Στις 10 Μαρτίου έφυγε ο Αλέξης Πάρνης στα 99 του χρόνια. Ο Αλέξης Πάρνης (πραγματικό όνομα Σωτήριος Λεωνιδάκης), γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1924 και έφυγε στις 10 Μαρτίου 2023. Σημαντικός διανοούμενος -ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος- αγωνιστής της Αριστεράς -μαχητής του ΕΛΑΣ στην Εθνική Αντίσταση και του ΔΣΕ στον εμφύλιο πόλεμο- κριτικός προς τον σταλινισμό και την απανθρωποποίηση που επέφερε στο σοβιετικό πείραμα. Αλλά και… ζαχαριαδικός την εποχή (1956) που ο πάλαι ποτέ πανίσχυρος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ αποκαθηλώθηκε από τους διεθνείς συντρόφους του «παγκόσμιου κόμματος», που τόσο πιστά υπηρέτησε κατά την κομματική του αποστολή στο βαλκανικό Νότο.
Στο νέο βιβλίο αναδεικνύει μια από τις πλέον άγνωστες πλευρές της Κατοχής. Τη μάχη που έγινε στο Κιλκίς μεταξύ των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και των δωσιλογικών ομάδων που οι Γερμανοί εγκατάλειψαν κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις περί την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής και μια από τις πλέον άγνωστες και αδιερεύνητες. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών….
«Πρέπει να σημειώσουμε σε τούτο το κείμενο και να τονίσουμε ιδιαίτερα, πως καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση δεν έχει να παρουσιάσει αντιστασιακά τραγούδια εκτός από τη μεγαλύτερη, τη μαχητικότερη, τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση: την Εαμική Εθνική Αντίσταση.»
Στα μαύρα χρόνια της ξενικής κατοχής ’41-’44, τότε που όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» ο ήρωας λαός μας όχι μόνο δεν υπόκυψε στα σκληρά μέτρα που πήραν οι βρωμεροί καταχτητές (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι) αλλ’ αντίθετα, αμέσως εξεδήλωσε με πράξεις γενναίες και ηρωικές την αντίστασή του.
Όπως στα δίσεκτα χρόνια της μακραίωνης οθωμανικής κυριαρχίας ο λαός μας τραγούδησε τα δεινοπαθήματά του, τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους ξεσηκωμούς και τους αγώνες του, έτσι και τώρα, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής και βουλγαρικής κατοχής τραγούδησε τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους καημούς του και τους αγώνες του για τη λευτεριά της Πατρίδας.
Τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης έχουν μεγάλη ομοιότητα με τα κλέφτικα της τουρκοκρατίας γιατί εξέφραζαν τους ίδιους αγώνες, Τις ίδιες αγωνίες, τους ίδιους ηρωισμούς του ίδιου Λαού. Βγαίνανε μέσα από τα βάθη της καρδιάς και της ψυχής του ανυπότακτου, του αδούλωτου, του ήρωα και γίγαντα Λαού μας.
Δέχτηκα πριν από λίγες μέρες αυτή την ερώτηση. Αυτό μου έδωσε την αφορμή να γράψω ένα μικρό κείμενο που απαντούσε στο ερώτημα.
Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;
Του Βλάση Αγτζίδη
Ένα από τα θέματα που συγκροτούσαν το Μικρασιατικό Ζήτημα ήταν αυτό του Πόντου. Η απόφαση των Νεότουρκων για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή αυτή άρχισε να εφαρμόζεται από το φθινόπωρο του 1916 με σκληρές διώξεις κατά του πληθυσμού. Ως αντίδραση στα σχέδια αυτά εμφανίστηκε μια αντίσταση με τη διαμόρφωση πολλών μικρών άτακτων ομάδων, που βαθμιαία οδήγησαν στη δημιουργία ενός ενός εντυπωσιακού κινήματος που θα αντιδράσει ένοπλα στις μεθοδεύσεις της εθνικιστικής εξουσίας. Το ποντιακό αντάρτικο στη βόρεια Μικρά Ασία συγκροτεί μια συγκλονιστική σελίδα αντίστασης ενός λαού απέναντι σε μια σκληρή απολυταρχική εξουσία και θυμίζει στους σύγχρονους μελετητές ότι η διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του εθνικού κράτους δεν ήταν ούτε αναίμακτη ούτε και ευθύγραμμη.
Την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2020 (7.10-9.00 μ.μ.) στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του δήμου Κηφισιάς θα παρουσιαστούν σπάνια οπτικά ντοκουμέντα από τον ελληνικό Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1947)
Ο Μανώλης Κασιμάτης, μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, εκδότης του περιοδικού «Φωτογραφίζοντας» θα παρουσιάσει το θέμα «Εμφυλιος 1946-49. Ερευνωντας και Καταγράφοντας κινηματογραφιστες και φωτοκινηματογραφικά καρέ απο την δραση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.»
Ο Μανόλης Κασιμάτης αναφέρεται ως εξής στη δομή και το περιεχόμενο της εισήγησής τους:.
Τα γεγονότα του ’40-’41 χωρίς παραμορφωτικούς φακούς
Το ΟΧΙ και η μικρόψυχη κυβέρνηση Μεταξά
του Ανδρέα Αγτζίδη, εκπαιδευτικού
Η Αντίσταση του ελληνικού λαού στη φασιστική επίθεση της Ιταλίας στις 28 Οκτωβρίου 1940, κατά κοινή ομολογία υπήρξε ‘‘η πρώτη σοβαρή αντίσταση’’ σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Γι αυτό και θα αποτελεί μέγα ιστορικό σταθμό στη νεότερη Ελληνική αλλά και Παγκόσμια Ιστορία.
Τα διαγγέλματα της πολιτειακής, πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας που απευθύνθηκαν στους Έλληνες την ημέρα της φασιστικής επίθεσης είναι κείμενα μεγάλης ιστορικής αξίας και εθνικού, πατριωτικού μεγαλείου. Γιατί την κρίσιμη εκείνη στιγμή εξέφραζαν απόλυτα τα συναισθήματα και τους πόθους ολόκληρου του ελληνικού λαού…
Εβδομήντατέσσερα χρόνια μας χωρίζουν από εκείνα τα τραγικά γεγονότα. Τα ζητήματα που σχετίζονται με την εμφύλια σύγκρουση έχουν γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης πολλές φορές στο Σεμινάριό μας.
Με αφορμή την επέτειο των 74 χρόνων, ο φωτογράφος Μανώλης Κασιμάτης θα παρουσιάσει άγνωστα έως σήμερα φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα από τις μάχες του Δεκέμβρη του ’44. Η συνάντηση θα γίνει την Παρασκευή 14-12-2018 7.00 μ.μ., στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του δήμου Κηφισιάς (Έπαυλη Δροσίνη) Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού.)
Αντρανίκ, Οζανιάν (1865 – 1927). Αρμένιος επαναστάτης. Πήρε μέρος στην πρώτη επαναστατική εξέγερση (1894 – 1896) των Αρμενίων εναντίον του σουλτάνου Αβδούλ* Χαμίτ Β’ και διακρίθηκε στις επιχειρήσεις του Χανασόρ και της Σαμψούντας.
Στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας που λαμβάνει χώρα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς («Έπαυλη Δροσίνη»-Βιβλιοθήκη Δήμου, Oδός Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού, Κηφισιά) ο ιστορικός Ιωάννης Ασπροποταμίτης, θα παρουσιάσει την Παρασκευή 20 Απριλίου, 7.00 μ.μ. το θέμα: «Το Αρμενικό Ζήτημα και οι απαρχές της εμφάνισής του«.
.
Στο τέλος του 19ου αιώνα οι Αρμένιοι διεκδίκησαν την εθνική τους απελευθέρωση με μια σειρά δυναμικών κινητοποιήσεων που έφταναν έως και την εξέγερση. Το Αρμενικό Ζήτημα ως διεθνές ζήτημα -στο πλαίσιο του Ανατολικού Ζητήματος- εμφανίστηκε από το Συνέδριο του Βερολίνου (1878). Είχε προηγηθεί η αρμενική αφύπνιση ως απόρροια του διαφωτισμού και των νέων ιδεών που ήρθαν από τη Δύση. Παράλληλα, επηρέασαν τους Αρμένιους δύο πράγματα:
74 χρόνια έχουν περάσει από τη μέρα που η Αντίσταση έδωσε τη μάχη κατά των κατοχικών στρατευμάτων και των συνεργατών τους.
Η απάντηση των Ναζιστών κατακτητών (και των ελληνόφωνων συνεργατών τους) ήταν η μαζική εκκαθάριση της προσφυγικής αυτής περιοχής με το μπλόκο. Ένα γεγονός που έμεινε στην ιστορία ως το Μπλόκο της Κοκκινιάς.
O Aντώνης Πολυχρονιάδης πρόσφυγας από το Βαϊνδίρι της Μικράς Ασίας -θείος της γυναίκας μου- συνελήφθη στο μπλόκο της Κοκκινιάς και πέθανε στο Μαουτχάουζεν, ένα από τα σκληρά στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία. Ένας άλλος θείος, ο Γιώργος Κούρτογλου, πρώτος ξάδελφος της γιαγιάς μου Ειρήνης από το Μουραντιέ Μαγνησίας Μικράς Ασίας συνελήφθη και αυτός και στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αλλά κατάφερε να επιστρέψει ζωντανός, Ο θείος-Γιώργος μου έδωσε την υπέρτατη χαρά να επισκεφτώ μαζί του το γενέθλιο μικρασιατικό τόπο.
Στη φωτογραφία ο Αντώνης Πολυχρονιάδης με την αδελφή του
Σεβαστή Πολυχρονιάδη-Τσιναροπούλου
Ας μην ξεχάσουμε ποτέ τα θύματα του ναζισμού καθώς και τη μεγαλειώδη Εθνική Αντίσταση και ας ορθώσουμε ένα τείχος μνήμης στους νοσταλγούς του ναζισμού.
Η Μάχη της Ηλεκτρικής και οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής
ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
Με μια καθυστέρηση 73 χρόνων τιμήθηκε ουσιαστικά ένα κορυφαίο ιστορικό γεγονός που αφορά την ιστορία της παραγωγής ενέργειας στη χώρα μας. Η ημέρα (13 Οκτωβρίου 1944) που τα αντιστασιακά ένοπλα σώματα του ΕΛΑΣ απέτρεψαν την καταστροφή του εργοστασίου της Ηλεκτρικής στο Κερατσίνι από τους Γερμανούς κατακτητές που αποχωρούσαν. Η τιμητική αναγνώριση συνέβη με τη φετινή καθιέρωση της 13ης Οκτωβρίου σε επίσημη αργία για τη ΔΕΗ.
Κριτικάροντας το Δεξιό δωσιλογισμό και την πλαστογράφηση της ιστορίας που επιχειρεί το ΚΚΕ
Ένα ενδιαφέρον κείμενο το πατέρα μου δημοσιεύτηκε υπό τον τύπον επιστολής στην εφημερίδα «Πρώτη Σελίδα» του Κιλκίςμε αφορμή τον βανδαλισμό (από ακροδεξιούς προφανώς) του αγάλματος ενός αντάρτη με την αφαίρεση της αφιερωματικής πινακίδας «Στον αντάρτη του «ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΔΣΕ».
Παράλληλα -με το θάρρος του αυτόπτη μάρτυρα- θίγει και το ζήτημα της φύσης του ΔΣΕ (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας), που σήμερα αποτελεί ένα μέσο χειραγώγησης και πειθαναγκασμού από την νέα ηγεσία του ΚΚ, με την κάλυψη του ηλίθιου συνθήματος που εφηύραν οι πολιτικοί απόγονοι του Κολιγιάννη και του Φλωράκη: «Τι κι αν έπεσε ο Γράμμος, εμείς θα νικήσουμε». Όλο αυτό πραγματοποιείται στο πλαίσιο της (ανιστόρητης και ύποπτης) επιστροφής στους στόχους της δεκαετίας του ’20 με σχήματα και λόγο που προκαλούν θυμηδία στους γνωρίζοντες την ιστορία της Ελλάδας. Σαφώς το εγχείρημα των νεοσταλινικών ηγετών εντάσσεται σε μια ιδιαίτερη κρίσιμη εποχή αμηχανίας και πόλωσης που διέρχεται η νεοελληνική κοινωνία. Και έχει ως θύματα τα νέα παιδιά που αλλοτριώνονται αναζητώντας ένα σύστημα αλήθειας, που το «ανακαλύπτουν» είτε στο ονειρικό παρελθόν που κατασκευάζουν οι πονηροί ηγέτες του ΚΚ, είτε στις εθνικιστικές ονειρώξεις που καλλιεργούν οι εγκληματίες νεοναζί της Χρυσής Αυγής, είτε οι νεοφιλελεύθεροι εξτρεμιστές της απόλυτης κυριαρχίας της αγοράς, είτε τα φρικιά που υλοποιούν το αντικαπιταλιστικό όνειρο με παιδιάστικους και απεχθείς χουλιγκανισμούς.
Παραθέτω το κείμενο στη συνέχεια:
Αλήθειες και ανακρίβειες για την περίοδο 1941-1949
Του Ανδρέα Αγτζίδη*
Διάβασα με πολλή προσοχή στην 3η Σελίδα (ΦΥΛΛΟ 1235/29-6-2017) και στο τέλος της πρώτης στήλης της έγκριτης εφημερίδας σας “ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ” το σχόλιο με τίτλο “και ταλαιπωρημένος και ανώνυμος”. Πιστεύω, πως αυτοί που αφαιρούν την πινακίδα, την ταυτότητα του ταλαιπωρημένου αγάλματος να είναι και γνωστοί, ίσως και άγνωστοι. Οι οποίοι πιστεύουν με το “κοντό” το μυαλό τους, πως προσφέρουν προς την Πατρίδα “υψίστας υπηρεσίας”.
Mε αφορμή τη δημοσίευση ενός άρθρου στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Το Ποντίκι» (τεύχος 1939, 20-10-2016), με τίτλο «Σχετικά με την Κατοχή. Οι ρίζες της βίας του εμφυλίου» του Ξενοφώντα Μπρουντζάκη, ο πατέρας μου που είναι μελετητής αυτής της περιόδου, έγραψε ένα κείμενο-αντίκρουση. Το κείμενο αυτό όμως το «ποντίκι» αρνήθηκε να δημοσιεύσει, υιοθετώντας με τον τρόπο αυτό την αναθεωρητική παραφιλολογία που σχετικοποιεί την Κατοχή, εξαφανίζει το άγος της συνεργασίας με τους κατακτητές και εξισώνει αντιστασιακούς και δωσίλογους.
16 Δεκεμβρίου 7.15 μ.μ. – 9 μ.μ: Ο Μανώλης Κασιμάτης, μέλος του Εικαστικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, εκδότης του περιοδικού «Φωτογραφίζοντας»θα παρουσιάσει
το θέμα «Φωτογραφίζοντας και κινηματογραφώντας
τον Δεκέμβρη του ’44 στην Αθήνα και τον Πειραιά»
Μια εξαιρετική εκδήλωση θα γίνει στο Κιλκίς από τον Όμιλο για την Ιστορία και τον Πολιτισμό, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Κιλκίς και τις εκδόσεις Επίκεντρο το Σάββατο 3-12-2016, στις 7.00 μ.μ. στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο. Αφορμή είναι η έκδοση ενός σημαντικού βιβλίου από τον ερευνητή Ανδρέα Βενιανάκη που έχει ως τίτλο: «Δάγκουλας, ο “δράκος” της Θεσσαλονίκης – Συμβολή στην Ιστορία των Ταγμάτων Ασφαλείας επί Κατοχής (1941-1944)», εκδόσεις Επίκεντρο, με πρόλογος των Στράτου Δορδανά και Βάιου Καλογρηά.
-αν σας ενδιαφέρει η ιστορία της περιόδου της Κατοχής….
…ελάτε στη βιβλιοπαρουσίαση ενός ενδιαφέροντος βιβλίου του δημοσιογράφου Κώστα Χαλέμου για το Μπλόκο της Καλογρέζας (Νέα Ιωνία), που είναι το πρώτο από μια σειρά δολοφονικών επιδρομών που οργάνωσαν οι κατοχικές δυνάμεις μαζί με τους δωσίλογους με εκατοντάδες θύματα.
Τα μπλόκα διενεργήθηκαν στις φτωχές προσφυγικές συνοικίες της Αττικής. Ξεκίνησαν στις 15 Μαρτίου του ’44 από την Καλογρέζα (Νέα Ιωνία) με 23 εκτελεσθέντες επί τόπου. Συνεχίστηκαν στη Γούβα (Παγκράτι), 18 Ιουνίου 1944 και 4 Ιουλίου με 1200 συλληφθέντες συνολικά, στον Βύρωνα, 1 Αυγούστου 1944 και 7 Αυγούστου, με 1200 συλληφθέντες και 12 επί τόπου εκτελεσθέντες, στις 9 Αυγούστου στο Δουργούτι (Νέος Κόσμος), στο Κατσιπόδι (Δάφνη) και στο Φάρο Νέας Σμύρνης με 5.000 συλληφθέντες και 190 επί τόπου εκτελεσθέντες, στις 17 Αυγούστου 1944 στην Κοκκινιά (Νίκαια) 350 επί τόπου εκτελεσθέντες και 8.000 συλληφθέντες, στην Καλλιθέα στις 24, 25 και 28 Αυγούστου 1944 με συνολικά 93 επί τόπου εκτελεσθέντες.
Δεξιά: τμήμα του ΕΛΑΣ αποδίδει τιμές στο μητρ. Ιωακείμ, Αριστερά: Η ΠΕΕΑ, η ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση που συγκροτήθηκε στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας το 1943. Στη μέση ο Ιωακείμ
«O Άρης ήξερε από την αρχή το τέλος του. Τις παλιές καλές ημέρες στο βουνό έκανε καμιά φορά παρέα με τον μόνιμο λοχαγό Κουταλίδη, που έπαιζε υπέροχα στο βιολί του κάποια κλασικά κομμάτια. Μια ημέρα ο λοχαγός τού είπε με θαυμασμό ότι μοιάζει με τον επαναστάτη Πουγκατσέφ, που έφτιαξε δικό του στρατό και κυριάρχησε σε μεγάλο τμήμα της τσαρικής Ρωσίας. O αρχηγός τον ρώτησε με νόημα: –Θυμάσαι το τέλος του; –Ναι, απάντησε ο λοχαγός. Κυκλώθηκε από τα τσαρικά στρατεύματα, πιάστηκε αιχμάλωτος και το κεφάλι του έμεινε κρεμασμένο για ημέρες σε κοινή θέα. –Eμένα όμως δε θα με πιάσουν ποτέ αιχμάλωτο. Κι αυτό έκανε», [Έτσι περιγράφει ο Διονύσης Χαριτόπουλος, στο βιβλίο του «Αρης, ο αρχηγός των ατάκτων» τον ηγέτη της Εθνικής Αντίστασης (1941-1945)]
Το κτίριο αυτό που βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του Κιλκίς, υπήρξε έδρα της στρατονομίας και άντρο βασανιστηρίων κατά αντιστασιακών της Κατοχής, αμέσως μετά το τέλος των Δεκεμβριανών και την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945).
Σεμινάριο Ιστορίας: Οι εθελοντές Κωνσταντινουπολίτες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Η συμμετοχή της ελληνικής μειονότητας της Κωνσταντινούπολης στην αντιφασιστική ελληνική προσπάθεια των ετών 1940-1945, παραμένει ένα από τα πλέον άγνωστα θέματα στη μελέτη εκείνης της περιόδου.
Η επέτειος της λήξης του σκληρού εμφύλιου πολέμου αποτέλεσε το έναυσμα για το σχετικό αφιέρωμα στις Σελίδες Ιστορίας της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας»(7-9-2014) με τη συνεργασία της ιστορικού Βασιλικής Λάζου… Δημοσιεύονται παρακάτω τα πλήρη κείμενα, χωρίς τις περικοπές που έγιναν για λόγους χώρου στην εφημερίδα.
Εμφύλιος : μια τραγική σελίδα της νεοελληνικής ιστορίας
Ο εμφύλιος πόλεμος αποτελεί το συγκερασμό των γεωπολιτικών συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων, των κυνικών συμφερόντων των ντόπιων ελίτ που παραδοσιακά ήταν εξαρτημένες από τον ξένο παράγοντα και την ανεπάρκεια των ηγεσιών του Κομμουνιστικού Κόμματος
Του Βλάση Αγτζίδη (*)
Ο Εμφύλιος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του νεότερου ελληνισμού και μαζί με την Μικρασιατική Καταστροφή, που είχε συμβεί μόλις 25 χρόνια πριν, καθόρισε πλήρως και ολοκληρωτικά την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας.
Τα κομμένα κεφάλια του Άρη Βελουχιώτη και του Τζαβέλα κρεμασμένα σε φανοστάτη στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων: «Γύρω από τα κρεμασμένα κεφάλια οι παρακρατικοί βάραγαν νταούλια και κέρναγαν από νταμιζάνες κρασί» γράφει ο Χαριτόπουλος. Η «τεχνική» αυτή κορυφώθηκε την περίοδο της Λευκής Τρομοκρατίας, που οδήγησε στον Εμφύλιο, όταν συγκροτήθηκαν οι παρακρατικές ομάδες των βασιλοφρόνων κυνηγών κεφαλών.
Ένα αφιέρωμα για τη ριζοσπαστικοποίηση των αγροτικών προσφυγικών κοινοτήτων της Μακεδονίας κατά την πρερίοδο του Μεσοπολέμου στις Σελίδες Ιστορίας της ‘Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» (1-6-2014) με τη συμβολή της Βασιλικής Λάζου.http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=2014-06-01&s=istorika
ΟΙ ΤΣΙΦΛΙΚΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ,
Η ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ ΚΑΙ
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΤΟΥ ’22
Ειδικά στις περιοχές όπου οι γαιοκτήμονες είχαν υιοθετήσει εξ αρχής πολιτική βίαιης αντιμετώπισης, η ριζοσπαστικοποίηση των προσφύγων θα λάβει τη μορφή ενός μαχητικού κομμουνιστικού κινήματος
Το μνημείο που στήθηκε στον τόπο της θυσίας των δύο αγροτών που δολοφονήθηκαν από τους χωροφύλακες στις 20 Απριλίου του 1931
Ενα από τα πλέον άγνωστα ζητήματα που χαρακτήρισαν τον ελληνικό Μεσοπόλεμο ήταν το προσφυγικό ζήτημα, οι προεκτάσεις που έλαβε και οι κοινωνικές συγκρούσεις που επέφερε. Η ένταση του ζητήματος αυτού και η ιδεολογική αντίθεση των προσφυγικών πληθυσμών προς τα κυρίαρχα πολιτικά και οικονομικά μοντέλα, που επικρατούσαν έως τότε στην Ελλάδα, θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τις νέες ισορροπίες που θα διαμορφωθούν κατά τη δεκαετία του ’40.
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ, ΠΟΥ ΕΠΕΖΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΙΩΞΕΙΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΝΤΟ, ΤΟ 1944 ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΦΟΡΑ ΤΡΑΓΙΚΑ ΘΥΜΑΤΑ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ
Οι Πύργοι Πτολεμαΐδας (πρώην Καστράνιτσα) είναι ένα πανέμορφο και ιστορικό χωριό, χτισμένο στους πρόποδες του Βερμίου, με συνεχή εγκατοίκηση από την αρχαιότητα. Αυτό αποδεικνύεται από την ύπαρξη θολωτού μακεδονικού τάφου του 5ου αιώνα π.Χ., από ευρήματα παλαιοχριστιανικού ναού και δύο άριστα σωζόμενα τοξωτά γεφύρια. Οι ντόπιοι κάτοικοι μετανάστευαν στην Αυστροουγγαρία. Καταγράφονται ως δήμαρχοι και τυπογράφοι στο Σεμλίνο της Σερβίας. Στους Πύργους τοποθετείται η καταγωγή της οικογένειας Χρηστομάνου.Στο χωριό εγκαταστάθηκαν την άνοιξη του 1924 πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής, από τον Πόντο και τη Βιθυνία. Σήμερα αποτελούν την πλειονότητα των κατοίκων. Οι Πόντιοι προέρχονται από τα σιμοχώρια της Τραπεζούντος και της Γαλίανας (Ολασσα, Μαντρανόι, Τσουπανόι, Κογκά) και από το χωριό Κιοβ-τεπέ της περιοχής Επές της Γαράσαρης. Οι Βιθυνοί πρόσφυγες κατάγονται από την περιοχή της Νικομήδειας, την Απολλωνιάδα την εν Ρυνδάκω ποταμώ και τα γύρω χωριά.
Την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου, στις σελίδες Ιστορίας της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας υπήρχε ένα αφιέρωμα στα έκτακτα Στρατοδικεία του Εμφυλίου,συμμετείχε η Φωτεινή Γεωργαντά και δημοσιεύτηκε η τελευταία επιστολή του Μήτσου Γεωργαντά, που γράφτηκε λίγο πριν οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Η αδιαμφισβήτητη ένταξη της Ελλάδας -με τις ευλογίες της Σοβιετικής Ενωσης- στο δυτικό στρατόπεδο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου προϋπόθετε την πλήρη συντριβή του μεγάλου λαϊκού αντιστασιακού κινήματος που είχε δημιουργηθεί την περίοδο της τριπλής
γερμανο-ιταλο-βουλγαρικής κατοχής
———————-
Τα 25 Έκτακτα Στρατοδικεία και τα 6 Μεραρχιακά συστάθηκαν με βασιλικό διάταγμα στις 9 Σεπτεμβρίου του 1946 βάσει του Γ’ Ψηφίσματος της Δ’ Αναθεωρητικής Βουλής «Περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων στην δημόσιαν τάξιν και ασφάλειαν». Το Ψήφισμα αυτό στρεφόταν ευθέως κατά της Αριστεράς και ειδικότερα κατά των συμμετεχόντων στις οργανώσεις του Κομμουνιστικού Κόμματος και επιχειρούσε με νομικά μέσα να εξαλείψει κάθε μορφής αντιπαράθεση με το κράτος που προέκυψε μετά την ένοπλη βρετανική επέμβαση το Δεκέμβριο του ’44.
H σημασία των μαρτυριών για την πληρέστερη κατανόηση του βρετανικού ρόλου στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο υπήρξε το αντικέιμενο του αφιερώματος ιστορίας στη Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία στις 29 Δεκεμβρίου 2013. Στο αφιέρωμα συμπεριλαμβάνονται δύο μαρτυρίες: η συγκλονιστική αφήγηση του Βρετανού αξιωματικού Wilfred Byford-Jones για τις δολοφονίες των διαδηλωτών στις 3 Δεκεμβρίου στην Πλατεία Συντάγματος και του Χρήστου Κοσμίδη, μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), για την εν γένει βρετανική στάση κατά την περίοδο της Κατοχής.
Μία από τις πλέον έντονες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας είναι η ένοπλη βρετανική επέμβαση του Δεκεμβρίου του ’44 κατά του μεγάλου αντιστασιακού κινήματος που είχε αναπτυχθεί στην κατεχόμενη Ελλάδα -ενώ ακόμα μαινόταν ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Η σημαντικότητα της βρετανικής επέμβασης οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Αρχικά γιατί η κύρια αιτία του ελληνικού εμφύλιου πολέμου υπήρξε η βρετανική επέμβαση. Επίσης, η επέμβαση των Βρετανών σταμάτησε εν τη γενέσει της μια πρωτοφανή κινητοποίηση και συμμετοχή του ελληνικού λαού στα κοινά, ανεξάρτητα εάν η κύρια δύναμη της Αντίστασης ελεγχόταν από ένα συγκεντρωτικά δομημένο κόμμα, θεολογικής υπόστασης, ενταγμένο σ’ ένα διεθνές σύστημα εξάρτησης.
Εκδήλωση με αφορμή τη συμπλήρωση 72 χρόνων από την καταστροφή των ορεινών χωριών των Κρουσίων (Αμπελόφυτο, Κυδωνιά, Κλειστό) διοργανώνεται την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 2013 , 10.30 π.μ. στην θεατρική αίθουσα» Μελίνα Μερκούρη» (Δημαρχιακό Μέγαρο Αγίου Δημητρίου Αττικής) από τον Δήμο Αγίου Δημητρίου, την Ένωση Ποντίων «Μαύρη Θάλασσα» και το Σύλλογο Κιλκισιωτών Αθήνας…
Με αφορμή την επέτειο αυτή επιμελήθηκα ενός αφιερώματος στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία»της 13ης Οκτωβρίου 2013. Συμβολή στο αφιέρωμα είχε και ο ιστορικός Μενέλαος Χαραλαμπίδης. Παρατίθενται τα κείμενα στη συνέχεια, όπως ακριβώς αναρτήθηκαν στο enet.gr:
ΠΕΜΠΤΗ 12 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1944 – ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Οι ναζί φεύγουν, οι ταγματασφαλίτες δολοφονούν .
ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ*
.
Στις 12 Οκτωβρίου του 1944 -ήταν Πέμπτη- απελευθερώθηκε η Αθήνα. Τα ναζιστικά στρατεύματα αποχώρησαν από το κέντρο της πόλης νωρίς το πρωί, έχοντας υποστείλει πρώτα από την Ακρόπολη τη σημαία του γερμανικού εθνικοσοσιαλιστικού κράτους.
Η υποστολή της ναζιστικής σημαίας θα αναδειχθεί στο συμβολικό χρονικό σημείο της Απελευθέρωσης. Ομως η πραγματική αποχώρηση των Γερμανών από την πρωτεύουσα της Ελλάδας θα γίνει την επόμενη μέρα.
Οι τελευταίες ημέρες της Κατοχής δεν ήταν αναίμακτες. Πολιτική των κατακτητών ήταν η καταστροφή των υποδομών της χώρας. Την παραμονή της αναχώρησής τους και κατ’ απαίτηση των δωσίλογων συνεργατών τους, είχαν επιτεθεί στην προσφυγική Καισαριανή, που αποτελούσε εστία της αντιφασιστικής αντίστασης, δολοφονώντας με απαγχονισμό τους αγωνιστές που συνέλαβαν.
Γιατί άραγε ο Τσε Γκεβάρα παραμένει έως σήμερα μια γοητευτική ιστορική παρουσία; Τι είναι αυτό που κάνει εκατομμύρια ανθρώπους σ’ όλο τον κόσμο να παραπέμπουν μόνο σ’ αυτόν με πολλούς τρόπους, ενώ εκατοντάδες και χιλιάδες άλλοι που συμμετείχαν στις επαναστάσεις του 20ού αιώνα έπεσαν στην αφάνεια;
——————————————————————————
Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 9 Οκτωβρίου 2013
46 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ, ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ
Ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο λαμβάνει χώρα στην Πάντειο (Τετάρτη 17 Απριλίου-Σάββατο 20 Απριλίου 2013) υπό τον τίτλο «Αριστερά και Αστικός Πολιτικός Κόσμος, 1940-1960» (Αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ). Το συνέδριο διοργανώνεται από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας – Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών.
Η δική μου παρέμβαση στο συνέδριο έχει ως τίτλο:Από το Διχασμό στον Εμφύλιο: Διερευνώντας τη στάση των προσφύγων του ΄22 στην Αττική και στη Μακεδονία.
.
Θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 18 Απριλίου, 10 π.μ.
.
.
Η περίληψη της εισήγησής μου είναι η παρακάτω:
.
«Η πλήρης ανατροπή των κοινωνικών και ιδεολογικών παραμέτρων στον ελλαδικό χώρο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, επέτρεψε να δημιουργηθεί μια κρίσιμη μάζα ώστε να εμφανιστούν νέες δυνάμεις και προσεγγίσεις που ανέτρεπαν τις παραδοσιακές κατεστημένες ισορροπίες. Στις κοινωνικοπολιτικές αντιθέσεις του Μεσοπολέμου διακρίνεται μια μετασχηματισμένη επιβίωση του Διχασμού σε συνθήκες ακραίας πόλωσης και αντιπαράθεσης μεταξύ γηγενών και προσφύγων.
Ίσως το χαρακτηριστικότερο γεγονός, σε προσωπικό επίπεδο, της νέας χρονιάς ήταν η επιστροφή μου στην «Ελευθεροτυπία» μετά από 16 χρόνια. Η δεκαετής (1987-1997) γόνιμη συνεργασία διακόπηκε όταν υπήρξε μια σκληρή σύγκρουση με την ομάδα του «Ιού» για λόγους που θα άξιζε κάποτε να αποτελέσουν αντικείμενο αναλυτικής παρουσίασης, μιας και αναδεικνύουν τα ελλείμματα, τα στερεότυπα, την ημιμάθεια αλλά και τον ηλίθιο φανατισμό που επικράτησε σ’ ένα κομμάτι της μεταπολιτευτικής Αριστεράς…. (την άποψή μου και την κριτική μου για τον «Ιό» και τις απόψεις του μπορείτε να τις βρείτε κάπου στο κείμενό μου «Ο αντιπροσφυγικός αναθεωρητισμός…» στο «γ’ μέρος», στο υποκεφάλαιο: Η περίπτωση του «Ιού» και οι «βιετναμέζοι πρόσφυγες», καθώς και στο «Η γενοκτονία και η άρνησή της«).
Η πρώτη περίοδος συγκροτεί τομεγαλύτερο ταμπού της νεοελληνικής ιστοριογραφίας, το οποίο προσπαθούμε να εξαλείψουμε πεισματικά εδώ και μια 20ετία, συναντώντας διαρκώς μπροστά μας τις αγκυλώσεις, τις ιδεοληψίες αλλά και τον συντηρητισμό, ακόμα και τον αντιπροσφυγικό ρατσισμό, από μη ευκαταφρόνητα τμήματα Νεοελλήνων ιστορικών .
1) Την Τρίτη 8 Μαϊου 2012 η ιστορικός Bασιλική Λάζου, παρουσιάζει το θέμα “Συμμοριόπληκτοι”: Οι εσωτερικοί πρόσφυγες του Εμφυλίου, στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Ιστορίας που διοργανώνεται στο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο» του Δήμου Κηφισιάς (7-9 μ.μ.) «Έπαυλη Δροσίνη»-Βιβλιοθήκη Δήμου Κηφισιάς, Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού).
Τα υπόλοιπα θέματα του Σεμιναρίου είναι:
–22 Μαϊου, “στρογγυλό τραπέζι” με θέμα: “Η επανάσταση των μπολσεβίκων, οι μετεπαναστατικές εξελίξεις και ο σοβιετικός Μεσοπόλεμος”. Συμμετέχουν: Κώστας Παλούκης, ιστορικός, Χρήστος Κεφαλής εκδοτική ομάδα του περ.“Μαρξιστική Σκέψη”, Βλάσης Αγτζίδης, ιστορικός. Έχει κληθεί και ο ιστορικός Αναστάσιος Γκίκας, από το Τμήμα Ιστορίας του ΚΚΕ……..
Μετά την πολύ πετυχημένη εκδήλωση που έγινε στην Ελασσόνα (Σάββατο 12-11-2011), αποφάσισα να επιστρέψω μέσω Ολύμπου, μιας και ήθελα απαραίτητα να περάσω από την Ολυμπιάδα για να φωτογραφίσω την προτομή του Χριστόφορου Τσέρτικ.
Ήταν μια εξαιρετική απόφαση, γιατί η διαδρομή μέσα από τον Όλυμπο κυριολεκτικά με αποζημίωσε. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να μοιραστώ μαζί σας τις εικόνες αυτής της διαδρομής. Αρχίζω με αυτά που εντάσσονται στο «μάθημα πολιτικής ιστορίας» και στην επόμενη ανάρτηση θα ανέβουν οι φωτογραφίες που «αιχμαλώτισαν» μέρος του φυσικού κάλους της περιοχής. Στο χάρτη της διαδρομής που θα βρείτε στο τέλος του κειμένου, σημειώνονται με κόκκινο τα σημεία απ’ όπου πάρθηκαν οι φωτογραφίες :
Η προτομή του Χριστόφορου Τσέρτικ (Τσερτικίδης), στην Ολυμπιάδα Ελασσόνας:
Ένα πολύ ενδιαφέρον ένθετο περιοδικό αφιερωμένο στο αντάρτικο κίνημα που εμφανίστηκε στις περιοχές του μικρασιατικού Πόντου κατά την περίοδο 1916-1923, συνόδευε την εφημερίδα ‘Έθνος» του Σαββάτου, 14-5-2011. Το αφιέρωμα αυτό, στο οποίο συμμετείχα με κείμενα, είχε μια πρωτοτυπία. Δημοσιεύτηκαν καινούργιες πληροφορίες, ανέκδοτες μαρτυρίες, εντυπωσιακές φωτογραφίες.
Τα κείμενά μου θα αναρτηθούν στο μπλογκ, ξεκινώντας σήμερα από το Editorial του αφιερώματος:
“… αδίστακτες κατασχέσεις, καταπιέσεις του ελληνικού πληθυσμού της υπαίθρου από πλευράς χωροφυλακής, καθώς και η σκληρή μεταχείριση στη στρατιωτική θητεία προκάλεσαν μεταξύ των Ελλήνων εσωτερική οργή και πίκρα. Στα περίχωρα της πόλης σχηματίστηκαν αντάρτικες ομάδες που συνδέθηκαν με το ρωσικό στόλο και την Τραπεζούντα (σ.τ.μ. που ήταν υπό ρωσική κατοχή) και έκαναν επιθέσεις εναντίον ταχυδρομείων, στρατιωτικών τμημάτων και τουρκικών οικισμών. Η Τουρκία… απάντησε σε όλα αυτά με πολυάριθμες εκτελέσεις έγκριτων πολιτών, με λεηλασίες και αποτέφρωση ελληνικών χωριών των περιχώρων της Σαμψούντας, εκτοπισμούς των κατοίκων τους (1916-1918). Επειδή τα μέτρα των εκτοπισμών εφαρμόστηκαν κατά ένα βάρβαρο τρόπο στη διάρκεια του χειμώνα, εξοντώθηκε ένα μεγάλο μέρος των εκτοπισμένων.»
Έτσι περιγράφεται η κατάσταση στον Δυτικό Πόντο σε διπλωματικό έγγραφο που απεστάλη στον υπουργό Εξωτερικών της Αυστρο-ουγγρικής Αυτοκρατορίας την 1η Οκτωβρίου 1918. Το έγγραφο στάλθηκε από την Τραπεζούντα, από το προξενείο της Αυστροουγγαρίας και υπογράφτηκε από τον «καισαροβασιλικό πρόξενο Kwiatowski”. Συνέχεια →
Η Μάχη του Κιλκίς της 4ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις περί την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής μεταξύ του ΕΛΑΣ και των συνεργατών των Γερμανών. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών….
Περιεχόμενα του βιβλίου
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οι μεταναστεύσεις
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η εποχή του Τανζιμάτ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Το Ανατολικό Ζήτημα
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Tα πληθυσμιακά μεγέθη των Ελλήνων
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. Η πρώτη φάση της γενοκτονίας (1914-1918)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. Η ελληνική αντίσταση και οι επαναστάσεις στη Ρωσία
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. Οι πολιτικές επιδιώξεις του ελληνισμού
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα, η δεύτερη φάση της γενοκτονίας και η νίκη των κεμαλιστών
Ένα βιβλίο του πατέρα μου
Διαιρείται σε 5 μέρη.
Το ΠΡΩΤΟ και το ΔΕΥΤΕΡΟ περιλαμβάνουν θέματα αγωγής και εκπαίδευσης.
Το ΤΡΙΤΟ αφορά το Γλωσσικό Ζήτημα.
Το ΤΕΤΑΡΤΟ έχει βιβλιοκρισίες και προσωπογραφίες και
το ΠΕΜΠΤΟ κείμενα για την κοινωνία και τη σύγχρονη ιστορία.
Μικρά Ασία-Γληνός, Σκληρός και Λούξεμπουργκ
ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ: Προσεγγίζοντας το Ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων»....
.
ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Από τον Δραγούμη στον Μπεναρόγια: Το αντιπολεμικό – αντιμικρασιατικό συναίσθημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στη Μικρασιατική Καταστροφή....
.
ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ: «Η άρνηση της προσφυγικής Μνήμης»...
..
Για μια «επίκαιρη» ιστορική συνάντηση!
Τι σημαίνει η σύγχρονη ισλαμική αναβίωση, πώς συγκροτήθηκε ο νέος ελληνισμός, πώς πρωτοεμφανίστηκε το Ισλάμ στην αραβική έρημο, ποιές είναι οι βασικές του απόψεις, ποιά η σχέση του με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες (Εβραίοι και χριστιανοί), πώς εντάσσεται η γυναίκα στην ισλαμική θεολογία, πώς έγινε η ισλαμική επέκταση, ποιό ήταν το Εμιράτο της Κρήτης, ποιά η σχέση Τζιχάντ και Σταυροφοριών.....
Για το »σημείο μηδέν»….
Στο νέο βιβλίο επιχειρείται η διερεύνηση μιας σκοτεινής εποχής (1908-1923) και ενός οδυνηρού μετασχηματισμού που ακόμα διχάζει τους ιστορικούς, αλλά και τους πολιτικούς.
Εθνικισμός-Γενοκτονία
Κυκλοφόρησε στη σειρά Ε-Ιστορικά με τη συνεργασία ΚΑΙ Τούρκων ιστορικών
Ένα συλλογικό έργο
Γ.Κόκκινος–Έ.Λεμονίδου-Βλ.Αγτζίδης, "Tο Τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης", εκδ. Ταξιδευτής
Σοβιετικός ελληνισμός
απ' τις Εναλλακτικές Εκδόσεις
Πόντος-Ρωσία-ΕΣΣΔ
Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (1995). Μια γενική ιστορια του ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου. Προσεγγίζει τα γεγονότα στο μικρασιατικό Πόντο, αναλύει τις επιπτώσεις της γενοκτονικής πολιτικής των Νεότουρκων και των Κεμαλιστών. Επικεντρώνεται στα ζητήματα των Ελλήνων της Ρωσίας και της ΕΣΣΔ, έως και τη μετασοβιετική εποχή
Οι Έλληνες του Πόντου
Εκδόθηκε με πρωτοβουλία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αν. Αττικής και επανεκδόθηκε από τις εκδ. Σκάι
Διαλέξεις-παρεμβάσεις
.
Ένας πετυχημένος πίνακας
Εικαστικές Περιπλανήσεις
Ενδεικτικά έργα, διαφόρων τεχνοτροπιών, σε μια συλλογή στο faceBook
-"Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη", συλλογικό με Γ. Κόκκινο–Έ. Λεμονίδου,
εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα, 2010.
-"Η εφημερίδα «Κόκινος Καπνας» και ο ελληνισμός του Καυκάσου", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 2010
-"Οι σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης", ανάτυπο, Αρχείον Πόντου, τόμ. 52, 2007, σελ. 223-280.
-"Έλληνες του Πόντου. Η γενοκτονία από τον τουρκικό εθνικισμό", Αθήνα, α΄ έκδοση 2005, [το 2009 επανεκδόθηκε από τον Σκάι].
-"Γενοκτονία στη Μικρά Ασία", ανάτυπο από περ. "Έρεισμα", Χανιά, 2001.
-"Οι Νιώτηδες της Κρήτης Μια οικoγένεια στις κρητικές επαναστάσεις", Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2000.
-"Παρευξείνιος διασπορά", βραβείο Ακαδημίας Αθηνών, Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1997.
-"Πόντος. Ένα ανοιχτό ζήτημα", Αθήνα, εκδ. Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1996.
-"Οι άγνωστοι Έλληνες του Πόντου", Αθήνα, εκδ. Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας, 1995.
-"Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι συνέπειες για τον ελληνισμό", Αθήνα, εκδ. Ελλοπία, 1992.
-“Το κίνημα ανεξαρτησίας του μικρασιατικού Πόντου ως προϋπόθεση της δημιουργίας αυτόνομων ελληνικών περιοχών στη Σοβιετική Ενωση το μεσοπόλεμο”, ανάτυπο απ' το αφιέρωμα “Μικρασιατική Καταστροφή και Ελληνική Κοινωνία”, Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, τόμ. 9, Αθήνα, 1993, σελ. 157-198.
-"Ποντιακός ελληνισμός. Από τη γενοκτονία και το σταλινισμό στην περεστρόϊκα", Θεσσαλονίκη, εκδ. Κυριακίδη, 1990.