό συνέδριο για την αποτίμηση του έργου του. Θεωρείται ότι ο πατέρας της Νεοελληνικής κοινωνιολογίας και ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοούμενους που εισήγαγε την ελληνική σκέψη στα πλέον προχωρημένα ρεύματα επιστημονικής σκέψης της Ευρώπης, υπήρξε ο Τραπεζούντιος Γεώργιος Κωνσταντινίδης, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Σκληρός».
Στο συνέδριο κατατέθηκαν πολύ σημαντικές αναλύσεις επιφανών επιστημόνων που μπορείτε να δείτεεδώ. Η δική μου εισήγηση επικεντρώθηκε τη θεώρηση του Σκληρού για το χαρακτήρα του Νεοτουρκικού κινήματος του 1908. Ο τίτλος της ήταν: «Το Νεοτουρκικό Κίνημα του 1908 και η ανάλυση της φυσιογνωμίας του με τη χρήση των νέων αναλυτικών εργαλείων από τον Γεώργιο Σκληρό».
Εβδομηνταπέντε χρόνια συμπληρώνονται από την έναρξη των λεγόμενων Δεκεμβριανών (3 Δεκεμβρίου 1944 – 11 Ιανουαρίου 1945) στην μόλις απελευθερωμένη από τους Ναζί Αθήνα. Τότε άρχισε η πρώτη ουσιαστικά σύγκρουση του Εμφυλίου πολέμου, ο οποίος θα κορυφωθεί λίγα χρόνια αργότερα (1946-49)…
Πώς όμως από την ευφορία της απελευθέρωσης, φτάσαμε στην τραγωδία των Δεκεμβριανών.
Στο παρακάτω ερώτημα έδωσε μια απάντηση ο πατέρας μου με ένα κείμενό του που δημοσιεύτηκε στην εφημ. Ημερησία του Κιλκίς σε δύο συνέχειες στα φύλλα 13 και 14 Δεκεμβρίου 2007. Το κείμενο αυτό εμπεριέχεται σε ένα υπό έκδοση βιβλίο με τα κείμενά του, δημοσιευμένα στον τοπικό Τύπο, με τίτλο «Κατοχή-Εμφύλιος-σύγχρονη πολιτική ιστορία»…
Ο ματωμένος Δεκέμβρης του ‘44
.
του Ανδρέα Αγτζίδη, εκπαιδευτικού (1926-2018)
.
Κάθε Δεκέμβριο μήνα, η σκέψη όλων στρέφεται πίσω στις εφιαλτικές νύχτες που έζησαν η Αθήνα, ο Πειραιάς, η Καισαριανή, ο Βύρωνας, η Καλλιθέα και όλοι οι συνοικισμοί της Αττικής…
Η διαδήλωση την επόμενη μέρα, 4 Δεκεμβρίου, στην Πλατεία Συντάγματος. Η αιματηρή σύγκρουση μεταξύ Βρετανών και ΕΛΑΣ έχει αρχίσει
Μόλις δύο μήνες είχαν περάσει που η αγαπημένη μας Πατρίδα είχε απαλλαχτεί από την τετράχρονη σκληρή τυραννία, τη γερμανική Κατοχή. Αντί λοιπόν ο λαός μας να χαίρεται και να γιορτάζει τη χιλιάκριβη τη λευτεριά του, αντιμετωπίζει από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 –μακάβρια ημέρα-, το θανατερό κροτάλισμα των πολυβόλων, τη βάρβαρη επίθεση των τανκς και των τεθωρακισμένων και τον απάνθρωπο βομβαρδισμό των εγγλέζικων αεροπλάνων, που χωρίς τον ελάχιστο δισταγμό ξερνούσαν τις οβίδες και τις βόμβες τους πάνω στον άμαχο πληθυσμό στις φτωχογειτονιές της πρωτεύουσας. Στη βάρβαρη επίθεση εναντίον των έως χθες συμμάχων τους, οι Βρετανοί νεοκατακτητές συμπορεύονται με τους ελεεινούς δωσίλογους, τους κουκουλοφόρους, τους κοινούς προδότες και συνεργάτες των Γερμανών και Ιταλών, που για τέσσερα χρόνια καταδυνάστευσαν και κατατυράννησαν κατά τον πιο σκληρό τρόπο τον ασυμβίβαστο λαό μας.
Ο πατέρας της Νεοελληνικής κοινωνιολογίας και ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες διανοούμενους που εισήγαγε την ελληνική σκέψη στα πλέον προχωρημένα ρεύματα επιστημονικής σκέψης της Ευρώπης, υπήρξε ο Τραπεζούντιος Γεώργιος Κωνσταντινίδης, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο «Σκληρός¨…
Με αφορμή τα εκατό χρόνια από το θάνατό του στο Κάϊρο της, Αιγύπτου η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών διοργανώνει συνέδριο την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου 2019, στο συνεδριακό χώρο της, Αγνώστων Μαρτύρων 75. άνω Νέα Σμύρνη…
H γνώση του Ισλάμ, ως θρησκείας που επιχειρεί να έχει έναν πολιτικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα, και ο διάλογος με τους φορείς του φαντάζουν ως μια θετική στάση στον μεταδιπολικό κόσμο των έντονων περιφερειακών συγκρούσεων.
Ειδικά για τους Έλληνες, η ανάπτυξη μιας αυτόνομης έρευνας και οι πρωτοβουλίες για διάλογο έχουν μεγάλη σημασία, εφόσον η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται στο σύνορο των δύο κόσμων, έστω και αν τα όρια δεν είναι συμπαγή και αδιάβατα. Ο ρόλος της αυτόνομης ελληνικής έρευνας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, γιατί ο ελληνικός κόσμος έζησε για εκατοντάδες χρόνια μαζί με τον ισλαμικό και η ματιά του για τον κόσμο αυτό δεν προέρχεται εκ του μακρόθεν, αλλά από την άμεση βίωση.
Τα γεγονότα του ’40-’41 χωρίς παραμορφωτικούς φακούς
Το ΟΧΙ και η μικρόψυχη κυβέρνηση Μεταξά
του Ανδρέα Αγτζίδη, εκπαιδευτικού
Η Αντίσταση του ελληνικού λαού στη φασιστική επίθεση της Ιταλίας στις 28 Οκτωβρίου 1940, κατά κοινή ομολογία υπήρξε ‘‘η πρώτη σοβαρή αντίσταση’’ σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Γι αυτό και θα αποτελεί μέγα ιστορικό σταθμό στη νεότερη Ελληνική αλλά και Παγκόσμια Ιστορία.
Τα διαγγέλματα της πολιτειακής, πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας που απευθύνθηκαν στους Έλληνες την ημέρα της φασιστικής επίθεσης είναι κείμενα μεγάλης ιστορικής αξίας και εθνικού, πατριωτικού μεγαλείου. Γιατί την κρίσιμη εκείνη στιγμή εξέφραζαν απόλυτα τα συναισθήματα και τους πόθους ολόκληρου του ελληνικού λαού…
Με πρωτοβουλία της Λένας Ζάχαρη και τις εύστοχες ερωτήσεις, προέκυψε μια συνέντευξη στο πολύ καλό ηλεκτρονικό περιοδική με τίτλο«Περί ου».Η συνέντευξη αναρτήθηκε στη στήλη «Προφίλ, ανφάς, τετ α τετ» που διατηρεί .
Τα θέματα της συνέντευξης αφορούσαν
–τα σοβιετικά κατά την περίοδο της εμφάνισης του νέου προσφυγικού κύματος των ομογενών με την κατάρρευση,
–τα μικρασιατικά και ποντιακά και τις ευθύνες της μεγάλης Μικρασιατικής Κατστροφής καθώς και
–κάποιες σύντομες εκτιμήσεις για τα σύγχρονα ζητήματα που άπτονται των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του συριακού δράματος
Λένη Ζάχαρη: Προφίλ, ανφάς, τετ α τετ – Συνέντευξη με τον Βλάση Αγτζίδη
«Κ’ εγώ πάντα σκεφτόμουν πώς τα πιο απλά λόγια/ πρέπει να φτάνουν. Όταν λέω τι γίνεται/ η καρδιά του καθενός πρέπει να σπαράζει./ Ότι είσαι χαμένος αν δεν αμυνθείς./ Αυτό πια πρέπει να το καταλάβεις.» (Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Κ’ εγώ πάντα σκεφτόμουν«, μετ. Π. Μάρκαρης)
Έτσι ξεκινάει η αυτο- παρουσίαση του Βλάση Αγτζίδη, διδάκτορος ιστορίας και μαθηματικού, στο blog του. Κι είναι πράγματι λόγια που ταιριάζουν σ’ έναν άνθρωπο που δεν αφήνει τη Μνήμη να ξεθωριάσει, σ’ έναν ιστορικό.
Το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου τον Αύγουστο του 1922 υπήρξε το επιστέγασμα μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου, που ξεκίνησε το 1908 στη Θεσσαλονίκη με την κατάληψη της οθωμανικής εξουσίας από τη νεοτουρκική ακροδεξιά και οδήγησε στην αιματηρή μετατροπή του μεγαλύτερου μέρους της αυτοκρατορίας σε τουρκικό έθνος-κράτος. Τα θύματα αυτής της διαδικασίας ήταν οι χριστιανικοί πληθυσμοί (Έλληνες, Αρμένιοι, Ασσυροχαλδαίοι).
Κύριος πρωταγωνιστής της τελευταίας φάσης της σύγκρουσης (1919 – 1922) ήταν ο Μουσταφά Κεμάλ πασά. Ένας ευφυής εθνικιστής στρατιωτικός, μέλος της ακραίας οργάνωσης «Ένωση και Πρόοδος», που ευθυνόταν για τις γενοκτονίες που είχαν διαπραχθεί την περίοδο του πολέμου.
Ιούλιος 1922: Ένα έγκλημα των μοναρχικών κατά του μικρασιατικού ελληνισμού
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Το καλοκαίρι του 1922 ήταν ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εξέλιξη των γεγονότων στη Μικρά Ασία. Οι μοναρχικές κυβερνήσεις που είχαν ανέβει στην εξουσία μετά τις μοιραίες εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 λειτούργησαν με ένα εντελώς ανορθολογικό τρόπο. Μη έχοντας αρχικά καμιά πολιτική για το Μικρασιατικό Ζήτημα –που σχετιζόταν με τη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού κόσμου- διέπρατταν το ένα λάθος μετά το άλλο. Από την μειοδοτική πολιτική της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος» έφτασαν στο άλλο άκρο της εκστρατείας για την κατάληψη της Άγκυρας. Και όλα αυτά μη λαμβάνοντας την παραμικρή μέριμνα για την οχύρωση και προστασία της περιοχής της Σμύρνης…
Μπροστά στα αδιέξοδα που γέννησε η πολιτική της, η μοναρχική ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται για την αποχώρηση από τη Μικρά Ασία. Όμως δεν είχε καμιά επιθυμία να δει να πλημυρίζουν την Ελλάδα οι εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες, αλλάζοντας τα ιδεολογικά και πολιτικα δεδομένα. Έτσι, αποφασίζει να απαγορεύσει στον ελληνικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία. Η απόφαση αυτή πήρε τη μορφή του νόμου 2870/1922, ο οποίος προέβλεπε αυστηρές πειθαρχικές και χρηματικές ποινές, στην περίπτωση σύλληψης πλοίων που θα μετέφεραν πληθυσμό.
Πρόσφυγες σε δρόμο της Αθήνας, 1922
(Αρχείο Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, Library of Congress)
Ομως έχει μεγάλη διαφορά από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις γιατί προσπαθεί να φωτίσει τις πλέον άγνωστες πλευρές του μεγάλου μετασχηματισμού που συνέβη στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κατάρρευσης (κίνημα Νεότουρκων το 1908 – καταστροφή Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922). Ο λόγος για τη «Μικρασιατική Καταστροφή – Από τη Λούξεμπουργκ και τον Γληνό στην ήττα και το τραύμα» του Βλάση Αγτζίδη, ο οποίος επιχειρεί να ερμηνεύσει τη δυσανεξία που χαρακτηρίζει τη νεοελληνική ιστοριογραφία όσον αφορά τη διαμόρφωση κοινού αφηγήματος για εκείνα τα γεγονότα. Ακολουθούν αποσπάσματα από το βιβλίο που πρόκειται να κυκλοφορήσει αυτή την εβδομάδα από τις Εκδόσεις Historical Quest.
Οταν ο Γληνός «συνάντησε» τη Λούξεμπουργκ
Από το 1911 ο Γληνός συμμετέχει στον Εκπαιδευτικό Ομιλο και πρωτοστατεί στη δημιουργία του Εκπαιδευτικού Συνδέσμου των Λειτουργών της Μέσης Εκπαιδεύσεως. Εχοντας μια ρεαλιστική αντίληψη και παρόλη την αποδοχή της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας, δραστηριοποιείται πολιτικά στην Αριστερά του βενιζελισμού. Επικεντρώνει τις προσπάθειές του στην επίλυση του γλωσσικού ζητήματος συνεργαζόμενος με τους Αλ. Δελμούζο και Μ. Τριανταφυλλίδη. Το 1926 εκδίδει το περιοδικό «Αναγέννηση» και συνεργάζεται με σημαντικούς διανοούμενους της εποχής, όπως οι Καζαντζάκης, Βάρναλης, Κορδάτος, Στρ. Σωμερίτης, Ρόζα Ιμβριώτη κ.ά.
….Αφού η κυβέρνηση Γούναρη απέπεμψε τον Αναστάσιο Παπούλα από την αρχιστρατηγία πρότεινε για τη θέση τον Ιωάννη Μεταξά. Ο Μεταξάς αρνήθηκε να συμβάλλει στην εθνική προσπάθεια. Τότε η μοναρχική κυβέρνηση ανέσυρε από τη ναφθαλίνη τον Γεώργιο Χ»ανέστη, αποδεικνύοντας πόσο σοβαρά έπαιρνε τη Μικρασιατική Εκστρατεία!!!
Η αρνητική στάση του Ι. Μεταξά κρίθηκε ως αντεθνική από τους ιδεολογικούς του φίλους. Ο Γεώργιος Βλάχος, εκδότης της Καθημερινής είχε αμφισβητήσει πλήρως τον πατριωτισμό του Μεταξά, γράφοντας στην στήλη του (25-8-22):
Βλάσης Αγτζίδης: «Είναι φάρσα να οικειοποιούνται τους Πόντιους
ακροδεξιοί και χρυσαυγίτες»
.
Να δημιουργηθούν τα δυο μεγάλα μουσεία για τον προσφυγικό ελληνισμό ζητά ο καθηγητής και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – ένα στη Θεσσαλονίκη, στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά και το δεύτερο στις προσφυγικές πολυκατοικίες στην Αθήνα. Ζητά, επίσης, να αναδειχθεί ως τόπος ιστορικής μνήμης τα «απολυμαντήρια της Αρετσούς», καθώς και το Μαkρονήσι. .
«Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία κυμαίνεται μεταξύ 700-800.000 ατόμων» δηλώνει με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Ποντίων ο καθηγητής – και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ – Βλάσσης Αγτζίδης. Συνέχεια →
Με αφορμή το Διεθνές Συνέδριο που διοργανώνει η Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ, θυμήθηκα το πρώτο Διεθνές Συνέδριο για τον Ποντιακό Ελληνισμό που έλαβε χώρα στην Οξφόρδη το Νοέμβριο του 1990 με τίτλο: «The Odyssey of the Pontic Greeks».
H συγκεκριμένη αναφορά γίνεται με την (ώριμη πλέον) γνώση ότι η ποντιακή μνήμη δεν έχει ιδιαίτερο βάθος, παρότι –ενταγμένα στις σύγχρονες ανάγκες, με μπόλικες αφαιρέσεις– τα γεγονότα του 1914-1923 φαίνεται να καταλαμβάνουν κεντρική θέση στους προβληματισμούς.
Το συνέδριο στην Οξφόρδη έγινε σε μια ενδιαφέρουσα εποχή, όπου η έξοδος μεγάλων πληθυσμών από την υπό κατάρρευση EΣΣΔ ήταν μέγιστη επιστημονική πρόκληση για τους ευρωπαίους κοινωνικούς επιστήμονες. Οι Γερμανοί του Βόλγα, οι Εβραίοι και οι Έλληνες του Πόντου ήταν οι μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες που είχαν αρχίσει να μεταναστεύουν μαζικά. Το γεγονός αυτό αύξησε το επιστημονικό ενδιαφέρον για την συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα και κατά συνέπεια για το γενικότερο ιστορικό φαινόμενο.
Στο συνέδριο συμμετείχαν οι Anthony Bryer, Peter Mackridge, Patricia Fann, Άρτεμη Ξανθοπούλου, Απόστ. Καρπόζηλος, Μαρία Βεργέτη, Έφη Βουτυρά και εγώ. Συνέχεια →
Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Historical Quest το νέο μου βιβλίο που στον υπότιτλό του γράφει: «Προσεγγίζοντας την ιστορία μέσα από τις θέσεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Δημήτρη Γληνού, του Ίωνα Δραγούμη, του Γεωργίου Σκληρού, του Αβραάμ Μπεναρόγια…«
Παρατίθεται στη συνέχεια ο πίνακας περιεχομένων:
Εισαγωγή
Όταν ο Γληνός ‘συνάντησε’ τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων
Ο Δημήτρης Γληνός
Η Λούξεμπουργκ για το εθνικό ζήτημα, το δικαίωμα απόσχισης και το Ανατολικό Ζήτημα
Η δομή της οθωμανικής κοινωνίας
Για το κίνημα των Νεότουρκων και το γερμανικό ιμπεριαλισμό
Οι θέσεις των Γληνού και Σκληρού
Η Λούξεμπουργκ για τη Ρωσική Επανάσταση
Λένιν VS Λούξεμπουργκ;
Δύο γραμμές για το Ανατολικό Ζήτημα
Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια : Το αντιπολεμικό –αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική ΚαταστροφήΣυνέχεια →
O Γιαννακός και η Μαρία Χατζηχριστοδούλου με την κόρη τους Ειρήνη στη Μαγνησία της Σμύρνης την εποχή της απελευθέρωσης
«Εκατό χρόνια από το 1919» ή
«Τι συνέβη στην οθωμανική Ανατολή κατά την περίοδο 1914-1923;»
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Toν Μάϊο του 1919 ξεκινά μια από τις πλέον σημαντικές περιόδους στη ιστορία της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Εγγύς Ανατολής, των ελληνοτουρκικών σχέσεων και του ελληνισμού. Ως εξέλιξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και ως προσπάθεια διαμόρφωσης του μεταπολεμικού γεωπολιτικού σκηνικού αποφασίστηκε ο μετασχηματισμός της Οθ. Αυτοκρατορίας σε έθνη-κράτη με βάση την ύπαρξη και τα συμφέροντα των ξεχωριστών εθνικών ομάδων. Επί της ουσίας οι μεταπολεμικές εξελίξεις ακολούθησαν, λόγω της αδήριτης πραγματικότητας, τις αναλύσεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ.
Στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας που συντονίζω και εντάσσεται στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς, διοργανώνεται αφιέρωμα στον Ιωάννη Καποδίστρια την Παρασκευή 5 Απριλίου (7.10-9.00 μ.μ.) στη Βιβλιοθήκη του Δήμου Κηφισιάς (Έπαυλη Δροσίνη) Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού.
Στις 30 Οκτωβρίου του 1918 οι Νεότουρκοι –ηττημένοι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο- αναγκάστηκαν να υπογράψουν στο Μούδρο της Λήμνου την παράδοσή της στις συμμαχικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής η οθωμανική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να παραδώσει τα οχυρά των Στενών, να επιτρέψει την ελεύθερη διέλευση των πλοίων απ’ τα Δαρδανέλλια , να αφοπλιστεί πλήρως και να παραδώσει τον οπλισμό στους συμμάχους, οι οποίοι θα αναλάβουν να ελέγχουν και τις επικοινωνίες. Επίσης οι συμμαχικές δυνάμεις απόκτησαν το δικαίωμα άμεσης στρατιωτικής επέμβασης όταν κάπου διασαλευόταν η τάξη. Ως αποτέλεσμα της ανακωχής, ο αρχηγός του οθωμανικού στρατού Liman von Sanders παραιτήθηκε από τη θέση του και αναχώρησε άμεσα για τη Γερμανία….
Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις περί την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής μεταξύ του ΕΛΑΣ και των συνεργατών των Γερμανών. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών….
Περιεχόμενα του βιβλίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οι μεταναστεύσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η εποχή του Τανζιμάτ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Το Ανατολικό Ζήτημα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Tα πληθυσμιακά μεγέθη των Ελλήνων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Η πρώτη φάση της γενοκτονίας (1914-1918)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Η ελληνική αντίσταση και οι επαναστάσεις στη Ρωσία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Οι πολιτικές επιδιώξεις του ελληνισμού
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, η δεύτερη φάση της γενοκτονίας και η νίκη των κεμαλιστών
Ένα βιβλίο του πατέρα μου
Διαιρείται σε 5 μέρη.
Το ΠΡΩΤΟ και το ΔΕΥΤΕΡΟ περιλαμβάνουν θέματα αγωγής και εκπαίδευσης.
Το ΤΡΙΤΟ αφορά το Γλωσσικό Ζήτημα.
Το ΤΕΤΑΡΤΟ έχει βιβλιοκρισίες και προσωπογραφίες και
το ΠΕΜΠΤΟ κείμενα για την κοινωνία και τη σύγχρονη ιστορία.
Μικρά Ασία-Γληνός, Σκληρός και Λούξεμπουργκ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων»....
.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό – αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή....
.
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης»...
..
Για μια «επίκαιρη» ιστορική συνάντηση!
Τι σημαίνει η σύγχρονη ισλαμική αναβίωση, πώς συγκροτήθηκε ο νέος ελληνισμός, πώς πρωτοεμφανίστηκε το Ισλάμ στην αραβική έρημο, ποιές είναι οι βασικές του απόψεις, ποιά η σχέση του με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες (Εβραίοι και χριστιανοί), πώς εντάσσεται η γυναίκα στην ισλαμική θεολογία, πώς έγινε η ισλαμική επέκταση, ποιό ήταν το Εμιράτο της Κρήτης, ποιά η σχέση Τζιχάντ και Σταυροφοριών.....
Για το »σημείο μηδέν»….
Στο νέο βιβλίο επιχειρείται η διερεύνηση μιας σκοτεινής εποχής (1908-1923) και ενός οδυνηρού μετασχηματισμού που ακόμα διχάζει τους ιστορικούς, αλλά και τους πολιτικούς.
Εθνικισμός-Γενοκτονία
Κυκλοφόρησε στη σειρά Ε-Ιστορικά με τη συνεργασία ΚΑΙ Τούρκων ιστορικών
Ένα συλλογικό έργο
Γ.Κόκκινος–Έ.Λεμονίδου-Βλ.Αγτζίδης, "Tο Τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης", εκδ. Ταξιδευτής
Σοβιετικός ελληνισμός
απ' τις Εναλλακτικές Εκδόσεις
Πόντος-Ρωσία-ΕΣΣΔ
Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (1995). Μια γενική ιστορια του ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου. Προσεγγίζει τα γεγονότα στο μικρασιατικό Πόντο, αναλύει τις επιπτώσεις της γενοκτονικής πολιτικής των Νεότουρκων και των Κεμαλιστών. Επικεντρώνεται στα ζητήματα των Ελλήνων της Ρωσίας και της ΕΣΣΔ, έως και τη μετασοβιετική εποχή
Οι Έλληνες του Πόντου
Εκδόθηκε με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αν. Αττικής και επανεκδόθηκε από τις εκδ. Σκάι
Διαλέξεις-παρεμβάσεις
.
Ένας πετυχημένος πίνακας
Εικαστικές Περιπλανήσεις
Ενδεικτικά έργα, διαφόρων τεχνοτροπιών, σε μια συλλογή στο faceBook
-"Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη", συλλογικό με Γ. Κόκκινο–Έ. Λεμονίδου,
εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010.
-"Η εφημερίδα «Κόκινος Καπνας» και ο ελληνισμός του Καυκάσου", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2010
-"Οι σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης", ανάτυπο, Αρχείον Πόντου, τόμ. 52, 2007, σελ. 223-280.
-"Έλληνες του Πόντου. Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό", Αθήνα, α΄ έκδοση 2005, [το 2009 επανεκδόθηκε από τον Σκάι].
-"Γενοκτονία στη Μικρά Ασία", ανάτυπο από περ. "Έρεισμα", Χανιά, 2001.
-"Οι Νιώτηδες της Κρήτης Μια οικoγένεια στις κρητικές επαναστάσεις", Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2000.
-"Παρευξείνιος διασπορά", βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1997.
-"Πόντος. Ένα ανοιχτό ζήτημα", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1996.
-"Οι άγνωστοι Έλληνες του Πόντου", Αθήνα, εκδ. Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, 1995.
-"Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι συνέπειες για τον ελληνισμό", Αθήνα, εκδ. Ελλοπία, 1992.
-“Το κίνημα ανεξαρτησίας του μικρασιατικού Πόντου ως προϋπόθεση της δημιουργίας αυτόνομων ελληνικών περιοχών στη Σοβιετική Ενωση το μεσοπόλεμο”, ανάτυπο απ' το αφιέρωμα “Μικρασιατική Καταστροφή και Ελληνική Κοινωνία”, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τόμ. 9, Αθήνα, 1993, σελ. 157-198.
-"Ποντιακός ελληνισμός. Από τη γενοκτονία και το σταλινισμό στην περεστρόϊκα", Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1990.
Σχολιάστε
Ο Μανώλης Κασιμάτης, μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, εκδότης του περιοδικού «Φωτογραφίζοντας» θα παρουσιάσει το θέμα
Βεβαίως και όχι! Γιατί η κοινωνική σημασία του έργου των 3 αυτών θεολογων (Ιωάννης Χρυσόστομος, Βασίλειος ο Μέγας και Γρηγόριος Ναζιανζηνός) υπήρξε αντιπλουτοκρατική – και με βάση τη σύγχρονη ορολογία αντικαπιταλιστικη- και αντιεξουσιαστική. Στα πατερικά κείμενα ενυπάρχει η ριζοσπαστική κριτική του πλούτου και της ιδιοκτησίας, η αντίθεση στην κοινωνική αδικία και εκμετάλλευση, και συνυπάρχει με το πνεύμα της φιλανθρωπίας και της ελεημοσύνης και της έμπρακτης αλληλεγγύης προς τους αδυνάτους μέσα από την κοινωνική στράτευση
Ένα από τα ζητήματα που ακόμα απασχολούν τους ερευνητές είναι η γενεαλογία του ναζισμού. Γιατί βεβαίως ο Ναζισμός δεν εμφανίστηκε καινοτομώντας σε ιδεολογικό κενό την επαύριο της στρατιωτικής ήττας της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και των οικονομικών συνεπειών που επέφερε η ήττα αυτή.
Η Αντίσταση του ελληνικού λαού στη φασιστική επίθεση της Ιταλίας στις 28 Οκτωβρίου 1940, κατά κοινή ομολογία υπήρξε ‘‘η πρώτη σοβαρή αντίσταση’’ σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Γι αυτό και θα αποτελεί μέγα ιστορικό σταθμό στη νεότερη Ελληνική αλλά και Παγκόσμια Ιστορία.
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Historical Quest το νέο μου βιβλίο που στον υπότιτλό του γράφει: «
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 