Περί του τοπικισμού και της παραγνώρισης της επιστημονικής σημασίας του ελληνισμού της τ. ΕΣΣΔ

Ένας δημιουργικός αντίλογος στο Συμπόσιο της Ε.Μ.Σ. για τον Πόντο

 

Είναι αξιοσημείωτο ότι ένας τόσο σημαντικός ιστορικός και επιστημονικός φορέας της Θεσσαλονίκης, σαν την Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών (ΕΜΣ), με τη συνεργασία της έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ (που υποστηρίζεται από χορηγία Ελλήνων της τ. ΕΣΣΔ), συγκαλεί το Επιστημονικό Συμπόσιο με τίτλο «Πόντος. Ιστορία-Πολιτισμός» (13, 14 Δεκεμβρίου 2019). Είναι σημαντική αυτή η επιστημονική συνάντηση, γιατί τιμάται με τον τρόπο αυτό μια μεγάλη μερίδα του σύγχρονου θεσσαλονικιώτικου πληθυσμού και αποδεικνύεται ότι επιτέλους η ποντιακή ιστορική εμπειρία αναγνωρίζεται και συμπεριλαμβάνεται πλέον στη συλλογική εθνική μνήμη.

Επειδή ακριβώς το συγκεκριμένο Επιστημονικό Συμπόσιο έχει αυτή τη συμβολική σημασία, απαιτείται να γίνουν κάποιες επισημάνσεις ώστε να ληφθούν υπόψη για την επόμενη αντίστοιχη πρωτοβουλία.

Κατ’ αρχάς, μετά από τόσες δεκαετίες έρευνας και συζητήσεων θα έπρεπε να είναι πλήρως αποσαφηνισμένο το ιστορικό πλαίσιο, καθώς και όλες οι παράμετροι που διαμορφώνουν επιστημολογικά αυτό που σήμερα αποκαλείται  «Πόντος. Ιστορία και Πολιτισμός».

Τα κύρια δεδομένα -ως πολύ γενικούς άξονες- στα οποία η έρευνα πλέον έχει καταλήξει είναι τα εξής:

Advertisement

Και πάλι για τον νόμο 2870/1922

Ιούλιος 1922: Ένα έγκλημα των μοναρχικών κατά του μικρασιατικού ελληνισμού

 

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Το καλοκαίρι του 1922 ήταν ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εξέλιξη των γεγονότων στη Μικρά Ασία. Οι μοναρχικές κυβερνήσεις που είχαν ανέβει στην εξουσία μετά τις μοιραίες εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 λειτούργησαν με ένα εντελώς ανορθολογικό τρόπο. Μη έχοντας αρχικά καμιά πολιτική για το Μικρασιατικό Ζήτημα –που σχετιζόταν με τη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού κόσμου- διέπρατταν το ένα λάθος μετά το άλλο. Από την μειοδοτική πολιτική της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος» έφτασαν στο άλλο άκρο της εκστρατείας για την κατάληψη της Άγκυρας. Και όλα αυτά μη λαμβάνοντας την παραμικρή μέριμνα για την οχύρωση και προστασία της περιοχής της Σμύρνης…

Μπροστά στα αδιέξοδα που γέννησε η πολιτική της,  η μοναρχική ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται για την αποχώρηση από τη Μικρά Ασία. Όμως δεν είχε καμιά επιθυμία να δει να πλημυρίζουν την Ελλάδα οι εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες, αλλάζοντας τα ιδεολογικά και πολιτικα δεδομένα. Έτσι, αποφασίζει να απαγορεύσει στον ελληνικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία. Η απόφαση αυτή πήρε τη μορφή του νόμου 2870/1922, ο οποίος προέβλεπε αυστηρές πειθαρχικές και χρηματικές ποινές, στην περίπτωση σύλληψης πλοίων που θα μετέφεραν πληθυσμό.

ΓΙΑΤΙ ΕΜΠΛΕΞΕ Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ

Κάποιες σκέψεις και μια υπόθεση εργασίας…

———————————————————–

 

Η πρόσφατη αναστολή της συμφωνίας του 2001 με την Ελλάδα για την επανεισδοχή προσφύγων που προχώρησε η Τουρκία μετά την απελευθέρωση από των Άρειο Πάγο και των 8 Τούρκων αξιωματικών -που κατηγορούνται για συμμετοχή στο αποτυχημένο πραξικόπημα κατά της εκλεγμένης δημοκρατικής κυβέρνησης- η παράταση της σύλληψης των δύο Ελλήνων αξιωματικών, η έντεχνη όξυνση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων στο Αιγαίο, ξαναφέρνουν και πάλι επί τάπητος το ζήτημα της έμμεσης ελληνικής εμπλοκής στο πραξικόπημα και στις ενδοτουρκικές αντιπαραθέσεις.  

Ο Τραμπ και η Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ

 Με αφορμή τα όσα ΔΕΝ γνωρίζει ο Τραμπ

«Η ιστορία επιστρέφει διαρκώς στη Μέση Ανατολή»

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Η απόφαση του αμερικανού προέδρου να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του κράτους του Ισραήλ δεν είναι μια συνηθισμένη απόφαση. Απαντά σε ερωτήματα αιώνων και διαμορφώνει ένα αποτέλεσμα για το οποίο μάχονται οι πληθυσμοί της περιοχής και οι δυνατοί του κόσμου από τον 6ο π.Χ. αιώνα. Γιατί, για πρώτη φορά από τον 6ο π.Χ. –παρακάμπτοντας την περίοδο των Μακαβαίων- η Ιερουσαλήμ ανακηρύσσεται σε επίσημη πρωτεύουσα των Εβραίων.

Διεμφυλικότητα και σχετικοποίηση της φύσης

«Ταυτότητα φύλου νοείται ο εσωτερικός και προσωπικός τρόπος με τον οποίον το ίδιο το πρόσωπο βιώνει το φύλο του, ανεξάρτητα από το φύλο που καταχωρίστηκε κατά τη γέννησή του με βάση τα βιολογικά του χαρακτηριστικά».

(από το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για τη
«νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου»)

 

Πόσο συμβατή με μια τέτοια ατομιστική αντίληψη μπορεί να είναι η Αριστερά; Η οποία από πάντα είχε μια ευρύτερη κοινωνική προσέγγιση -που ερχόταν σε σύγκρουση με την κυρίαρχη καπιταλιστική εγωιστική αντίληψη- και διακρινόταν από μια οικολογική ευαισθησία, που δεν αποδεχόταν την κυριαρχία πάνω στη φύση και την εν τέλει καταστροφή της.  Τελικά «το είναι προηγείται της συνείδησης» ή επιστρέφουμε σε χεγκελιανά σχήματα; 

Ελληνόφωνες ομάδες στην Τουρκία

Mε αφορμή μια πρόσφατη δήλωση του Ερντογάν, όπου μεταξύ άλλων τα εδάφη της  Ελλάδας τα ανάφερε ως  «εδάφη γκιαούρηδων«, ας θυμηθούμε ένα παλιό άρθρο του Vahit Tursun. Λαμβάνοντας υπ’ όψη ότι μια από τις καταγωγές του Ερντογάν είναι ρωμαίικη και ότι ουδεμία φυλετική προέλευση έχει από τις τουρκικές εθνοτικές ομάδες. Αυτή ακριβώς είναι και η εξήγηση της ακραίας ισλαμικής του καθήλωσης. Το Ισλάμ για τον Ερντογάν λειτουργεί ως ένα σημείο αναπλήρωσης της ταυτότητας. Μιας ανάγκης για αναπλήρωση που προκύπτει από τη γνώση της δικιάς του εθνοτικής προέλευσης.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή» το 2007 με δικό μου εισαγωγικό σημείωμα.

Aριστεροί και Δεξιοί στον ισλαμικό επέκεινα κόσμο

Η Κόλαση και ο Παράδεισος για Aριστερούς και Δεξιούς 

Του Βλάση Αγτζίδη

Η σκιτσογραφική, σατυρική περιγραφή του ισλαμικού Παραδείσου από τον Ιορδανό  Νάχεντ Χατάρ οδήγησε στη δολοφονία του, στις 9 Σεπτεμβρίου. Ένα αθώο και έξυπνο σκίτσο (δες πλάι και μεγένθυνέ το) όπλισε το χέρι ενός από τους πολλούς παρανοϊκούς  που πιστεύουν ότι υπερασπίζονται το Λόγο του Προφήτη. Το τραγικό γεγονός ανακάλεσε στη μνήμη την άλλη αποτρόπαια σφαγή σκιτσογράφων στο γαλλικό σατυρικό περιοδικό Charlie Hebdo, ένα χρόνο πριν. 

Ο Γεράσιμος Αρσένης, το Πανεπιστήμιο Πόντου και ο Νεοκλής Σαρρής

Πώς ακυρώθηκε μια εξαιρετική ιδέα!!!
.

Ο θάνατος του Γεράσιμου Αρσένη επανέφερε στη μνήμη μια παλιά ιστορία που μου είχε αφηγηθεί ο Νεοκλής Σαρρής….

.
Κατ’ αρχάς να σημειώσουμε ότι ο Αρσένης είχε δείξει ευαισθησία στο ζήτημα του ελληνισμού της Ανατολής και ειδικά αυτό του Πόντου. Ήταν η εποχή που το μεγάλο προσφυγικό κύμα των ομογενών από την καταρρεύσασα ΕΣΣΔ κατάκλυζε την Ελλάδα και αυτό αναπόφευκτα δημιουργούσε ερωτήματα και αναζητήσεις που αναβάθμιζαν το ποντιακό ζήτημα. Παράλληλα, τον Φεβρουάριο του 1994  είχε συμβεί και η αναγνώριση της Γενοκτονίας του Πόντου.

Tα εγγόνια των θυμάτων των σταλινικών διώξεων ΔΕΝ ξεχνούν…

Σε μια Ελλάδα της αμνημοσύνης, όπου ολόκληρες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας παραμένουν είτε άγραφες είτε στο περιθώριο της επίσημης αφήγησης (δεξιών τε και αριστερών), κάποιοι κρατούν αναμμένο το κεράκι της Μνήμης….

Αυτή η εικόνα -λίγο ρομαντική είναι αλήθεια για ένα θετικό επιστήμονα- μου ήρθε αυτόματα στο νου όταν είδα την ανάρτηση που ακολουθεί.

Δύο εγγόνια των θυμάτων των σταλινικών διώξεων, ο μαθηματικός Γιάννης Απλακίδης και ο καλός ερευνητής Βιτάλης Καϊσίδης, συγκόλλησαν τα κομμάτια ενός ποντιακού θρήνου για τις διώξεις του 1937-’38 και του έδωσαν και πάλι υπόσταση. Την ιστορία του παππού-Απλακίδη την είχα παρουσιάσει αρκετά χρόνια πριν στο κείμενο «Για τις σταλινικές διώξεις… και μια Μαρτυρία«, που είχε δημοσιευτεί στην εφημ. Εύξεινος Πόντος. [Το σύνολο των δημοσιεύσεών μου στο μπλογκ για το θέμα αυτό μπορείτε να το δείτε πατώντας ΕΔΩ]

Ακούστε και διαβάστε (την ιστορία αλλά και τους στίχους του θρήνου που είναι μετεγγραμμένοι και στη δημοτική γλώσσα): 

http://www.arive.gr/subs/ve_projects/the_works/mertsan-rosias/mertsan-rosias.html 

Ο θρήνος εδώ: https://vimeo.com/153156488

—————————————————————————–

Βέροια, 77 χρόνια μετά…

Μια μουσική συνάντηση, γεμάτη αναμνήσεις

Μαθητές και καθηγητές αντιπαλεύουν τη λήθη

http://m-asia.wikispaces.com/

Όπως διαβάζουμε στo εισαγωγικό του ιστοτόπου:

Μικρά Ασία

Ο ιστότοπος αυτός φιλοδοξεί να παρουσιάσει τις εργασίες των μαθητών του 2ου Γυμνασίου Γλυκών Νερών σχετικά με την μακραίωνη ιστορία των Ελλήνων στη Μ. Ασία αλλά και να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερο υλικό για την ιστορία αυτή!

The moral crusade against Greece…

The moral crusade against Greece must be opposed

Zoe Williams
http://gu.com/p/4a7ep/sbl

‘‘This is our political alternative to neoliberalism and to the neoliberal process of European integration: democracy, more democracy and even deeper democracy,” said Alexis Tsipras on 18 January 2014 in a debate organised by the Dutch Socialist party in Amersfoort. Now the moment of deepest democracy looms, as the Greek people go to the polls on Sunday to vote for or against the next round of austerity.

.

‘Greece is being sacrificed to maintain a set of delusions that enfeebles us all.’
Illustration by Robert G Fresson

«Έφυγε» ο Πολυχρόνης Ενεπεκίδης

Η κοινότητα των Νεοελλήνων ιστορικών είναι σήμερα φτωχότερη. Ο βυζαντινολόγος Πολυχρόνης Ενεπεκίδης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 97 ετών. Εκτός όμως από τα βυζαντινά, σημαντική είναι η παρακαταθήκη που άφησε για θέματα της σύγχρονης ιστορίας. Η γνώση της ερευνητικής του εργασίας για το Διχασμό, αλλά και τη γερμανική Kατοχή και το Ολοκαύτωμα, είναι βασική για όσους ασχολούνται με τα επί μέρους αυτά θέματα.

65 χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου

Η επέτειος της λήξης του σκληρού εμφύλιου πολέμου αποτέλεσε το έναυσμα για το σχετικό αφιέρωμα στις Σελίδες Ιστορίας της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (7-9-2014) με τη συνεργασία της ιστορικού Βασιλικής Λάζου… Δημοσιεύονται παρακάτω τα πλήρη κείμενα, χωρίς τις περικοπές που έγιναν για λόγους χώρου στην εφημερίδα.

Εμφύλιος : μια τραγική σελίδα της νεοελληνικής ιστορίας

Ο εμφύλιος πόλεμος αποτελεί το συγκερασμό των γεωπολιτικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων, των κυνικών συμφερόντων των ντόπιων ελίτ που παραδοσιακά ήταν εξαρτημένες από τον ξένο παράγοντα και την ανεπάρκεια των ηγεσιών του Κομμουνιστικού Κόμματος

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Ο Εμφύλιος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του νεότερου ελληνισμού και μαζί με την Μικρασιατική Καταστροφή, που είχε συμβεί μόλις 25 χρόνια πριν, καθόρισε πλήρως και ολοκληρωτικά την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας.

Τα κομμένα κεφάλια του Άρη Βελουχιώτη και του Τζαβέλα κρεμασμένα σε φανοστάτη στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων: «Γύρω από τα κρεμασμένα κεφάλια οι παρακρατικοί βάραγαν νταούλια και κέρναγαν από νταμιζάνες κρασί» γράφει ο Χαριτόπουλος. Η «τεχνική» αυτή κορυφώθηκε την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας, που οδήγησε στον Εμφύλιο, όταν συγκροτήθηκαν οι παρακρατικές ομάδες  των βασιλοφρόνων κυνηγών κεφαλών.

Ο εκβαρβαρισμός της Ευρώπης και η αμνησία των νεοελλήνων ιστορικών…

Μ’ αφορμή ένα συνέδριο που διοργανώθηκε στην Θεσσαλονίκη από το τμήμα του Γιώργου Μαργαρίτη -και έτυχε για κακή του τύχη να συμπέσει με τα 100 χρόνια από την καταστροφή της ιωνικής Φώκαιας από τις νεοτουρκικές παρακρατικές συμμορίες- έγραψα ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στις 22-6-2014 στην εφημερίδα ‘Αγγελιοφόρος της Κυριακής» (που εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη).

 

Ο εκβαρβαρισμός της Ευρώπης και τα 100 χρόνια από το πογκρόμ
και τη σφαγή της Φώκαιας (13-6-1914)

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Διαβάζοντας τους θεματικούς άξονες του συνεδρίου που διοργάνωσε το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ με θέμα «Ο Εκβαρβαρισμός της Ευρώπης: από τον Αύγουστο του 1914 στη Shoah» σκέφτηκα ότι όταν ο Γιώργος Ιωάννου χρησιμοποιούσε τον χαρακτηρισμό «πόλη των προσφύγων» για τη Θεσσαλονίκη  ή είχε βαθύτατο χιούμορ ή δεν μπορούσε να φανταστεί την αλλαγή που θα συνέβαινε στην πόλη λίγες δεκαετίες μετά.

Genocide, Pontians, Asia Minor : The dark side of the Greek world

Genocide, Pontians, Asia Minor : The dark side of the  Greek world  

 By Vlassis Agtzidis (*)

One of the fields of public controversy today in Greece is related with crucial and unexamined issues of the Greek history and society. It regards issues either related to the sphere of society (refugees from the former USSR) or to the sphere of history concerning not only the great geopolitical and socio-economic transformation, which took place in the Near East during the time period of 1908 (Young Turks movement) till 1923 (Treaty of Lausanne), but also the soviet experiment and in particular Stalin’s time period.

Furthermore, it gives us the opportunity to examine the perceptions created in the Greek area regarding these issues, the understanding of those facts by the sovereign power (in its monarchic and democratic version) as well as by the (regime or non-regime) intelligentsia, the historians etc. Moreover, it creates the opportunity to consider in the light of criticism the “orientalist” perception on these issues, a dominant perception for a significant part of the Greek historians.

The “gap”

The lack of jointly agreed upon narrative on the specific historic and social issues created an interpretation gap directly perceived by all those who work on these issues either as researchers or as social solidarity institutions for the affected populations (refugees). A corollary of this “gap” has also been the way that the dominant political and ideological powers of the Right and of the Left have dealt with the new requests and issues of the refugees’ sphere and in particular:

-the public attestation of their historic point of view of the fact that they have been victims of an organized genocide (1914-1923) by the Turkish nationalism
-the reference to the persecutions suffered by the Greek minority from Stalinism in USSR after 1937-38.

At the same time, weirdly, the cunning History “offered” to the inhabitants of Greece another experience: to “receive” from the Perestroica era in the same inhospitable way tens of thousands of their own population and immigrants from the collapsed / collapsing USSR.

Αμνησία στην «πόλη των προσφύγων»;

Μια πόλη μεταξύ εθνολαϊκισμού και αναθεωρητισμού

Ο Χάινριχ Μπελ, ο συγγραφέας του κλασσικού έργου «Η χαμένη τιμή της Καταρίνα Μπλουμ», στην ιστορική του Διακήρυξη αναφέρει: «Οι άνθρωποι για τους οποίους γράφαμε ζούσαν σε ερείπια, έρχονταν από τον πόλεμο, γυναίκες και άνδρες με τα ίδια τραύματα, ακόμη και παιδιά… Και εμείς ως συγγραφείς αισθανόμασταν τόσο κοντά τους που ταυτιζόμασταν μαζί τους· με μαυραγορίτες και τα θύματα των μαυραγοριτών, με φυγάδες και όλους αυτούς που είχαν μείνει με διάφορους τρόπους χωρίς πατρίδα…»

Όμως στη θέση αυτή του Μπελ, δεν φαίνεται να υπάρχει χώρος για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, που υπήρξαν -εν τέλει- τα μόνα θύματα (μαζί με τους «Ανταλλάξιμους» μουσουλμάνους) μιας περιόδου γενικευμένης εθνικιστικής παράνοιας και σφαγής σ’ ολόκληρη την Εγγύς Ανατολή. Μιας περιόδου που εγκαινίασαν στη Θεσσαλονίκη -στην Πλατεία Ελευθερίας– οι ακραίοι εθνικιστές Νεότουρκοι και υλοποίησαν με τις πρώτες Γενοκτονίες του 20ου αιώνα…  Τουλάχιστον αυτό είναι  ένα πρώτο συμπέρασμα βλέποντας το πρόγραμμα του Συνεδρίου που διοργανώνει το επόμενο Σάββατο 16 Νοεμβρίου το ‘Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας» και η «1η Κοινότητα του Δήμου Θεσσαλονίκης», στο πλαίσιο της  διαδικασίας ανάπλασης της Πλατείας Ελευθερίας,  που βρίσκεται ήδη στο τελικό στάδιό της. 

.

Πάμε Πλατεία; 

.

Η Πλατεία Ελευθερίας, έλαβε το όνομά της με αφορμή το στρατιωτικό κίνημα των Νεότουρκων που έγινε από την εθνικιστική τους τάση (που με τη σύγχρονη πολιτική φρασεολογία θα τη χαρακτηρίζαμε ως η «ακροδεξιά-ρατσιστική τάση«).  Μπορούμε να πούμε ότι ο τόπος αυτός συνδέεται απολύτως με τις Γενοκτονίες που αποφάσισαν και υλοποίησαν μεθοδικά οι Νεότουρκοι, προαναγγέλλοντας τη Σοά και τα υπόλοιπα εθνικιστικά εγκλήματα του ναζισμού…

Kάνοντας «κακές» παρέες!!!!!!

Η «υπερευαίσθητη» Google Chrome

Ο Έλληνας, ο Ελλαδίτης και ο Κύπριος…

Ένα ζήτημα ορολογίας

Η πρόσφατη κρίση στην Κύπρο και ο τρόπος χρησιμοποίησης των όρων στην Ελλάδα, έφερε και πάλι στο προσκήνιο παλαιότερους προβληματισμούς, οι οποίοι επαναδιατυπώθηκαν σε κείμενο στην «Ελευθεροτυπία» (28-3-2013). 

Δεκαετία του ΄40: Η εποχή των ρήξεων…

Η δεύτερη σημαντική χρονική περίοδος του σύγχρονου ελληνισμού  είναι η δεκαετία του ’40.

Η πρώτη βέβαια καθοριστική περίοδος είναι αυτή που συνδέεται με την οριστική αποχώρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από το ιστορικό προσκήνιο (1908-1923), την οριστική εξαφάνιση του παράγοντα «ελληνισμός της καθ’ ημάς Ανατολής» με τη Μικρασιατική Καταστροφή και την οριστική εδραίωση των συγκεκριμένων νεοελληνικών κοινωνικών και πολιτικών δομών που χαρακτηρίζουν έως σήμερα τον ελλαδικό χώρο.

Η πρώτη περίοδος συγκροτεί το μεγαλύτερο ταμπού της νεοελληνικής ιστοριογραφίας, το οποίο προσπαθούμε να εξαλείψουμε πεισματικά εδώ και μια 20ετία, συναντώντας διαρκώς μπροστά μας τις αγκυλώσεις, τις ιδεοληψίες αλλά και τον συντηρητισμό, ακόμα και τον αντιπροσφυγικό ρατσισμό, από μη ευκαταφρόνητα τμήματα  Νεοελλήνων ιστορικών .