Ο Έλληνας, ο Ελλαδίτης και ο Κύπριος…
Ένα ζήτημα ορολογίας
Η πρόσφατη κρίση στην Κύπρο και ο τρόπος χρησιμοποίησης των όρων στην Ελλάδα, έφερε και πάλι στο προσκήνιο παλαιότερους προβληματισμούς, οι οποίοι επαναδιατυπώθηκαν σε κείμενο στην «Ελευθεροτυπία» (28-3-2013).
Το κείμενο όπως ανέβηκε στο enet.gr, είναι το εξής:
Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 28 Μαρτίου 2013
Ο Ελληνας, ο Ελλαδίτης και ο Κύπριος
Ενα ζήτημα ορολογίας που ανέδειξε η κρίση
Ενα πολύ ενδιαφέρον πρόβλημα ορολογίας αναδείχθηκε μ’ αφορμή την κυπριακή κρίση. Στο δημόσιο λόγο, επίσημο και ανεπίσημο, οι όροι «Ελληνας» και «ελληνικό» κ.ά. χρησιμοποιήθηκαν σε αντιδιαστολή με τους όρους «Κύπριος» και «κυπριακό».
Ο εθισμός των σύγχρονων Ελλήνων (στην Ελλάδα, την Κύπρο και τη Διασπορά) σε ανορθολογικές συμπεριφορές και παράλογες απόψεις έχει οδηγήσει στην αδιαμαρτύρητη αποδοχή ενός προφανούς λάθους. Δηλαδή στη μετατροπή ενός εθνωνυμίου σε δηλωτικό μόνο πολιτειακής ιδιότητας. Ή, ακόμα χειρότερα, την οικειοποίηση του εθνωνυμίου από μέρος μόνο του εθνικού συνόλου.
Ο Κύπριος είναι αδιαμφισβήτητα Ελληνας. Ιστορικά εντάσσεται στην ελληνική εθνότητα, σε όποια μορφή και αν αυτή εμφανίστηκε στην Ιστορία. Επίσης, από τις απαρχές της εμφάνισης της έννοιας του πολιτικού έθνους, οι Κύπριοι εντάχθηκαν αυτόματα στην κατηγορία αυτή. Είναι γνωστή η συμμετοχή των Κυπρίων στο κίνημα του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αλλά και σ’ όλες τις επαναστατικές εθνικοαπελευθερωτικές διαδικασίες που συνέβησαν στην Εγγύς Ανατολή από το 1821 και εντεύθεν.
Κατά συνέπεια, το ζήτημα της επικράτησης όρων αναντίστοιχων με το περιεχόμενό τους δημιουργεί ενδιαφέροντα ερωτήματα.
Ποιος είναι ο Ελληνας σήμερα;
Η απόπειρα πλήρους οικειοποίησης του εθνωνυμίου «Ελληνας», μέσω της κατασκευής σχημάτων που λίγο αντιστοιχούσαν στην πραγματική κατάσταση, δεν αφορά μόνο τη ματαιοδοξία των σύγχρονων κατοίκων της Ελλάδας. Βασίζεται σε μια άγνωστη υπόγεια διεργασία για κατασκευή νέου περιεχομένου του όρου με βάση την πολιτειακή υπόσταση και όχι την εθνική καταγωγή. Το εγχείρημα άρχισε να διαμορφώνεται από την εποχή που υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, όταν κάποιοι κύκλοι ευελπιστούσαν ότι το κυπριακό πρόβλημα θα επιλυόταν με την εμφάνιση μιας νέας εθνικής κυπριακής ταυτότητας, που θα περιλάμβανε και τις δύο κοινότητες του νησιού.
Η προσπάθεια έφτασε στο απόγειό της την εποχή των Σημίτη-Παπανδρέου. Τότε που οι οργανικοί διανοούμενοι του συστήματος (μοντέρνοι ιστορικοί και πολιτικοί επιστήμονες) κυριαρχούσαν «επικοινωνιακά». Σύμφωνα μ’ αυτή την αντίληψη, το πέρασμα από το έθνος-κράτος στο «κράτος των πολιτών» επέβαλε την απο-εθνικοποίηση του όρου που χαρακτήριζε τους πολίτες του κράτους, δηλαδή την αποκοπή του κράτους από το ιδρυτικό έθνος. Ομως, αντί να επιλέξουν όρους όπως «Ελλαδίτης» ή «Ελλαδικός», που αντιστοιχούσαν με τον καλύτερο τρόπο στη «νέα» αυτή θεώρηση, αποφάσισαν να αλλάξουν το περιεχόμενο του εθνικού όρου «Ελληνας» και να τον μετατρέψουν εννοιολογικά, ώστε να σημαίνει «Ελλαδίτης».
Στις διεργασίες αυτές συνέβαλε και η παραδοσιακή υπεροψία των κυρίαρχων ελλαδικών ελίτ, που αποσκοπούσαν στην πλήρη οικειοποίηση του όρου, ως μέσο ιδεολογικής νομιμοποίησης και απόλυτης κυριαρχίας. Π.χ., ενώ το κράτος λέγεται «Ελλάδα» και όχι «Ελληνία», συνταγματικά κατοχυρώνεται και ο όρος «Ελληνική Δημοκρατία», αντί του ορθού «Δημοκρατία της Ελλάδας».
Σε πολιτικό επίπεδο, θα έπρεπε να αποκατασταθούν οι έννοιες. Και το κύριο βάρος γι’ αυτό πέφτει στους κυπριακούς ώμους. Είναι ακατανόητη η έλλειψη αντίδρασης των Κυπρίων, των φυσικών προσώπων αλλά και της διπλωματικής τους αποστολής στην Ελλάδα. Εκτός εάν η συγκεκριμένη μεθόδευση απηχεί και κυπριακές προσδοκίες.
Η φυσική τάξη των πραγμάτων -όπως αυτά διαμορφώθηκαν την εποχή της νεοτερικότητας- είναι να ονομάζεται «Ελληνας» ο οποιοσδήποτε αναγνωρίζει τον εαυτό του ως μέλος της συγκεκριμένης εθνικής οντότητας, ανεξάρτητα από γεωγραφική καταγωγή ή πολιτισμική κατάσταση. Κατά συνέπεια, ο κάθε υπήκοος της κράτους που φέρει το όνομα «Ελλάδα» είναι απλώς «Ελλαδίτης» ή «Ελλαδικός», ανεξαρτήτως της εθνικής του καταγωγής. Οπως επίσης και «Κύπριος», ο υπήκοος της Κύπρου, ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή. Δηλαδή ο Τούρκος ή ο Πομάκος ή ο Αρμένιος ή αύριο ο πολιτογραφημένος Πακιστανός ή ο Μαροκινός θα είναι «Ελλαδίτης». Το ίδιο και ο Τούρκος ή ο Μαρωνίτης ή ο Αρμένιος της Κύπρου θα είναι «Κύπριος». Με τον ίδιο τρόπο που αυτό γίνεται, για παράδειγμα, με τους Αραβες: Αραβες είναι όλοι -και μόνο- οι ανήκοντες στο αραβικό έθνος. Το κάθε αραβικό κράτος περιγράφει με ξεχωριστό τρόπο τους υπηκόους του. Ακόμα και η μητρόπολη του αραβικού κόσμου, η Σαουδική Αραβία, δεν επιχείρησε να μονοπωλήσει τον όρο «Αραβας» για τους πολίτες του κράτους της.
Η Ελλάδα αποτελεί για άλλη μια φορά «θαυμαστή» εξαίρεση!
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
We trust Cyprus, we love Cyprus, we are all Cypriots!
Nicosia
Menelaos P. Georgiades
###
Προς τους απανταχού Κύπριους, Ελλαδίτες και φίλους της Κύπρου,
Από σήμερα, αμέσως μετά την απόφαση του κυπριακού Κοινοβουλίου για τη διάσωση της Κυπριακής Δημοκρατίας και για όσο χρειαστεί, ξεκινώ συντονισμένη εκστρατεία -με τη βοήθεια μιας ομάδας φίλων συμπολιτών- με στόχο την εμπέδωση του μηνύματος ότι επιβάλλεται όπως το κυπριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα προστατευτεί από την όποια κρίση πανικού η οποία μπορεί να στραγγίξει τη ρευστότητα του συστήματος οδηγώντας το, με μαθηματική ακρίβεια, στην πλήρη κατάρρευση. Η εκστρατεία θα πραγματοποιηθεί κυρίως μέσω διαδικτύου (μπλογκς, κοινωνικά δίκτυα, ιστοσελίδες κ.α.).
Τούτη τη δύσκολη ώρα, που η πατρίδα μας κινδυνεύει, κανείς δεν περισσεύει. Αυτή η στιγμή, είναι η στιγμή που ενώνουμε τις δυνάμεις μας. Αυτή η ώρα, είναι η ώρα που μέσω της σύνθεσης όλων των ιδεών, της επιστημοσύνης, της σκληρής δουλειάς, της ομαδικότητας, της αγωνιστικότητας και του πατριωτισμού, θα βγάλουμε όλοι μαζί, ενωμένοι, την Κυπριακή Δημοκρατία απ’ το αδιέξοδο. Όποια και να είναι η λύση στο τέλος της ημέρας, όσο επώδυνη κι αν είναι για μια μερίδα συμπολιτών μας, ένα θα είναι -τελικά- το στοίχημα, απ’ την επόμενη Τρίτη: “Να μη φύγει απ’ το κυπριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα ούτε ένα €ent”.
Σας παρακαλώ, λοιπόν, να προωθήσετε -σε όσους περισσότερους μπορείτε, στην Κύπρο και στο εξωτερικό- τη συνημμένη εικόνα που έχει ετοιμαστεί μαζί με το συγκεκριμένο σλόγκαν, συνεισφέροντας εποικοδομητικά στην όλη προσπάθεια. Το σλόγκαν έχει ετοιμαστεί στα αγγλικά για ευνόητους λόγους.
Είμαστε καταδικασμένοι να πετύχουμε και θα πετύχουμε!
Συναδερφικά,
Μενέλαος Π. Γεωργιάδης
Τετάρτη, 27 Μαρτίου 2013
Ο Έλληνας, ο Ελλαδίτης και ο Κύπριος
http://geopolitics-gr.blogspot.gr/2013/03/blog-post_3827.html
Ψάχνοντας κάποια παλιά έγγραφα, βρήκα μια επιστολή του ΄99 από έναν (ξεχασμένο) διάλογο που είχα τότε με κάποιον δημοσιογράφο, όταν για πρώτη φορά θίχθηκε το θέμα αυτό και όταν άρχισε να γενικεύεται η χρήση του όρου «Έλληνας» στη θέση του «Ελλαδίτης», εξοβελίζοντας από τον όρο αυτό οποιονδήποτε εξωελλαδικό Έλληνα :
————————————————————–
21 Ιουλίου 1999
……..
Με μεγάλη ικανοποίηση είδα το σχόλιό σας με τίτλο «Πιο Έλληνες κι από τους Έλληνες», με το οποίο σχολιάζατε την απόπειρα μετατροπή του εθνοτοπικού ονόματος «Κύπριος» σε εθνωνύμιο. Νομίζω, ότι όλοι οι απροκατάληπτοι πολίτες γνωρίζουν ότι ο όρος «Κύπριος» είναι αντίστοιχος των: «Κρητικός», «Μακεδόνας», «Πελοποννήσιος», «Πόντιος» ή «Μικρασιάτης». Το γεγονός ότι εμφανίστηκε ήδη μια τάση που έχει κάνει την μετατροπή του όρου σε εθνωνύμιο, είναι άκρως αποκαλυπτικό. Δομικά είναι το ίδιο που επιχειρούν οι Σλαβομακεδόνες με τον όρο «Μακεδόνας». Μόνο που στη δικιά μας περίπτωση, τα κίνητρα είναι ακριβώς τα αντίθετα. Το μεγάλο ερώτημα είναι: τι προκαλεί αυτό το εγχείρημα μετατροπής των Κυπρίων σε ιδιαίτερο έθνος.
Είχα μια εμπειρία η οποία, ίσως να αποκαλύψει το παρασκήνιο: Στις 17 Δεκεμβρίου 1997 συμμετείχα ως εισηγητής σε μια εκδήλωση στον Πειραιά με θέμα «Ελληνοτουρκικές σχέσεις: Από ένα δύσκολο παρελθόν σε ένα καλύτερο μέλλον», που οργάνωσαν οι πολιτιστικοί σύλλογοι της πόλης «Δίκαιο και Πολιτισμός», «Αντιφώντας» και «Universalia 88». Συμμετείχαν επίσης οι: Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, τ. υπ. Εξ., Παν. Ιωακειμίδης, καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Στεφάνου, καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Νικ. Δελαγραμμάτικας, φιλόλογος.
Κάποια στιγμή, ο κ. Παπακωνσταντίνου, μιλώντας για το κυπριακό και τις δυνατότητες επίλυσής του είπε το εξής απίστευτο: Ότι το κυπριακό θα λυθεί όταν όλοι οι Κύπριοι, ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι, θα αποκτήσουν δικιά τους ιδιαίτερη κυπριακή εθνική συνείδηση. Και τότε, εφόσον όλοι θα ανήκουν στο ίδιο κυπριακό έθνος, θα κατανοήσουν ότι δεν έχουν πλέον λόγους να είναι διαχωρισμένοι και να προσκολούνται, είτε στην Έλλάδα, είτε στην Τουρκία.
Γνωρίζοντας ότι ο κ. Παπακωνσταντίνου ανήκει σε ένα συγκεκριμένο ρεύμα σκέψης της σύγχρονης Ελλάδας, μπόρεσα να κατανοήσω το γιατί πολύ συχνά, τώρα τελευταία, βλέπω τη χρήση του όρου «Κύπριος» σε θέση εθνωνυμίου. Νομίζω ότι είναι η συγκεκριμένη γραμμή του συγκεκριμένου ρεύματος! Η έκφραση «Ο ‘Ελληνας και ο Κύπριος» αρχίζει πλέον να μην είναι σπάνια. Ακόμα και στην αγαπημένη μας εφημερίδα, αυτή είναι η κύρια κατεύθυνση. Έτσι λοιπόν «Έλληνας» είναι μόνον ο Ελλαδίτης! Η απίστευτη αυτή κατασκευή, έχει υιοθετηθεί και αναπαράγεται συνειδητά απ’ όλο το χώρο που τάχα καταγγέλει τις «εθνικές κατασκευές», εγκληματώντας με τον τρόπο αυτό απέναντι στην πραγματικότητα, εφόσον διαμορφώνει στους νεότερους, όπως και στους ανυποψίαστους, στερεότυπα που δεν έχουν καμιά σοβαρή ιστορική ή ιδεολογική αιτιολόγηση.
Ίσως βρισκόμαστε στο σημείο εκείνο, όπου, αφού ο παλαιοελλαδικός εθνικισμός κατάφερε να εξοντώσει τον εξωελλαδικό ελληνισμό με την ανορθολογική πολιτική διαχείρηση που κατά καιρούς πραγματοποίησε, τώρα επιχειρεί να περιφρουρήσει τα όσα του απέμειναν, αποβάλλοντας από το εθνικό σώμα, με την επικουρία των διαφόρων Νεοκυπρίων, όλα τα στοιχεία που υπονομεύουν την ψευδαίσθηση της ευημερίας του και ταράσσουν την ευρωσοσιαλιστική του –αν όχι ευρωκομμουνιστική- ευδαιμονία του.
——————————————
Πάντως πολλές φορές χρησιμοποιείται ο όρος «έλληνας» στη θέση του «ελλαδίτη», όπως και ο όρος «γιουνάν» (στην Τουρκία), όπου τους εξωελλαδικούς Έλληνες τους ονομάζουν ‘Ρωμιούς»
π.χ:
Kemence virtuozu Dr Matthaios Tsahouridis
Yunanca ve Rumca kaydeler.
Yeni kemence tarzi yorumlariyla taninan genc kemenceciden,
Μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση έγινε στο μπλογκ του Πάνου Ζέρβα:
https://panosz.wordpress.com/2006/12/19/%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CE%AE-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82/
—————————————————
Περί έθνους, μύθων και ιστορίας
………..
Τον λίγο χρόνο που ασχολήθηκε με το σπορ το αφιέρωσα συζητώντας περί έθνους, ιστορίας και εθνικών μυθολογιών στο (sic) {[1], [2], [3], [4], [5]} κατόπιν του σχετικού σχολιασμού του J95 (και τα επακόλουθα [1], [2], [3]). Επίσης δείτε τα σοφά σχόλια του lazopolis εδώ κι εδώ. Όσα έχω να πω σχετικά τα γράφω στα σχόλια του (sic).
Να σημειώσω όμως εδώ έναν εξαιρετικό δημόσιο διάλογο σχετικά με το ίδιο περίπου θέμα, του οποίου το εύρος ανακάλυψα επ’ αφορμή της παραπάνω συζήτησης. Ο διάλογος αυτός είχε γίνει πριν από έναν περίπου χρόνο, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του Νίκου Σβορώνου «Το ελληνικό έθνος: γένεση και διαμόρφωση του νέου ελληνισμού», (σαράντα χρόνια μετά την συγγραφή του). Ο διάλογος αυτός έχει βέβαια σχέση με την τρέχουσα συζήτηση, αλλά τον καταγράφω εδώ κυρίως ως σημείο αναφοράς:
– Βίβλους κατά βαρβάρων, Μανόλης Σαββίδης, Το Βήμα, 23/1/2005.
– Από τις προϋποθέσεις στην συγκρότηση του εθνικού κράτους, Σπύρος Ασδραχάς, Το Βήμα, 23/1/2005.
– Οι περιπέτειες της Ελληνικής συνείδησης, Νάσος Βαγενάς, Το Βήμα, 23/1/2005.
– Μυθολογίες και αγιογραφίες, Αντώνης Λιάκος, Το Βήμα, 6/2/2005.
– Πότε δημιουργήθηκε το Ελληνικό έθνος, Νίκος Δεμερτζής, Το Βήμα, 6/2/2005.
– Η παραμόρφωση του Σβορώνου, Νάσος Βαγενάς, Το Βήμα, 20/2/2005.
– Ο διαφορικός ρατσισμός του Νίκου Σβορώνου, Άκης Γαβριηλίδης, Σελίδες Κριτικής, 3/3/2005.
– Η ανακαίνιση της εθνικής ταυτότητας, Αντώνης Λιάκος, Το Βήμα, 6/3/2005.
– Ένας φαντασιακός ορισμός, Νάσος Βαγενάς, Το Βήμα, 6/3/2005.
– Θεωριοκρατία και θεωριολαγνεία, Νάσος Βαγενάς, Το Βήμα, 13/3/2005.
– Σύγχυση περιγραμμάτων και περιεχομένων μέρος Α, Χρήστος Χατζηιωσήφ, Η Αυγή, 11/3/2005. Μέρος Β, ιδίου, Η Αυγή, 18/3/2005
– Ο Σβορώνος και η διαμόρφωση του Ελληνικού έθνους, Νάσος Βαγενάς, Η Αυγή, 24/3/2005.
– Εθνική εποποιία, επική εθνοποιία, Δημοσθένης Κούρτοβικ, Τα Νέα, 26/3/2005.
– «Καιρός να φτιάξουμε τους Έλληνες;», Αντώνης Λιάκος, Το Βήμα, 3/4/2005.
http://histologion-gr.blogspot.gr/2006/03/blog-post_12.html