Από τον ανορθολογισμό στον (ενδυματολογικό) ρατσισμό
Έγινε και φέτος το ετήσιο φεστιβάλ ποντιακών χορών από την ΠΟΕ. Φέτος έγινε στον Πειραιά κάπου κοντά στο περίφημο «γλυπτό» των 350.000 ευρώ [και υπό τις πιθανές ευλογίες του Noor_τάδε ]…
Οι εργασίες στον Πόντο τον Οκτώβριο. Από το μεσαιωνικό ποντιακό μηνολόγιο, Ο αγρότης εκτός από τον μανδύα φορά και κόκκινο φέσι με κοντή φούντα
Είναι γνωστά τα προβλήματα που υπάρχουν στον κάποτε ελπιδοφόρο αυτό χώρο, με την κυριαρχία μιας παράδοξης και ετερόδοξης ομάδας που πήγε τον χώρο δεκαετίες πίσω και τον εξαθλίωσε ιδεολογικά. Θαυμαστό παράδειγμα αποτελούν οι ομηρικοί καυγάδες για το φέσι που ξεκίνησαν από το 201ο και οδήγησαν στην κατάπτωση αυτή με την κυριαρχία ενός φαινομένου που αποκαλείται πλέον «παρχαριδισμός«.
Η σύγχρονη ηγεσία του κάποτε φιλόδοξου εγχειρήματος που έφερε το όνομα ΠΟΕ έχει πάρει με ευθύνη της διαζύγιο από τους ακαδημαϊκούς ιστορικούς του ποντιακού ελληνισμού και από τους σοβαρούς λαογράφους. Οπότε ο τομέας αυτός παρέμεινε κενός για να καλυφθεί από κάθε είδους ημιμαθείς. Απόδειξη αποτελεί η ντιρεκτίβα της Επιτροπής Πολιτισμού της Π.Ο.Ε. για την αποδεκτή ποντιακή φορεσιά: «Δεκτή γίνεται μόνο η ζίπκα με την κουκούλα, όποιαδήποτε άλλη φορεσιά δεν επιτρέπεται…. Απαγορεύεται το φέσι, το παπάχ και οτιδήποτε άλλο ως κάλυμμα κεφαλής, δεκτή γίνεται μόνον η κουκούλα.»
Έτσι λοιπόν το είδαμε κι αυτό! Μια φούχτα γραφειοκράτες να προσπαθούν να κωδικοποιήσουν και να τυποποιήσουν τη λαϊκή παραδοσιακή φορεσιά του εκτεταμένου, πολύχρωμου και πολύμορφου μικρασιατικού Πόντου.
Προσπαθώντας να συμβάλλω σ’ αυτή την άχαρη συζήτηση καταθέτω το παρακάτω κείμενο, ως απάντηση στο ερώτημα: «Ποιά ήταν η ενδυμασία των Ποντίων;« μέσα από το πραγματολογικό υλικό που έχουμε στη διάθεσή μας.
Παράξενο ερώτημα θα μου πείτε, δεδομένου ότι σήμερα τουλάχιστον η πλέον κοινή ενδυμασία των Ποντίων έχει ως βάση το μπλουτζίν. Όμως δεν είναι αυτό το σύγχρονο ρούχο που έχει διχάσει με έναν παράξενο -έως και παράλογο-τρόπο τους Ποντίους. Εδώ και λίγα χρόνια έχουν ξεσπάσει ομηρικοί καυγάδες για το αν το φέσι είναι ελληνικό ή τουρκικό, εάν η κοντή βράκα (η ζίπκα) είναι παραδοσιακό ένδυμα και πολλά άλλα τέτοια που για έναν σύγχρονο παρατηρητή θυμίζουν εκείνες τις παλιές θεολογικές διαμάχες για το πόσοι άγγελοι χωρούν πάνω στο κεφάλι μια καρφίτσας ή αν το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται μόνον εκ του Πατρός και όχι εκ του Πατρός και του Υιού αντάμα.
Πυθαγόρας ο Σάμιος (580 π.Χ. – 496 π.Χ.)
Η γνώση ότι το κάλυμμα κεφαλής που λέγεται «φέσι» είναι προτουρκικό, όπως και το σαρίκι, είναι παγκοίνως γνωστό στους έχοντες έστω και στοιχειώδη γνώση. Από τις μοναδικές μεσαιωνικές γκραβούρες που έχουμε στη διάθεσή μας γνωρίζουμε ότι οι κάτοικοι του Πόντου φορούσαν ένα είδος κόκκινου φεσιού με φούντα, αιώνες πριν οι Οθωμανοί καταλάβουν την περιοχή.
Πολλές φορές όμως, τέτοιες συζητήσεις και συγκρούσεις δεν προκύπτουν αβίαστα και φυσιολογικά, αλλά κρύβουν βαθύτερα συμφέροντα και αντιθέσεις. Έτσι πρωτοξεκίνησε η σύγκρουση για το φέσι στον ποντιακό χώρο με την ενίσχυση ενός ακραίου χαζο-εθνολαϊκιστικού πνεύματος. Δείτε δύο ενδιαφέροντα δημοσιεύματα από εκείνη την εποχή (2010) πατώντας ΚΛΙΚ επί των τίτλων:
Το φέσι όμως ήταν η αρχή. Στη συνέχεια άρχισε η συζήτηση για το ποιά ήταν η εθνική ενδυμασία των Ποντίων στον Πόντο πριν την προσφυγοποίηση (κοντή βράκα-ζίπκα ή μακρυά βράκα), πόσοι είναι οι ποντιακοί χοροί κ.ά.
Επί της ουσίας όλα αυτά τα ζητήματα έχουν απαντηθεί τόσο από τις αναφορές των λαογράφων της πρώτης γενιάς όσο και από σύγχρονες σοβαρές μελέτες (Καλπίδου, Ζουρνατζίδης, Διαμαντίδου κ.ά.)
Τελευταία πάλι ξεκίνησε η συζήτηση και γι άλλη μια φορά οι προσωπικοί ανταγωνισμοί είναι ορατοί.
Τοπάλ Οσμάν: Ο σφαγέας των Ποντίων
Για το θέμα αυτό δες το κείμενο από τον Π&Α: Oι ξεκουκούλωτοι του Παρυάδρη
–Ποιά είναι η πραγματικότητα για την φορεσιά των Ποντίων μέσα από αδιάψευστα ντοκουμέντα;
–Σε ποιόν ανήκει το φέσι;
–Ποιά είναι η πραγματική παραδοσιακή φορεσιά: η κοντή βράκα (ζίπκα) ή η μακρυά;
–Τι θεωρούσαν οι Πόντιοι εκείνης της εποχής για τους οποίους ερίζουν οι νεότεροι;
Αν δούμε χωρίς προκατάληψη κάποια αδιάψευστα ντοκουμέντα, θα οδηγηθούμε αβίαστα στα εξής συμπεράσματα:
α) η πλέον πρόσφατη παραδοσιακή φορεσιά των Ποντίων είναι η ζίπκα με το πασλούκ.
β) Παράλληλα, δικιά τους παραδοσιακή φορεσιά ήταν και η αμέσως προηγούμενη, η μακρυά βράκα με το φέσι.
γ) Επίσης, πολλές φορές η παραδοσιακή μορφή είχε ζίπκα και φέσι.
Καμιά απολύτως από αυτές τις τρεις μορφές δεν μπορεί να εξοβελιστεί. ΟΛΕΣ είναι παραδοσιακές φορεσιές των Ποντίων, από τη στιγμή που ο ίδιος ο λαός τις επέλεξε σε ειρηνικές εποχές και τις ενσωμάτωσε στην καθημερινότητά του.
Βέβαια, οι ίδιοι εκείνοι Πόντιοι των αρχών του 20ου αιώνα -για των οποίων την παραδοσιακή ενδυμασία ερίζουν οι νεότεροι- θεωρούσαν ως εθνική τους ενδυμασία τη φουστανέλα, την οποία και προσπαθούσαν να φορούν στις εθνικές επετείους.
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
«Ο νόμιμος κληρονόμος του αυτοκράτορα,
ο Ιωάννης, έμεινε κλειδαραμπαρωμένος στο
Ιερόν Παλάτιον με την σφραγίδα της εξουσίας,
και η πρωτότοκη Άννα, η καισάρισσα, ωρύονταν,
και η θεοσεβούμενη Ειρήνη Δούκαινα η Αυγούστα, καταριόταν,
και άπλυτος ο Αλέξιος ο Πρώτος ο Κομνηνός,
παρατημένος Δεκαπενταύγουστο στο ανάκτορο του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων,
σ΄ένα δωμάτιο στον πέμπτο όροφο, ούτε τον νεκροστόλισαν
ούτε τον έψαλαν, όπως του άξιζε, μ΄ένα σκουφάκι μόνον κόκκινο στην κεφαλή•
έξελθε, βασιλεύ, ο Βασιλεύς των βασιλέων,
ο Άρχων του κόσμου σε καλεί,
ο Άρχων των αρχόντων, μάταιε, σε αναμένει.
Ιωάννης Ζωναράς
Μετάφρ. Μάρω Δούκα, Ένας Σκούφος από Πορφύρα