Ένα σημαντικό κείμενο: Narratives of Trauma Across Generations of Pontic Greeks and Their Impact on National Identity

«Αφηγήσεις τραύματος σε γενιές Ελλήνων του Πόντου και ο αντίκτυπός τους στην εθνική ταυτότητα«, είναι ο ελληνικός τίτλος του επιστημονικού άρθρου, το οποίο αποτελεί σημαντική συμβολή στους τρόπους με τους οποίους προσεγγίζουμε το ζήτημα της ποντιακής προσφυγικής ταυτότητας.

Το κείμενο αυτό της κοινωνιολόγου Γεωργίας Λαγουμιτζή δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αgency and Immigration Policy, που εκδίδεται από τις Transnational Press London

Μια περίληψη της μελέτης:

Το δοκίμιο του 1928 του Karl Mannheim «The Problem of Generations» εισήγαγε μια μοναδική προοπτική για τη δυναμική ανάπτυξη των κοινωνικών σχέσεων, της κοινωνικής γνώσης και της κοινωνικής δράσης. Σε αυτό το δοκίμιο, υποστήριξε ότι ο απλός διαχωρισμός των γενεών που έγινε από θετικιστές δημογράφους με βάση απλά βιολογικά δεδομένα δεν είχε νόημα. Αντίθετα, όρισε μια γενιά με όρους διακριτών συλλογικών εμπειριών συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων, που σφραγίζουν αυτές τις ηλικιακές ομάδες με μια μόνιμη ξεχωριστή ταυτότητα.

Advertisement

Συμβολή στη γνώση περί το 1821. Ο πρόλογος που έγραψα

Τα διακόσια και πλέον χρόνια που μας χωρίζουν από την ελληνική Παλιγγενεσία κάνουν για άλλη μια φορά επίκαιρη την ανάγκη της πλήρους αποσαφήνισης όλων των παραμέτρων που οδήγησαν σε εκείνη τη μεγάλη Επανάσταση. Και αυτήν ακριβώς την ανάγκη έρχεται να υπηρετήσει η έκδοση αυτή, που αποτελεί πρωτοβουλία του Ελληνο-Ουκρανικού Επιμελητηρίου και του προέδρου του, ο οποίος εμπνεύστηκε αυτή την έκδοση ως μια ελάχιστη συμβολή στην ανάδειξη εκείνων των δυνάμεων του ελληνισμού που εκφράστηκαν μέσα από την Φιλική Εταιρεία. Δυνάμεις προοδευτικές και ριζοσπαστικές, που πυροδότησαν την ιστορική διαδικασία για την πολιτική αποκατάσταση του υπόδουλου γένους και οδήγησαν στην ελληνική επανάσταση του 1821, τη δεύτερη μεγάλη ευρωπαϊκή  επανάσταση μετά την Γαλλική.

Στη προσπάθεια αυτή το Ελληνο-Ουκρανικό Επιμελητήριο συνεργάστηκε με το Κρατικό Αρχείο της Περιφέρειας Οδησσού, από το οποίο προέρχονται τα πολύτιμα ντοκουμέντα. Δημοσιεύονται με χρονολογική και αριθμητική σειρά υπηρεσιακά έγγραφα που  αφορούν τη δράση των Φιλικών και τα οποία εδώ και δεκαετίες έχουν αποτελέσει αντικείμενο μελέτης από σημαντικούς ερευνητές από Ελλάδα, Ρωσία, Ουκρανία, Βουλγαρία, Μολδαβία κ.ά. όπως οι  Β. Ι. Σέλινοβ, Τ. Γ. Θεοχαρίδη, Ν. Τόντορωφ, Λ. Ν. Ογκανιάν, Γ. Λ. Αρς, Γ. Μ. Πιατιγκόρσκι, Ι. Φ. Ιόββα, Κ. Γ. Αυγητίδης, Ν. Ο. Τερέντιεβα, Σ. Παραδεισόπουλος, Β. Τράικωφ κ.ά.

Συζητώντας με την Ίριδα Τζαχίλη για την Κατοχή με αφορμή μια συλλογή γραμματοσήμων…

Την Παρασκευή 24 Mαρτίου 2023, 7.00μμ θα συζητήσουμε για την Κατοχή με την Ίριδα Τζαχίλη στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς και του Σεμιναρίου Ιστορίας που επιμελούμαι (Βιβλιοθήκη του Δήμου Κηφισιάς -Έπαυλη Δροσίνη, Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού).

Την αφορμή για τη συνάντηση αυτή μας έδωσε το πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο «ΜΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΩΝ» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Αλέξης Πάρνης (1924- 2023). Ένας ιδιαίτερος «ζαχαριαδικός»…

Στις 10 Μαρτίου έφυγε ο Αλέξης Πάρνης στα 99 του χρόνια. Ο Αλέξης Πάρνης (πραγματικό όνομα Σωτήριος Λεωνιδάκης), γεννήθηκε στις 24 Μαΐου 1924 και έφυγε στις 10 Μαρτίου 2023. Σημαντικός διανοούμενος -ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος- αγωνιστής της Αριστεράς -μαχητής του ΕΛΑΣ στην Εθνική Αντίσταση και του ΔΣΕ στον εμφύλιο πόλεμο- κριτικός προς τον σταλινισμό και την απανθρωποποίηση που επέφερε στο σοβιετικό πείραμα. Αλλά και… ζαχαριαδικός την εποχή (1956) που ο πάλαι ποτέ πανίσχυρος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ αποκαθηλώθηκε από τους διεθνείς συντρόφους του «παγκόσμιου κόμματος», που τόσο πιστά υπηρέτησε κατά την κομματική του αποστολή στο βαλκανικό Νότο.

In memoriam: Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού

Σαν βόμβα έπεσε στα αυτιά μου η είδηση ότι η Άρτεμις έφυγε! Απρόσμενο και βαρύ. Πρωτίστως γιατί είχε πολλά πράγματα να προσφέρει ακόμα και γιατί υπήρξε πρωτοπόρος σ’ αυτά που είχε επιλέξει στο χώρο του ελληνικού πανεπιστημίου.

Η ακαδημαϊκή της πορεία ξεκίνησε με τη μελέτη της ελληνικής κοινότητας της Βενετίας. Και έτσι καθιερώθηκε ως η κορυφαία ιστορικός της κοινότητας αυτής. Η διατριβή της: «Η ελληνική κοινότητα της Βενετίας (1797-1866): διοικητική και οικονομική οργάνωση, εκπαιδευτική και πολιτική δραστηριότητα» (δημοσιεύτηκε το 1978 στην Επιστημονική Επετηρίδα Φιλοσοφικής Σχολής-Α.Π.Θ. Παράρτημα 19),  παραμένει έως σήμερα η κύρια πηγή για όσους μελετούν τη την κοινότητα αυτή. Ως αποτέλεσμα των μελετών αυτής της περιόδου μπορούμε να θεωρήσουμε την έκδοση «Ο Κοσμάς ο Αιτωλός και οι Βενετοί 1777-1779. Τα τελευταία χρόνια της δράσης του και το πρόβλημα των διδαχών» που εκδόθηκε το 1984 από της εκδ. Πουρναρά.

Τα marginalia της επετείου των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Εκατό χρόνια μετά τη Μεγάλη Καταστροφή: Στα marginalia μιας σχεδόν ενιαίας άποψης

Όπως επανειλημμένα έχουμε γράψει με αφορμή τη χρονιά που πέρασε -την οποία η κυβέρνηση την είχε χαρακτηρίσει «Έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη«- γίναμε μάρτυρες του πως ο σύγχρονος ελληνισμός αντιμετωπίζει την ιστορία του. Του πως η εξουσία, η κυβέρνηση, η αντιπολίτευση, οι επίσημοι ιστορικοί κατανοούν και αντιμετωπίζουν τη σημαντικότερη στιγμή της νεότερης ιστορίας: τη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα σύνολο αγνοουμένων που ξεπερνά τις 800.000 άτομα μόνο από τη μικρασιατική χερσόνησο. Και ενώ πλέον σήμερα στη διεθνή ιστοριογραφία έχει γίνει αποδεκτό ότι την περίοδο 1914-1923 πραγματοποιήθηκε από τον τουρκικό εθνικισμό γενοκτονία κατά των Ρωμαίικων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως και των Αρμενίων και των Ασσυροχαλδαίων. H πιο πρόσφατη από μια σειρά τέτοιων εκδόσεων έγινε από τις εκδόσεις Routledge με τίτλο «The genocide on the Christian populations in Ottoman Empire and its aftermath (1908-1923)» με την επιμέλεια του κορυφαίου Τούρκου ιστορικού Taner Aksam και δύο ημέτερων.  Αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους Νεοέλληνες ιδεοληπτικούς!     

Το φάντασμα της Μεγάλης Ιδέας

Mε αφορμή το θάνατο του Γιώργου Δερτιλή…

Ο Δερτιλής για την ιστορία του ελληνικού κράτους – Ποιος για τους Έλληνες της Ανατολής;

Άλλος ένας από τους σημαντικούς της ελληνικής διανόησης έφυγε. Τον Δερτιλή τον γνώρισα μέσα από το δίτομο έργο του Ιστορία του Eλληνικού Kράτους (1830-1920) (εκδόσεις ΜΙΕΤ, 2004) . Έργο κλασικό γιατί στη θέση της προγονολατρίας και ενός παρωχημένου εθνικισμού που έφτασε να σημαίνει τον φυλετισμό, όπου ο όρος «ελληνική ιστορία» ταυτιζόταν με τη Σαλαμίνα, τον Μαραθώνα και το 1821, έφερνε τη γνώση της ιστορίας της νεότερης Ελλάδας η οποία όπως γράφει και ο ίδιος, παρέμενε άγνωστη σε πολλά σημεία της και εν πολλοίς ενερμήνευτη καθ’ εαυτήν.

Ενα Στρογγυλό Τραπέζι που επιδιώκει την αλληλοκατανόηση

Η χρονιά που πέρασε (2022) χαρακτηρίστηκε από πλήθος εκδηλώσεων για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Εκδόσεις, εκδηλώσεις συλλόγων, επιστημονικά Συνέδρια. Αυτό όμως που βγήκε ως συμπέρασμα είναι ότι 100 χρόνια μετά το τέλος των γεγονότων εκείνων, ο σύγχρονος ελληνισμός δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει το τι συνέβη ακριβώς, ποιές ήταν οι κύριες παράμετροι των πολιτικών που ακολουθήθηκαν, γιατί υπήρξε η ήττα και η ολοκλήρωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, ποιές οι ευθύνες των τότε πολιτικών δυνάμεων της εξουσίας αλλά και της όποιας αντιπολίτευσης, ποιο το ανθρώπινο κόστος εκείνης της Καταστροφής κλπ;

ΚΚΕ: Βαφτίζοντας τον δωσιλογισμό «αντιιμπεριαλισμό»

….και ο Νταλάρας!

Του Βλάση Αγτζίδη

«Σφυρί δρεπάνι / ελιά στεφάνι»

[Προεκλογικό σύνθημα της βασιλο-κομμουνιστικής, αντιπολεμικής
αντιμικρασιατικής συνεργασίας (Οκτώβριος 1920)]

Έχοντας πάρει διαζύγιο από το μαρξισμό η γραφειοκρατική ομάδα που διοικεί το ΚΚΕ, το έχει ρίξει στις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η επόμενη, μετά την επιτυχία που είχε αυτή με τον Ξαρχάκο, έχει ως κράχτη τον Γιώργο Νταλάρα σε μια εκδήλωση που οργανώνει στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή.  Και από ότι μας ενημερώνουν: «Στο καλλιτεχνικό μέρος της εκδήλωσης, στο μεγάλο αφιέρωμα που πραγματοποιείται στην εκπνοή των 100 χρόνων από την ιμπεριαλιστική εκστρατεία και Μικρασιατική Καταστροφή, ο Γ. Νταλάρας μαζί με τη Α. Στρατηγού και τον Κ. Τριανταφυλλίδη θα παρουσιάσουν τραγούδια από τα εμβληματικά έργα του Απόστολου Καλδάρα «Μικρά Ασία» και «Βυζαντινός εσπερινός» αλλά και άλλα γνωστά τραγούδια του μεγάλου λαϊκού συνθέτη»…  

Ανδρέας Αγτζίδης: Η τελευταία μάχη της Κατοχής.

Μόλις κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του πατέρα μου. Το προηγούμενο, ένα σύνολο κειμένων για τα εκπαιδευτικά, τα παιδαγωγικά, το γλωσσικό ζήτημα, καθώς και άρθρων για κοινωνικά και ιστορικά ζητήματα εκδόθηκε πριν από δύο χρόνια από τον εκδοτικό οίκο Historical Quest.

Στο νέο βιβλίο αναδεικνύει μια από τις πλέον άγνωστες πλευρές της Κατοχής. Τη μάχη που έγινε στο Κιλκίς μεταξύ των δυνάμεων του ΕΛΑΣ και των δωσιλογικών ομάδων που οι Γερμανοί εγκατάλειψαν κατά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα. Η Μάχη του Κιλκίς της 4^ης Νοεμβρίου του 1944 υπήρξε μια από τις πλέον αιματηρές συγκρούσεις περί την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής και μια από τις πλέον άγνωστες και αδιερεύνητες. Άφησε ως κληρονομιά τον απόλυτο διχασμό, που σε τοπικό επίπεδο «ξεπεράστηκε» με τη σιωπή και τους μονολόγους των πολιτικών επιγόνων των πρωταγωνιστών….

1965. Το χρονικό της αποστασίας

Του Ανδρέα Αγτζίδη

Η 15^η Ιουλίου 1965 αποτελεί όνειδος για τη νεότερη εθνική μας ιστορίας. Την αποφράδα εκείνη μέρα συντελέσθηκε κατά της Πατρίδας μας ένα αποτρόπαιο και ελεεινό έγκλημα. Τη μαύρη και σκοτεινή εκείνη μέρα, με το βασιλικό πραξικόπημα, δολοφονήθηκε η Δημοκρατία και οδηγήθηκε η χώρα στην αναρχία και τέλος στη δικτατορία των συνταγματαρχών.

Στις 16 Φεβρουαρίου 1964, ενάμιση περίπου χρόνο πριν. Είχαν γίνει με απόλυτη τάξη οι εθνικές εκλογές, στις οποίες θριάμβευσε η Ένωση Κέντρου (Ε.Κ.) και προσωπικά ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο ‘’Γέρος της Δημοκρατίας’’. Η Ε.Κ. εκτοξεύτηκε στο 53% περίπου, κερδίζοντας 171 έδρες, η δε ΕΡΕ έπεσε στο 35,25% με 107 έδρες και η ΕΔΑ στο 11,8% με 22 έδρες. Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική Ελλάδα, η Δημοκρατική Παράταξη κερδίζει με τόση μεγάλη διαφορά τις εκλογές και αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση της χώρας. Δεν μπορούσε να πιστέψει κανείς, πως η Ελλάδα ύστερα από μια περιδίνηση αστυνομοκρατίας, βίας, νοθείας, εισέρχεται σχεδόν σε μια ομαλή δημοκρατική πορεία, την οποία τόσο πολύ ήθελε και επεδίωκε ο Λαός.

Νότης Μαυρουδής 1945-2023

Εντελώς απρόσμενα έφυγε μετά από ατύχημα ένας από τους μεγάλους σύγχρονους κιθαρωδούς και συνθέτες, που διακρινόταν για τη σεμνότητά του.

Αμετανόητος Αριστερός και ανθρωπιστής, ποντιακής καταγωγής, έζησε τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του στη φυλακή, όπου βρέθηκε η μητέρα του κρατούμενη από τους νικητές των Δεκεμβριανών του 1944…

Οι γονείς του είχαν εγκατασταθεί στο Σοχούμι του Καυκάσου και από εκεί ήρθαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, για να ζήσουν σε ένα ποντιακό προσφυγικό συνοικισμό της Καλλιθέας Αττικής.

Ένα από τα πολλά όμορφα τραγούδια που έγραψε ήταν αφιερωμένο στην Κωνσταντινούπολη:

Πόλη Κωνσταντινούπολη/
πατρίδα μου χαμένη/
βασίλισσα των πόλεων/
χιλιοτραγουδισμενη.

Είσαι στον κόσμο ξακουστή/
από την ομορφιά σου/
για του Βοσπόρου τα νερά/
και την Αγιά Σοφιά σου….

……………

……………

Σοβιετική εμπειρία και ρωσο-ουκρανικός πόλεμος

Όταν οι ιστορικές δυσπλασίες και εκκρεμότητες συναντούν τα σύγχρονα γεωπολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων
______________________________________________________________________________

Ας ξεκινήσουμε τις φετινές (2023) ιστορικές αναφορές με βάση τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία, με τη ρωσική εισβολή και τον ανελέητο πόλεμο…

Είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση που προήλθε από τις πολλές εκκρεμότητες της σοβιετικής κατάρρευσης. Έως τώρα, οι προηγούμενες εντάσεις (Ναγκόρνο Καραμπάχ, Αμπχαζία, Τσετσενία, Υπερδνειστερια και Γκαγκαούσκαγια στη Μολδαβία, όπως και Νότια Οσετία, Κριμαία) επιλύθηκαν βιαίως ή με συμβιβασμο σε τοπικό επίπεδο χωρίς να δρομολογήσουν ευρύτερες διεργασίες.

Η μόνη που έχει πάρει πλανητικές διαστάσεις, εφόσον εξελίχθηκε σε σύγκρουση του ΝΑΤΟ με τη Ρωσική Ομοσπονδία, ήταν η ρωσο-ουκρανικη αντιπαράθεση με αφορμή τα εδάφη της νοτιοανατολικής Ουκρανίας (Ντομπας), αλλά και για την παγκόσμια κυριαρχία μεταξύ των υπερδυνάμεων -τουλάχιστον έτσι όπως το αντιλαμβάνεται ένα σημαντικό τμήμα του αγγλοσαξονικού Βαθέως Κράτους…

Το γεγονός αυτό κάνει πιο ενδιαφέρουσα την ιστορία της ΕΣΣΔ αλλά και των μοιραίων επιλογών του Βλαδίμηρου Ίλιτς Λένιν που καθόρισε την μορφή της Επανάστασης, την αντιμετώπιση της άλλης άποψης, καθώς και τη διοικητική διαίρεση της εκπεσούσης Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Ένα αφιέρωμα στο περιοδικό του ΟΔΕΓ

H γενοκτονία Ελλήνων και Αρμενίων κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και ο Εθνικός Διχασμός

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Με το κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Μακεδονία τα γεγονότα απέκτησαν μια άλλη ταχύτητα. Στη θέση των παλιών ράθυμων Οθωμανών, που από το 1856 είχαν επιχειρήσει με το Τανζιμάτ να μεταρρυθμίσουν την προβληματική ισλαμική Αυτοκρατορία   αποδίδοντας για πρώτη φορά το δικαίωμα του ισότιμου πολίτη στους παλιούς ραγιάδες, ήρθαν ακραίοι εθνικιστές, εμπνεόμενοι από την μιλιταριστική και φυλετική γερμανική σχολή με μοναδικό στόχο να μετατρέψουν με κάθε τρόπο την πολυεθνική οθωμανική κοινωνία σε καθαρά τουρκική.

100 χρόνια από το 1922: ένας πρώτος απολογισμός

 

Με το τέλος του έτους ολοκληρώθηκε μια σειρά πολύ σημαντικών συνεδρίων που οργανώθηκαν με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή…

Νομίζω όμως ότι δεν έχει εξαλειφθεί η σύγχυση:

• -για τα αίτια της ελληνικής ήττας, 
• -για τα όσα συνέβησαν από τους Νεότουρκους κατά των μη μουσουλμανικών κοινοτήτων, 
• -για τον  χαρακτήρα της Μικρασιατικής Εκστρατείας και 
• -για την  αναγκαιότητα ή μη της προσπάθειας απελευθέρωσης των Ελλήνων της Ανατολής σε συνθήκες κατάρρευσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας,
• -για το τι χάθηκε στην Ανατολή με την Έξοδο των Ελλήνων από Μικρά Ασία, Πόντο και Ανατολική Θράκη,
• -για το πόσο η Ήττα του 1922 σφράγισε το παρόν και το μέλλον του ελληνικού κόσμου και δημιούργησε τις προϋποθεσεις για να δημιουργηθούν όλα τα σύγχρονα ελληνο-τουρκικά προβλήματα και εμπλοκές. 

Και αιτία αυτού του φαινομένου της σύγχυσης  είναι η προσπάθεια των απογόνων των δύο αρνητικών πολιτικών δυνάμεων εκείνης της εποχής να θολώσουν την ιστορία. 

Οι τρεις Παπαδόπουλοι: Mε αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Ανδρ. Βενιανάκη

Η νέα μελέτη του Ανδρέα Βενιανάκη για τους τρεις ηγέτες του δωσιλογικού ΕΕΣ ολοκληρώνει μια ερευνητική περίοδο για κάποιες από τις άγνωστες πλευρές της γερμανικής Κατοχής στο χώρο της Μακεδονίας. Μετά το βιβλίο για το βίο και την πολιτεία του Δάγκουλα, ενός κορυφαίου δωσίλογου με πολύ αιματηρή δράση και τη διερεύνηση του ρόλου των μυστικών γερμανικών υπηρεσιών στην συγκρότηση των ένοπλων σωμάτων στην υπηρεσία του κατακτητή, καθώς και το επόμενο για την οικονομική δράση των συνεργατών  των Ναζί στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη, έχουμε στα χέρια μας το παρόν πόνημα με στοιχεία αφενός της συγκρότησης του ΕΕΣ και αφετέρου τις πολύπλοκές συνθήκες και σχέσεις που δημιουργήθηκαν στην μακεδονική ύπαιθρο και καθόρισαν την ένταξη των πολιτών στα αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Παράλληλα, παρουσιάζονται για πρώτη φορά λεπτομέρειες και άγνωστα στιγμιότυπα εκείνων των αιματηρών συγκρούσεων που η μνήμη τους είχε διασωθεί μόνο στις προφορικές αφηγήσεις των επιγόνων. Ο Βενιανάκης με την επιμονή και τη μέθοδο ενός ώριμου ερευνητή συνέλεξε τις πληροφορίες και μέσα από μεθοδική επεξεργασία τις παρουσιάζει στον ερευνητή, αλλά και στον απλό αναγνώστη που θέλει να εμβαθύνει και να κατανοήσει τις υπόγειες διεργασίες.

Η σημαντικότητα της μελέτης, εκτός από όσα προηγουμένως αναφέρθηκαν, έγκειται στο ότι μελετά αυτά που διαδραματίστηκαν στον μακεδονικό χώρο, όπου οι μνήμες και τα τραύματα παραμένουν ακόμα ζωντανά.  Κατά συνέπεια η πλήρης γνώση και της πιο μικρής λεπτομέρειας, συμβάλλει στην διαδικασία της κατανόησης και επιτρέπει την ιστορική πληροφορία να αντικαταστήσει τις τραυματικές οικογενειακές μνήμες. Σίγουρα η υπέρβαση των όσων δίχασαν την μακεδονική κοινωνία τη δεκαετία του ’40 δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Όμως γι αυτό είναι σημαντική η συμβολή του έργου του Ανδρέα Βενιανάκη στην κατανόηση των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών στη Μακεδονία. Να σημειωθεί ότι αυτά που διαδραματίστηκαν στη Βόρεια Ελλάδα αποτελούσαν παρέκβαση από τον κανόνα του Μεσοπολέμου, όπου μια από τις κύριες αντιθέσεις ήταν αυτή γηγενών-προσφύγων. Ήταν τόσο μεγάλη η κοινωνική σύγκρουση το Μεσοπόλεμο που κατά την περίοδο της Κατοχής θα λάβει συγκεκριμένη πολιτική μορφή και -καλυμμένη από τις ιδεολογίες του καιρού της- θα οδηγήσει σε αιματηρές συγκρούσεις και ακραίες πολιτικές εντάσεις. Είναι χαρακτηριστικό το συμπέρασμα του Γιώργου Θεοτοκά για τα Δεκεμβριανά του ‘44: «Βλέπω μιά επανάσταση των προσφύγων εναντίον των γηγενών». Αυτά όμως συνέβαιναν μόνο νοτιότερα της κοιλάδας των Τεμπών.

«Ενα (προσφυγικό) μήνυμα από το 1922». Άρθρο στο Euro2Day

Είναι αλήθεια ότι, παρότι μας χωρίζουν 100 χρόνια από την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής, όπως βιώθηκε με τη σφαγή και την πυρπόληση της Σμύρνης, η αξιολόγησή της τόσο στην Ελλάδα όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη υπολείπεται κατά πολύ της πραγματικής της σημασίας. Το 1922 υπήρξε το επιστέγασμα ενός ιστορικού μεταίχμιου που ξεκίνησε στην Εγγύς Ανατολή με το εθνικιστικό-μιλιταριστικό κίνημα των Νεότουρκων και στην υπόλοιπη Ευρώπη με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Συμμετέχοντας σ’ ένα συνέδριο στη Λεμεσό…

Με αφορμή ένα συνέδριο για τα 100 χρόνια απ’ τη Μικρασιατική Καταστροφή 

——————————————————

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Βρέθηκα στην Κύπρο καλεσμένος από τον δραστήριο Λαογραφικό Όμιλο Λεμεσού σε μια εκδήλωση που οργάνωσε για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Σε αυτή την ιστορική επέτειο αφιέρωσε  το 8ο Συμπόσιο Λαογραφίας (17 έως τις 20 Νοεμβρίου 2022) ο Λαογραφικός Όμιλος. Ο φετινός τίτλος του συμποσίου ήταν «Ιωνία, Καππαδοκία, Πόντος, Κύπρος: Λαογραφικές Διαδρομές».

Η δική μου εισήγηση στην ενότητα της Ιστορίας, είχε ως τίτλο «Μικρασιατική Καταστροφή: Αιτίες και Συνέπειες» και περιελάμβανε  τις επιπτώσεις εκείνης της ιστορικής διαδικασίας στην Κύπρο και στο Κυπριακό Ζήτημα από την έναρξη του Εθνικού Διχασμού.

Υπάρχουν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Τραγωδία;

Υπάρχουν υπεύθυνοι για τη Μικρασιατική Τραγωδία;

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

«Kάθε τραγωδία είναι μίξη σφαλμάτων και ατυχημάτων…
Ουδέποτε το φαινόμενο αυτό απεικονίστηκε εναργέστερα απ’ ό,τι 
στην ιστορία της ελληνικής αποτυχίας στον πόλεμο».

Λόιντ Τζορτζ (Βρετανός πρωθυπουργός)

Έτσι περιέγραψε ο Βρετανός πρωθυπουργός τη Μικρασιατική Τραγωδία. Δηλαδή την αιματηρή και αμετάκλητη κατάληξη της προσπάθειας του ελληνισμού αφενός να συμμετάσχει στις ευρωπαϊκές διεργασίες αναβαθμίζοντας τη χώρα και αφετέρου να διεκδικήσει την μερίδα που του αναλογούσε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τα εδάφη της ηττημένης προνεωτερικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που αποχωρούσε πλέον οριστικά από την Ιστορία και αντικαθίστατο από τη μορφή του έθνους-κράτους. Να σημειωθεί ότι στις παραμονές του πολέμου (1914) το ποσοστό των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κυμαινόταν μεταξύ του 13 και του 20% του συνολικού οθωμανικού πληθυσμού, ενώ ήταν υποδιπλάσιο του ελληνικού πληθυσμού που κατοικούσε στο ελεύθερο κράτος.

Για τον αναθεωρητισμό και την κρατική πολιτική: Ένα κείμενο από το μακρινό 2001

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή το Σεπτέμβριο του 2001, την περίοδο της μεγάλης αντιπαράθεσης των μικρασιατικών οργανώσεων με την κυβέρνηση και τους υποστηρικτές της, για τη χρήση του όρου «γενοκτονία» στο εφαρμοστικό διάταγμα που υλοποιούσε το νόμο του 1998. https://www.kathimerini.gr/society/100596/mikra-asia-kai-amfisvitisi-tis-istorias/?fbclid=IwAR18Lsv0yvwps3mikiAMH5kZiF1jBQHEhi73aEItKZOBa07ENwMlzt0c8OY

Η Βουλή των Ελλήνων είχε ομοφώνως ψηφίσει το 1998 την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου ως «Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων της Μικράς Ασίας». Στην αναθεωρητική προσπάθεια της τότε κυβέρνησης είχαν συστρατευθεί και οι ερευνητές του ΚΜΣ.

Μικρά Ασία και αμφισβήτηση της Ιστορίας

Του Βλάση Αγτζίδη

16.09.2001 •

Η προσπάθεια αμφισβήτησης της γενοκτονίας των Ελλήνων στη Μικρά Ασία που έγινε πριν από λίγο καιρό και η εκκρεμότητα του προεδρικού διατάγματος που ενεργοποιούσε τον νόμο, που ομόφωνα ψήφισε η Βουλή των Ελληνων, ανέδειξε πλήθος προβλημάτων. Μερικά από τα προβλήματα αυτά συνδέονται με την έλλειψη σεβασμού προς το δημοκρατικό πολίτευμα και τις αποφάσεις της Βουλής, άλλα συνδέονται με τη δυνατότητα κύκλων, που λειτουργούν με παρακρατικούς όρους, να υπαγορεύουν τη συμπεριφορά της πολιτείας. Σημαντικά όμως είναι και τα προβλήματα που σχετίζονται με τη δυνατότητα της σύγχρονης Ελλάδας και της ιστοριογραφικής επιστήμης, να αντιμετωπίσει με υπευθυνότητα μεγάλα ζητήματα, όπως η γενοκτονία των Ελλήνων -αλλά και των υπόλοιπων χριστιανικών ομάδων της νεοτουρκικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας- από τον τουρκικό εθνικισμό. Στην Ελλάδα φάνηκε να επικρατεί η τάση της άρνησης της Ιστορίας, η οποία τα τελευταία χρόνια συγκροτεί ένα ευρύτερο ρεύμα ιστορικών αναθεωρήσεων.

Πόντος: Μια ιστορία από τον μικρασιατικό Βορρά

Ένα νέο βιβλίο μου ήρθε να προστεθεί στην υπάρχουσα βιβλιογραφία. Μια σειρά από ατυχείς σχετικές εκδόσεις μου για τον Πόντο αποκαθίστανται με μια έννοια με την έκδοση αυτού του τόμου. O φιλόξενος εκδοτικός οίκος «Παπαδόπουλος» μετά την έκδοση του βιβλίου μου «Μικρά Ασία. Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1922«, που έλαβε το 1ο βραβείο της Εστίας Ν. Σμύρνης, αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοση της μονογραφίας μου για τον Πόντο.

Η θεματολογία του νέου βιβλίου περιορίζεται στα του μικρασιατικού Πόντου και δεν συμπεριλαμβάνει την ιστορία των Ελλήνων στη Ρωσία και στην ΕΣΣΔ, πλην βεβαίως του φαινόμενου της εξόδου μεγάλου μέρους του ελληνορθόδοξου πληθυσμού κατά τον 19ο αιώνα και κυρίως μετά την έναρξη των εθνικών εκκαθαρίσεων από το 1914 και του περιβάλλοντος που δημιούργησε ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος. Παρουσιάζεται η εποχή των ρωσικών επαναστάσεων (1917), οι οποίες είχαν άμεση επίπτωση στα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα τόσο του Πόντου όσο και του Νότιου Καυκάσου (Καρς-Αρνταχάν). Στη συνέχεια θα δείτε τον πίνακα περιεχομένων...

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή ………………………………………………………………………..

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Οι μεταναστεύσεις

1.1. Έξοδος προς τη Ρωσία …………………………………………………

1.2. Τα κίνητρα …………………………………………………………………

1.3. Η πανσλαβιστική πολιτική ………………………………………………

1.4. Μέσα από το περιοδικό Εύξεινος Πόντος της Τραπεζούντας ….

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Η εποχή του Τανζιμάτ

2.1. Οι Έλληνες της Ανατολής κατά την περίοδο του Τανζιμάτ …….

2.2. Ο εθνικός Τύπος στον Εύξεινο Πόντο ……………………………….

2.3. Ο Πόντος μετά το 1830 και η πολιτική της Ελλάδας ………………

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Το Ανατολικό Ζήτημα

Μικρασιατική Καταστροφή και δεξιός αναθεωρητισμός

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Εκατό χρόνια μας χωρίζουν από τη μεγαλύτερη ανθρωπιστική και γεωπολιτική καταστροφή που συνέβη στην Εγγύς Ανατολή μετά το συμβολικό 1453. Μια Καταστροφή που σηματοδοτήθηκε με την ανώμαλη επίλυση του Ανατολικού Ζητήματος, αναντίστοιχη των πραγματικών πληθυσμιακών ισορροπιών και με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς Ρωμιούς, Αρμένιους και Ασσυροχαλδαίους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στο βωμό του τουρκικού εθνικιστικού Μολώχ.

All-focus

Για τη δραματική αυτή εξέλιξη, που συνέβη μετά το τέλος (και ως συνέχεια) του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, υπεύθυνη στο μεγαλύτερο βαθμό ήταν η μοναρχική Δεξιά, η οποία διαχειρίστηκε την μεταπολεμική πρόκληση με τον πλέον ανορθολογικό τρόπο. Η τιμωρία των πραγματικών υπεύθυνων της Μικρασιατικής Καταστροφής με την Δίκη των Εξ σε περιβάλλον Καταστροφής και κοινωνικής κατάρρευσης, βιώθηκε ως το υπερμέγιστο τραύμα για τη συντηρητική παράταξη, η οποία επανήλθε δυναμικά και ρεβανσιστικά στην ελλαδική εξουσία από το 1933 και σφράγισε -σχεδόν έως σήμερα- την ιστορική μνήμη των Νεοελλήνων με τη δική της εκδοχή (βοηθούσης και της παραδοσιακής σοβιετόφιλης Αριστεράς, στην οποία επιβλήθηκε η κυνική και αντιμαρξιστική-φιλοκεμαλική αντίληψη της Κομιντέρν). Το κύριο «θύμα»  αυτής της στάσης ήταν η απόλυτη υποβάθμιση του μικρασιατικού δράματος, η διαστρέβλωση του περιεχομένου εκείνου του ιστορικού μεταίχμιου, η απόκρυψη του τεράστιου αριθμού νεκρών και προσφύγων, καθώς και οι συνέπειες της ήττας έως σήμερα.        

Με αφορμή την επέτειο αναγνώρισης της Εθνικής Αντίστασης (23/08/1982)

           Λόγος για τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης     

Του Ανδρέα Αγτζίδη (*)

«Πρέπει να σημειώσουμε σε τούτο το κείμενο και να τονίσουμε
ιδιαίτερα, πως καμιά άλλη αντιστασιακή οργάνωση δεν έχει
να παρουσιάσει αντιστασιακά τραγούδια
εκτός από τη μεγαλύτερη, τη μαχητικότερη, τη μαζικότερη
αντιστασιακή οργάνωση: την Εαμική Εθνική Αντίσταση.»

Στα μαύρα χρόνια της ξενικής κατοχής ’41-’44, τότε που όλα «τα ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά» ο ήρωας λαός μας  όχι μόνο δεν υπόκυψε στα σκληρά μέτρα που πήραν οι βρωμεροί καταχτητές (Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι) αλλ’ αντίθετα, αμέσως εξεδήλωσε με πράξεις γενναίες και ηρωικές την αντίστασή του.

Όπως στα δίσεκτα χρόνια της μακραίωνης οθωμανικής κυριαρχίας ο λαός μας τραγούδησε τα δεινοπαθήματά του, τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους ξεσηκωμούς και τους αγώνες του, έτσι και τώρα, στα χρόνια της γερμανοϊταλικής και βουλγαρικής κατοχής τραγούδησε τις αγωνίες του, τους πόθους του, τους καημούς του και τους αγώνες του για τη λευτεριά της Πατρίδας.

Τα τραγούδια της Εθνικής Αντίστασης έχουν μεγάλη ομοιότητα με τα κλέφτικα της τουρκοκρατίας γιατί εξέφραζαν τους ίδιους αγώνες, Τις ίδιες αγωνίες, τους ίδιους ηρωισμούς του ίδιου Λαού. Βγαίνανε μέσα από τα βάθη της καρδιάς και της ψυχής του ανυπότακτου, του αδούλωτου, του ήρωα και γίγαντα Λαού μας.

Σεμινάριο Ιστορίας Κηφισιάς, 3 Ιουνίου: Μικρασιάτες στη μέγγενη των σταλινικών διώξεων

Παρασκευή 3 Ιούνη στο Μουσείο Δροσίνη (Διομήδους Κυριακού & Αγ. Θεοδώρων, 7.00 μ.μ.) στο πλαίσιο του Σεμιναρίου Σύγχρονης Ιστορίας, στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς, συνεχίζεται το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με ένα θέμα που συνδέει τη μικρασιατική και ποντιακή προσφυγιά με τις σταλινικές διώξεις, που εθιμοτυπικά μας δίνουν κάθε χρόνο το θέμα για να κλείσουμε το πρώτο εξάμηνο του Σεμιναρίου. Καλεσμένοι είναι δύο εξαιρετικοί ερευνητές: ο Βασίλης Τσενκελίδης και ο Σωτήρης Γκουντουβάς.

Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει ως εξής:

Παρασκευή και 13 ο Μιχ. Βαρλάς στο Σεμινάριο Ιστορίας

Το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με αφορμή την επέτειο των εκατό χρόνων συνεχίζεται στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας που επιμελούμαι στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του δήμου Κηφισιάς (Έπαυλη Δροσίνη-Δημοτική Βιβλιοθήκη, Αγίων Θεοδώρων και Κυριακού)…

Την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 13 Μαϊου 2022, 7.00-8.30μμ ο ιστορικός Μιχάλης Βαρλάς θα παρουσιάσει το θέμα Προσφυγική Μνήμη: Από την πρώτη στην δεύτερη γενιά.

Όσοι θέλουν να παρακολουθήσουν τη διάλεξη θα πρέπει να προκρατήσουν θέση τηλεφωνώντας στο τηλ. 213-2007204 (Δευτέρα ως Παρασκευή: 9.00 – 14.00)

Προσφυγική Μνήμη: Από την πρώτη στην δεύτερη γενιά.

Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;

Δέχτηκα πριν από λίγες μέρες αυτή την ερώτηση.
Αυτό μου έδωσε την αφορμή να γράψω ένα μικρό κείμενο που απαντούσε στο ερώτημα.

Ήταν αναπόφευκτη η καταστροφή του ποντιακού ελληνισμού;

Του Βλάση Αγτζίδη

Ένα από τα θέματα που συγκροτούσαν το Μικρασιατικό Ζήτημα ήταν αυτό του Πόντου. Η απόφαση των Νεότουρκων για εξόντωση των χριστιανικών πληθυσμών στην περιοχή αυτή άρχισε να εφαρμόζεται από το φθινόπωρο του 1916 με σκληρές διώξεις κατά του πληθυσμού. Ως αντίδραση στα σχέδια αυτά εμφανίστηκε μια  αντίσταση με τη διαμόρφωση πολλών μικρών άτακτων ομάδων, που βαθμιαία οδήγησαν στη δημιουργία ενός ενός εντυπωσιακού κινήματος που θα αντιδράσει ένοπλα στις μεθοδεύσεις της εθνικιστικής εξουσίας. Το ποντιακό αντάρτικο στη βόρεια Μικρά Ασία συγκροτεί μια συγκλονιστική σελίδα αντίστασης ενός λαού απέναντι σε μια σκληρή  απολυταρχική εξουσία και θυμίζει στους σύγχρονους μελετητές ότι η διαδικασία μετάβασης από την πολυεθνική Οθωμανική Αυτοκρατορία στην εποχή του εθνικού κράτους δεν ήταν ούτε αναίμακτη ούτε και ευθύγραμμη.

Προσφυγική Μνήμη και Αριστερά: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μια πολύ σημαντική παρέμβαση στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ 155 μελών και φίλων του…

Εάν τελικά το εγχείρημα ευοδωθεί με την ενσωμάτωση στο πρόγραμμα του δεύτερου μεγάλου κόμματος των προτάσεων που βρίσκονται στο τέλος του κειμένου, θα είναι η δεύτερη πετυχημένη πολιτική παρέμβαση του προσφυγικού χώρου μετά από αυτή της δεκαετίας του ’90, που επέφερε την αναγνώριση των δύο ημερών Μνήμης για τη Γενοκτονία που πραγματοποιήθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

---

Προσφυγική Μνήμη και Αριστερά:  ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Στην ανολοκλήρωτη αποτίμηση της ιστορίας της ελληνικής Αριστεράς οφείλεται το γεγονός ότι πολύ λίγο έχει συνειδητοποιηθεί η καταλυτική σημασία του προσφυγικού ελληνισμού στην εξέλιξή της ήδη από τη δεκαετία του ’20. Η σημασία δεν οφείλεται μόνο στο γεγονός ότι οι εξαθλιωμένες προσφυγικές μάζες αποτέλεσαν την πρώτη μεγάλη κοινωνική βάση διαμόρφωσης ενός προλεταριάτου, ούτε ότι η τεχνογνωσία που εισέρευσε στην «Μικρά πλην έντιμο Ελλάδα» μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή συνετέλεσε στην οικονομική ανάπτυξη του Μεσοπολέμου, αλλά και  στο γεγονός ότι κατέφθασαν και εντάχθηκαν στις οργανωτικές δομές, στελέχη που ήδη είχαν διαμορφωθεί μέσα από τις επαναστατικές διεργασίες από τις αρχές του 20^ου αιώνα. Στελέχη που έφεραν μαζί τους μια προχωρημένη κοινωνική αντίληψη για την αυτοοργάνωση αφενός, αλλά και μια ουσιαστική πολιτική γνώση και στέρεη ιδεολογική κατάρτιση αφετέρου.

Μαριούπολη – 1999

Με αφορμή ένα συνέδριο που έγινε στη Μαριούπολη, στο οποίο ήμουν εισηγητής, συνέταξα την παρακάτω έκθεση προς το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ) [τότε ήταν ακόμα ΙΕΠ], το οποίο έως τότε είχε επικεντρώσει τις δράσεις του αποκλειστικά στην Οδησσό και στο Μουσείο της Φιλικής Εταιρείας.

Η έκθεση -μια από τις πολλές που συνέταξα προς υπηρεσίες του υπ.Εξ για να αναδείξω τη σημασία της περιοχής- όπως την ανάσυρα από τη μνήμη του υπολογιστή, είναι η εξής:

Μια άγνωστη ελληνική δύναμη μακρυά από την Ελλάδα

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ

του Βλάση Αγτζίδη

Το τελευταίο δεκαήμερο του Μαϊου ήταν ελληνικό για την Ουκρανία. Στη Μαριούπολη, στο μυχό της Αζοφικής Θάλασσας, το Ανθρωπιστικό Ινστιτούτο της πόλης οργάνωνε ένα μεγάλο Συνέδριο με τίτλο «Ελλάδα-Ουκρανία: Η εμπειρία των φιλικών σχέσεων και οι προοπτικές συνεργασίας«. Παράλληλα το χορευτικό συγκρότημα του Δήμου Καλαμαριάς όργωνε τα ελληνικά χωριά της περιοχής παρουσιάζοντας παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς. Την ίδια στιγμή ο Δήμος Λιτοχώρου οργάνωνε παραστάσεις στο Κίεβο με το μουσικό συγκρότημα «Ίριδα» και τη θεατρική ομάδα «Πήγασσος», η οποία παρουσίασε τις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη.

Ψυχή του πολύ σημαντικού Συνεδρίου ήταν ο πρύτανης Κωνσταντίνος Μπαλαμπάνοφ. Ένας ζεστός Έλληνας που προσπαθεί για την ανάπτυξη των ελληνο-ουκρανικών σχέσεων και την αναγέννηση του ελληνικού πολιτισμού στην περιοχή. Ήδη στο Ινστιτούτο η ελληνική γλώσσα έχει εισαχθεί ως δεύτερη γλώσσα. Το Συνέδριο υποστηρίχθηκε από το Υπουργείο Παιδείας της Ουκρανίας, την Ομοσπονδία Ελληνικών Συλλόγων Ουκρανίας, το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας, το Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Κέντρο για τη Μελέτη και Ανάπτυξη του Ελληνισμού της Μαύρης Θάλασσας κ.ά.

ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΡΩΣΟ-ΟΥΚΡΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ

Του Βλάση Αγτζίδη

Ο Πούτιν στα βήματα της Τουρκίας; (22-2-2022)

Η αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο αυτονομημένων περιοχών του Ντομπάς (Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ) θυμίζει δομικά το ίδιο που έκανε η Τουρκία μετά την εισβολή του 1974. Όταν αναγνώρισε ενάντια σε κάθε διεθνή σύμβαση και κανόνα το 1983, τις κατεχομενες περιοχές στην βόρεια Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος..

Την δομική ομοιότητα έρχεται να υποστηρίξει και ο χαρακτηρισμός των ρωσικών στρατευμάτων που εγκαθίσταται στις αυτόνομες περιοχές της Ανατολικής Ουκρανίας ως «Ειρηνευτική Δύναμη», μιας και ακριβώς την ίδια έκφραση χρησιμοποιεί και η Τουρκία για το στρατό Κατοχής στην Κύπρο..

Οι μπάμπουσκες του Λένιν, oι Gretsiski Rayion και η κριτική του Πούτιν

Στο Διάγγελμά του ο Πούτιν με το οποίο αιτιολόγησε τη στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία ανάφερε ότι: «…η σύγχρονη Ουκρανία δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από τη Ρωσία, ή ακριβέστερα, από την μπολσεβίκικη, τη κομμουνιστική Ρωσία. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε σχεδόν αμέσως μετά την επανάσταση του 1917, με τον Λένιν και τους συνεργάτες του να το επιχειρούν με πολύ ωμό τρόπο στην ίδια τη Ρωσία, με την απόσχιση, την απόσπαση μέρους των ιστορικών εδαφών της.»

Αποφεύγοντας να συζητήσουμε για τα λάθη του Λένιν, τα οποία τα επισήμανε με ιδιαίτερα εύστοχο τρόπο η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ας δούμε το πώς αντιμετωπίστηκε το πολύπλοκο εθνικό ζήτημα στις εποχές μεταξύ της ύπαρξης της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και της δημιουργίας της Σοβιετικής Ένωσης.

Πριν τους συντρίψει ο σταλινισμός: H πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων της Μαριούπολης κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

Του  ΒΛΑΣΗ ΑΓΤΖΙΔΗ[1]

Οι Έλληνες της Μαριούπολης αποτελούν σήμερα ένα από τα τελευταία εναπομείναντα συμπαγή μέρη του παρευξείνιου ελληνισμού. Οι περιπέτειες αυτού του άγνωστου, αλλά εκπληκτικού ελληνικού κόσμου, συγκροτούν μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σελίδες των Ελλήνων. Μια από αυτές τις ιστορικές περιπέτειες, σχετίζεται με τη σοβιετική εμπειρία των παρευξείνιων ελληνικών κοινοτήτων. Εμπειρία, που κατά την περίοδο του μεσοπολέμου -μετά την οριστική εδραίωση του κομμουνιστικού συστήματος και το τέλος των εμφύλιων και εθνικών συγκρούσεων- ανέδειξε μια ενδιαφέρουσα πολιτιστική ελληνική έκφραση -καθεστωτική φυσικά- για να τελειώσει στα σταλινικά γκουλάγκ.

 

Ελληνίδες που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί

Tι θυμίζει η αναγνώριση της ανεξαρτησίας των αυτόνομων περιοχών του Ντομπάς

Του Βλάση Αγτζίδη

Η αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο αυτονομημένων περιοχών του Ντομπάς (Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ) ως υποτελή ανεξάρτητα κράτη θυμίζει δομικά το ίδιο που έκανε η Τουρκία μετά την εισβολή του 1974. Όταν αναγνώρισε ενάντια σε κάθε διεθνή σύμβαση και κανόνα το 1983, τις κατεχομενες περιοχές στην βόρεια Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος..

Η Ρωσο-ουκρανική αντιπαράθεση και οι επιπτώσεις της στους Έλληνες της Μαριούπολης

Του Βλάση Αγτζίδη (*)

Η όξυνση των σχέσεων «Δύσης» – Ρωσίας με αφορμή την Ουκρανία και την εν δυνάμει ένταξή της στο ΝΑΤΟ, κάνει επίκαιρο το ζήτημα των Ελλήνων της Μαριούπολης και των 25 ελληνικών χωριών της περιφέρειας του Ντονιέτσκ. Η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει αναγνωρισμένη εθνική μειονότητα στη ζώνη του πυρός. Κάτι που κάνει την ειρηνευτική εμπλοκή της απαραίτητη.

Με Έλληνες πολεμιστές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (φωτο Στ. Ελληνιάδης)

Παρασκευή 18/2 στο Σεμινάριο Ιστορίας: Οι στρατιωτικές αιτίες της ήττας στη Μικρά Ασία

Το αφιέρωμα στη Μικρασιατική Καταστροφή με αφορμή την επέτειο των εκατό χρόνων συνεχίζεται στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του δήμου Κηφισιάς (Έπαυλη Δροσίνη-Δημοτική Βιβλιοθήκη, Αγίων Θεοδώρων και Κυριακού)…

Την ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 18 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2022, 7.00-8.30μμ ο στρατιωτικός αναλυτής Βασίλειος ΛΟΥΜΙΩΤΗΣ θα παρουσιάσει το θέμα:

«Κύριες αιτίες της ήττας της Στρατιάς Μ. Ασίας και της καταστροφής του Στρατού τον Αύγουστο του 1922»

Όσοι θέλουν να παρακολουθήσουν τη διάλεξη θα πρέπει να προκρατήσουν θέση τηλεφωνώντας στο τηλ. 213-2007204 (Δευτέρα ως Παρασκευή: 9.00 – 14.00)….

Σύντομη περίληψη

Τα Rafale , η ΛΜΑΤ και ο αταβιστικός πασιφισμός

Ένα κείμενό μου με αφορμή την έλευση των Rafale και τις διαμαρτυρίες που ακούστηκαν

Όποιος θυμάται τις προκηρύξεις της αλήστου μνήμης 17Νοέμβρη, θα θυμάται την εμβληματική βραχυγραφία ΛΜΑΤ, ήτοι Λούμπεν Μεγαλοαστική Τάξη, με την οποία περιέγραφε με ακρίβεια το έλλειμα μιας καίριας κοινωνικής ομάδας στην δομή της χώρας. Σαφέστατα η απουσία μιας σοβαρής αστικής τάξης από τη στιγμή που γεννήθηκε το νεαρό ελληνικό κράτος στις καθυστερημένες παρυφές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οδήγησε σε όλες τις κοινωνικές δυσπλασίες που επιβιώνουν έως σήμερα, και κυρίως στη διαμόρφωση ενός συστήματος εξουσίας που βασίζεται στη νομή του κράτους.

Ίσως η μοναδική φορά που επιχειρήθηκε η αναίρεση αυτής της αντίφασης ήταν όταν μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου επιχειρήθηκε η ενσωμάτωση των ακμαίων ελληνικών αστικών περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία έτσι κι αλλιώς αποχωρούσε από την Ιστορία. Αλλά και τότε, τα στέρεα δομημένα συμφέροντα των παλαιοκομματικών ελίτ της «Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος», οδήγησαν μεθοδικά στη Μικρασιατική Καταστροφή και στη μετατροπή των δραστήριων Μικρασιατών, Ποντίων και Ανατολικοθρακών (όσων επέζησαν βέβαια από μια διαδικασία Γενοκτονίας που άρχισε το 1914) σε ανεπιθύμητους «τουρκόσπορους».

«Το ιστορικό πλαίσιο της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Αίτια και αιτιατά»

Την Παρασκευή 21-1-2022, 7.00-8.30 μ.μ. ο ιστορικός και πεζογράφος, Κώστας Χατζηαντωνίου εγκαινιάζει τον κύκλο παρουσιάσεων για τον ελληνισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με αφορμή την επέτειο των 100 ετών από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η διάλεξη θα δοθεί στο χώρο του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Δήμου Κηφισιάς: Έπαυλη Δροσίνη, Αγ. Θεοδώρων & Κυριακού…..

Μια συνέντευξη στη «Μακεδονία»

Μια σειρά ερωτημάτων μου έθεσε ο καλός Θεσσαλονικιός δημοσιογράφος Νίκος Ασλανίδης, που τελικά πήραν τη μορφή συνέντευξης η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Μακεδονία» στις 9 Ιανουαρίου 2022.

Ο τίτλος που επιλέχθηκε ήταν ο εξής: «Να κηρυχθεί το 2022 επετειακό έτος για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή«

Η εισαγωγή του Νίκου Ασλανίδη ήταν η εξής:
Το 2022 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη μεγαλύτερη εθνική συμφορά που έζησε ο ελληνισμός στη νεότερη ιστορία του: τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πως φτάσαμε όμως από το θρίαμβο της μικρασιατικής εκστρατείας σε αυτή την καταστροφή; Γιατί τελικά μας εγκατέλειψαν οι σύμμαχοί μας; Έναν αιώνα μετά, ο διδάκτορας του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ Βλάσης Αγτζίδης, μιλάει στη «Μακεδονία» και τονίζει ότι το 2022 έπρεπε να κηρυχθεί ως επετειακό έτος έτσι ώστε η χρονιά αυτή να γίνει μια τεράστια γιορτή γνώσης και στοχασμού για τον ελληνισμό της καθ’ ημάς Ανατολής…

Τα προσωπικά αφιερώματα στο 1821…

Η επέτειος των 200 χρόνων από την μεγαλειώδη εξέγερση των Ρωμιών ραγιάδων κατά μιας ακμαίας ισλαμικής Αυτοκρατορίας, σφραγίστηκε από πλήθος εκδηλώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η προσωπική μου συμβολή στον εορτασμό της επετείου ήταν η δημοσίευση κάποιων κειμένων και οι διαλέξεις που δόθηκαν σε διάφορους χώρους και κυρίως στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας του επιμελούμαι στο πλαίσιο του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Δήμου Κηφισιάς.

Η πρώτη τέτοια εκδήλωση έγινε στο Πολιτιστικό Στέκι Αμπάριζα στο Γαλάτσι.
Πατήστε «κλικ» επί του τίτλου:

H διεθνής σημασία της Επανάστασης του 1821

Παρακάτω αναδημοσιεύω τις διαλέξεις στο Σεμινάριο Σύγχρονης Ιστορίας, όπως παρατίθενται από τη σελίδα της υπευθύνου του Ελεύθερου Πανεπιστημίου κ. Μαρίας-Χριστίνας Τσιάμα.

Στην αρχή παρατίθενται αυτά που επιμελήθηκα και στη συνέχεια τα υπόλοιπα :

 
·         « 1821 – Αθέατες πλευρές της Μεγάλης Επανάστασης »
https://youtu.be/MUc2GXQzFAE
 
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ, Δρ Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Θεσσαλονίκης, Συγγραφέας
 ———————- 
·         « Η συμβολή της Φιλικής Εταιρείας στην Επανάσταση του 1821 και η δημιουργία του Μουσείου στην Οδησσό »
https://youtu.be/006606B6BVY
 
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ, Δρ Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Θεσσαλονίκης, Συγγραφέας
 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ, Πρόεδρος Ελληνο – Ουκρανικού Επιμελητηρίου
 ———————- 
·         « Οι εξισλαμισμοί των Ελλήνων πριν την οριστική κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας »
https://youtu.be/PdPR4sSnsfY
 
ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ, Δρ Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Θεσσαλονίκης, Συγγραφέας
 
ΒΑΡΒΑΡΑ ΑΛΑΤΖΙΔΟΥ, Μεταφράστρια – Ερευνήτρια
 ———————- 
·         « Με αφορμή την Έξοδο του Μεσολογγίου »
https://youtu.be/qehdQgf_aCM
 
ΦΩΤΗΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΣΑΓΩΝΑΣ, Συγγραφέας – Δημιουργός Role Playing Game

ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ, Δρ Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Θεσσαλονίκης, Συγγραφέας
 ———————- 
·         « Οι παράγοντες που συνετέλεσαν στην επιτυχία της επανάστασης στο Μωριά »
https://youtu.be/eCZ4LcPxFY8
 
ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ, Ηλεκτρολόγος Μηχανικός, Συγγραφέας – Ερευνητής

ΒΛΑΣΗΣ ΑΓΤΖΙΔΗΣ, Δρ Σύγχρονης Ιστορίας Παν/μιου Θεσσαλονίκης, Συγγραφέας

 ———————- 
·         « Εθνικό Ιστορικό Μουσείο: Τα Σωζόμενα Τυπογραφικά Πιεστήρια του Αγώνα »
https://youtu.be/abDL82UsOzE
 
ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΖΥΓΟΥΡΗ, Ιστορικός, Επιμελήτρια Συλλογών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου
 ———————- 
·         « Τα Ρολόγια του Αγώνα από την Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου »
https://youtu.be/x3-aUQLBWVI
 
ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΖΥΓΟΥΡΗ Ιστορικός, Επιμελήτρια Συλλογών του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου
 ———————-  
·         « Οι Αρχαιότητες του Νησιωτικού Χώρου στις Απαρχές του Ελληνικού Κράτους »
https://youtu.be/MigGkIB05uk
 
Δρ ΑΘΗΝΑ ΧΑΤΖΗΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Ιστορικού Αρχείου Αρχαιοτήτων και Αναστηλώσεων, Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
 ———————- 
 
·         « Προς όφελος των Ελλήνων » : Η Φιλελληνική Έκθεση στην γκαλερί Lebrun στο Παρίσι το 1826
https://youtu.be/A2J9pUXjhrE
 
ΑΜΑΛΙΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Δρ Ιστορίας Τέχνης
 ———————- 

·         « Η ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΡΟΓΕΝΟΥΣ και ο διμέτωπος αγώνας της »
https://youtu.be/3r0TDD52RZQ
 
ΜΑΡΙΑ ΜΕΝΕΓΑΚΗ, Καθηγήτρια της Ιστορίας του γαλλικού πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Αθηνών
 ———————- 
·         « Οι δυνάμεις των αντιπάλων στην Ελληνική Επανάσταση »
https://youtu.be/vu6LLo6a8IY
 
ΝΙΚΟΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ, Καθηγητής Παν/μίου Θεσσαλίας και Παν/μίου Πειραιώς

———————- 

       « ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Διπλωματία, Στρατηγική και Διαπραγμάτευση. Ένα σύγχρονο μοντέλο διοίκησης »
https://youtu.be/TNa9L-208HI
 
ΚΟΥΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, Νομικός, Ιστορικός, Δρ Φιλοσοφικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών
 ———————- 
·         «Ιωάννης Καποδίστριας και Πολιτιστική Διπλωματία»
https://youtu.be/t69wCZN1a1o
 
ΣΟΦΙΑ Κ. ΜΩΡΑΪΤΗ, Δρ Φιλοσοφίας Παν/μίου Αθηνών, Ερευνήτρια, Συγγραφέας, Γεν. Γραμματέας Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών
 ———————- 
·         « Άγνωστες Γυναίκες της Επανάστασης του 1821 »
https://youtu.be/fVmmIT2Udcg
 
ΕΛΕΝΗ ΚΕΚΡΟΠΟΥΛΟΥ Συγγραφέας, Ερευνήτρια

Εδώ μπορείτε να δείτε επίσης το σύνολο των διαλέξεων που επιμελήθηκα στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς από τότε που άρχισε η πανδημία:

https://www.youtube.com/channel/UC_bqtgv4tZysai71VtYx9aw/search?query=%CE%91%CE%B3%CF%84%CE%B6%CE%AF%CE%B4%CE%B7

Oι Κωνσταντινουπολίτες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Έλληνες εθελοντές από την Κωνσταντινούπολη: ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 9 ΧΡΟΝΩΝ.

Του Βλάση Αγτζίδη, ιστορικού

Ένα νέο βιβλίο έρχεται να προστεθεί στην βιβλιογραφία που έχουμε στη διάθεσή μας για τον ελληνισμό του Κωνσταντινούπολης και τη συμβολή του στους αγώνες κατά του ναζισμού την περίοδο 1939-1944. Το καθήκον της συμπλήρωσης άλλης μιας Λευκής Σελίδας της σύγχρονης ιστορίας μας, το ανέλαβε ο Νίκος Μιχαηλίδης και το έφερε με επιτυχία σε πέρας, παραδίδοντας στον μελετητή και τον αναγνώστη μια άρτια μελέτη. Ανέλαβε το πολύ δύσκολο έργο να φωτίσει μια αδιερεύνητη από την ιστοριογραφία σελίδα.

Η συστηματική έρευνα και η εξαιρετική ιστορική μεθοδολογία που ακολούθησε διαμόρφωσαν ένα αποτέλεσμα, βασισμένο σε πλήρη τεκμηρίωση, που επιτρέπει στον αναγνώστη να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Αξιοποιεί την υπάρχουσα βιβλιογραφία και τη συμπληρώνει με επιτόπια έρευνα, χρησιμοποιώντας τα μεθοδολογικά εργαλεία της προφορικής Ιστορίας. Οπότε η σύνθεση όλων αυτών των πηγών σε ένα ολοκληρωμένο έργο επιβεβαιώνει ότι η γένεση ενός καλού βιβλίου είναι μια ηθική πράξη. Βεβαίως, στην περίπτωση αυτή, η ηθική πράξη δεν αφορά στην τρέχουσα περί ηθικής αντίληψη, αλλά σχετίζεται με την προσπάθεια να καταγραφούν και να ερμηνευτούν πλευρές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που για πολύ συγκεκριμένους λόγους έμειναν εκτός της εθνικής συλλογικής γνώσης από τους διαμορφωτές και διαχειριστές της συλλογικής μνήμης.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται με εξαιρετική λεπτομέρεια, σημείο προς σημείο, τα γεγονότα όλων των ετών από το 1939 έως το 1944. Μια σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται για τα γεγονότα της περιόδου 1912-1938. Μέσα από πληθώρα πληροφοριών που προκύπτουν από έγγραφα, ανταποκρίσεις και άρθρα του ελληνικού και του τουρκικού Τύπου συνοδευόμενα από πλούσιο φωτογραφικό και άλλο τεκμηριωτικό υλικό, ανασυντίθεται το πολύπλοκο σκηνικό εκείνης της εποχής. Πολλά από τα στοιχεία που παρουσιάζονται είναι εντελώς άγνωστα ακόμα και στους μελετητές αυτής της περιόδου.

Στο Α’ μέρος του βιβλίου γίνεται μια σύντομη αναφορά στα γεγονότα που συνέβησαν από το 1912 έως το 1939. Στη συνέχεια περιγράφονται με χρονολογική σειρά από τον Ιανουάριο του 1939 έως και τον Δεκέμβριο του 1944 τα διεθνή γεγονότα που επηρεάζουν την πολιτική της κεμαλικής Τουρκίας. Αυτές τις περιόδους η Τουρκία εφαρμόζει την προσχεδιασμένη εθνικιστική πολιτική κατά των μη μουσουλμανικών μειονοτήτων με στόχο την πλήρη τουρκοποίηση της οικονομίας. Η πληθυσμιακή ομάδα που κυρίως υφίσταται την πολιτική αυτή είναι η αναγνωρισμένη και προστατευμένη από τη Συνθήκη της Λωζάννης ελληνική μειονότητα. 

Ο Μιχαηλίδης ερευνά τις τουρκικές πηγές και φέρνει στο φώς άγνωστες σελίδες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που συνδέονται με την καιροσκοπική και διφορούμενη στάση της Τουρκίας καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου και τις προσπάθειές της να επωφεληθεί από τις εδαφικές ανακατατάξεις. Επίσης αναδεικνύει τις διαφορετικές  πολιτικές που επέλεξε για να εφαρμόσει στις διάφορες μουσουλμανικές μειονότητες του εξωτερικού (μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης-μουσουλμάνοι Δωδεκανήσου).  Απο α στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο, προκύπτει ότι όλα τα σημερινά ελληνοτουρκικά ζητήματα που σχετίζονται με την Ανατολική Μεσόγειο, την Κύπρο, τις μειονότητες, των εξοπλισμών των νησιών αλλά και με τις διεθνείς συνθήκες όπως του Μοντρέ, έχουν τη βάση τους σε εκείνη την εποχή. 

Μια άλλη σημασία του βιβλίου είναι η παρουσίαση του ελληνοϊταλικού πολέμου και του έπους του ’40 μέσω της αξιοποίησης των τουρκικών δημοσιεύσεων στα μέσα ενημέρωσης της εποχής.

Στο Β΄μέρος του βιβλίου έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις συνθήκες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 1200 υποσημειώσεις του δεύτερου μέρους του βιβλίου υπάρχουν πολλές και σημαντικές πληροφορίες  για περιοχές, σχολεία, ιδρύματα κ.λπ. της Κωνσταντινούπολης.

Συμβολή στην καταγραφή των γεγονότων είναι η συστηματική παρουσίαση 238 προσώπων. Από το σύνολο αυτό τα 171 παρουσιάζονται αναλυτικά με πλήρη βιογραφικά στοιχεία. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες που προκύπτουν από την επεξεργασία των στατιστικών στοιχείων, όσον αφορά την καταγωγή, την εκπαίδευση, τις αιτίες θανάτου των καταταγέντων εθελοντών. Το τμήμα αυτό της μελέτης έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί συγκροτεί ένα μοναδικό «Αρχείο Προσώπων και Μαρτυριών Κωνσταντινουπολιτών» που έλαβαν μέρος στα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συγκεντρώθηκαν  προσωπικές εμπειρίες, καθώς και σχετικό αρχειακό υλικό. Η καταγραφή των μαρτυριών έγινε με σύγχρονα ψηφιακά μέσα, καθώς και η συλλογή φωτογραφικού υλικού (πρωτότυπων ή αντιγράφων) και εγγράφων από τις προσωπικές συλλογές των ερωτώμενων.

Οι 171 προσωπικές αφηγήσεις των συμμετεχόντων στον πόλεμο ή των άμεσων συγγενών τους προβάλουν την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται και δύο προσωπικά ημερολόγια εθελοντών. Μέσα από τις συναισθηματικά φορτισμένες και προσωπικές  αφηγήσεις των αθέατων μαρτύρων -που πολλές φορές είναι παραγνωρισμένοι από την επίσημη γραφή της Ιστορίας- τα ιστορικά γεγονότα λαμβάνουν μια άλλη μορφή και αποκτούν ένα ανθρώπινο πρόσωπο που η ψυχρή αφήγηση δεν μπορεί να δώσει. Οι μαρτυρίες έτσι μετατρέπονται σε ιστορικές πηγές που βοηθούν την ιστορική επιστήμη να είναι ακριβής στην περιγραφή των γεγονότων.  

Όπως αναφέρει ο συγγραφέας: «Οι περίπου χίλιοι Κωνσταντινουπολίτες εθελοντές και έφεδροι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο τελευταίος στρατός της Βασιλεύουσας, που συντεταγμένα προσφέρθηκε να πολεμήσει για την ελευθερία». 

In memoriam: Eύχαρις Αγτζίδου-Ζαχαριάδου

Στη μνήμη της μητέρας μου που χάσαμε ένα χρόνο πριν, ας θυμηθούμε μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση βιβλίων για το Βορειοηπειρωτικό Ζήτημα που είχε συντάξει στο πλαίσιο ενός σημαντικού αφιερώματος του «Οικονομικού Ταχυδρόμου» το Φεβρουάριο του 1997.

Όλο το αφιέρωμα μπορείτε να το κατεβάσετε ελεύθερα από εδώ: https://www.ebooks4greeks.gr/oi-ellhnoalbanikes-sxeseis

Είναι μοναδική η εβραϊκή περίπτωση;

H διαδικτυακή επικοινωνία έφερε στο μέιλ μου έναν εκτεταμένο σχολιασμό-βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου «Πώς επινοήθηκαν οι Εβραίοι» του Εβραίου ιστορικού SAND SHLOMO, ομότιμου καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ.

Ο σχολιασμός του συγγραφέα απομονώθηκε και στάλθηκε στο πνεύμα μιας κλασικής αντισιωνιστικής αντίληψης (που στις μέρες λαμβάνει αντισημιτικά χαρακτηριστικά), υπονοώντας ότι η διαδικασία συγκρότησης του σύγχρονου εβραϊκού έθνους αποτελεί μια ιδιαίτερη και μάλλον μοναδική περίπτωση κατασκευής εθνικής μυθολογίας που δεν αντιστοιχεί στην ιστορική πραγματικότητα.

Όμως η αντίληψη αυτή παραγνωρίζει το γεγονός ότι στην περιοχή μας, αυτή είναι η συνήθης διαδικασία μετάβασης στη νεωτερικότητα. Δηλαδή στο μετασχηματισμό των παλαιών θρησκευτικών οντοτήτων σε σύγχρονες εθνικές. Ακόμα και σε μας, με τη μετάβαση από το πολύγλωσσο ελληνορθόδοξο γένος στο ελληνικό έθνος. Παρότι τυχαίνει να είναι στην περιοχή μας η μοναδική περίπτωση, που υπάρχει συνεχής γραφή και κείμενα από το δεύτερο μισό σχεδόν της δεύτερης χιλιετίας π.χ. και η απαρχή της διαμόρφωσης ενός ελληνικού πολιτικού έθνους κατά πως το όρισε ο Χομπσμπάουμ να εντοπίζεται τουλάχιστον στον 13ο αιώνα.

Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα στην περιοχή μας της διαδικασίας μετατροπής μιας θρησκευτικής ομάδας σε έθνος, είναι η περίπτωση των σύγχρονων Τούρκων, των οποίων η εθνογένεση βασίζεται στο μετασχηματισμό της πολυεθνοτικής ισλαμικής Ούμα (ummah) σε έθνος. Αυτή η διαδικασία έχει ήδη περιγραφεί από Τούρκους ιστορικούς, όπως για παράδειγμα τον Βozkurt Güvenç στο βιβλίο του Türk Kimliği – Kültür Tarihinin Kaynakları (Τουρκική ταυτότητα. Πολιτισμός, ιστορία, πηγές) https://kars1918.wordpress.com/2016/12/09/turk-

https://www.politeianet.gr/books/9786188015319-sand-shlomo-pandora-books-pos-epinoithikan-oi-ebraioi-218252

Η εισαγωγή του συγγραφέα που απεστάλη με συγκεκριμένη στόχευση και έδωσε την αφορμή για τη συγγραφή αυτού του κειμένου:

Shlomo Sand

Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ

Οι Εβραίοι αποτελούν ένα ενιαίο λαό; Σ’ αυτήν την αρχαία ερώτηση, ένας ισραηλινός συγγραφέας συνεισφέρει μια νέα απάντηση. Ενάντια στην κυρίαρχη πεποίθηση, η διασπορά δεν γεννήθηκε από την έξωση των Εβραίων της Παλαιστίνης, αλλά από διαδοχικούς προσηλυτισμούς στην Βόρεια Αφρική, στην Νότια Ευρώπη και την Μέση Ανατολή. Να κάτι που κάνει ένα από τα θεμέλια της σιωνιστικής σκέψεις να τρίζουν, αυτό που θέλει τους Εβραίους να είναι απόγονοι του βασιλείου του Δαβίδ και όχι απογόνους Βερβερίνων πολεμιστών ή Χαζάρων ιππέων.

Κάθε Ισραηλινός γνωρίζει, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η ύπαρξη του εβραϊκού λαού χρονολογείται από τη στιγμή που παρέλαβε την Τορά¹ στο όρος Σινά, καθώς και ότι είναι ο απευθείας και αποκλειστικός απόγονος του λαού αυτού. Όλοι πιστεύουν ότι ο εν λόγω λαός, μετά την έξοδό του από την Αίγυπτο, εγκαταστάθηκε στη «Γη της Επαγγελίας», όπου οικοδόμησε το ένδοξο βασίλειο του Δαβίδ και του Σολομώντα, το οποίο εν συνεχεία χωρίστηκε στα βασίλεια του Ιούδα και του Ισραήλ. Επίσης, κανένας δεν αγνοεί το γεγονός ότι αυτός ο λαός γνώρισε δύο φορές την εξορία: αρχικά μετά την καταστροφή του πρώτου ναού, τον 6ο αιώνα π.Χ., και, αργότερα, μετά την καταστροφή του δεύτερου ναού, το έτος 70 μ.Χ.

Ακολούθησε μια περιπλάνηση που διήρκησε σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια: οι μετακινήσεις αυτές οδήγησαν τον εβραϊκό λαό στην Υεμένη, στο Μαρόκο, στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Πολωνία και στα πέρατα της Ρωσίας, αλλά, παρ’ όλα αυτά, κατόρθωνε πάντα να διατηρεί τους δεσμούς του αίματος ανάμεσα στις σκορπισμένες κοινότητές του. Στα τέλη του 19ου αιώνα, είχαν ωριμάσει πια οι συνθήκες για την επιστροφή στην αρχέγονη πατρίδα. Αν δεν υπήρχε η ναζιστική γενοκτονία, εκατομμύρια Εβραίοι θα είχαν επανεποικίσει ομαλά το «Ερέτς Ισραήλ» («τη γη του Ισραήλ»), αφού αυτό το όνειρο έτρεφαν επί είκοσι αιώνες όλες οι γενιές του λαού αυτού.

Παρθένα η Παλαιστίνη, περίμενε τον αυτόχθονα λαό της να την κάνει να ανθίσει ξανά. Γιατί σε αυτόν ανήκε και όχι σε εκείνη την αραβική μειονότητα που στερείται ιστορίας και βρέθηκε εκεί κατά τύχη. Ήταν δίκαιοι, επομένως, οι πόλεμοι που διεξήγαγε ο περιπλανώμενος λαός για να ξαναπάρει στην κατοχή του τη δική του γη, και εγκληματική η βίαιη αντίσταση του ντόπιου πληθυσμού.

Από πού προέρχεται αυτή η ερμηνεία της εβραϊκής ιστορίας; Είναι το έργο, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και μετά, ταλαντούχων ανασκευαστών του παρελθόντος που η γόνιμη φαντασία τους, βασισμένη σε θραύσματα θρησκευτικής μνήμης, εβραϊκής και χριστιανικής, επινόησε μια ενιαία γενεαλογική αλυσίδα για τον εβραϊκό λαό. Γεγονός είναι ότι η πλούσια ιστοριογραφία του ιουδαϊσμού επιτρέπει πλήθος ιστορικών προσεγγίσεων. Όμως, η πολεμική που ξέσπασε στους κόλπους του δεν αμφισβήτησε ποτέ τις οντολογικές αντιλήψεις που σφυρηλατήθηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Όταν ήρθαν στο φως ντοκουμέντα που απειλούσαν να αντικρούσουν την ιδέα του γραμμικού παρελθόντος, δεν συνάντησαν καμία απήχηση. Η εθνική επιταγή, σαν στρείδι ερμητικά κλειστό, απέκλειε οποιαδήποτε αντίφαση ή απόκλιση από την κυρίαρχη ιδέα. Οι ειδικές μονάδες παραγωγής γνώσης πάνω στο εβραϊκό παρελθόν -τα πανεπιστημιακά τμήματα που ήταν αποκλειστικά αφιερωμένα στην «ιστορία του εβραϊκού λαού»- συνεισέφεραν σημαντικά σε αυτή την παράδοξη ημιπληγία. Ακόμα και η καθαρά νομικού χαρακτήρα συζήτηση πάνω στο ερώτημα «ποιος είναι Εβραίος;» δεν απασχόλησε τους ιστορικούς: για αυτούς, Εβραίος θεωρείται κάθε απόγονος του συγκεκριμένου λαού που οδηγήθηκε στην εξορία πριν από δύο χιλιάδες χρόνια.

Οι «εγκεκριμένοι» ερευνητές του παρελθόντος δεν συμμετείχαν καν στην έριδα των «νέων ιστορικών» που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Οι περισσότεροι από τους πρωταγωνιστές της δημόσιας ιδεολογικής διαμάχης, που ο αριθμός τους ήταν ούτως ή άλλως περιορισμένος, προέρχονταν από άλλες επιστήμες ή από εξωπανεπιστημιακούς χώρους: κοινωνιολόγοι, ειδικοί στους ανατολικούς πολιτισμούς, γλωσσολόγοι, γεωγράφοι, πολιτικοί επιστήμονες και αρχαιολόγοι ήταν εκείνοι που διατύπωσαν νέες σκέψεις πάνω στο πολυσυζητημένο εβραϊκό και σιωνιστικό παρελθόν. Στις τάξεις τους απαντούν επίσης πανεπιστημιακοί του εξωτερικού. Από τα «τμήματα εβραϊκής ιστορίας» αντίθετα, το μόνο που ακούστηκε ήταν δειλές και συντηρητικές αντιδράσεις, ενδεδυμένες με μια απολογητική ρητορική, στηριγμένη σε προκαταλήψεις.

Ο ιουδαϊσμός μια θρησκεία που προσηλυτίζει

Εν ολίγοις, η εθνική ιστορία έχει ωριμάσει ελάχιστα τα τελευταία 60 χρόνια και, κατά πάσα πιθανότητα, δεν θα εξελιχθεί στο άμεσο μέλλον. Ωστόσο, τα γεγονότα που έφεραν στο φως οι έρευνες θέτουν σε κάθε έντιμο ιστορικό, αναπάντεχα, εκ πρώτης όψεως, πλην όμως θεμελιώδη ερωτήματα.

Μπορεί να θεωρηθεί η Βίβλος ιστορικό βιβλίο; Οι πρώτοι σύγχρονοι εβραίοι ιστορικοί, όπως ο Ισαάκ Μάρκους Γιοστ ή ο Λέοπολντ Τσουντς, στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, δεν την αντιλαμβάνονταν κατ’ αυτόν τον τρόπο: στα δικά τους μάτια, η Παλαιά Διαθήκη ήταν ένα θεολογικό βιβλίο που έπαιζε το ρόλο του συνδετικού κρίκου ανάμεσα στις εβραϊκές θρησκευτικές κοινότητες μετά την καταστροφή του πρώτου ναού. Χρειάστηκε να περιμένουμε ώς το δεύτερο μισό του ίδιου αιώνα για να συναντήσουμε ιστορικούς, με πρώτο τον Χάινριχ Γκρετς, που να ασπάζονται μια «εθνική» θεώρηση της Βίβλου: αυτοί έδωσαν στη φυγή του Αβραάμ προς τη Χαναάν, την έξοδο από την Αίγυπτο ή ακόμα και στο ενιαίο βασίλειο του Δαβίδ και του Σολομώντα τη διάσταση αφηγήσεων ενός αυθεντικού εθνικού παρελθόντος. Οι ιστορικοί του σιωνισμού δεν έπαψαν έκτοτε να επαναλαμβάνουν αυτές τις «βιβλικές αλήθειες» που έγιναν ο άρτος ο επιούσιος της εθνικής παιδείας τους.

Να, όμως, που τη δεκαετία του 1980 η γη αρχίζει να τρέμει, κλονίζοντας τους αρχέγονους μύθους. Οι ανακαλύψεις της «νέας αρχαιολογίας» έρχονται σε αντίθεση με τη θεωρία μιας μεγάλης εξόδου τον 13ο αιώνα π.Χ. Επιπλέον, ο Μωυσής δεν θα μπορούσε να βγάλει τους Εβραίους από την Αίγυπτο και να τους οδηγήσει στη «Γη της Επαγγελίας», για τον απλούστατο λόγο ότι εκείνη την εποχή η συγκεκριμένη γη… βρισκόταν στα χέρια των Αιγυπτίων.

Εξάλλου, δεν υπάρχουν ίχνη που να μαρτυρούν κάποια εξέγερση των σκλάβων στην αυτοκρατορία των Φαραώ ή τη γρήγορη κατάκτηση της γης της Χαναάν από ξένα στοιχεία. Δεν υπάρχουν, επίσης, σημάδια ούτε ενθύμια από τα μεγαλοπρεπή βασίλεια του Δαβίδ και του Σολομώντα. Οι ανακαλύψεις της προπερασμένης δεκαετίας δείχνουν ότι εκείνη την εποχή υπήρχαν δύο μικρά βασίλεια: το βασίλειο του Ισραήλ, που ήταν και το ισχυρότερο, και το βασίλειο του Ιούδα, η μελλοντική Ιουδαία. Φαίνεται, μάλιστα, πως ούτε οι κάτοικοι του τελευταίου υπέστησαν την εξορία τον 6ο π.Χ. αιώνα: οι μόνοι που πρέπει να εγκαταστάθηκαν στη Βαβυλώνα ήταν η πολιτική και πνευματική αφρόκρεμα. Από εκείνη την καθοριστική συνάντηση με τις περσικές θρησκείες γεννήθηκε ο εβραϊκός μονοθεϊσμός.

Άραγε, η εξορία του 70 μ.Χ. συνέβη πραγματικά; Παραδόξως, αυτό το «θεμελιώδες γεγονός» στην ιστορία των Εβραίων, που αποτελεί την απαρχή της διασποράς, δεν αποτέλεσε αντικείμενο κανενός ερευνητικού έργου. Κι αυτό, για έναν πολύ πεζό λόγο: οι Ρωμαίοι κατακτητές δεν εξόρισαν ποτέ κανέναν λαό σε όλο το ανατολικό τμήμα της Μεσογείου. Με εξαίρεση τους αιχμαλώτους που έγιναν σκλάβοι, οι κάτοικοι της Ιουδαίας συνέχισαν να ζουν στη γη τους ακόμα και μετά την καταστροφή του δεύτερου ναού.

Ένα τμήμα τους ασπάστηκε το χριστιανισμό τον 4ο αιώνα, ενώ η πλειονότητα ενώθηκε με το Ισλάμ μετά την κατάκτηση από τους Άραβες, τον 7ο αιώνα. Οι περισσότεροι διανοητές του σιωνισμού τα γνώριζαν όλα αυτά: έτσι, ο Γιτζάκ Μπεν Ζβι, μελλοντικός πρόεδρος του κράτους του Ισραήλ, όπως και ο Δαβίδ Μπεν Γκουριόν, ιδρυτής του κράτους, τα έγραφαν αυτά ώς το 1929, τη χρονιά της μεγάλης εξέγερσης της Παλαιστίνης. Και οι δύο αναφέρουν με διάφορες ευκαιρίες το γεγονός ότι οι χωρικοί της Παλαιστίνης είναι οι απόγονοι των κατοίκων της αρχαίας Ιουδαίας.²

Εάν, λοιπόν, δεν έγινε ποτέ ο διωγμός του λαού που κατοικούσε στην ρωμαιοκρατούμενη Παλαιστίνη, τότε από πού προέρχονται τα πλήθη των Εβραίων που εποικίζουν τα παράλια της Μεσογείου από την αρχαιότητα; Πίσω από το παραπέτασμα της εθνικής ιστοριογραφίας κρύβεται μια συγκλονιστική ιστορική πραγματικότητα. Από τη στάση των Μακαβαίων, τον 2ο π.Χ. αιώνα, μέχρι την εξέγερση του Μπαρ-Κόχμπα,³ τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ο ιουδαϊσμός ήταν η θρησκεία με την εντονότερη προσηλυτιστική δραστηριότητα. Οι Ασμοναίοι είχαν ήδη προσηλυτίσει διά της βίας τους Ιδουμαίους της Νότιας Ιουδαίας και τους Ιτουραίους της Γαλιλαίας, οι οποίοι προσαρτήθηκαν στον «λαό του Ισραήλ». Με αφετηρία εκείνο το ελληνοϊουδαϊκό βασίλειο, ο ιουδαϊσμός εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και στα παράλια της Μεσογείου. Τον 1ο μ.Χ. αιώνα έκανε την εμφάνισή του στο σημερινό Κουρδιστάν, το εβραϊκό βασίλειο της Αδιαβίνης, το οποίο, όμως, δεν ήταν το τελευταίο που «εξιουδαΐστηκε». Ακολούθησαν και άλλα.

Τα γραπτά του Φλάβιου Ιωσήφ δεν αποτελούν τη μοναδική μαρτυρία για την προσηλυτιστική ζέση των Εβραίων. Πολλοί Ρωμαίοι συγγραφείς, από τον Οράτιο ώς τον Σενέκα κι από τον Ιουβενάλιο ώς τον Τάκιτο, εκφράζουν σχετικούς φόβους. Το Μισνά και το Ταλμούδ⁴ επιτρέπουν την τακτική του προσηλυτισμού -έστω και αν, απέναντι στην αυξανόμενη πίεση του χριστιανισμού, οι σοφοί της ταλμουδικής παράδοσης εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους ως προς το ζήτημα.

Η επικράτηση της θρησκείας του Ιησού στις αρχές του 4ου αιώνα δεν βάζει φρένο στην εξάπλωση του ιουδαϊσμού, ωστόσο απωθεί τον εβραϊκό προσηλυτισμό στις παρυφές του χριστιανικού κόσμου. Τον 5ο αιώνα κάνει την εμφάνισή του, στη θέση της σημερινής Υεμένης, ένα ισχυρό εβραϊκό βασίλειο με το όνομα Χιμιάρ, οι απόγονοι του οποίου θα διατηρήσουν την πίστη τους μετά την επικράτηση του Ισλάμ έως και τη σύγχρονη εποχή. Επίσης, οι Άραβες χρονικογράφοι μάς γνωστοποιούν την ύπαρξη βερβερίνικων φυλών τον 7ο αιώνα, που έχουν εξιουδαϊστεί: μπροστά στην επέλαση των Αράβων που φτάνουν στη Βόρεια Αφρική στα τέλη του ίδιου αιώνα, εμφανίζεται η θρυλική μορφή της εβραίας βασίλισσας Ντίχια ελ-Καχίνα, η οποία προσπάθησε να τους αναχαιτίσει. Οι εξιουδαϊσμένοι Βερβερίνοι θα λάβουν μέρος στην κατάκτηση της Ιβηρικής Χερσονήσου και θα θέσουν τα θεμέλια της ιδιαίτερης συμβίωσης μεταξύ Εβραίων και Μουσουλμάνων που χαρακτηρίζει τον ισπανοαραβικό πολιτισμό.

Ο σημαντικότερος μαζικός προσηλυτισμός λαμβάνει χώρα κάπου ανάμεσα στη Μαύρη και την Κασπία Θάλασσα: αφορά το τεράστιο βασίλειο των Χαζάρων, τον 8ο αιώνα. Η εξάπλωση του ιουδαϊσμού από τον Καύκασο ώς τη σημερινή Ουκρανία έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση πολλών κοινοτήτων, οι οποίες απωθούνται ομαδικά προς την Ανατολική Ευρώπη εξαιτίας των επιδρομών των Μογγόλων, τον 13ο αιώνα. Εκεί, μαζί με τους Εβραίους που είχαν έρθει από τις σλαβικές περιοχές του Νότου και τα σημερινά γερμανικά εδάφη, θα θέσουν τις βάσεις του μεγάλου πολιτισμού των γίντις.⁵

Οι αφηγήσεις σχετικά με τις ποικίλες ρίζες των Εβραίων απαντούν, λίγο ή περισσότερο δειλά, στη σιωνιστική ιστοριογραφία μέχρι περίπου τη δεκαετία του 1960. Στη συνέχεια περνούν στο περιθώριο, έως ότου εξαφανιστούν από τη συλλογική μνήμη του Ισραήλ. Οι κατακτητές της πόλης του Δαβίδ, το 1967, όφειλαν να είναι οι απευθείας απόγονοι του μυθικού του βασιλείου και όχι -θεός φυλάξοι !- οι διάδοχοι των Βερβερίνων πολεμιστών ή των Χαζάρων ιππέων. Οι Εβραίοι, επομένως, αποτελούν ένα ιδιαίτερο «έθνος», το οποίο, ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια εξορίας και περιπλάνησης, επιστρέφει επιτέλους στη δική του πρωτεύουσα, την Ιερουσαλήμ.

Οι φορείς αυτής της γραμμικής και αδιαίρετης αφήγησης δεν στηρίζονται μόνο στη διδασκαλία της ιστορίας. Επικαλούνται μάλιστα και τη βιολογία. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, μια σειρά «επιστημονικών» ερευνών στο Ισραήλ προσπαθεί να αποδείξει με κάθε μέσο τη γενετική συγγένεια μεταξύ των απανταχού επί γης Εβραίων. Η «έρευνα πάνω στην προέλευση των πληθυσμών» αποτελεί πλέον έναν θεμιτό και δημοφιλή τομέα της μοριακής βιολογίας, ενώ το αρσενικό χρωμόσωμα Υ αποκτά τιμητική θέση δίπλα σε μια εβραία Κλειώ⁶, στο πλαίσιο μιας ξέφρενης αναζήτησης της κοινής καταγωγής του «εκλεκτού λαού».

Η συγκεκριμένη ιστορική αντίληψη αποτελεί τη βάση της πολιτικής του κράτους του Ισραήλ που επικεντρώνεται στο θέμα της ταυτότητας, κι αυτό είναι που πονάει ! Προσφέρει την ευκαιρία για μια οντολογική και εθνοκεντρική ερμηνεία του ιουδαϊσμού, τροφοδοτώντας έτσι ένα καθεστώς διακρίσεων που απομονώνει τους Εβραίους από τους μη Εβραίους -Άραβες, αλλά και Ρώσους μετανάστες ή ξένους εργάτες.

Το Ισραήλ, 60 χρόνια μετά την ίδρυσή του, αρνείται να δει τον εαυτό του ως μια δημοκρατία που υπάρχει για τους πολίτες της. Περίπου το ένα τέταρτο από αυτούς δεν θεωρούνται Εβραίοι και, σύμφωνα με το πνεύμα των νόμων, το κράτος δεν είναι δικό τους. Αντίθετα, το Ισραήλ παρουσιάζεται πάντα ως το κράτος των απανταχού επί γης Εβραίων, έστω κι αν δεν πρόκειται πια για κατατρεγμένους πρόσφυγες αλλά για ισότιμους πολίτες που απολαμβάνουν πλήρη δικαιώματα στα κράτη στα οποία διαβιούν. Με άλλα λόγια, μια εθνοκρατία χωρίς σύνορα δικαιολογεί τις σκληρές διακρίσεις που επιβάλλει απέναντι σε μια μερίδα πολιτών της, επικαλούμενη το μύθο του προαιώνιου έθνους που ανασυντάχθηκε για να επανενωθεί στη «γη των προγόνων».

Το να γραφτεί, επομένως, μια νέα εβραϊκή ιστορία, απαλλαγμένη από το σιωνιστικό πρίσμα, δεν είναι εύκολο πράγμα. Το φως που διαθλάται μέσα από αυτό μετασχηματίζεται σε ανεξίτηλα εθνοκεντρικά χρώματα. Και όμως, οι Εβραίοι σχημάτιζαν ανέκαθεν συμπαγείς θρησκευτικές κοινότητες, συνήθως μέσω του προσηλυτισμού, σε διάφορες περιοχές του κόσμου: δεν συνιστούν, λοιπόν, ένα «έθνος» με κοινή καταγωγή το οποίο εκτοπίστηκε και περιπλανήθηκε για είκοσι αιώνες.

Η εξέλιξη της ιστοριογραφίας, όπως και, γενικότερα, η διαδικασία του εκσυγχρονισμού, περνά, όπως γνωρίζουμε, μέσα από την επινόηση του έθνους, μιας έννοιας που απασχόλησε εκατομμύρια ανθρώπους κατά τον 19ο κι ένα σημαντικό κομμάτι του 20ού αιώνα. Στα τέλη του περασμένου αιώνα, τα όνειρα άρχισαν να ξεθωριάζουν. Όλο και περισσότεροι ερευνητές αναλύουν, ανατέμνουν και ανασυνθέτουν τις μεγάλες εθνικές παραδόσεις, κυρίως τους μύθους περί κοινής καταγωγής, ιδιαίτερα αγαπητούς στους χρονικογράφους του παρελθόντος. Οι εφιάλτες του χθες θα δώσουν αύριο τη θέση τους σε άλλα όνειρα για μια νέα ταυτότητα. Όπως κάθε προσωπικότητα που αποτελείται από ποικίλες και ρευστές ταυτότητες, η ιστορία είναι κι αυτή μια ταυτότητα που εξελίσσεται.

1. Το ιδρυτικό κείμενο του ιουδαϊσμού, η Τορά -η εβραϊκή ρίζα «yara» (γιαρά) σημαίνει «διδάσκω»- αποτελείται από τα πέντε πρώτα βιβλία της Αγίας Γραφής ή Πεντάτευχο: τη Γένεση, την Έξοδο, το Λεβιτικό, τους Αριθμούς και το Δευτερονόμιο.
2. Βλ. Δαβίδ Μπεν Γκουριόν και Γιτζάκ Μπεν Ζβι, «Το “Ερέτς Ισραήλ” στο παρελθόν και το παρόν», (1918, στα γίντις), Ιερουσαλήμ, 1980 (στα εβραϊκά) και Μπεν Ζβι, «Ο πληθυσμός μας μέσα στη χώρα» (στα εβραϊκά), Βαρσοβία, Εκτελεστική Επιτροπή της Ένωσης Εβραϊκής Νεολαίας και Εθνικού Εβραϊκού Ιδρύματος, 1929.
3. Σιμόν Μπαρ-Κόχμπα: εβραίος επαναστάτης που ηγήθηκε της λεγόμενης «στάσης του Μπαρ-Κόχμπα» κατά των Ρωμαίων, το 132 π.Χ. Ίδρυσε ένα ανεξάρτητο εβραϊκό κράτος, το οποίο επανακατακτήθηκε από τους Ρωμαίους τρία χρόνια αργότερα.
4. Το Μισνά, το οποίο θεωρείται το πρώτο έργο της ραβινικής λογοτεχνίας, ολοκληρώθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Το Ταλμούδ συνθέτει το σύνολο των συζητήσεων των ραβίνων σχετικά με το νόμο, τα έθιμα και την ιστορία των Εβραίων. Υπάρχουν δύο Ταλμούδ: το Ταλμούδ της Παλαιστίνης που γράφτηκε ανάμεσα στον 3ο και τον 5ο αιώνα, και το Ταλμούδ της Βαβυλώνας που ολοκληρώθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα.
5. Τα γίντις, τα οποία μιλούσαν οι Εβραίοι της Ανατολικής Ευρώπης, είναι μια σλαβογερμανική γλώσσα που περιλαμβάνει λέξεις εβραϊκής προέλευσης.
6. Η Κλειώ στην ελληνική μυθολογία ήταν η μούσα της ιστορίας.

«1922-2022 σκέψεις για μια τραυματική επέτειο» στο Σεμινάριο Ιστορίας-Κηφισιά

Συνεχίζονται τα μαθήματα σύγχρονης ιστορίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Δήμου Κηφισιάς.
Την Παρασκευή 3 Δεκεμβρίου , 7.00μμ-8.30μμ θα συζητήσουν και θα καταθέσουν τις σκέψεις και τους προβληματισμούς για το θέμα:

«1922-2022 σκέψεις για μια τραυματική επέτειο«

–Ίρις Τζαχίλη, ομ. καθηγήτρια Πανεπιστημίου Κρήτης

–Βλάσης Αγτζίδης, δρ Ιστορίας ΑΠΘ.

Τη συζήτηση θα συντονίσει ο εκπαιδευτικός Παύλος Κοσμίδης

Μειονότητες και Αριστερά

Με αφορμή τις δηλώσεις Χ. Ζεϊμπέκ.

Πολύ ενδιαφέρον, αλλά κυρίως πολύ σημαντικό βάθος έχουν τα θέματα που έθιξε πρόσφατα ο Χουσεϊν Ζεϊμπέκ και προκάλεσαν κάποιες αντιδράσεις.

Είπε : «Γίνεται αλαλούμ με τους δύο μουφτήδες. Λέμε κατάργηση της Σαρίας. Η Τουρκία είναι ένα κοσμικό κράτος. Εδώ (στην Ελλάδα) έχει επίσημη θρησκεία, δεν είναι κοσμικό κράτος. Έχω φοιτήσει στην Τουρκία και ξέρω…Στην Τουρκία ποτέ δεν ανοίγουν τα σχολεία με το Κοράνι…»

Νομίζω ότι ο Ζεϊμπεκ κάνει ένα λάθος, που είναι όμως κοινός τόπος στην ανάγνωση του κοσμικού χαρακτήρα της Τουρκίας. Και παράλληλα φαίνεται να αγνοεί την μεγάλη κοινωνική και πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ μουσουλμάνων «Παλαιότουρκων» και ακραίων εθνικιστών-μιλιταριστών Νεότουρκων πριν τη βίαιη επιβολή του κεμαλιστικού μοντέλου που διαμόρφωσε τη σύγχρονη Τουρκία. .Η αντιπαράθεση αυτή εκφράστηκε και στη Δυτική Θράκη. Ειδικά μετά το 1930 και την υπογραφή του ελληνο-τουρκικού Συμφώνου «Φιλίας και Συνεργασίας», έλαβε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.

Παλαιότουρκοι VS Νεότουρκοι

Η σημασία της εκατονταετηρίδας από τη Μικρασιατική Καταστροφή

100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή

Η χρονιά 2022 έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό μιας και συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κορύφωση της Μικρασιατικής Καταστροφής. Τότε ολοκληρώνεται μια διαδικασία που είχε ξεκινήσει το 1908, όταν οι εθνικιστές Νεότουρκοι άνοιξαν τον Ασκό του Αιόλου. Μετά από κοσμοϊστορικές διεργασίες που ξεκίνησαν με τους Βαλκανικούς Πολέμους και κορυφώθηκαν με τη Μικρασιατική Εκστρατεία, επήλθε το τέλος του παλιού πολυεθνικού κόσμου. Τα μεγάλα θύματα ήταν οι μη μουσουλμανικές κοινότητες της οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίες αποτέλεσαν στόχο προδιαγεγραμμένων εθνικών εκκαθαρίσεων. Η βίαιη καταστροφή τους έχει χαρακτηριστεί Γενοκτονία με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η ίδια η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει με ομόφωνες αποφάσεις της Βουλής το ιστορικό γεγονός θεσπίζοντας δύο Ημέρες Μνήμης για τη Γενοκτονία (19 Μαϊου για τον Πόντο, 14 Σεπτεμβρίου για το σύνολο της Μικράς Ασίας).

         

Anadolu’daki trajedinin başlangıcı hakkında bir metin (Türkçe ve Yunanca)…..Ένα κείμενο για την απαρχή της τραγωδίας στην Ανατολή

Mια πολύ σημαντική πρωτοβουλία έλαβε ο γνωστός συγγραφέας Omer Asan δημιουργώντας ένα φόρουμ με τίτλο «Mubadelle-Ανταλλαγή«, όπου οι απόγονοι των προσφύγων (του 1922) και των ανταλλαχθέντων (του 1923-24) να μπορούν να συναντηθούν, να συζητήσουν τα κοινά και τις διαφορές και να ανταλλάξουν εμπειρίες και απόψεις. Η τεχνολογική εξέλιξη βοηθά αρκετά αυτή την επικοινωνία, εφόσον οι αυτόματοι μεταφραστές μειώνουν τη γλωσσική απόσταση. 

Ένα από αυτά που απασχολούν τους συμμετέχοντες είναι ο χαρακτήρας των τότε κοσμοϊστορικών αλλαγών και καταστροφών καθώς και οι αιτίες που τις προκάλεσαν. Μια δικιά μου παρέμβαση μεταφράστηκε από την Olga Rοbenson και είναι η εξής: 

Ένα κολάζ του Χρήστου Μαχαιρίδη

O dönemin bugünden tamamen farklı olan tarihsel koşullarını anlamaya çalışmak çok önemli.  Kolay olmayan bir şey olmasından dolayı da çoğunlukla o dönemi  bugünün verileriyle sık sık analiz etmeye çalışıyoruz. ….

 Sanırım zamane koşullarının ve o dönemin  en önemli analizi Rosa Luxemburg tarafından 1896’da Ermenilerin katledilmesinden sonra yapılmış olandır.  O zamanlar Tanzimat’ın sadece Osmanlı’nın büyük  şehirlerini etkilediği görülüyordu.  Kırsal kesimde, özellikle Anadolu’da, eski paşalar ve ağalar reformları kabul etmediler ve baskı politikasını sürdürdüler.  Bu Ermeni isyanlarını getirdi.  

Μια συνέντευξη στα «Αρμενικά»

Τα «Αρμενικά» είναι ένα πολύ σημαντικό περιοδικό των Αρμενίων της Ελλάδας. Στο τρέχον τεύχος φιλοξενείται μια συνέντευξή μου η οποία και παρατίθεται στη συνέχεια.

Η συνέντευξη δόθηκε λίγο πρίν την αζερο-τουρκική επίθεση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και επιχειρεί να διερευνήσει το ιστορικό και ιδεολογικό βάθος της τουρκικής επιθετικότητας.

ΤΟ ΤΑΓΚΑΡΟΝΚ που το λέγαμε «ΤΑΪΓΑΝΙ»

        του Λάμπρου Βαζαίου 

Στο πατρικό μου σπίτι, στην οδό Ευαγγελιστρίας 5 στο Κέντρο της Αθήνας, άκουσα για πρώτη φορά για το Ταϊγάνι. Αργότερα, πολύ αργότερα έμαθα πως η σωστή Ρώσικη ονομασία είναι Ταγκαρόνκ. Τότε λοιπόν στο πατρικό μου,  είχα ακούσει πως ήταν λιμάνι και πως εκεί υπήρχε αξιόλογη Ελληνική παροικία και ζωντανή παρουσία Σαντορινιών.  Στην Κατοχή και στα μετέπειτα χρόνια,  στο γειτονικό  διπλανό σπίτι έμενε από χρόνια το ζεύγος Μπαλαμπάκη. Ο κύριος Σπύρος, όπως τον φωνάζαμε και η γυναίκα του η Γαρυφαλιά, ήταν ζευγάρι περασμένης σχετικά ηλικίας, συνομήλικοι με τον Παππού και την Γιαγιά χωρίς παιδιά, που έδειχναν αδυναμία σε μένα και συχνά παίζανε μαζί μου.

To παλιό Γυμνάσιο του Τανγκανρόκ όπου συνήλθε το Α’ Πανρωσικό συνέδριο των Ελλήνων. Τον Ιούνιο του 2017 πραγματοποιήθηκε επίσης ένα συνέδριο των ελληνικών
κοινοτήτων της μετασοβιετικής Ρωσικής Ομοσπονδίας
https://kars1918.wordpress.com/2017/06/09/tanganrok/

Tα δύο πρόσωπα του αντιφατικού Ιωάννη Μεταξά

Είναι αλήθεια ότι το ΟΧΙ του ’40 έχει δημιουργήσει ένα φωτοστέφανο και ευνοεί τις προσπάθειες (σχεδόν) αγιοποίησης του πλέον μοιραίου ανθρώπου του 20ου αιώνα για τα συμφέροντα του ελληνισμού. Και αυτή τη συμπεριφορά τη συναντάμε ακόμα και σε πολίτες που δεν θα τους ενέτασες εύκολα στον ακροδεξιό χώρο….
Έτσι, μπροστά στο ΟΧΙ λησμονούνται: η καθοριστική συμβολή του στον Εθνικό Διχασμό, η στάση του στα Μικρασιατικά, ο φιλοκεμαλισμός του, η φασιστική δικτατορία του 1936 κ.λπ.Ας προσπαθήσουμε να δούμε και αυτές τις πλευρές του μοιραίου (για τους Μικρασιάτες, Πόντιους, Ανατολικοθρακιώτες) αυτού ανθρώπου!

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύτηκε στην huffingtonpost.gr
στις 28 Οκτωβρίου 2020

«Kahrolsun Venizelos!»

Μια υπενθύμιση για τη Μικρασιατική Καταστροφή

Αγτζίδης Βλάσης

To σύνθημα των Τούρκων κεμαλικών στις παραμονές των μοιραίων εκλογών του Νοεμβρίου του 1920, μας θύμισε το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Vakit» τo 1930 (24 Ιουνίου)*. Ήταν από τότε γνωστό το τι θα συνέβαινε σε περίπτωση νίκης των βασιλικών του Λαϊκού Κόμματος.

Όπως φαίνεται, το μέλλον των Ελλήνων στην Ανατολή, το ήξεραν καλύτερα οι ίδιοι οι Τούρκοι εθνικιστές από τους, ξεγελασμένους, νεοέλληνες ψηφοφόρους. Η επίσημη εφημερίδα του Κεμάλ στην Άγκυρα έγραφε στις 28 Οκτωβρίου 1920 για τις επερχόμενες ελληνικές εκλογές: «Οι ελληνικές εκλογές θα κρίνουν την τύχη του μικρασιατικού πολέμου. Πτώση του Βενιζέλου, σημαίνει και πτώση της Ελλάδας στη Μικρά Ασία».

Ταυτόχρονα, στις διαδηλώσεις των Τούρκων εθνικιστών στην Άγκυρα κυριαρχούσε το σύνθημα: «Μπιν γιασασίν Μουσταφά Κεμάλ/ Γιασασίν Κωνσταντίνος/ Καχρολσούν Bενιζέλος», δηλαδή: «Πολύ ζήτω στον Μουσταφά Κεμάλ/ Ζήτω στον Κωνσταντίνο/ ανάθεμα στον Βενιζέλο».

Πρωτοσέλιδο της τουρκικής εφημερίδας Vakit
στις 24 Ιουνίου 1930

Η ατυχής απόφαση για τις μοιραίες εκλογέςτου Νοεμβρίου του 1920 ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, οι οποίες επηρέασαν την κρίση του Βενιζέλου. Είναι βέβαιο ότι η προσφυγή σε εκλογές για αναβάθμιση της λαϊκής εντολής, μετά το θρίαμβο της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών βασιζόταν σε ένα σχετικά ασφαλές πολιτικό περιβάλλον. Σίγουρα η δολοφονική απόπειρα εναντίον του από δύο φιλομοναρχικούς αξιωματικού στο σταθμό Λυών του Παρισιού τον επηρέασε, όπως και η ερήμην του δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη, από τους δικούς του παρακρατικούς. Ήξερε ότι χρειαζόταν μια νέα λαϊκή εντολή για να υλοποιήσει οριστικά επί του εδάφους τις κατακτήσεις και κυρίως την ενσωμάτωση του Σαντζακίου Σμύρνης στην Ελλάδα.

 

«Χρυσή Αυγή ίσον Ναζισμός» -«Φασισμός ίσον δικτατορία»

Με αφορμή την ομόφωνη καταδίκη της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής από την ελληνική δικαιοσύνη και τον χαρακτηρισμό της ως εγκληματική οργάνωση, αναδημοσιεύω ένα κείμενο του πατέρα μου που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα Ημερησία του Κιλκίς τον Οκτώβριο του 2013, την εποχή της μεγάλης ακμής και δράσης της οργάνωσης αυτής

---

Χρυσή Αυγή ίσον Ναζισμός-Φασισμός ίσον δικτατορία

«Η όλη συμπεριφορά της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής,
αλλά και των απλών μελών είναι αντιλαϊκή, αντικοινωνική, ΑΝΤΕΘΝΙΚΗ. Βλέποντας κανείς στους τηλεοπτικούς σταθμούς
τα έργα και ημέρες των ταγμάτων εφόδου,
αμέσως, συνειρμικά ο νους πηγαίνει στα έργα και ημέρες
του Φασισμού του Μουσολίνι και του Ναζισμού του Χίτλερ.
Η όλη πολιτεία της Χρυσής Αυγής από της ιδρύσεώς της,
ως πρότυπο έχει τον Ναζισμό του Χίτλερ με
όλα τα σύμβολά του, το χαιρετισμό, την σβάστικα.»

του ΑΝΔΡΕΑ ΑΓΤΖΙΔΗ

Τα τελευταία γεγονότα, που διαδραματίζονται στην πολιτική ζωή της χώρας μας και με τα μέτρα, που λαμβάνει η έννομη Πολιτεία κατά του άθλιου νεοναζιστικού μορφώματος, το οποίο φέρει το όνομα Χρυσή Αυγή, θα ήθελα με το κείμενό μου αυτό να τονίσω ιδιαιτέρως τις έννοιες ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ      και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ! Όταν ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής με οργίλο ύφος υψώνει το δεξί χέρι με καθαρά, χωρίς καμία αμφιβολία ναζιστικό τρόπο, τρομάζει κανείς και όταν υψώνει ακόμη τα δύο χέρια του, με τις παλάμες ανοικτές και να φωνάζει, να κραυγάζει, να δηλώνει ότι είναι καθαρά κλπ. Έτσι, κάπως ξεκίνησαν όλοι οι δικτάτορες, οι άθλιοι επιβήτορες της εξουσίας.