Για το 1821 και τη σειρά του Σκάι
Οι φίλοι απ’ το μπλογκ «Πόντος και Αριστερά» ζήτησαν την άποψή μου για τη σειρά που προβάλλει αυτή την εποχή ο τηλεοπτικός σταθμός Σκάϊ και διαπραγματεύεται την Επανάσταση του 1821.
Την επιστημονική ευθύνη της παραγωγής έχουν δύο ιστορικοί που ανήκουν σε διαφορετικές γενιές αλλά και σε διαφορετικές ιστοριογραφικές σχολές, ο Θάνος Βερέμης και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης.
Η σειρά αυτή και ο τρόπος που προσεγγίζει την Επανάσταση έχει προκαλέσει μια μεγάλη συζήτηση και πλήθος απαξιωτικών σχολίων, που προέρχονται από ποικίλους χώρους που ελάχιστα συνδέονται μεταξύ τους πολιτικά.
Η δική μου άποψη, σε μια πρώτη γραφή, είναι η εξής:
“Εάν αντιμετωπίζουμε την Επανάσταση του 1821 όχι ως ένα τοπικό γεγονός αλλά ως πανελλήνιας και παγκόσμιας σημασίας, η μόνη σωστή και έγκυρη ημερομηνία είναι η 22α Φεβρουαρίου του 1821, όταν ο Αλ. Υψηλάντης πέρασε τον Προύθο, ύψωσε στη σημαία της Επανάστασης και δύο μέρες μετά εξέδωσε την προκήρυξη-κάλεσμα “Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος”. Αυτό ήταν το γεγονός που πυροδότησε τις ελληνικές εξεγέρσεις σε διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με πιο πετυχημένη απ’ όλες αυτή του Μωριά…
Αν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε την εκπομπή, θα λέγαμε ότι η κατεύθυνση της σειράς είναι παλαιοελλαδοκεντρική, φιλοεθνικιστική και ενάντια στην ρωμιοσύνη. Τοποθετείται εξ αρχής στο πλευρό του νεαρού, εκ Δύσεως εκπορευόμενου εθνικού κινήματος και δυσφημεί χωρίς έλεος την παραδοσιακή εθναρχία, δηλαδή το Οικουμενικό Πατριαρχείο, χωρίς να παρουσιάσει την πολλαπλότητα των επιλογών που είχε τότε η Ρωμιοσύνη.
Υπερτονίζει κάποια στοιχεία και υποβαθμίζει κάποια άλλα.
Το μεγάλο λάθος είναι ότι προσεγγίζει με σύγχρονα κριτήρια και όρους, με κάποια ελευθεριότητα είναι αλήθεια, εποχές που είναι πολύ διαφορετικές σε επίπεδο αντίληψης των φορέων των ιστορικών διεργασιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διαρκής εθνική σημασιοδότηση του όρου “Τούρκος“. Είναι γνωστό στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ ότι εκείνη την εποχή η λέξη “Τούρκος” για τους Οθωμανούς ήταν επίθετο που σήμαινε μόνο τον απόβλητο αγροίκο, ενώ για τους Ρωμιούς, ακόμα και για τους διαφωτιστές, σήμαινε αποκλειστικά και μόνο τον Μουσουλμάνο. Χαρακτηριστικός είναι ο στίχος στο Θούριο που αναφέρει για την οθωμανική απολυταρχία ότι “Χριστιανούς και Τούρκους, σκληρά τους τιμωρεί”.…
Και το ίδιο κάνει και με τον όρο “Έλληνας“, τον οποίο τον προβάλλει φυσιολογικά στους εξεγερμένους Ρωμιούς. Η διαφορά αυτοαντίληψης των νεαρών διανοούμενων ηγετών της Φιλικής από τους απλούς χριστιανούς αγωνιστές, ελληνόφωνους ή αλβανόφωνους ή βλαχόφωνους ή ακόμα και τουρκόφωνους, φαίνεται από το ορισμό του Καραϊσκάκη για το τι είναι Έλληνας:“Έλληνας είναι ο καθένας, είτε Τούρκος είτε Εβραίος, που πολεμά ενάντια στην Πύλη” (σημειωτέον ότι ο Καραϊσκάκης έμεινε ουδέτερος δύο χρόνια στο αρματολίκι που του το είχε παραχωρήσει ο Χουρσίτ Πασάς, και συνεργάστηκε με τους επαναστάτες απ΄το Φεβρουάριο του 1823 και μετά, για να γίνει τότε ο Καραϊσκάκης που γνωρίζουμε )…
Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα μεγαλειώδες γεγονός, που τη σπουδαιότητά της κανείς δεν τόλμησε να αμφισβητήσει. Ιδιαίτερα εγκωμιαστικός γι αυτήν είναι ο γκουρού των “νέων ιστορικών”, ο Χομπσμπάουμ.
Αν θέλετε την άποψή μου: η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα κορυφαίο γεγονός που είχε κυρίως αντι-απολυταρχικά χαρακτηριστικά, και ως περιεχόμενο ήταν:
–θρησκευτική -των χριστιανών κατά των κυρίαρχων μουσουλμάνων γιατί ήταν δεύτερης και τρίτης κατηγορίας πολίτες, υφιστάμενοι πλείστες όσες διακρίσεις ένεκα του θρησκεύματός τους,
–ταξική των απόκληρων, πολύμορφων από άποψη καταγωγής, Ρωμιών-γιατί οι Ρωμιοί ήταν οι οικονομικά δυναστευόμενοι μέσα από την απλοϊκή μουσουλμανική δομή που καθόριζε τις ενδοοθωμανικές σχέσεις- και
–εθνική, ώς έχουσα ηγεσία εμπνευσμένη από τη Γαλλική Επανάσταση που κατάφερε να μετεξελίξει σε κυρίαρχη ιδεολογία την από την εποχή της Άλωσης αντίληψη, περιωρισμένη έως τότε σε κύκλους διανοουμένων -της διασποράς αλλά και του Φαναρίου- ότι “είμαστε εθνικά Έλληνες”. Μια άποψη που στις εποχές πριν την Άλωση είχε οδηγήσει σε μια παράδοξη εμφάνιση των Ελλήνων ως έθνος με τη νεωτερική σημασία του όρου (δηλαδή με σαφές πολιτικό πρόγραμμα) αιώνες πριν τη νεωτερικότητα. Αυτό το γεγονός μαζί με κάποια άλλα εξίσου παράδοξα για τους ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες που ασχολούνται με το φαινόμενο του έθνους,οδήγησε τον ίδιο τον Gelner, να μιλήσει για εξαιρέσεις απ’ τον κανόνα. Γιατί, κακά τα ψέματα, η πλειονότητα των σύγχρονων εθνών κατασκευάστηκε κυριολεκτικά από διανοητές με όργανο το κράτος και τη βία…
Μεγάλο ζήτημα για συζήτηση είναι αυτό των όρων “έθνος”, “εθνότητα”, “νεωτερικό έθνος”, “γένος” και η σχέση του“ελληνικού έθνους” με το “ρωμαίικο γένος”. Αλλά, αυτή δεν είναι μια συζήτηση που μπορεί να γίνει εν θερμώ…
Επίσης,
κάνοντας κριτική στη σειρά, μην ξεχνάτε καθόλου ότι οι συγγραφείς είναι ΔΥΟ. Ο Θάνος Βερέμης και ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης! Ο δεύτερος δεν έχει καμιά σχέση με τους χώρους που εκνευρίζουν ένα μεγάλο αριθμό Νεοελλήνων συμπατριωτών μας, που παντού βλέπει “νεοοθωμανούς”, “εθνοαποδομιστές” και “πράκτορες του Σόρος”. Αντιθέτως, βρέθηκε στο στόχαστρο των λεγόμενων “εθνοαποδομητών” γιατί ανέλαβε μαζί με τον Ι. Κολιόπουλο να συγγράψει το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, μετά την απόσυρση αυτού της κ. Ρεπούση”….
Στην παρακάτω ηλ-διεύθυνση, μπορείτε να δείτε τη συζήτηση που ακολούθησε την προβολή του δεύτερου μέρους, στην οποία συμμετείχαν εκτός από μένα, η κ. Αγγελομάτη-Τσουγγαράκη, ο κ. Σ. Ριζάς και απ’ την ομάδα της σειράς οι κ.κ. Μιχαηλίδης και Τατσόπουλος : http://www.skai.gr/player/tv/?mmid=210463
Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύτηκε :
http://taxalia.blogspot.com/2011/02/1821_11.html
http://www.antibaro.gr/node/2686
http://www.inews.gr/62/gia-to-1821-kai-ti-seira-tou-skai.htm
http://opendemocracy.gr/?p=6956
Kάποια παλιότερα κείμενά μου που αναφέρονται στο 1821 είναι τα εξής:
-Οι άγνωστες πλευρές του 1821
-Οι Έλληνες της Ανατολής στην Επανάσταση του 1821
Turk-le-sh-tir-e-me-dik-ler-im-iz-den-mi-sin-iz?
Ένα blog του Βλάση Αγτζίδη 
Καλησπέρα σας κε Αγτζίδη,
Δεν θα αναφερθώ στο σύνολο του άρθρου σας. Δεν είναι σκοπός μου να υπερασπιστώ την εκπομπή, δεν θα το ήθελα καθόλου, αλλά η γνώμη σας για «παλαιοελλαδοκεντρική, φιλοεθνικιστική και ενάντια στην ρωμιοσύνη» γραμμή της εκπομπής με βρίσκει αντίθετο. Και θα σταθώ στο πρώτο και στον τρίτο χαρακτηρισμό αφού ο δεύτερος ίσως χρειάζεται διευκρινίσεις για να καταλάβουμε τι εννοείτε.
Παλαιοελλαδοκεντρική γιατί; Απο τη στιγμή που η επανάσταση κατά κύριο λόγο διαδραματίστηκε στη νότια Ελλάδα(την παλαια…) είναι αναμενόμενο και μια εκπομπή που θέλει να ασχοληθεί με την Επανάσταση του ’21 να είναι επικεντρωμένη στα γεγονότα του Μοριά και της Ρούμελης.
Εδώ, η συγκεκριμένη, εκπομπή ξέχασε να αναφέρει τις διάφορες εξεγέρσεις σε όλο τον παραδοσιακά κατοικοιμένο απο Έλληνες χώρο όλους αυτούς τους αιώνες, δεν θα παραμελούσε και τα επαναστατικά κινήματα και αντιδράσεις σε όλες αυτές τις περιοχές(στις Μικρασιατικές συμπεριλαμβανομένων) την εποχή του ’21;
Φοβάμαι οτι η άποψη σας αυτή δεν περιορίζεται μόνο στο περιεχόμενο της συγκεκριμενης εκπομπής, αλλά στην γενικότερη αντίληψη που έχουν οι Έλληνες για την Επανάσταση του 21, την οποία ίσως θεωρείται «παλαιοελλαδοκεντρική»…
Και «ενάντια στη Ρωμιοσύνη» γιατί; Ήταν περισσότερο Ρωμιός ο ελληνόφωνος της Τραπεζούντας απο αυτόν της Ναυπάκτου; Δεν ήταν κομμάτι(το πιο ενεργό θα έλεγα) της Ρωμιοσύνης ο Μοριάς και η Ρούμελη; Το «ενάντιο στη Ρωμιοσύνη» αυτό εθνικό κράτος ήταν αυτό που φρόντισε πετυχημένα ή καταστροφικά να συμπεριλάβει το σύνολο της Ρωμιοσύνης στην επικράτειά του, όταν «Ελληνισμός» και «Ρωμιοσύνη» ήταν το ίδιο και το αυτό χωρίς τις ανιστόρητες διαφορές που προσφάτως αποδίδονται στις δυο αυτές ταυτόσημες έννοιες.
Και τελειώνω απορώντας για τη φράση αυτή του Καραϊσκάκη που αναφέρετε. Ποια είναι η πηγή σας; Και να ειπώθηκε κάποια τέτοια φράση, πιστεύετε οτι το νόημα της είναι αυτό που υπονοείται οτι είναι; Δηλαδή οτι πίστευε κάποιος Έλληνας(και μάλιστα ο Καραισκάκης) οτι αν κάποιοι Τούρκοι και Εβραίοι εναντιώνονταν στην Πύλη θεωρούνταν αυτομάτως Έλληνες; Και πως αμέσως μετά χαρακτηρίζετε την Επανάσταση ως «θρησκευτική-ταξική-εθνική»; Το βρίσκω αντίθετο με αυτό που υποννοείτε σχετικά με την ταυτότητα των Ελλήνων βασιζόμενος στην φράση αυτή του Καραϊσκάκη(;).
Κλεφτάκος
Θέσατε πολλά ζητήματα για μια εποχή που θα πρέπει να συζητήσουμε ακόμα περισσότερο, να διερευνήσουμε αυτά που ακόμα δεν έχουν μελετηθεί, να διατυπώσουμε υποθέσεις εργασίας και να διαφωνήσουμε πάνω σ’ αυτές. Ανήκω σ’ εκείνη την τάση των ιστορικών που αποδέχεται ότι το ’21 και η δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους ήταν η πρώτη φάση μιας μεγάλης ιστορικής διεργασίας, η οποία ολοκληρώθηκε με τη καταστροφή της Σμύρνης έναν αιώνα αργότερα. Κατά συνέπεια, η διερεύνηση των αντινομιών και αδυναμιών της διαδικασίας αυτής πρέπει να βρεθεί στο μικροσκόπιο των ερευνητών, ώστε να απαντηθούν τα ερωτήματα που αιωρούνται ακόμα και απαιτούν εξηγήσεις για την αδυναμία των Ελλήνων να πετύχουν την εθνική ολοκλήρωση. Σ’ αυτό το πλαίσιο διαπραγματεύομαι τις σελίδες αυτές της νεότερης ιστορίας μας. Κάποια από τα πολλά εύστοχα που θίξατε γιατί ανοίγουν τη συζήτηση, σχολιάζω παρακάτω…
θεωρώ ότι η Επανάσταση του 1821 είναι ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο, το οποίο ευτύχησε να αποδώσει καρπούς στο Νότο της Βαλκανικής. Θεωρώ ότι για το αποτέλεσμα αυτό σημαντική υπήρξε η συμβολή και των άλλων επαναστατημένων περιοχών του ελληνικού κόσμου, όπως και το μεγάλο κίνημα εθελοντών που πήγε και πολέμησε στο Μοριά και τη Ρούμελη.
Εκτιμώ ότι και στην επίσημη αλλά και την μη επίσημη ιστοριογραφία επικράτησε ένα σύστημα ερμηνείας, που εξάλειφε σημαντικές παραμέτρους. Εμπεδώθηκε τελικά μια αντίληψη που οδήγησε στην υποβάθμιση της συμβολής των εξωελλαδικών Ελλήνων στην Επανάσταση. Θεωρώ ότι το κομβικό σημείο της υποβάθμισης του ρόλου του εκτός των κρατικών ορίων ελληνισμού, μπορεί να ανιχνευτεί στην σύγκρουση «αυτοχθόνων» με τους «ετερόχθονες», κατά τη δεκαετία του ’40 του 19ου αιώνα. Η περιθωριοποίηση των «ετεροχθόνων», η εσωστρέφεια του νεαρού Βασιλείου, ανάπτυξη των Ελλήνων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά τις μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ ευνόησε τελικά αυτό το ερμηνευτικό σχήμα που συμβολικά και μόνο περιγράφω ως «παλαιοελλαδοκεντρικό«.
Το «ενάντια στη ρωμιοσύνη» αναφέρεται στην ευκολία με την οποία ενοχοποιήθηκε στην εκπομπή ένας προνεωτερικός θεσμός, δηλαδή το Πατριαρχείο γιατί δεν ανταποκρίθηκε στις νεωτερικές συνθήκες.
Όσο για τον ορισμό του Έλληνα απ’ τον Καραϊσκάκη ως «οι συμπολεμιστές -είτε τούρκοι, είτε εβραίοι-ενάντια στο δυνάστη», μας το παραδίδει ο Κασομούλης στα «Ενθυμήματά» του. Νομίζω και πάλι ότι το ζήτημα της ονομασίας είναι δευτερεύον. Πρωτεύον είναι μόνο το ζήτημα του περιεχομένου. Εάν οι ηγέτες της Επανάστασης είχαν αποφασίσει να ονομάσουν στο νέο κράτος τους Έλληνες είτε ως «Γραικούς», είτε ως «Ρωμιούς» είτε ως, τρόπος του λέγειν, «Δαναούς», το περιεχόμενο θα ήταν το ίδιο και θα ταυτιζόταν με το περιεχόμενο της λέξης «Έλληνες» όπως το κατανοούμε σήμερα και όπως το κατανοούσε ο Βησσαρίων 6 αιώνες πριν.
Η αναφορά στον Καραϊσκάκη -τον οποίο θεωρώ πολύ μεγάλο αγωνιστή της Επανάστασης- γίνεται για να δειχθεί αυτή η πολυπλοκότητα σε κοινωνικό και ιδεολογικό επίπεδο της εποχής. Για τη στάση του Καραϊσκάκη και την ένταξη στο επαναστατικό στρατόπεδο μετά τη μάχη στον Άη Βλάση με τους τουρκαλβανούς το Φεβρουάριο του 1823, αντλώ τις πληροφορίες από την «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμ. 12, σελ 291-292. Αναφέρεται: «…Στο αρματολίκι των Αγράφων ο Καραϊσκάκης διορίστηκε το 1822 από το Χουρσίτ πασά, ενώ η Γερουσία της δυτικής Ελλάδος για τη θέση αυτή είχε αναγνωρίσει τον Γιαννάκη Ράγκο. Αλλά ο Καραϊσκάκης τον έδιωξε με τα όπλα, πράγμα που δυσαρέστησε πολύ τον Μαυροκορδάτο. γι αυτό και έπεσε στη δυσμένειά του. Ο καπετάνιος για να κρατήσει το αρματολίκι του προσποιόταν υποταγή στην τουρκική εξουσία και οι τουρκικές αρχές υποκρίνονταν πως πιστεύουν τη φαινομενική υποταγή του και οι τουρκικές αρχές υποκρίνονταν πως πιστεύουν τη φαινομενική υποταγή του, περιμένοντας την κατάλληλη ευκαιρία να εκστρατεύσουν εναντίον του. Η στάση του Καραϊσκάκη ως το 1823 ήταν στάση αναμονής. Και όπως λέγει ο Δημήτριος Αινιάν, ο καπετάνιος »οικονομούσεν αμφότερα τα μέρη, κλίνων όμως προς τους Έλληνας»…….»
Επίσης για τη σημασία της «ελληνοφωνίας» θα σας ζητούσα να διαβάσετε τα κείμενα προς το «Βιβλιοδρόμιο» των Νέων:
Στο αφιέρωμά τους χρησιμοποιούν ανιστορικά τον όρο «ελληνόφωνος» για μια εποχή που υπάρχουν ήδη ξεκάθαρες εθνικές συνειδήσεις….
Ενώ η πραγματική του χρήση σχετίζεται με τους προνεωτερικούς πληθυσμούς όπου το θρησκευτικό στοιχείο παραμένει ακόμα το κύριο στοιχείο των επιλογών.
Θεωρώ ότι στην ελληνική περίπτωση, η γλωσσική κατάσταση δεν ήταν ικανή και αναγκαία συνθήκη για να είναι κανείς είτε Ρωμιός, είτε Γραικός, είτε Έλληνας.
Σ’ εκείνη την εποχή οι Ρωμιοί (Έλληνες) θα μπορούσε να είναι ελληνόφωνοι, τουρκόφωνοι, αλβανόφωνοι, λατινόφωνοι, σλαβόφωνοι καθώς και οι μουσουλμάνοι (Τούρκοι) θα μπορούσε να είναι επίσης ελληνόφωνοι, τουρκόφωνοι, αλβανόφωνοι, λατινόφωνοι, σλαβόφωνοι…
Εξάλλου, οι «Τούρκοι» της Πελοποννήσου, κατά τον Βασίλη Παναγιωτόπουλο, ήταν ελληνόφωνοι και αλβανόφωνοι, όπως ακριβώς και οι Επαναστάστες!
Έχω την εντύπωση ότι η τοποθέτηση του Καραϊσκάκη εξηγείται από την αρβανίτικη καταγωγή του. Λογικό είναι να ορίζει με δικό του τρόπο τις σημασίες των νέων εννοιών που φέρνουν οι νεαροί μορφωμένοι της Φιλικής Εταιρείας ή οι πολεμιστές που είχαν πλούσιες εμπειρίες και είχαν διαμορφώσει νωρίτερα άποψη όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που διάβασα σ’ ένα αρβανίτικο ιστολόγιο.
«Καραϊσκάκης: Ο Αρβανίτης με την μεγάλη συνείδηση της καταγωγής του.Ο γιός του μαζί με τον γιό τού Τζαβέλα καί με τον Χουρμούζη (Αντιπρόεδρο τότε της Ελληνικής Βουλής) στην Αλβανία,έκαναν προσπάθειες γιά Ελληνο-Αλβανική συνεννόηση καί δημιουργία κοινού κράτους»
S.POLLO-A.PUTO, «Ιστορία της Αλβανίας» σελ.152. Βλέπε:http://ellines-albanoi.blogspot.com/2010/02/blog-post_9375.html
Κύριε Αγτζίδη,
Δεν με βρίσκει σύμφωνο η άποψη σας οτι η ιστορία του ’21 κυρίως καταπιάνεται με μοραιτορουμελιώτικα γεγονότα λόγω της γνωστής διαμάχης «ετεροχθόνων» και «αυτοχθόνων», πρώτον γιατί τελικά η «γραμμή» των ετεροχθόνων μέσω του Σπυρίδωνος Τρικούπη κυρίως(ο οποίος θεωρείται η πιο «επίσημη» άποψη του αγώνα, και ο οποίος ήταν γαμπρός του Μαυροκορδάτου) ήταν αυτή που επικράτησε, και θα ήταν ακόμα πιο διαδεδομένη αν δεν υπήρχαν απομνημονεύματα αγωνιστών ή προσωπικότητες όπως ο Μπάμπης Άννινος, ο Δημήτρης Φωτιάδης, ο Βλαχογιάννης κ.α..
Όταν μιλάμε για το 21 αναπόφευκτα περιοριζόμαστε στο νότιο Ελλαδικο χώρο, αλλά θα συμφωνήσω μαζί σας οτι κάθε εξιστόρηση χωρίς αναφορά και μελέτη των υπόλοιπων Ελλήνων στον Αγώνα στις ιδιαίτερες πατρίδες τους ή και εδώ κάτω(Πελοποννήσιος ών…) είναι σοβαρό ατόπημα.
Το Πατριαρχείο μπορεί να είναι ένα σύμβολο της Ρωμιοσύνης(Ελληνισμού) αλλά, απλώς, δεν υπάρχει Ρωμιοσύνη χωρίς Ρωμιούς/Έλληνες. Και αν κατηγορήθηκε το Πατριαρχείο( δικαίως και αδίκως) αυτό δεν είναι κατηγορία κατά της Ρωμιοσύνης, γιατί δεν μπορώ να δεχτώ οτι η Ρωμιοσύνη περιορίζεται σε έναν σκλαβωμένο και με ελάχιστη ελευθερία κινήσεων θεσμό όπως το Πατριαρχείο της Πόλης.
Δεν καταλαβαίνω ακριβώς τι θέλετε να πείτε με την αναφορά στον Καραισκάκη. Το κεφάλαιο των αρματολών είναι τεράστιο και περίπλοκο και δεν μπορούμε να κρίνουμε τη στάση των αρματολών με κάποιες υπεραπλουστευμένες προτάσεις του τύπου «ο Καραισκάκης θυμήθηκε οτι είναι Έλληνας μετά απο δύο χρόνια…ή οτι σύμφωνα με τον ορισμό που εκμαιεύσατε απο κάποια φράση του…Γιωργάκη έγινε Έλληνας αφού πολέμησε ενάντια στην Πύλη…». Τα γράφω αυτά με μια δόση υπερβολής θέλοντας να δείξω την περιπλοκότητα του ζητήματος που είναι ταυτόχρονα απλή αν συνυπολογίσουμε τους παράγοντες που ίσχυαν στην επαναστατική Ρούμελη.
Όσον αφορά στους αλλόγλωσσους. Εκεί θα ήθελα να είμαστε πιο συγκεκριμένοι. Δεν θεωρώ οτι πρέπει να έχουμε καταρχάς στην ίδια κατηγορία τους αρβανιτόφωνους/βλαχόφωνους με τους τουρκόφωνους της Μικρασίας. Θεωρώ τους δεύτερους ενα κομμάτι της Ρωμιοσύνης/Ελληνισμού που κάτω απο κάποιες συνθήκες(εσείς θα ξέρετε πολύ καλύτερα) έχασε την μητρική του γλώσσα αλλά όχι όλα τ’άλλα που τους κατατάσουν ως ομογενείς/ομοεθνείς με τους υπόλοιπους Έλληνες.
Οι Αρβανίτες και οι Βλάχοι αντιθέτως ξεκίνησαν ως αλλογενείς/αλλοεθνείς και με τους αιώνες και με την αναπόφευκτη επαφή τους και ζωή τους με το πλειοψηφόν ελληνικό περιβάλλον τους αφομοιώθηκαν και αποτέλεσαν κομμάτι του Γένους. Ήταν η μειοψηφία και απο μόνο του το γέγονος δείχνει οτι απλώς ακολούθησαν το δρόμο που είχε πάρει το Γένος, χωρίς να το κάνουν λιγότερο ελληνικό. Κατα τη γνώμη μου η προσφορά των δυο αυτών στοιχείων, ειδικότερα των πρώτων, ήταν μπορώ να πω περισσότερο αρνητική και παρολίγον καταστροφική όταν το φαναριώτικο στοιχείο τα βρήκε μαζί τους. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Φωτάκου:
[i]{…Τοιαύτα έλεγαν εις τους ξένους, οίτινες ευκόλως επείθοντο, και ένας, ένας ήρχετο και επροσκολλάτο εις τον ένα και εις τον άλλον εξ αυτών, ο μεν δηλ. εις τον Μαυροκορδάτον, ο δε εις τον Νέγρην, και ο άλλος εις άλλον, εις τον Δημήτριον Υψηλάντην όμως δεν επλησίαζαν, διότι αυτός ήτο ενωμένος με το στοιχείον τού τόπου, και διά τούτο δεν τον εμπιστεύοντο ούτε ο Νέγρης, ούτε ο Καρατσάς, ούτε ο Μαυροκορδάτος. Κατά δυστυχία όμως με τούς τελευταίους τούτους εσυμφώνησαν όλη η φυλή των Αλβανών- Ελλήνων-Σουλιωτών(σημ.-Αρβανιτών δηλαδή-), και πρώτη όλων τούτων η νήσος Ύδρα έδωκεν εις αυτούς την ηθικήν και υλικήν δύναμιν. Όσον και αν θέλη τις να εξυμνήση τον ηρωϊσμόν και τον πατριωτισμόν της φυλής αυτής, θα την εύρη πάντοτε να αγαπά μάλλον τα υλικα συμφέροντα, παρά την αθάνατον δόξαν. Εντεύθεν και από αυτούς όλους έλαβαν την αρχήν των και εγένοντο εις τον τόπον όλα τα γνωστά δυστυχήματα τών εμφυλίων πολέμων,και των άλλων ταραχών. Οι γνήσιοι Έλληνες θέλοντες να φανούν ανώτεροι και ανεκτικώτεροι δια τον γενικον σκοπόν, και να μη κατηγορηθουν ως αποκλειστικοί, ηθέλησαν να δεχθούν, και εδέχθησαν και απο όλα τα τμήματα πληρεξουσίους επί ψιλώ ονόματι και χωρίς να έχουν και πραγματικόν πληθυσμόν . Ούτοι ούτε φόρους επλήρωναν, ούτε αγγαρείαν καμμίαν έκαμναν, ούτε στρατιώτας έδιδαν, ούτε βάρη υπέφεραν, ούτε την παραμικραν δούλευσιν έκαμναν χωρίς να πληρωθούν. Όλα τα βάρη και τας βασανους του αγώνος οι εντόπιοι τας υπέφεραν μόνοι. Ούτοι ενεργούσαν γενναίως απαθώς και αδόλως, εκείνοι δολίως, υπούλως και πονηρώς εβουλεύοντο, ώστε κατώρθωσαν και απέκτησαν δικαιώματα, εδυνάμωσαν, έλαβαν την πλειοψηφίαν εις την διοίκησιν, και έσπρωξαν τούς έντοπίους έξω τών πολιτικών πραγμάτων. Το πνεύμα αυτό εξακολούθει τότε, το αυτό πνεύμα και η αυτή ενέργεια εξακολουθεί όλον ένα και έως της σήμερον(30). Ένεκα δε τούτου γεννάται η δυσπιστία μεταξύ τών Έλληνικών τμημάτων, και προέρχονται όλα τα κακά εις το Έθνος.
Ενταύθα η πολιτική ραδιουργία ευρίσκει άφθονον τροφήν, η δε εθνική πρόοδος οπισθοδρομεί. Τέλος πάντων άρχισαν να συνέρχωνται οί πληρεξούσιοι και των δύο μερών, καί οι μεν ώρισαν ως τόπον συναθροίσεως το Κρανίδι και το Καστρί τής Έρμιόνης, το δε άλλο μέρος του Ύψηλάντη και Κολοκοτρώνη το Ναύπλιον….}[/i]
http://kleftouria.blogspot.com/2008/04/1821_19.html
ΥΓ. Για τον φίλο Βαλκάνιο. Θα τον παρακαλούσα να χρησιμοποιούσε εγκυρότερες πηγές και περισσότερο μάλλον τη λογική, καθώς ψάχνοντας για Αρβανίτες στο Ξηρόμερο ή στον Βάλτο ή στις γύρω επαρχίες είναι λίγο μάταιο…
Πάντως είναι αναμφισβήτητο ότι ο Καραϊσκάκης είναι Αρβανίτης. Όπως επίσης ότι οι Αρβανίτες δεν ήταν και τόσο μειοψηφία στην ελεύθερη Ελλάδα. Η περιοχή της πρωτεύουσας έως τη Βοιωτία και τη νότια Εύβοια και ολόκληρο τον Αργοσαρωνικό ήταν αλβανόφωνη. Άρα υπήρχε αρβανίτικη πλειοψηφία η οποία σιγά σιγά υποχώρησε πολιτισμικά όσον αφορά τη γλωσσική της κατάσταση, με τη θέλησή της βέβαια γιατί υπήρξε συνιστών πληθυσμιακό στοιχείο του ελληνικού κράτους μαζί με τους ελληνόφωνους (εδώ τι όρο να χρησιμοποιήσω;)
Τείνω να αποδεχτώ τον τρόπο που βλέπει ο Αγτζίδης τα πράγματα, γιατί με βάση τη δικιά σου άποψη υπήρχαν εθνότητες ξεχωριστές, αρβανιτών και ελλήνων από τις οποίες προήλθε το ελληνικό έθνος. Μήπως δεν κατάλαβα καλά τι θες να πεις;
@Βαλκάνιος
Από τα Ιωάννινα μέχρι το Αιτωλικό και με ανατολικό όριο την οροσειρά της Πίνδου η μόνη χριστιανική, αλβανόφωνη κοινότητα ήταν αυτή των Σουλιωτών.Πως προκύπτει ως αναμφισβήτητο γεγονός ότι ο Καραϊσκάκης είχε αρβανίτικη καταγωγή;
Όσον αφορά τη Βοιωτία, από τα σύνορα με την Αττική, κάμπος Θηβών, οροσειρά του Ελικώνα και σε κάποιες περιοχές στο νότο του Ν.Φθιώτιδας (πχ Μαλεσίνα) οι Αρβανίτες ήταν πλειοψηφία. Από τον Παρνασσο και πάνω δεν υπήρχαν Αρβανίτες…
Δεν είναι έτσι. Η θεσπρωτία, που παλιά την έλεγαν Τσαμουριά, ήταν κυρίως αρβανίτικη κατοικούμενη από μουσουλμάνους και χριστιανούς. Μη μου πεις ότι η Παραμυθιά ήταν ελληνόφωνη.
Αναμφησβητητο απο ποιόν; Δεν υπάρχει καμια σοβαρή πηγή, συγχρονη ή μεταγενέστερη του Καραισκάκη που να τον χαρακτηρίζει ως Αρβανίτη. Εκτός αν θεωρείς σοβαρή πηγή των Κόλλια… Ούτε φυσικά υπάρχει καμία αναφορά για αρβανιτοχώρια στην ευρύτερη περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας.
Πηγές και αναφορές για τον πληθυσμό και την όλη συμμετοχή των Αρβανιτών στην Επανάσταση μπορείς να βρείς εδώ:
http://kleftouria.blogspot.com/2008/04/1821_19.html
http://kleftouria.blogspot.com/2008/04/1821-1.html
και σε όλες τις 8 σχετικές αναρτήσεις.
Πάντως ο Μπιθικώτσης τον θεωρεί Αρβανίτη!
«… Εγώ θα σου πω κάτι που δεν το ξέρεις ούτε εσύ ούτε κανείς. Πώς πέθανε ο Καραϊσκάκης; Και γιατί λέμε – θα το γράψεις έτσι όπως θα σ’ το πω – γιατί λέμε «στ’ αρχίδια μου»; Ο Καραϊσκάκης ήταν στρατηγός στον Περαία και ο Κουντουριώτης ήταν ναύαρχος. Τους άλλαξε λοιπόν ο Καποδίστριας μ’ ένα στρατηγό που δε θυμάμαι τώρα τ’ όνομά του και στη θέση του Κουντουριώτη έβαλε έναν άλλο ναύαρχο. Ο της ξηράς στρατηγός τού είπε του Καραϊσκάκη ότι μες στον Αγιο Σπυρίδωνα στον Περαία είναι τρακόσιοι Aρβανίτες μουσουλμάνοι και θα πας εκεί έτσι κι αλλιώς κι αλλιώτικα. Ο Καραϊσκάκης τότε του είπε ότι «αυτό που μου λες το γράφω στ’ αρχίδια μου». Ο άλλος τσαντίστηκε επειδή τσαντίστηκε ο Καραϊσκάκης. Σου λέει, στρατηγός είμαι κι εγώ, θα μου πεις πώς να πάω στον Αγιο Σπυρίδωνα στους Αρβανίτες που έχουν κλειστεί εκεί μέσα; Αφού Αρβανίτης ήταν κι ο Καραϊσκάκης. Οπότε ο στρατηγός ο άλλος έβαλε έναν Τούρκο και του ‘ριξε μια σφαίρα στο αφτί και πέθανε ο Καραϊσκάκης. Το ξέρεις αυτό;».
Οι Αρβανίτες όχι μόνο δεν ήταν μειοψηφία αλλά οι ίδιοι επέλεξαν να ενταχθούν με τον τρόπο τους, κατέχοντας σημαντικά ποσοστά της εξουσίας, στο νέο κοινό κράτος. Ήταν ελληνορθόδοξοι Ρωμιοί αλβανόφωνοι, επαναστάτησαν ενάντια στη μουσουλμανική εξουσία μαζί με τα ελληνορθόδοξα ελληνόφωνα αδέλφια τους και αποδέχτηκαν ως κυρίαρχη ενοποιητική κουλτούρα στο νέο κράτος τον υψηλό πολιτισμό που είχε παραχθεί αιώνες πριν σ’ αυτή τη γη και τον έφεραν μαζί τους οι μορφωμένοι που επέστρεψαν στον τόπο για να πολεμήσουν κι αυτοί για τον κοινό σκοπό..
Αν το λέει ο μεγάλος ιστορικός Μπιθικώτσης…τι να πει ολόκληρη η ελληνική ιστοριογραφία τους δυο τελευταίους αιώνες…
Απο ποιο αρβανιτοχώρι ήταν ο Καραισκάκης τότε?
Οι Αρβανίτες ήταν μειοψηφία. Αλλιώς θα έφτιαχναν Αρβανιτιά όχι Ελλάδα… Οι Αρβανίτες ήταν Ρωμιοί όσο ήταν και Έλληνες. Θα μπορούσαμε να πούμε περισσότερο Έλληνες παρά Ρωμιοί, γιατί ενσωματώθηκαν πλήρως στο γένος/έθνος όταν το «Έλληνας» είχε επικρατήσει.
Κακώς κοροϊδεύεις τον Μπιθικώτση. Αυτό που λέει ήταν η πεποίθηση ενός ολόκληρου λαού. Και ας υποθέσουμε ότι η μάνα του η καλογριά ήταν αρβανίτισα. Πώς δικαιολογείται αλλιώς ότι ο γιός γνώριζε τα αρβανίτικα και ήταν πολύ μπλεγμένος με τον ελληνο-αλβανικό σύνδεσμο;
Συμφωνώ με όσους από τους σχολιαστές λένε ότι κακώς βάζετε τέτοια ζητήματα καταγωγής και τα αναδεικνύεται σε εθνοτικά. Έχει δίκιο ο ιστορικός που λέει ότι αντιμετωπίζεται με σημερινά κριτήρια εκείνες τις καταστάσεις.
Kleftakos δεν καταλαβαίνω τι πρόβλημα έχεις με τους Αρβανίτες και γιατί τους ξεχωρίζεις απ’ τους Έλληνες. Όλοι Έλληνες είναι. Εκτός εάν χρησιμοποιείς ναζιστικά κριτήρια για να τοποθετήσεις τους πληθυσμούς. Αλλά και τότε οι μουσουλμάνοι Οθωμανοί που προέρχονταν από ελληνόφωνους πρώην χριστιανικούς πληθυσμούς και καταπίεζαν σκληρά τους ομογενείς τους, τι ήταν. Έλληνες ή Τούρκοι;
Και τι σημασία έχει αν ο Καραϊσκάκης ήταν αρβανίτης ή ελληνόφωνος Σαρακατσάνος ή βλάχος ή σλαβόφωνος (σαν τον καπετάν Κώττα);
Λάθος προσέγγιση έχεις της ιστορίας και προσβάλλεις την αρβανιτιά, η οποία ελεύθερα επέλεξε να υιοθετήσει ως πολιτισμό του νέου κράτους τον υψηλό ελληνικό πολιτισμό, όπως διατηρήθηκε στα κέντρα του ελληνισμού και όχι τον παρεφθαρμένο όπως διατηρήθηκε σε κάποιες περιοχές της Πελοποννήσου. Φαίνεται ότι δε διάβασες καλά το προηγούμενο σχόλιό μου, για να επιμένεις ότι στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας του κράτους οι Αρβανίτες ήταν μειοψηφία:
«Οι Αρβανίτες όχι μόνο δεν ήταν μειοψηφία αλλά οι ίδιοι επέλεξαν να ενταχθούν με τον τρόπο τους, κατέχοντας σημαντικά ποσοστά της εξουσίας, στο νέο κοινό κράτος. Ήταν ελληνορθόδοξοι Ρωμιοί αλβανόφωνοι, επαναστάτησαν ενάντια στη μουσουλμανική εξουσία μαζί με τα ελληνορθόδοξα ελληνόφωνα αδέλφια τους και αποδέχτηκαν ως κυρίαρχη ενοποιητική κουλτούρα στο νέο κράτος τον υψηλό πολιτισμό που είχε παραχθεί αιώνες πριν σ’ αυτή τη γη και τον έφεραν μαζί τους οι μορφωμένοι που επέστρεψαν στον τόπο για να πολεμήσουν κι αυτοί για τον κοινό σκοπό..»
@Kleftakos
Με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο οι απόψεις σου για τον Καραϊσκάκη.Από την πλευρά του πατέρα του τουλάχιστον ήταν Σαρακατσάνος…γι’αυτό άλλωστε είχε και το κόλλημα με το αρματωλίκι των Αγράφων,ενώ μέχρι σήμερα τιμάται ιδιαίτερα από τους από Σαρακατσάνους. Η αλήθεια είναι πως και εγώ πριν δω τα στοιχεία που παραθέτεις στο blog σου θεωρούσα μεγαλύτερους τους πληθυσμούς των Αρβανιτών, ωστόσο κάτι τέτοιο τελικά από ότι φαίνεται δεν ισχύει.Βέβαια αυτό δεν μειώνει σε τίποτα την προσφορά τους στον Αγώνα.
Φίλε Εκ Μεσογείων. Όταν μιλάμε για μειοψηφία εννοούμε στο σύνολο του ελληνικού κράτους, όπως διαμορφώθηκε μετα την Επανάσταση. Στο τελευταίο σχόλιο σου όμως αναφέρεις την ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας, και φυσικά εννοείς τα χωριά της Αττικής που φυσικά ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό αρβανιτόφωνα.
Έχει σημασία να ξέρουμε την αλήθεια όσον αφορά στην ιδιαίτερη καταγωγή κάποιας ιστορικής προσωπικοτητας, ιδιαίτερα αν αυτή διαστρεβλώνεται κραυγαλέα, όπως γίνεται αρκετές φορές, και στην περίπτωση των Αρβανιτών πρέπει να αναζητήσουμε την αρχή στον Κολλια ο οποίος με τις ακρότητές του μόνο ζημίωσε τους Αρβανίτες.
Δεν αμφισβήτησα ποτέ την ελληνικότητα των Αρβανιτών ως προς την εθνική συνείδηση και την ταύτιση με τους υπόλοιπους Έλληνες σε όλους τους αγώνες.
@Sarakatsane Και γω της ίδιας άποψης είμαι όσον αφορά την ιδιαίτερη καταγωγή του Καραισκακη. Αλλά η διαφορά ανάμεσα στον Σαρακατσάνο και τον μη-Σαρακατσάνο Ρουμελιώτη δεν είναι τόσο μεγάλη ωστε να έχουμε ξεκάθαρη άποψη.
Kleftako πράγματι η διαφορά στον Σαρακατσάνο και τον μη-Σαρακατσάνο Ρουμελιώτη είναι όντως δυσδιάκριτη. Κατά την άποψη μου οι Σαρακατσάνοι προέρχονται κυρίως από τους κατοίκους της Νότια Πίνδου (Αργιθέα και κάτω) οι οποίοι είχαν ημινομαδικό τρόπο ζωής (δηλαδή είχαν μια μόνιμη κατοικία,πχ Κατσαντώνης στον Μάραθο των Αγράφων),οι επιφανέστεροι από τους οποίους ισορροπούσαν ανάμεσα στις ιδιότητες του αρματωλού ή του κλέφτη και οι οποίοι (αρκετοί αλλά όχι όλοι) από το 1810 περίπου και έπειτα ακολουθούν πλήρως τον νομαδικό τρόπο ζωής(μόνο καλύβες σαν αυτές των αφρικανικών φυλών και καθόλου σπίτια) εγκαταλείποντας τα χωριά τους στα ορεινά της Δ.Ελλάδας. Απλά η πρακτική του χειμώνας στα πεδινα της Θεσσαλίας,Αρτας,Σπερχειάδας,Αιτωλοακαρνανίας και καλοκαίρι στην Πίνδο κρατάει από τα Ομηρικά χρόνια. Αυτά γιατί βγαίνουμε και εκτός θέματος…
Για το 1821 και τη σειρά του ΣΚΑΙ
Καίρια και διεισδυτική είναι η τοποθέτησή σου κ.Βλάση Αγτζίδη και θέτει τα πράγματα σε πολύ ενδιαφέρουσα βάση και κακώς δεν σου επέτρεψαν να την αναπτύξεις στη συζήτηση της περασμένης Τρίτης. Και βέβαια, το σφάλμα των συντελεστών της τηλεοπτικής αυτής παραγωγής είναι ότι προσεγγίζει ένα πολύ σημαντικό ιστορικό θέμα με σύγχρονα κριτήρια και δυτικόστροφους όρους. Η οπτική τους είναι δυτική και γι’ αυτό αγνοείται παντελώς, όπως διαπιστώνεις, η Ρωμηοσύνη και αυτό που τον 19ο αιώνα ονομάσθηκε «καθ΄ ημάς Ανατολή» . Αγνοείται επίσης και η Μεγάλη Ιδέα, αυτή που διατυπώθηκε και συνόδευσε το Γένος πολύ πριν τον 19ο αιώνα.
Σωστά επίσης χαρακτηρίζεις τη σειρά παλαιοελλαδοκεντρική με όλες τις σημασίες που μπορεί να πάρει αυτό και βέβαια οι συντελεστές της σειράς δεν θέλουν και δεν μπορούν να αποδεχθούν ότι τα όρια που περιορίζουν το 1821 συντηρούν και μικρόψυχους εθνικισμούς, όθεν και ο παραμερισμός και η αγνόηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Έτσι, κάτω από τις αντιλήψεις του πολιτικώς ορθού, η σειρά και οι συζητήσεις που ακολουθούν αυτοαναιρούνται.
Τέλος, όσο για τον κ. Ιάκωβο Μιχαηλίδη, μάλλον θέλεις να πεις ότι κακώς βρίσκεται στο στόχαστρο αυτών που πολεμούν τους «εθνοαποδομητές» ιστορικούς.
Δημήτρης Μαυρίδης
Μια σύντομη περίληψη των ιστορικών γεγονότων του Μαρτίου του 1821 στην Σωζόπολη:
Η Φιλική Εταιρεία είχε προπαρασκευάσει τους κατοίκους της, οι οποίοι με επικεφαλής το Μητροπολίτη τους, Παϊσιο Πρικαίο Ανδριώτη και τους προύχοντές τους, είχαν εξοπλιστεί κατάλληλα χάρη στη βοήθεια των συμπατριωτών τους φιλικών, Ι. Κωνσταντινίδη και Κ. Παναγιώτου.
Ο Μητροπολίτης Παϊσιος μέσα σε ατμόσφαιρα εθνικής έξαρσης κήρυξε την επανάσταση της Σωζόπολης στις 17 Απριλίου 1821 και όρκισε τους επαναστάτες. Το σώμα αποτελούνταν από 5000 περίπου άντρες και αρχηγό τον αδερφό τον Μητροπολίτη, Δημήτριο Βάρη. Μ ‘ αυτούς συνέπραξε και ο Βούλγαρος Βοϊβόδας Αντώνιος με 500 άντρες.
Οι Τούρκοι είχαν θόρυβοι από το κίνημα τον Υψηλάντη, επειδή φοβούνταν τους Ρώσσους γι αυτό και είχαν μεταφέρει πολύ στρατό στην περιοχή. Ο αρχηγός τους Χονσεϊv Πασάς της Αγχιάλου περικύκλωσε τους επαναστάτες στη Θέση “Κιούπκοι” κοντά στο Ροπόταμο , μεταξύ Αγαθούπολης και Σωζόπολης. Η μάχη ήταν άνιση. Κυκλωμένοι οι Θράκες έδειξαν περίσσια γενναιότητα. Πρώτα διαλύθηκε το τμήμα του Αντώνωφ. Μετά από τριήμερη μάχη, ο καπετάν Δημήτρης Βάρης, αφού έκανε έφοδο, σκοτώνεται και διαλύεται το στράτευμά του. Ακολουθούν η κατάληψη της Σωζόπολης από τους Τούρκους στις 25 Απριλίου 1821 και οι απαγχονισμοί των προκρίτων της: Χατζή-Ασλάνη, Αντωνάκη Σκουλόγλου (ιερέα), Θανάσογλου και Μπαλασάκη Σφέτκον, στην Αγχίαλο. Ο Μητροπολίτης Παίσιος Βάρης οδηγείται στο μέρος “Κιουπκιοϊ” και απαγχονίζεται ανάμεσα στα πτώματα των γενναίων πολεμιστών.
Μετά την κατάπνιξη τον κινήματος, όσοι γλίτωσαν, κατέβηκαν στη Νότια Ελλάδα, αλλά και στην Ρωσία για να συνεχίσουν τον Αγώνα.
Μακράν η καλύτερη, πιο εμπεριστατωμένη επιστημονικά, στοχευμένη και νηφάλια κριτική στην αμφιλεγόμενη και σίγουρα απογοητευτική σειρά του ΣΚΑΪ. Δίκιο έχει ο Αγτζίδης: πέραν των λοιπών ελλείψεων, η σειρά αγνοεί τον υπόλοιπο Ελληνισμό, ωσάν τα πάντα να ξεκίνησαν και να αφορούσαν το Μωριά και τη Ρούμελη. Που είναι η Μακεδονία, η Κύπρος, η Ήπειρος και οι άλλες περιοχές της Ρωμιοσύνης; Μπράβο στον Αγτζίδη, θέτει τις βάσεις για πραγματικα ώριμη συζήτηση, μακρία από τις ιδεοληψίες που παρακολουθούμε.
Πολύ νηφάλια και εύστοχη τοποθέτηση από τον οικοδεσπότη, όπως φυσικά και πολύ καλή συζήτηση, μέσα σε πολιτισμένα πλαίσια.
Κλεφτάκο/αρχικλέφταρε, οι αλβανόφωνοι χριστιανοί κατέβηκαν στην Ελλάδα ως φάρες, φυλές και επαγγελματικές ομάδες, όχι ως μέλη ενός αλβανικού έθνους, το οποίο άρχισε να δημιουργείται το 1878.
Πρέπει να δεις με μεγάλη προσοχή την ρωμαίικη ταυτότητα, η οποία ήταν μια έννοια πιο ευρεία από τον εθνικό ελληνισμό που προέκυψε μαζικά μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Ρωμιοί ξεσηκώθηκαν το 1821, μπορεί οι λόγιοι ή η μειοψηφία των επαναστατών να είχαν ήδη αποκτήσει ξεκάθαρη ελληνική συνείδηση στα ευρωπαϊκά πρότυπα, όμως η συντριπτική πλειονότητα των επαναστατών ήταν Ρωμιοί, γι’αυτό και ο ορισμός της έννοιας του «Έλληνα» στα πρώτα επαναστατικά συντάγματα δεν είναι καθόλου τυχαία: «Έλληνας είναι ο αυτόχθων ο οποίος πιστεύει στον Χριστό και πολεμά τον Τούρκο».
Μεγάλη προσοχή επίσης θα πρέπει να δοθεί στην ύπαρξη μετά την ίδρυση του ελληνικού βασιλείου των δύο εθνικών κέντρων του ελληνισμού: του εθνικού ελληνισμού του ελληνικού κράτους και αυτού του ελληνορθόδοξου ρωμαίικου ελληνισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Αυτή την ταυτότητα την κράτησαν με φανατισμό οι χριστιανοί της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι ορθόδοξοι αλβανόφωνοι της Αλβανίας υπέστησαν τα πάνδεινα από τον αλβανικό εθνικισμό για να αποδεχτούν την αλβανική εθνική ταυτότητα και αυτό κατέστη δυνατό μόνο στα χρόνια του Χότζα.
Οι αλβανόφωνοι χριστιανοί αποτέλεσαν αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού έθνους και νομίζω ότι οι θεωρίες για γνησίους και μη Έλληνες με αιματολογικά-βιολογικά κριτήρια προσβάλλει όλους εμάς τους Αρβανίτες και τους προγόνους μας.
Κανένας δεν νομιμοποιείται να θεωρεί τον εαυτό του πιο Έλληνα από τον άλλον. Η εθνική συνείδηση είναι αυτή που κατατάσσει κάποιον -μέσω του αυτοπροσδιορισμού- σε ένα έθνος. Οι θεωρίες για καθαρές φυλές, γνήσια και καθαρά αίματα δεν είναι ιστορία αλλά ζωολογία όπως έλεγε ο αείμνηστος Σβορώνος.
Ενδιαφέρουσες απόψεις διατυπώνονται με αφορμή μια τηλεοπτική σειρά που ελάχιστα προσφέρει στη ιστορική γνώση. Περισσότερο θυμίζει χολυγουντιανές μιμήσεις παρά ιστορική αφήγηση η σειρά του τηλεοπτικού σταθμού. Ο Μαμαλάκης ποιο έξυπνα πήγαινε τις αφηγήσεις του παρά η εν λόγω σειρά.Αφού διάβασα με προσοχή τις ενστάσεις σας για την τοποθέτηση του κ. Αγτζίδη να παρατηρήσω ότι δεν γίνεται καμιά αναφορά στο τότε διεθνές περιβάλλον και ειδικά των Άγγλων ως ισχυρή ναυτική παρουσία στη Μεσόγειο.Επίσης ας μη παραβλέπεται η τότε Γαλλία με τον Ναπολέοντα και Ρωσία.Όλα τα εμπλεκόμενα μέρη βάλανε το χέρι τους για την μεταβολή στα Βαλκάνια. Η αντιπαράθεση των ως άνω δημιουργεί ψευδοδιλήμματα για τον πατριωτισμό των Αρβανιτών ή των απόγονων των αρχαίων Ελλήνων.
Παραλείψεις και λάθη είναι λογικό να υπάρχουν σε ένα ντοκιμαντέρ. Το γεγονός όμως είναι πως για πρώτη φορά έχουμε μια εκλαϊκευμένη αφήγηση που δεν εντάσεται στο πλαίσιο της εθνικής ιστορίας. Αυτό και μόνο είναι σημαντικό αν αναλογιστούμε πως μέχρι τώρα οι πηγές του μέσου Έλληνα ήταν το βιβλίο της ΣΤ δημοτικού και τα δημοτικά τραγούδια.
Ο Greco mascara γράφει ότι «είναι πως για πρώτη φορά έχουμε μια εκλαϊκευμένη αφήγηση που δεν εντάσεται στο πλαίσιο της εθνικής ιστορίας.»
Αντιθέτως, η σειρά βρίσκεται απολύτως εντός της εθνικής ιστορίας και στην πλέον συντηρητική της εκδοχή. Οι συντελεστές της εκπομπής παγιδεύτηκαν από την ψευδαίσθηση ότι βγαίνουν από το παραδοσιακό με το να μιλήσουν για κάποια απωθημένα πραγματικά γεγονότα, ότι δηλαδή δεν υπήρχε κρυφό Σχολειό, ότι οι Οθωμανοί κατακτητές δεν έσφαζαν πάντα, ότι οι υπόδουλοι κάποιες φορές μπορεί και να τους έδιναν τα παιδιά τους για να ανελιχθούν μέσα στο ισλαμικό σύστημα και να ξεφύγουν απ’ τη φτώχεια ή ότι οι Κλέφτες και τα κλεφτρόνια (που αναμφίβολα πάντα στηρίζουν τις εξεγέρσεις) λεηλάτησαν και έσφαξαν αυτούς που θεωρούσαν προνομιούχους έως τότε στην Τριπολιτσά.
Μοιάζουν όλοι τους σαν να είναι κλεισμένοι σ’ ένα και το αυτό δωμάτιο και οι της «εθνικής ιστορίας» να το βλέπουν φρεσκοβαμμένο και όμορφο και παντοτινά όμορφο, ενώ οι της «μη εθνικής ιστορίας» μιλούν για τα ξεβαμμένα σημεία των παλιωμένων τοίχων. Σιγά τα ωά σύντροφοι. Προσέξτε μη σκίσετε το καλσόν!
Κυριε Αγτζιδη. καθως ασχολειθηκατε κατευθειαν με τη διδακτορικη ερευνα ερχομενος απο τα μαθηματικα δεν ειχατε ποτε την ευκαιρια να μαθετε το αλφα και το βητα της ιστοριας.
Φίλε doctor,
Αδυνατώ να καταλάβω πως προέκυψαν αυτοί οι τόσο διαφορετικοί ορισμοί των όρων «Έλληνες» και «Ρωμιοί» και απορώ με το πόσο διαστρεβλώνονται.
Ο ορισμός του «Έλληνα» που παραθέτεις δεν είναι παρά ο ορισμός του Έλληνα πολίτη, όταν φυσικά η έννοιες «μειονότητα», «υπηκοότητα», «ιθαγένεια» δεν χρησιμοποιούνταν όπως σήμερα. Αν νομίζουμε οτι βρήκαμε την απάντηση στο τι είναι/ήταν Έλληνας στην πρόταση ενός άρθρου των αποφάσεων μια Εθνοσυνέλευσης έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας…
Διαφορετικά πως θα μπορούσες να εξηγήσεις και αυτό απο τον Καποδίστρια :
«Το Ελληνικόν Έθνος σύγκειται εκ των ανθρώπων, οίτινες από της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσαν ομολογούντες την Ορθόδοξον Πίστιν και την γλώσσαν των Πατέρων αυτών λαλούντες».
http://books.google.com/books?id=R7tBAAAAYAAJ&dq=%CE%A4%CE%BF%20%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%20%CE%88%CE%B8%CE%BD%CE%BF%CF%82%20%CF%83%CF%8D%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%B1%CE%B9%20%CE%B5%CE%BA%20%CF%84%CF%89%CE%BD%20%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CF%89%CE%BD&pg=PA15#v=onepage&q&f=false
Το ’21 ξεσηκώθηκαν Έλληνες, όχι γιατί έπαψαν να είναι Ρωμιοί, αλλά γιατί πολύ απλά διαμορφώθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες οι οποίες δεν υπήρχαν σε παλαιότερες προσπάθειες.
Οι Αρβανίτες που φυσικά πήραν μέρος σ’αυτην την επανάσταση με τους υπόλοιπους Έλληνες δεν το έκαναν γιατί πιέστηκαν ή πείστηκαν απο κάποιον αλλά γιατί πολύ απλά οι αιώνες συμβίωσης σε ένα πλειοψηφόν ελληνόφωνο περιβάλλον και η ταύτιση και αφομοίωση(η κοινή πίστη ήταν καταλυτικός παράγοντας γι’αυτό) τους έκανε να αγωνιστούν κι αυτοί ως Έλληνες/Ρωμιοί χωρίς να υπάρχει φυσικά κανένας διαχωρισμός τότε(ούτε και τώρα πιστεύω) στους δύο αυτους όρους.
Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτή την κατηγοριοποίηση που κάνεις, του «εθνικού ελληνισμού του ελληνικού κράτους και αυτού του ελληνορθόδοξου ρωμαίικου ελληνισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας». Δεν καταλαβαίνω τι σημαίνει ρωμαίικος ελληνισμός και τι …ελληνικος ελληνισμός ή ελληνική ρωμιοσύνη…
Κατα την άποψη μου η έννοια «Έλληνας» έχει ευρύτερη έννοια απο το «Ρωμιός» καθώς με την πρώτη ταυτίστηκαν περισσότερο οι αλλογλωσσοι Έλληνες(οι Αρβανίτες και οι Βλάχοι, θα μπορούσαμε να πούμε και οι σλαβόφωνοι της βόρειας Ελλάδας) ενώ η έννοια του «Ρωμιού» σαν πιο ζωντανή αφορούσε κυρίως του ελληνόφωνους ορθοδόξους, με τις εξαιρέσεις του κανόνα φυσικά.
«Ρωμιός» σημαίνει πολίτης μιας παγκοσμιοποιημένης δύναμης και η πολεμική που αναπτύσσεται στους εμφυλίους από το 21 ως σήμερα αποσκοπεί στο να αποκοπεί ο «ελληνισμός» από την Κωνσταντινούπολη. Δεν πρέπει δηλ. να αποκτήσει προοπτική δυναμικής ο ελληνισμός μέσω ενός συνασπισμού με αλβανούς, σέρβους, βουλγάρους, μαυροβούνιους, βλάχους … Ο χριστιανισμός που προβλήθηκε μέσα από την Εταιρία των Φιλικών σ’ αυτή την κατεύθυνση στόχευε, αλλά όχι για να καταλήξει σε θεοκρατική αυτοκρατορία. Αγγλία και Αυστρία ήταν οι δύο αντίπαλες αυτοκρατορίες που είχαν άμεσα, αντίθετα συμφέροντα: η πρώτη το εμπόριο και τη θαλάσσια επικράτηση, η δεύτερη τον επεκτατισμό της στην Ιταλία και στα Βαλκάνια, αμυντικά όμως και το φόβο της διάλυσης που θα αντιμετώπιζε αν άρχιζε το ξήλωμα με τους βαλκάνιους λαούς. Και οι δύο, Αγλλία & Αυστρία στήριζαν την ακεραιότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ως εμπόδιο της ρωσικής επέκτασης. Το 1829 προ του «κινδύνου» να καταληφθεί η Κων/πολη από τους Ρώσους, οι Άγγλοι προέκριναν αυτονομία των Ελλήνων (συζητούσαν μάλιστα και λύση ελληνικού κράτους με την Πόλη).
Βαλκανοποίηση (δηλ. σαλαμοποίηση) ήταν τελικά η λύση που σταδιακά επιβλήθηκε, οπότε σήμερα ο ΣΚΑΪ τονίζει «αυθόρμητα» πόσο κερδίσαμε με το έθνος-κράτος.
Αγαπητοί όλοι σας.
Θα αναφέρω τη δική μου μαρτυρία για το αν υπήρχαν ή όχι σχολειά κρυφά στη διάρκεια της τουρκικής κατοχής και σκλαβιάς.
Ζω και εργάζομαι για πολλά χρόνια στη αλλοδαπή Καναδά.
Διαπίστωση όλων είναι ότι οι Έλληνες Ομογενείς όταν ξεκίνησαν να ψιλοοργανώνονται πρώτα έφτιαξαν χώρους λατρείας σε διάφορους ενοικιαζόμενους χώρους, διαμερίσματα, εκκλησιές καθολικών ή άλλων δοξασιών, άλλους χώρους -όχι και τόσο κολακευτικούς για τους εμιγκρέδες – εκεί σε κάποια στιγμή στη διάρκεια της εβδομάδας ή και μετά τις ακολουθίες – λειτουργίες οι παπάδες ή κάποιοι που ήξεραν περισσότερα γράμματα δίδασκαν την ελληνική γλώσσα και ορθόδοξη πίστη στους έλληνες μαθητές. Οι τοπικοί άρχοντες Γαλλικής ή Αγγλικής καταγωγής δεν έβλεπαν και με καλό μάτι αυτές τις δραστηριότητες των Ελλήνων εμιγκρέδων, αλλά με το χρόνο όλα πήραν τον δρόμο τους και οι έμιγκρέδες επέβαλαν τους όρους τους διότι πλέον έγιναν και οικονομικοί παράγοντες του τόπου. Μια φορά το melting pot (κοινωνία της πλήρους αφομοίωσης, τα λιώνει όλα) της Αμερικής πάντα λειτουργούσε και λειτουργεί αρνητικά (και στην διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και εθνικής μας ταυτότητας) σε κάθε εθνική επιδίωξη όχι μόνο ελληνική αλλά και άλλων. Εμείς που ζήσαμε και ζούμε στη Βόρεια Αμερική μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε μιας και το βιώσαμε και το βιώνουμε με διαφόρους τρόπους. Οι άλλοι (διάφορα golden boys) που περνάνε από την Αμερική κάνουν σπουδές και εκπαιδεύονται στο νταβαντζηλίκι για να το επιβάλουν στις χώρες τους και ειδικώτερα στην Ελλάδα σαν τους κ. κ. Ανδιανόπουλο, Μάνο, Παπακωνσταντίνου, ηγέτες-βουλευτές ελληνικών κομμάτων και άλλους πολλούς νεο-ιστορικούς οι οποίοι δεν έζησαν ποτέ το κρυφό σχολειό στις ΗΠΑ και στον ΚΑΝΑΔΑ και καλά θα κάνουν να μη μιλάνε. Την απόριψη και ρατσισμό των άλλων τον έχουμε νιώσει βαθειά εμείς οι Έλληνες Ομογενείς στο πετσί μας και σήμερα τα παιδιά μας, ας διακρίνονται στις επιστήμες εδώ μιας και η αξιοκρατία έχει την πρέπεπουσα θέση της . Το καταλάβατε αυτό.
Έτσι και στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι Έλληνες βιάστηκαν στον τομέα της εκπαίδευσης και όντως με τα δεδομένα της Δημοκρατίας των ΗΠΑ και ΚΑΝΑΔΑ επιβεβαιώνονται τα της Τουρκικής Κατοχής.
Κοίτα ρε τι γίνεται στη Κύπρο στο Ριζοκαρπασο που στα εγλωβισμένα ελληνόπουλα οι καλοί μας φίλοι Τούρκοι αρνούνται την εκπαίδευση των ελληνοπαίδων.
Πήγαινε ρε φίλε στο Trois Rivieres εκεί σε μια αίθουσα του παραρτήματος του πανεπιστημίου που μια κυρία (ο συζυγός της είναι αλλοδαπός) μαζεύει κάθε Σάββατο το πρωί τα 10-15 ελληνόπουλα από μεικτούς γάμους των Ελλήνων και τους κάνει μάθημα στα ελληνικά αφού προηγηθεί έπαρση της ελληνικής σημαίας (ναι ρε φίλε μέσα στην αίθουσα) και προσευχή. ΝΑΙ ΡΕ ΜΟΡΤΗ ΕΚΕΙ ΘΑ ΝΟΙΩΣΕΙΣ ΟΤΙ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΞΑΝΑΖΕΙ.
Ναι ρε εκεί θα δεις τον απλό Έλληνα – Ελληνίδα να δίνει τη μάχη του/της για επιβίωση της γλώσσας της ταυτότητάς του. Εκεί θα δεις τον απλό Έλληνα να πηγαίνει με -25C στην ΟΤΤΑΒΑ για την ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΟΥ την ΚΥΠΡΟ ΤΟΥ, εκεί θα δεις τον άθλιο Μητροπολίτη Σωτήριο να προτρέπει το Χριστεπώνυμο πλήρωμα να ΜΗ συμμετέχει στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και να ΜΗΝ επιτρέπει στους ιερείς της Μητρόπολης να παρευρίσκονται σ’ αυτά τα εθνικά συλλαλητήρια.
Αλλά θα τον ακούσεις να τραγουδά στις εκκλησιές ή στις αίθουσες αυτών το «έχω μια αδελφή κουκλίτσα…» ή τα 12 ευζωνάκια και θα πεις μπράβο στον μητροπολίτη που διατηρεί ζωντανά τα ανά τους καιρούς προκύπτοντα εθνικά ζητήματα. Αλλά όλα αυτά είναι ο φερετζές και το κόλπο να έχει σαν όργανά του τους έλληνες πιστούς και έλληνες της Διασποράς που είμαστε πολλοί ευαίσθητοι στα θέματα της πίστης και των εθνικών ζητημάτων.
Και άλλα πολλά, πάρα πολλά αγαπητοί μου. Έτσι οι «Τσάτσοι» και Τσατσόπουλοι «βαρεμένοι Βερέμηδες» συγγραφείς και νεο-ιστορικοί του ΣΚΑΙ ή αλλού εκπίπτουν της πραγματικότητας. Τους βλέπουμε στο γυαλί αλλά τα επιχειρήματα τους για την ύπαρξη του κρυφού σχολειού, του πως, γιατί και πότε έγινε η επανάσταση του 1821, και εάν ο ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ είναι ομοφυλόφυλος είναι παντελώς ανυπόστατα, φαιδρά και γελοία. Το ίδιο είναι και όλες οι άλλες ιστορικές ανακρίβιες που μας πασσάρουν. Περιμένω να μας πουν ότι θα πρέπει να δικαστεί εκ νέου ο Θ. Κολοκοτρώνης για την «γεονοκτονία» που διέπραξε στην Τριπολιτσά.
Πάρτε αγαπητοί μου για την ιστορία και τις παραπάνω μαρτυρίες και σεις οι ερευνητάδες ψάξτε και καταγράψτε τα αν είναι αληθή. Αν είναι ψευδή απορρίψτε το κείμενο και κρεμάστε τον Ανώνυμο ΄Ελληνα συγγραφέα αυτού του ανώνυμου κειμένου.
Σωζοπολίτη, ευχαριστούμε για τις πολύτιμες πληροφορίες. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η συζήτηση που διαδραματίζεται αυτό τον καιρό στη δημόσια σφαίρα με αφορμή τη σειρά του Σκάι.
Στο πλαίσιο μιας τέτοιας συζήτησης,απέστειλα ένα η-μέιλ σ’ έναν φίλο ανατολικορωμυλιώτικης καταγωγής. Το παραθέτω στη συνέχεια:
«…διαβάζω τα σημεία που θέτεις και νομίζω ότι ως Ανατολικορωμυλιώτης στην καταγωγή, θα έπρεπε να αναλογιστείς γιατί π.χ. δεν θεσπίστηκε στο ελεύθερο κράτος ως Ημέρα Μνήμης για την Παλιγγενεσία η απολύτως διαπιστωμένη ημερομηνία της 17ης Απριλίου του 1821, όταν ο Μητροπολίτης Παϊσιος κήρυξε την επανάσταση της Σωζόπολης και όρκισε τους επαναστάτες μέσα σε ατμόσφαιρα εθνικής έξαρσης. Ή, ακόμα καλύτερα, η επίσης απολύτως διαπιστωμένη ημερομηνία της 22ας Φεβρουαρίου 1821…
Το ότι οι Οθωμανοί κατέστειλαν την εξέγερση στη Σωζόπολη-με αποτέλεσμα οι διασωθέντες να κατεβούν στο Νότο και να ενταχθούν στα επαναστατικά στρατεύματα- θα έπρεπε να οδηγήσει την απόλυτη εξαφάνιση από τη νεοελληνική ιστορική μνήμη του γεγονοτός, όπως και αυτό της σημαντικής συμβολής των εθελοντών από κάθε μέρος του ελληνικού κόσμου;;
Πολλά είναι τα ζητήματα και οι συνέπειες, που σχετίζονται με την αλλοτρίωση των επαναστατικών προθέσεων. Όταν τελικά οι φιλοδοξίες των Ελλήνων διαφωτιστών, δημιούργησαν αντί για έθνος-κράτος, ένα περιθωριακό και μίζερο «μικρό πλην έντιμο» προτεκτοράτο της Δύσης χωρίς αστικά στρώματα, στο πλέον «καθυστερημένο τμήμα του γενους και το πτωχότερον», το οποίο θα έπρεπε να ενδυθεί την αρχαιοελληνική χλαμύδα, να εφεύρει τους δικούς του συμβολισμούς, να εξαφανίσει από την ιστορική μνήμη των υπηκόων του κάθε άλλη διαδικασία που υπονόμευε την μοναδικότητα των δικών του διαδικασιών και να υποδυθεί το «έθνος-κράτος» των Ελλήνων.
Δηλαδή θέλω να πω, ΑΝ ΔΕΝ ΣΤΟΧΑΣΤΟΥΜΕ ΒΑΘΥΤΑΤΑ πάνω στο ζήτημα της πολιτικής αποκατάστασης του ελληνισμού, δεν θα μπορέσουμε να απαντήσουμε ποτέ γιατί δεν ολοκληρώθηκε η Επανάσταση του 1821. Γιατί δεν πετύχαμε την Εθνική Ολοκλήρωση και υποστήκαμε με ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΥΘΥΝΗ τις τρομακτικές ήττες στη Μικρά Ασία το ’22 και -στις μέρες μας- στην Κύπρο… Και θα μείνουμε μια ζωή παγιδευμένοι σε συζητήσεις σαν αυτή περί της πολιτικά ορθής ερωτικής συμπεριφοράς του Κολοκοτρώνη, αποκρύβοντας βέβαια διαρκώς τη μη ορθή του Λόρδου Βύρωνα!
Με αυτού του τύπου την αντιπαράθεση, διαρκώς θα βρισκόμαστε μέσα στο νοτιοβαλκανικό μας μαγγανοπήγαδο των απίστευτων αντιφάσεων, όπου από τη μια θα χειροκροτούμε την ηθική απαλλαγή απ’ τις τρομερές ευθύνες των Έξ θυτών του ελληνισμού της Ανατολής (με επιχείρημα «τι δουλειά είχαμε στη Σμύρνη. Έφταιγαν αυτοί που μας πήγαν») και από την άλλη θα φρικιούμε για τις όποιες απόψεις διατυπώνονται στην οποιαδήποτε ιστορική σαπουνόπερα… «
——————————————————————————–
Δείτε τρία κείμενα των Βερέμη και Άνθιμου (Θεσσαλονίκης) που δημοσιεύτηκαν στην «Καθημερινή»
——————————————————————————–
06-02-11
Περί εθνικισμού
Tου Θανου Βερεμη*
Ζούμε σε περίοδο δοκιμασίας των θεσμών. Το αντιπροσωπευτικό μας σύστημα, η Δικαιοσύνη και η εκπαίδευση έχουν τεθεί σε αμφισβήτηση. Ο φονταμενταλισμός και ο εθνικισμός επιστρέφουν με δριμύτητα και μάλιστα σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, οι οποίες στη γένεσή τους αποτέλεσαν καύχημα του Διαφωτισμού.
Ο εθνικισμός που γνωρίζουμε σήμερα δεν έχει σχέση με εκείνον που δημιούργησε ο γαλλικός ορθολογισμός. Ο εθνικισμός της Γαλλικής Επανάστασης ήταν εδαφικός και πολιτικός. Συσπείρωσε τους πολίτες εναντίον των προνομίων του παλαιού καθεστώτος, ώστε το έθνος να αποτελέσει τη νέα νομιμοποιητική βάση της κρατικής εξουσίας, αντί της ελέω Θεού μοναρχίας.
Ομως, ο εθνικισμός σταδιακά μεταλλάχθηκε σε προϊόν του ρομαντισμού. Ετσι, οι Γάλλοι, που απέδιδαν στο έθνος πολιτικό περιεχόμενο, προσέδωσαν στην έννοια αυτή οργανικές ιδιότητες, ιδίως μετά την ταπεινωτική τους ήττα από τους Πρώσους το 1870-71. Οι Γάλλοι, οι οποίοι ήταν αποτέλεσμα προσμείξεων Γαλατών και Φράγκων (Γερμανών), θέλησαν να αποβάλουν από τη μνήμη τους το Γερμανικό στοιχείο και να αναδείξουν το Κέλτικο. Αντίστοιχα, οι Πρώσοι αναζήτησαν σε κάποιο ιδεατό παρελθόν τη γερμανική καθαρότητα έναντι του σύνοικου σλαβικού πληθυσμού στα ανατολικά εδάφη τους.
Ο ημέτερος Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, αν και εγγράφεται στη ρομαντική σχολή της ιστοριογραφίας, υπήρξε ορθολογιστής στις παρατηρήσεις του για τις καταβολές του ελληνικού έθνους. Αντιμετωπίζοντας τις απόψεις του Αυστριακού ιστορικού Ιάκωβου Φίλιππου Φαλμεράγιερ ότι η εγκατάσταση σλαβικών και αλβανικών φύλων στην Ελλάδα εξαφάνισαν κάθε ίχνος ελληνικού αίματος από τις φλέβες των Ελλήνων, ο Παπαρρηγόπουλος απέρριψε την βιολογική αυτή ερμηνεία της ιστορίας και προέταξε τον πολιτισμό ως μοναδικό έγκυρο γνώρισμα κάθε έθνους. Ο ελληνικός εθνικισμός του 19ου αιώνα συνεπώς υπήρξε ανοιχτός στην εθελουσία προέλευση κάθε εθνότητας που επιθυμούσε να γίνει μέτοχος ενός πολιτισμού με την αρχαιότερη και πλουσιότερη γλωσσική παράδοση. Η ελληνική γλώσσα, άλλωστε, δεν ήταν μόνο φορέας της γραμματείας των αρχαίων, αλλά και η ιερή γλώσσα των γραφών, καθώς οι τρεις από τους τέσσερις Ευαγγελιστές έγραψαν τα ευαγγέλιά τους στα ελληνικά.
Ο ελληνικός εθνικισμός μεταλλάσσεται μέσα στον εικοστό αιώνα. Πρώτη αιτία της αλλαγής υπήρξε η εξαγγελία της Τρίτης Διεθνούς το 1924 ότι οι τρεις Μακεδονίες, του Βαρδάρη, του Αιγαίου και του Πιρίν, θα γίνονταν μελλοντικά ένα ενιαίο αυτόνομο κράτος υπό την κομμουνιστική Βουλγαρία. Η εξαγγελία αυτή προκάλεσε μεγάλες διχογνωμίες στο ΚΚΕ με αποτέλεσμα την παραίτηση των ιστορικών Γιάννη Κορδάτου και Σεραφείμ Μάξιμου από τους κόλπους του κόμματος. Οταν την ηγεσία ανέλαβε ο Νίκος Ζαχαριάδης, η άποψη της Τρίτης Διεθνούς επικράτησε. Οι διώξεις κατά του ΚΚΕ υπό το βενιζελικό «ιδιώνυμο αδίκημα» και οι φυλακίσεις μελών του κόμματος από το καθεστώς Μεταξά, ξεκίνησαν από το λάθος της υιοθέτησης ενός συνθήματος βλαπτικού για τα ελληνικά συμφέροντα.
Η έννοια του «από τριών χιλιάδων ετών» καθαρόαιμου Ελληνισμού, έγινε η βάση της αναθεωρημένης αντίληψης του ελληνικού εθνικισμού επί δικτατορίας Μεταξά και χάρη στον ελληνικό εμφύλιο, μακροημέρευσε.
Κατά τον εμφύλιο (1946-49), ο «Δημοκρατικός Στρατός» στρατολογούσε, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια από τις σλαβόφωνες περιοχές της δυτικής Μακεδονίας με αποτέλεσμα να εξαγγελθεί από το κόμμα η δημιουργία ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης με πρωτεύουσα την Θεσσαλονίκη. Η 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ στις 30 – 31 Ιανουαρίου 1949 επανέλαβε το μοιραίο σφάλμα του Μεσοπολέμου, αναγνωρίζοντας το «δικαίωμα του μακεδονικού λαού για εθνική αυτοδιάθεση». Η απόφασή του κόστισε τόσο πολύ στο μετεμφυλιακό ΚΚΕ ώστε το ζήτημα να αποτελεί σήμερα άβατο στις κομματικές αποτιμήσεις του εμφυλίου.
Ο παλιός διεθνισμός της Αριστεράς έδωσε πλέον τη θέση του σε έναν ιδιότυπο εθνικισμό, ο οποίος απέκτησε τη σημασία αντίστασης κατά της παγκοσμιοποίησης και των πολυεθνικών εταιρειών. Η εμφυλιακή προθυμία του ΚΚΕ να συμπλεύσει με τις αντίπαλες μεγαλοϊδεατικές φιλοδοξίες μιας γειτονικής εθνογένεσης εκθέτει ακόμα το κόμμα σε εύκολη κριτική.
Ο παραδοσιακός εθνικισμός της Δεξιάς επιστρέφει σε οργανικές ερμηνείες της μεταξικής περιόδου και αποδύεται σήμερα σε κυνήγι μειοδοτικών μαγισσών που εντοπίζονται κυρίως στον φιλελεύθερο χώρο. Ετσι, το ανέστιο κέντρο του πολιτικού φάσματος βρίσκεται εγκλωβισμένο ανάμεσα σε δύο κατήγορους, τον δεξιό και τον αριστερό.
Η σύγχρονη κοινωνία αναζητάει όλο και πιο πολύ τη θαλπωρή της χαμένης παραδοσιακής κοινότητας στον εθνικισμό των συμβόλων, ενίοτε και στην θρησκευτική παραμυθία. Κατά πόσον κάποιοι απολεσθέντες παράδεισοι του παρελθόντος υπήρξαν πραγματικοί ή αποτελούν εμφυτεύματα εικονικής μνήμης, είναι θέμα μεγάλης συζήτησης μεταξύ διανοουμένων και ιστορικών.
Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε το γεγονός ότι οι εθνικές μνήμες αποτελούν κοινό σημείο αναφοράς, ώστε να δημιουργείται ανάμεσα στους κατοίκους της χώρας αυτής η αλληλεγγύη, που είναι απαραίτητη σε περιόδους κρίσης σαν τη σημερινή. Ομως, καλό είναι να προσέχουμε το θυμικό. Υπήρξε πηγή μεγάλων περιπετειών στο παρελθόν. Η υπερβολική του δόση βλάπτει.
*Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
——————————-
13-02-11
Τα μηνύματα που μας διαφεύγουν
Toυ Θανου Bερεμη*
Η προβολή των επεισοδίων της τηλεοπτικής σειράς του ΣΚΑΪ «1821» προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. Οι περισσότερες θετικές και μερικές από αυτές ενθουσιώδεις. Οι άλλες κυμαίνονται ανάμεσα σε αυτές που περιέχουν επισημάνσεις για λάθη και παραλείψεις και στις απόλυτα επικριτικές. Στις πιο αρνητικές διατυπώνονται και κατηγορίες προδοτικής συμπεριφοράς έναντι του έθνους.
Το πιο περίεργο από τα επικριτικά σχόλια προέρχεται από δύο βουλευτές του ΛΑΟΣ με κύρια κατηγορία εις βάρος των συντελεστών της σειράς ότι είναι πολιτικά στρατευμένοι. Προφανώς δεν ήταν η υποτιθέμενη στράτευση που απασχολούσε τους βουλευτές, αφού οι ίδιοι εκπροσωπούν πολιτικό κόμμα με συγκεκριμένες απόψεις για την ελληνική ιστορία, αλλά η, διαφορετική προς τη δική τους, άποψη των δημιουργών της σειράς.
Η αυθεντία αυτών των επικριτών της εκπομπής δεν προέρχεται από τις πανεπιστημιακές τους περγαμηνές στην σπουδή της Ιστορίας, αλλά στην πεποίθηση ότι οι απόψεις τους τυγχάνουν γενικής αποδοχής. Ομως, ο ΛΑΟΣ δεν ξεπέρασε ποτέ το 6% της λαϊκής ψήφου, ενώ η επίμαχη τηλεοπτική σειρά, όπως φαίνεται συγκεντρώνει ευρύτερο φάσμα αποδοχής από το κοινό.
Επιπλέον, οι δύο βουλευτές, επιμένουν στην απόρριψη του μη υπάρχοντος τίτλου «Η Γένεση ενός Εθνους». Πιθανώς η έννοια «έθνος – κράτος» που πράγματι γεννήθηκε το 1821, και συνοδεύει τον τίτλο της πεντάτομης έκδοσης, τους μπερδεύει.
Ας ξεκαθαρίσουμε, λοιπόν, τις έννοιες αυτές προς διευκόλυνση των θεατών της σειράς, φίλων και αντιπάλων. Το «έθνος – κράτος» αφορά στον χαρακτήρα του πρώτου ελληνικού κράτους στην ιστορία. Οι «πόλεις – κράτη» των αρχαίων χρόνων υπήρξαν ένα διαφορετικό είδος οργανωμένων κρατών. Η λέξη «έθνος» έχει ποικίλες εκφάνσεις στον γνωστό μας κόσμο. Από τις περιπτώσεις όπως της Αμερικής όπου ο όρος «nation» σημαίνει κυρίως το έθνος – κράτος αφού οι επαναστάτες του Γεωργίου Ουάσιγκτον απαρνήθηκαν τη σχέση τους με το παλιό καθεστώς του αγγλικού Στέμματος και μαζί με αυτό απέρριψαν και την αγγλική τους καταγωγή. Επέλεξαν μια νέα εθνική προσωνυμία, την «αμερικανική» που δεν διέθετε τότε παρελθόν και δεν προσδιόριζε εθνότητα, αλλά την ονομασία κράτους. Οι Γάλλοι απέδωσαν στην ίδια λέξη πολιτικό και εδαφικό περιεχόμενο, αλλά ο όρος nation εμπεριέχει και την κρατική μαζί με την εθνική ιδιότητα. Οι Γερμανοί, χωρίς ενιαίο κράτος όταν συνέλαβαν την έννοια του έθνους των περί τα τέλη του 18ου αιώνα, έντυσαν τον όρο με την ρομαντική τους κοσμοαντίληψη και ασχολήθηκαν συστηματικά με την κατασκευή ενός εθνικισμού, ο οποίος δεν ήταν μόνο πολιτισμικός αλλά αντλούσε κύρος και από τα βιολογικά του εύσημα. Η συγκεκριμένη αντίληψη του έθνους που επιστρέφει επίμονα στη γερμανική ιστορία με καταστροφικές συνέπειες (κάποτε), ουδεμία σχέση έχει με το είδος του πολιτισμικού εθνικισμού του ορθολογιστή Κοραή, αλλά και του ρομαντικού Παπαρρηγόπουλου. Ο τελευταίος αντιμετώπισε τις βιολογικές θεωρίες του Φαλμεράγιερ με περιφρόνηση. Η άποψή του ότι δεν υπάρχουν καθαρόαιμοι λαοί εφόσον και οι αρχαίοι προγονοί μας ήταν κατ’ αυτόν «σύγκλυδες» (ανακατεμένοι), καταλήγει στην κατάφαση της βιολογικής πολυμορφίας.
Ο γενναιόδωρος εθνικισμός του Παπαρρηγόπουλου είναι υπεύθυνος για την πλήρη ενσωμάτωση όλων των μετεχόντων «τη ημετέρα παιδεία» σε ένα ελληνικό σύνολο που διαμορφώθηκε χωρίς «αίμα και σίδερο». Πόσα ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν διαπράξει μέσα στους αιώνες βιαιοπραγίες για να ενσωματώσουν τους πληθυσμούς τους σε κάποια ενιαία θρησκευτική (Σφαγή των Καθαρών στη Γαλλία του 14ου αι.) ή εθνική (Χιτλερική Γερμανία) κοινότητα;
Μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για την ειρηνική ενσωμάτωση των πληθυσμών που ζούσαν στην Ελλάδα του 19ου αι. Στο έργο αυτό συνέβαλε και ο μεγάλος εκπαιδευτικός «κατακτητής», το ελληνικό σχολείο. Το ότι στα χρόνια της ύστερης τουρκοκρατίας το σχολείο αυτό δεν ήταν κρυφό, δεν μειώνει καθόλου το μεγαλείο του επιτεύγματός του. Μπορεί οι Οθωμανοί να ενδιαφέρονταν κυρίως για τη συλλογή των φόρων και την αποφυγή ή την καταστολή εξεγέρσεων και όχι για την γλώσσα των «απίστων» (Τζιμήδων), αλλά η επιμονή και του πιο μικρού «Τζιμή» να διδαχθεί την επιφανέστερη από τις γλώσσες της βαλκανικής χερσονήσου (και όχι μόνο) συνιστά το δεύτερο μεγαλύτερο κατόρθωμα των Ελλήνων. Το πρώτο είναι μια επανάσταση που μας έκανε αυτό που είμαστε. Ελεύθερους.
* Ο Θ. Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
————————————————-
Εθνικισμός και Ρομαντισμός
Toυ Mητροπολίτου Θασσαλονίκης ANΘIMOY
13 Feb, 2011
Ανέγνωσα και εθαύμασα το άρθρο «Περί Εθνικισμού» του ομοτ. πανεπιστημιακού καθηγητού κ. Θάνου Βερέμη στην «Καθημερινή της Κυριακής» της 6-2-11, και από το κείμενο αυτό πήρα την αφορμή για να διατυπώσω κάποιες σκέψεις επάνω σ’ αυτό το επίμαχο θέμα. Ο θαυμασμός μου για το άρθρο του κ. Θ. Β. είναι ειλικρινής και αφορά κυρίως τη σαφήνεια των απόψεων του κ. καθηγητού, τη δημοτική καθαρότητα του λόγου του και την ισχυρή διαπραγμάτευση του θέματός του σε ένα κείμενο περιωρισμένης εκτάσεως. Ομολογώ ως εκ τούτου ότι μου έφερε στον νου μου τους μακαριστούς καθηγητές μου στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννη Σταματάκο, Ιωάννη Θεοδωρακόπουλο, Κων. Βουρβέρη, Νικ. Τωμαδάκη, Νικ. Βλάχο, Σπυρ. Μαρινάτο, τον ακαδημαϊκό Διονύσιο Ζακυθηνό, και τόσους άλλους, που μας εμόρφωσαν στα νειάτα μας με την ελληνική γνώση και τα ελληνικά γράμματα, χωρίς να απαρνηθούν τη θύραθεν παιδεία.
Ο καθηγητής κ. Θ. Β. σημειώνει ότι «ο εθνικισμός που γνωρίζομε σήμερα δεν έχει σχέση με εκείνον που δημιούργησε ο γαλλικός ορθολογισμός». Οι Γάλλοι επεδίωκαν εδαφικές και πολιτικές διεκδικήσεις. Και στη συνέχεια «ο εθνικισμός σταδιακά μεταλλάχτηκε σε προϊόν του ρομαντισμού». Εδώ ανοίγεται άλλο μεγάλο κεφάλαιο περί του ρομαντισμού, που δεν μπορούμε εδώ να προσεγγίσωμε, που όμως επηρέασε τους Γάλλους για να απομακρύνουν ό, τι ήταν γερμανικό σ’ αυτούς, ενώ οι Πρώσοι ανεζήτησαν τη γερμανική καθαρότητα. Στη συνέχεια ο κ. Θ. Β. μας ξαφνιάζει με μια αναφορά στον Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο, τον ιστορικό που τιμά και σέβεται αείποτε ολόκληρη η ελληνική οικουμένη και βεβαίως και ο κ. Βερέμης. Για τους αναγνώστες θυμίζω ότι ο Κων. Παπαρρηγόπουλος εγεννήθη στην Κωνσταντινούπολη το 1815 και απέθανε το 1891 στην Αθήνα. Αξίζει να αναφερθή ότι οι Τούρκοι εδολοφόνησαν τον πατέρα του Δημήτριο, τον υιό του Μιχαήλ, τον αδελφό του Ιωάννη και τον γαμπρό του Δ. Σκαναβή. Ο Κ. Παπαρρηγόπουλος υπήρξε τακτικός καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, και η πρώτη ιστορική πραγματεία του «Περί της εποικήσεως σλαυϊκών τινών φύλων εις την Πελοπόννησον» απέκρουσε τη θεωρία του Φαλμεράυερ, ότι δήθεν οι Ελληνες αφωμοιώθησαν υπό των Σλαύων, διότι ήταν μελέτη εκπληκτική που συνετάραξε τους επιστημονικούς κύκλους της Ελλάδος και της Ευρώπης, και αποκατέστησε τους Ελληνες στη διεθνή κοινή γνώμη. Η μελέτη του Παπαρρηγοπούλου υπήρξε βαρειά ταφόπλακα στη θεωρία του Φαλμεράυερ, ή οποία ξεχάστηκε παντελώς.
Μέσα, λοιπόν, σε τέτοιο κλίμα που ζούμε οι Ελληνες σήμερα, τι την θέλομε τη μνεία της ανθελληνικής θεωρίας του Φαλμεράυερ; Και αν μερικοί είχαν εγγράψει τον Παπαρρηγόπουλο στη ρομαντική σχολή της ιστοριογραφίας, όταν η καρδιά του θλιβόταν για τέσσαρες νεκρούς πρώτους συγγενείς του, και το μυαλό του ήταν, προ πάντων, στην ιστορία του Ελληνικού Εθνους, ποιος μπορούσε να τον ξεπεράση σε πηγές, σε πορίσματα και σε διακήρυξη της αλήθειας για την Ελλάδα; Ελληνες ιστορικοί υπήρξαν πολλοί και άξιοι. Ο μοναδικός για την Ελλάδα είναι ο Παπαρρηγόπουλος.
«Η έννοια του από τριών χιλιάδων ετών καθαρόαιμου Ελληνισμού» γράφει ο κ. Βερέμης, «έγινε η βάση της αναθεωρημένης αντίληψης του ελληνικού εθνικισμού επί δικτατορίας Μεταξά και χάρη στον ελληνικό εμφύλιο, μακροημέρευσε». Να μου επιτραπή να διαφωνήσω επί της θέσεως αυτής. Είναι ιστορικό λάθος να θεωρούμε ότι η φιλοπατρία των Ελλήνων πολιτών ετροφοδοτήθηκε από μια δικτατορία και από έναν εμφύλιο. Κατά τρόπο αυτόματα γενεσιουργό ή από Βορρά χαλκευθείσα απόπειρα για να δημιουργηθεί από τη Μακεδονία και τη Θράκη ένα άλλο κράτος με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη, άναψε φωτιές στις συνειδήσεις των Ελλήνων και έσωσε την αυτοτέλεια του ελληνικού κράτους.
Παραλείπω τα των διενέξεων περί τα πολιτικά ζητήματα, και θέτω το τελικό ερώτημα. Σήμερα στα ελληνικά δεδομένα, όταν ένας Ελληνας πολίτης αγαπάει την πατρίδα του, την Ελλάδα, με αίσθημα αυτοθυσίας γι’ αυτήν, όταν στηρίζη το πολίτευμα της δημοκρατίας, όταν θέλη τη χώρα του ακεραία μέσα στα σύνορά της, όταν σέβεται τα σύμβολά της και συμβάλλει στον πολιτισμό της, είναι δυνατό να χαρακτηρίζεται ως εθνικιστής;
Εάν μου απαντήση θετικά ο κ. Βερέμης, τότε καλύτερα να στραφούμε στη «θρησκευτική παραμυθία», όπως ωνόμασε μειωτικά τη χριστιανική πίστη, για να προγευθούμε και την αιωνιότητα. Η Ελλάδα πάντως ανήκει στους Ελληνες.
Ίσως πάλι να χρησιμοποίησε τον όρο «παραμυθία» επειδή αυτός ο τελευταίος χρησιμοποιήθηκε από άτομα του στενού περιβάλλοντος του Καποδίστρια (π.χ. Ρωξάνη Edling)
Ίσως ο κ. Βερέμης, οριοθετώντας την πολιτισμική στόχευση του 21 σε πλαίσια εν μέρει αυθαίρετα, ή σε αναπροσαρμογές της συνεχούς (από το 1821) σύγκρουσης των δυο πλευρών, προσπαθεί τελικά να ορίσει τη σημερινή παιδεία, συνεπώς και την μελλονική ελλαδική πολιτική.
Ίσως… (για περισσότερα βλ. το βιβλίο που έγραψε με τους Κιτρομηλίδη, Κολιόπουλο, Κωφό, Κιτρόεφ: «Εθνική ταυτότητα και Εθνικισμός στη Νεότερη Ελλάδα», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας, 1997
Ο Στέλιος Ράμφος στη χθεσινή εκπομπή του ΣΚΑΙ έκλεισε την ομιλία του με το εξής επίλογο.
«Οι δυτικοί όταν έκαναν πόλεμο,(πχ στους πολέμους μεταξύ Άγγλων και Γάλλων) στέκονταν παρατεταγμένοι ο ένας απέναντι στον άλλον όρθιοι ΓΙΑΤΙ Η ΤΙΜΗ ΗΤΑΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ,ΓΙΑΤΙ ΕΊΧΑΝ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, ενω ΟΙ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ ΕΚΑΝΑΝ ΚΛΕΦΤΟΠΟΛΕΜΟ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥΣ, Η ΟΠΟΙΑ ΑΠΟΚΟΠΤΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΘΩΣ ΤΟΥ ΥΠΟΣΧΕΤΑΙ ΤΗΝ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΖΩΗ».
ΔΗΛΑΔΗ ΟΛΕΣ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΜΑΧΕΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ 500 ΧΡΟΝΩΝ ΣΚΛΑΒΙΑΣ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΠΟΛΕΜΟΣ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΩΝ ΚΑΙ ΟΧΙ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ; ΑΝ ΚΑΘΟΝΤΑΝ ΟΡΘΙΟΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΜΕΝΑΝ ΠΟΤΕ ΘΑ ΤΟΥΣ ΠΕΤΥΧΕΙ Η ΣΦΑΙΡΑ ΘΑ ΗΤΑΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΟΣ Ο ΑΓΩΝΑΣ;
2)Δημ/ος- φράκο ή φουστανέλλα;
Στ.Ραμ- φρακοφουστανέλλα.
Εγω τον Ράμφο δεν το καταλαβαίνω απόλυτα, και γι’αυτό δεν μπορούσα να εκφράσω ξεκάθαρη άποψη για την θεωρία του. Έιπε για παράδειγμα πως η ανθρωπολογια στην Ελληνική ιστορία έχει κενά.Δεν έχει μελετηθεί επαρκώς.
Ομως το ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αναμοχλεύεται η θεωρία περί της μη καταγωγής των σύγχρονων Ελλήνων απο τους Αρχαίους, και συνδέοντας την με την παρούσα οικονομική συγκηρία ΜΠΑΙΝΩ ΣΕ ΥΠΟΨΙΕΣ. ΓΙΑΤΙ ΤΩΡΑ, ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ «ΜΕΙΩΜΕΝΗ ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ»; ΟΛΑ ΤΑ ΕΘΝΗ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΛΛΆ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ.
Δύο αναγκαίες διευκρινήσεις (σε μια συζήτηση που γίνεται κάπου αλλού):
1) Η χρήση του όρου «παλαιοελλαδοκεντρικό» δεν περιέχει καμιά απαξίωση για
τους πληθυσμούς της Παλαιάς Ελλάδας (οι οποίοι πλήρωσαν πανάκριβα με
χιλιάδες νεκρούς στη Μικρά Ασία, την Μεγάλη Προδοσία -την οποία σήμερα
προσπαθούν να αιτιολογήσουν πολλοί που υποδύονται τους ανησυχούντες επί τα
εθνικά!), αλλά περιγράφει μια ολόκληρη κοσμοαντίληψη που κυριάρχησε στο
νεαρό κράτος κυρίως μετά την επικράτηση των «αυτοχθόνων» -έως και σήμερα. Οι
συνέπειες υπήρξαν πολλές, ειδικά στην αντιμετώπιση των εξωελλαδικών Ελλήνων
σε πολιτικό αλλά και ανθρωπιστικό επίπεδο. Κάποια άλλη στιγμή θα παρουσιάσω
το φαινόμενο αυτό να το συζητήσουμε εάν το επιθυμείτε.
Αυτή η «παλαιοελλαδοκεντρική» αντίληψη που αναφέρω (μαζί φυσικά με τα
κοινωνικά στρώματα που απολάμβαναν ισχύ και προνόμια εξ αυτής) βρίσκεται
πίσω από:
-την αντίθεση της Αθήνας προς τις μακεδονικές και κρητικές Επαναστάσεις που
συγκλόνισαν το δεύτερο μισό του 19ου αι.
-το «Οικαδε» του ’22 και το νόμο 2670/1922 που με τις υπογραφές του βασιλιά
Κωσταντίνου, Γούναρη και Ρούφου απαγορεύτηκε στον ελληνικό πληθυσμό της
Ιωνίας να αποχωρήσει, ενώ είχε ήδη αποφασιστεί η εκκένωση της Μικράς Ασίας
από τον ελληνικό στρατό,
-η κεμαλολαγνεία που ακολούθησε και η συνειδητή εξόντωση της ιστορικής
μνήμης,
-η εγκατάλειψη των Κωνσταντινουπολιτών και των Ποντίων της ΕΣΣΔ ,
-το πραξικόπημα και το «η Κύπρος είναι μακρυά» του ΄74 και πολλά άλλα…
2) Θεωρώ την τοποθέτηση του κ. ……. και το συσχετισμό που επιχειρεί της
δικής μου άποψης με την άποψη των «ἐκσυγχρονιστών», ως -το λιγότερο-
προσβλητική. Η δική μου προσέγγιση επιδιώκει στην ανάδειξη του μεγαλειώδους
κινήματος που οδήγησε στην πρώτη -και μόνο στην πρώτη- απελευθέρωση ενός
μικρού τμήματος του ελληνικού κόσμου.
Σαφέστατα η θέση μου προς τους οπαδούς
της «μικράς πλην εντίμου Ελλάδος» είναι απολύτως κριτική και κατα καιρούς
έχουμε συζητήσει εδώ μέσω με κόσμιο τρόπο τις διαφορές μας.
3) Και μια τελευταία υπενθύμιση. Δεν υπάρχει » ἐπανάστασις τῆς 25ης
Μαρτίου», ως ξεχωριστή και αυτόνομη ιστορική διαδικασία. Αλλά μόνο ως το
πλέον πετυχημένο σημείο μιας εντυπωσιακής ιστορικής διεργασίας. Δεν θέλω σ’
αυτό το σημείο να παρουσιάσω με ποιό τρόπο το όραμα του πλέον «προχωρημένου»
οπλαρχηγού Θ. Κολοκοτρώνη για μια Αυτόνομη Πελοπόννησο -δηλαδή για ένα δικό
τους πριγκηπάτο χριστιανών και μουσουλμάνων Μωραϊτών, και μόνο- μετετράπη
μέσα σε 10 χρόνια στο όραμα της παλιγγενεσίας.
……
——————-
Οι συζητήσεις μας στοχεύουν στην καλύτερη
κατανόηση και την επικοινωνία πολιτών… Γιατί δυστυχώς για όσους υποκριτικά το ξεχνούν, η αναθεωρητική
άποψη της κ. Ρεπούση ήταν η καθεστωτική άποψη του ίδιου του ελληνικού
κράτους -και πολλών εκ των σημερινών ανησυχούντων επί τα εθνικά- από το 1922
και για δεκαετίες ολόκληρες!!!
——————————
κ. Αγτζίδη υποστηρίζετε ότι ο όρος «Ρωμαίοι» είχε θρησκευτικό περιεχόμενο και προσδιόριζε όλους τους ορθόδοξους που υπάγονταν στο Ρουμ Μιλλέτ. Θα ήθελα τη γνώμη σας για το παρακάτω:
«Όπως και ο όρος μιλλέτ, έτσι και αυτός του Ρουμ δεν χρησιμοποιήθηκε για να προσδιορίσει την ορθόδοξη κοινότητα παρά από τον 18ο αιώνα και μετά, αντικαθιστώντας τον όρο κεφερέ (άπιστοι) που είχε και αυτός αντικαταστήσει τον όρο νεσαρά (χριστιανοί), τον 15ο αιώνα. Όπως επισημαίνει ο Π. Κονόρτας «η συνεχής χρήση του όρου Ρουμ από τον 18ο αιώνα δεν εκφράζει παρά δύο φαινόμενα: από τη μια τη συνεχώς αυξανόμενη κυριαρχία […] του ελληνικού περιβάλλοντος στο Πατριαρχείο, και , από την άλλη, τη συνεχή άνοδο των εθνικιστικών διεκδικήσεων στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια του αιώνα που προετοιμάζει το Τανζιμάτ»»
[Σία Αναγνωστοπούλου, Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι Ελληνορθόδοξες Κοινότητες. Από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος, σελ. 46]
Αν όντως ισχύει κάτι τέτοιο, η ονομασία του χριστιανικού μιλλετιού σαν «Ρουμ» μάλλον έδειχνε την πρωτοκαθεδρία που είχε σε αυτό η ελληνική εθνοτική ομάδα.
Επίσης, υπάρχουν χωρία που καταδεικνύουν την εθνοτική φύση του ονόματος:
«Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι, με μιαν κοινήν ορμή» (από το Θούριο του Ρήγα)
«Αλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, Αλλόγλωσσοι, χαρήτε,
Κ’ ετοιμασθήτε όλοι σας Ρωμαίοι να γενήτε» (από το τετράγλωσσο λεξικό του Δανιήλ Μοσχοπολίτη)
Ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης στο άρθρο «Νοερές κοινότητες και οι απαρχές του εθνικού ζητήματος στα Βαλκάνια» (στο Εθνική Ταυτότητα και Εθνικισμός στη Νεότερη Ελλάδα, εκδ. ΜΙΕΤ), υποστηρίζει ούτε λίγο ούτε πολύ, πως αυτές οι εθνοτικές διαφοροποιήσεις στους κόλπους του χριστιανικού Μιλλέτ είναι έργο του Διαφωτισμού του 18ου αι. Πόσο όμως διαφέρουν οι παραπάνω αναφορές από παλαιότερες σαν αυτή του Δούκα τον 15ο αι: «Ουκ έστιν εν αυτοίς [στους Γενίτσαρους] ούτε Τούρκος, ούτε Άραψ, αλλά πάντων Χριστιανών παίδες, Ρωμαίων, Σέρβων, Αλβανών, Βουλγάρων, Βλάχων και Ούννων»; Και πώς θα ερμηνεύαμε τη σαφή διάκριση της «ρωμαίικης» γλώσσας από τη βλάχικη και την αρβανίτικη;
Αλλά και η έννοια του «Τούρκου» μήπως ήταν ανάλογη; Δηλ. ναι μεν όλοι οι μουσουλμάνοι, ανεξαρτήτου γλώσσας, θεωρούνταν Τούρκοι από τους χριστιανούς, αυτός όμως που μιλούσε «τούρκικα» δεν ήταν πιο Τούρκος (πολιτισμικά-εθνοτικά) από τον Τουρκαλβανό ή τον ελληνόφωνο Τουρκοκρητικό;
Τέλος, μια παρατήρηση για τον ορισμό του Έλληνα που δίνει ο Καραϊσκάκης: φαίνεται να σχετίζεται με αυτό που υποστήριζε ο Ι. Κακριδής, ότι δηλ. το όνομα Έλληνες κατά το 1821, δεν είχε πάντα καθαρά εθνική σημασία αλλά ήταν κάτι σαν επιθετικός προσδιορισμός και αναφερόταν ειδικά σε όσους σήκωσαν τα όπλα κατά των Τούρκων, στους επαναστάτες και πολεμιστές
http://pertinax80.blogspot.com/2010/01/21.html
αλλά και με τα κηρύγματα του Ρήγα, που ήθελε όλους όσους εξεγείρονταν κατά της Πύλης «δικούς μας» και Έλληνες, ακόμα και αν ήταν μουσουλμάνοι.
Pertinax,
έχεις απόλυτο δίκαιο. Το Ρωμαίος δεν σήμαινε τίποτε άλλο παρά Έλληνας. 400 χρόνια πριν τον Δανιήλ ο βυζαντινός Καναβουτζής στα 1430 γράφει: «Ημείς γαρ χριστιανοί όντες και μίαν πίστιν έχοντες, όμως βαρβάρους έχομεν και λέγομεν, τους Βουλγάρους, τους Βλάχους, τους Αλβανίτας, τους Ρούσους» (Ε. Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, σ. 63).
Ο Σέρβος ηγεμόνας Στέφανος Δουσάν, τον 14ο αι. παίρνει τον τίτλο στα ελληνικά του έγγραφα: «Στέφανος εν Χριστώ τω Θεώ Πιστός Βασιλεύς και αυτοκράτωρ Σερβίας και Ρωμανίας», στα σερβικά του έγγραφα, όμως, γράφει: «Στέφανος εν Χριστώ τω Θεώ πιστός βασιλεύς των Σέρβων και των Γραικών». Οι Ρωμαίοι είναι οι Γραικοί, αφού με το όνομα Ρωμαίος ο Δουσάν δεν εννοεί τους Σέρβους.
Η ταύτιση Ρωμαίου-Χριστιανού στην εκτουρκισμένη Μικρασία δεν μπορεί να συνιστά λόγο για να αρνηθούμε γενικότερα την ταύτιση Ρωμαίου-Έλληνα. Οι μόνοι χριστιανοί γηγενείς της Μικρασίας (οι Αρμένιοι ήταν διακριτοί και πέρα από την Μικρασία) ήταν οι Ρωμαίοι, εκεί ήταν αναμενόμενο το νόημα της λέξης Ρωμαίος να ταυτιστεί, από Χριστιανούς και μουσουλμάνους, με το νόημα της λέξης Χριστιανός. Η πραγματικότητα της Μικράς Ασίας δεν επαρκεί από μόνη της για να ερμηνεύσει την κατάσταση των Βαλκανίων με τις διαφορετικές χριστιανικές εθνότητες ούτε να καθίσταται ο κανόνας.
Συνεχίζοντας την ενοχλητική ενημέρωση για τα «οικεία κακά«, επιτρέψτε μου να
επισημάνω ότι η περιωριστική αντίληψη περί του ελληνισμού, που επικράτησε
στις ελίτ του νεαρού βασιλείου, έχει μεγάλο ιστορικό βάθος.
Στην εισαγωγή της έκδοσης του εκπληκτικού δωδεκασύλλαβου ποιήματος του
γερο-Θόδωρου Ασπρομάδαρου που γράφτηκε το 1879, στον απόηχο της μεγάλης
κρητικής Επανάστασης του 1866 αλλά και της προσβλητικής αντιμετώπισης των
Κρητών προσφύγων στην ελεύθερη Ελλάδα, διαβαζουμε:
«… Εις τους εν Ελλάδι όμως πρόσφυγας και τους εκ της δούλης, ίνα μη
είπωμεν τους ετερόχθονας, δεν επιτρέπεται ούτε καν να εκφρασθώσι,
συνομιλούντες, περί της καταστα΄σεως του Έθνους. Εκτός δε τούτου δεν πρέπει
ούτοι να έχωσι θέλησιν, ούτε περί της ιδίας υπάρξεως προκειμένου, ούτε περί
του μέλλοντος της Πατρίδος, εν ενί λόγω ιχθείς και άφωνοι, μηχαναί
άψυχοι…. Αλλοίμονον εις τον τολμήσαντα να είπη ότι τα πράγματα της ελλάδος
δεν είναι λαμπρά, εις τον κολοφώνα της δόξης των και ουχί πλέον ανθρώπινα,
αλλά θεία…. Και δικαίως, όταν τα πράγματα της Πατρίδος διευθύνονται υπό
τοιούτων και τοσούτων μεγαλοφόνων και μεγαλεπιβούλων, οι μικροί και απλοί
πρόσφυγες τι δύνανται να συνεισφέρωσι δια της γνώμης και των παρατηρήσεών
αυτών;
… Ουδέποτε θα καταστώσιν (σ.τ.σ οι πρόσφυγες) ούτοι νευροσπαστα και
τραμπούκοι κομμάτων, ίνα μη είπωμεν τόσον χαμερπείς, άνευ συναισθήσεως και
άνευ συνειδήσεως… Οι Έλληνες όμως ημείς δεν θέλομεν να μάθωμεν, ή κάλλιον,
να αναγνωρίσωμεν την ιστορίαν της Πατρίδος μας… « («Τα παράπονα του
γερο-Θώδωρου του Κρητικού«, Αθήνα, 1879)
Δεν είναι τυχαίο ότι λίγες δεκαετίες αργότερα ακόμα και ο Ίων Δραγούμης, ΕΝ
ΜΕΣΩ της Μικρασιατικής Εκστρατείας θα γράψει ότι εκείνη τη στιγμή οι εχθροί
της Ελλάδας ήταν οι Κρητικοί και οι Μικρασιάτες (Ίων Δραγούμης, «Ο
Βενιζέλος και ο ιμπεριαλισμός», στο Αριστερά και Ανατολικό Ζήτημα, εκδ.
Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα, 1998, σελ. 156, 157. )
——————————————–
Pertinax, Γιώργο, εκκρεμούν κάποια σχόλια δικά μου σε σημαντικά ζητήματα που θίξατε!!!
——————————————–
Nα σας πω μόνο ότι αυτό το πολύ καλό του Καραϊσκάκη, που αναφέρει ο Κασομούλης για το ποιος είναι Έλληνας, και εσείς μεταφέρατε ελεύθερα με καλή απόδοση έγινε σουξέ από διάφορους στο διαδίκτυο χωρίς όμως να αναφέρεται η πηγή. Και το αστείο είναι ότι χρησιμοποιείται για εθνικοπατριωτική κριτική, ενώ στην ουσία υπονομεύει τα κλασικά στερεότυπα και επιβεβαιώνει τη δικιά σας προσέγγιση:
http://olympia.gr/2011/02/17/%CE%BA%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B5-%CF%84%CE%B1%CF%84%CF%83%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B5-%CE%BA%CF%8D%CF%81%CE%B9%CE%B5-%CE%B2%CE%B5%CF%81%CE%AD%CE%BC%CE%B7-%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%8D-%CE%B4%CE%B5/
http://4athens.info/?p=37547
http://opendemocracy.gr/?p=7556
Θέατρο παραλόγου στο διαδίκτυο!
Επιτρέψτε να σας ενημερώσω για μια απαξιωτική αναφορά στη διαπίστωσή σας σε μια συζήτηση στο phorum.gr/:
—————————————-
Re: Έλληνας: ο ορισμός του… Καραϊσκάκη
από Pertinax » Φεβρουάριος 15th, 2011, 4:18 pm
Αν θέλετε την άποψή μου: η Επανάσταση του 1821 υπήρξε ένα κορυφαίο γεγονός που είχε κυρίως αντι-απολυταρχικά χαρακτηριστικά, και ως περιεχόμενο ήταν:
[…]
-εθνική, ώς έχουσα ηγεσία εμπνευσμένη από τη Γαλλική Επανάσταση που κατάφερε να μετεξελίξει σε κυρίαρχη ιδεολογία την από την εποχή της Άλωσης αντίληψη, περιωρισμένη έως τότε σε κύκλους διανοουμένων -της διασποράς αλλά και του Φαναρίου- ότι “είμαστε εθνικά Έλληνες”. Μια άποψη που στις εποχές πριν την Άλωση είχε οδηγήσει σε μια παράδοξη εμφάνιση των Ελλήνων ως έθνος με τη νεωτερική σημασία του όρου (δηλαδή με σαφές πολιτικό πρόγραμμα) αιώνες πριν τη νεωτερικότητα. Αυτό το γεγονός μαζί με κάποια άλλα εξίσου παράδοξα για τους ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες που ασχολούνται με το φαινόμενο του έθνους,οδήγησε τον ίδιο τον Gelner, να μιλήσει για εξαιρέσεις απ’ τον κανόνα. Γιατί, κακά τα ψέματα, η πλειονότητα των σύγχρονων εθνών κατασκευάστηκε κυριολεκτικά από διανοητές με όργανο το κράτος και τη βία…
https://kars1918.wordpress.com/2011/02/10/sky-1821/
πφ… πήξαμε στη νεωτερικότητα...
—————————————————
Βαλκάνιε είσαι μεγάλο καρφί 😛
Μάλλον δεν έχεις παρακολουθήσει τις συζητήσεις στο phorum.gr γι’ αυτό δεν αντιλαμβάνεσαι το σκωπτικό σχόλιό μου, όχι προς τον Βλάση Αγτζίδη, αλλά προς όσους θεωρούν τη παραπάνω άποψη του κ. Αγτζίδη, νεωτερική, αποδομητική και εθνομηδενιστική.
Το αντεπιχείρημά τους είναι: α)για την προ του Διαφωτισμού περίοδο δεν έχει τόσο μεγάλη σημασία η συνείδηση του απλού λαού. Εφόσον οι λόγιοι είχαν εθνική συνείδηση αυτό σημαίνει ότι το σύγχρονο έθνος είχε ήδη διαμορφωθεί, β)αλλά και πάλι αυτοί οι λόγιοι δεν ζούσαν σε γυάλινους πύργους. Επηρέαζαν άμεσα το λαό, κυρίως οι κληρικοί, π.χ. Πηγάς, Λούκαρις, Σκούφος, Μηνιάτης που είχαν σαφή ελληνική συνείδηση.
Είναι αλήθεια ότι το κατάλαβα διαφορετικά.
Μάλλον είσαι παρεξηγήσιμος 😉
Παραθέτω τα παρακάτω στοιχεία για να καταλάβουμε καλύτερα την εκπαιδευτική θέση της υπόδουλης ρωμιοσύνης:
Στον 18ο αιώνα, ονομαστά ελληνικά σχολεία (αναφέρουμε μόνο τα κυριότερα, φυσικά) υπήρχαν εκτός από την Κωνσταντινούπολη, στις Κυδωνίες, τη Σμύρνη, τη Χίο, την Πάτμο, την Αδριανούπολη, το Μελένικο, τη Θεσσαλονίκη, τη Νάουσα, την Έδεσσα, τη Βέροια, την Κοζάνη, τη Σιάτιστα, την Κλεισούρα, την Καστοριά, το Μοναστήρι, την Αχρίδα, τη Μοσχόπολη, τα Γιάννενα (3), τη Ζαγορά, τις Μηλιές, την Άρτα, τα Άγραφα, το Καρπενήσι, το Μεσολόγγι, το Αιτωλικό, την Πάτρα, την Αθήνα, τη Δημητσάνα και, φυσικά, σε όλα τα Επτάνησα. – όλα αυτά κατά Απ. Βακαλόπουλο.
Επίσης, σύμφωνα με τον Τρύφωνα Ευαγγελίδη (Η παιδεία επί Τουρκοκρατίας, Αθήναι 1936) τον 17ο και 18ο αι. εμφανίζονται νέα σχολεία:
Στη Χίο: Αγ. Αναργύρων 1643, Βίκτωρος 1660, Μαστιχοχωρίων 1759. Στήν Κρήτη: Γωνιάς Κισσάμου 1661, Αγκαράθου 1669, Μονής Αγ. Τριάδος Τσαγγαρόλων 1669, Σφακίων, Χανίων, 1791, Ρεθύμνου 1795.
Στην Κύπρο: Λάρνακας 1733, Λευκωσίας 1757, Μονής Μαχαιρά 1768, Μονής Κύκκου 1787, Ομόδου 1803.
Ο Μ. Παρανίκας (Σχεδίασμα περί της εν τω ελληνικώ έθνει καταστάσεως των γραμμάτων από Αλώσεως Κωνσταντινουπόλεως (1453) μέχρι των αρχών της ενεστώσης (ιθ’) εκατονταετηρίος, Κωνσταντινούπολη 1867) αναφέρει τα εξής σχολεία: Στην Ανδριανούπολη 100 χρόνια μετά την Άλωση υπάρχει σχολή ελληνική. Στην Καλλίπολη του Ελλήσποντου το 1599. Στο Διδυμότειχο, στη Φιλιππούπολη, στη Θεσσαλονίκη. Η Κοζάνη είχε σχολείο από τον 16ο αι.
Στην Ήπειρο ώς τον 17ο αι. λειτουργούσαν σχολές στις μονές Καμιτσάνης, Σωζίνου, Μολυβδοσκέπαστου και Βελλάς. Στο φρούριο των Ιωαννίνων υπήρχε σχολή ελληνική ώς το 1650. Στο νησί των Ιωαννίνων στη μονή Σπανού ώς τα μέσα του 16ου αι. Η Άρτα είχε σχολή στα 1500. Μπορεί να συμπεράνει κανείς από την ύπαρξη λογίων σχολεία σε Αθήνα, Ναύπλιο, Κόρινθο, Σπάρτη, Κορώνη, Πάτρα και Μονεμβασιά. Στη Ρόδο τον 16ο αι., στη Λήμνο στα 1543.
Σύμφωνα με τον Ευαγγελίδη υπήρχαν σχολεία στη Θράκη: στην Αδριανούπολη από το 1365, στην Καλλίπολη από το 1550, στη Σωζόπολη από το 1561, στη Φιλιππούπολη από το 15ο αιώνα. Στη Μακεδονία: στη Χαλκιδική στα 1520 (μονή Αναστασίας της Φαρμακολύτριας). Στην Ήπειρο στη Ζίτσα στα 1530, στην ΑΠολλωνία ώς τον 18ο, στα 46 χωριά γνωστά ως Ζαγοροχώιρα υπήρχαν σχολές από το 1413 ώς το 1868. Στη Μονή Ιερομηρίου ή Γερομερίου ώς τον 17ο αι. Το ίδιο στις μονές Καμιτσάνης, Βελλάς, Μολυβδοσκέπαστου και Διπαλίτσης, ενώ στη μονή Σωζινού υπήρχε σχολείο το 1586. Στη Λάρισσα διδάσκει στα 1520 ο Παχώμιος Ρουσάνος, στα Τρίκαλα υπάρχει σχολείο στα 1565. Στην Αθήνα, οι διάφορες μονές: ο παρθενών της Αγ. Φιλοθέης στη μονή Αγ. Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, η Μονή Καισαριανής, οι μονές του Βρανά, της Πεντέλης, των Ασωμάτων, του Αστερίου. Στην Υπάτη ιδρύθηκε στην μονή Αγάθωνος σχολή τον 16ο αι.
Στην Πελοπόννησο: στο Ναύπλιο διδάσκει ώς το 1549 ο Ζυγομαλάς, ενώ πριν είχε διδάξει στο Άργος το 1534. Στη Μονεμβασιά υπήρξε σχολή μεταξύ 1532-1540, στο Μυστρά διδάσκει στα 1555 ο ο Δωρόθεος ο Ναυπλιεύς. Στην Αδριανούπολη τέλη16ου-αρχές 17ου αι. διδάσκει ο Αλέξιος Σπανός.
Ο Β. Αρβανίτης (Η Ελληνική Παιδεία επί Τουρκοκρατίας και η συμβολή αυτής εις την απόκτησιν της εθνικής ημών ελευθερίας, Φιλιατρά 1961) αναφέρει σχολείο στην Άρτα ώς τα μέσα του 16ου αι., στην Κοζάνη στα 1500, στην Πάτμο στα 1580. Κατά τον Απ. Βακαλόπουλο στη Θεσσαλονίκη στα 1585 διδάσκουν ο Αθηναίος Γεώργιος και ο Κρητικός Ματθαίος. Στη Λέσβο διδάσκει (1532-1540) ο Ρουσάνος.
Ο Ά. Αγγέλου αναφέρει (Ιστορία Ελλ. Έθνους) σχολεία στην Κορώνη στα 1480, στη Μεθώνη το 1483, στην Κέρκυρα τ 1500, στη Ναύπακτο το 1500, στο Ναύπλιο το 1522, στη Μονεμβασιά το 1524, στη Ζάκυνθο το 1556.
Νέα σχολεία ιδρύθηκαν σύμφωνα με τον Παρανίκα:
– στην Μακεδονία: Βέροια 1650, Καστοριά 1650, Σιάτιστα 1700, Ντάρδα 1700, Σέρρες 1740, Νάουσα 1750, Έδεσσα 1750, Βελβενδό 1780, Μελένικο, Σέλιτσα, Γρεβενά, Πολύγυρος, Σέρβια, Κλεισούρα, Μοναστήρι πριν το 1800.
-Στην Ήπειρο: Επιφάνειος σχολή 1645, Σχολή Γκιούμα 1675, Μπαλαναία 1723, Μαρουτσαία 1742, Καπλάνειος 1805, Ζωσιμαία 1828. Παραμυθιά 1681, Μοσχόπολη 1710, Δέλβινο 1749, Πάργα 1765, Μονοδένδρι, Κουκούλι, Νεγάδες, Φραγκάδες, Καπέσοβο, Αρτσίστη, Κόνιτσα, Καλαρρύτες, Συράκο, Πρέβεζα, Αργυρόκαστρο, Δελβινάκι, Μπεράτι, ώς τα τέλη του 18ου αι., Κορυτσά 1817, Αχρίδα 1817.
-Στη Θεσσαλία: Λάρισα (από 17ο αι. σύμφωνα με τον Ελλάδιο), Τσαριτσάνη 1690, Τύρναβος 1702, Ζαγορά 1713, Τρίκκη 1721, Μηλιές 1745, ΡΑψάνη 1753, Μοσχολούριο 1754, Λιβάδι 1768, Αμπελάκια 1780, Καστανιά 1780.
-Στην Στερεά Ελλάδα: Βρανιανά 1650, Καρπενήσι 1650, Αιτωλικό 1665, Φουρνά 1700, Ρεντίνα 1700, Λοκροί 1723, Μεσολόγγι 1750, Σάλωνα 1757, Κεράσοβο 1779, Υπάτη 1800, Χρυσό Φθιώτιδας 1808.
-Στα τουρκοκρατούμενα νησιά: Θήρα 1650, Σίφνος 1687, Κως 1682, Λέσβος 1757, Σάμος 1757, Πάρος 1760, Σκόπελος 1760, Σκιάθος 1760, Άνδρος, Σύμη, Τένεδος, Νάξος πριν το 1800, Σέριφος, Ύδρα, Ίος, Ίμβρος λίγα χρόνια πριν την Επανάσταση.
-Στην Μικρά Ασία: Τραπεζούντα 1650, Σμύρνη 1700, Σινώπη 1750, Ερζερούμ 1765, Κυδωνίες 1770, Καππαδοκία 1773, Μαγνησία και Ρύσιο 1800, Προύσα και Μουδανιά 1804.
Ο Ευαγγελίδης συμπληρώνει: Στη Μακεδονία, Σέρρες 1622, Βελισσά 1650, Γιαννιτσά 1658, Κοζάνη 1668, Σέρβια 1668. Στην Ήπειρο: Χιμάρα 1655, Άρτα 1669, Δέλβινο 1682. Στη Θεσσαλία: Ζαγορά 1647, Τύρναβος 1655. Στη Στερεά Ελλάδα: Λειβαδιά 1600, Μονή Βαρνακώβης 1652, Θήβα 1661, Λαμία 1670, μονή Όσιου Λουκά 1676. Στην Πελοπόννησο: Χρυσοβίτσα 1615, Στεμνίτσα 1690, Πάτρα 1691, Πύργος 1695, Άργος 1711.
Για τον 18ο αιώνα ο Ευαγγελίδης αναφέρει:
-Στη Θράκη: Αγχίαλος 1703, Ραιδεστός κοινή σχολή 1760 και ελληνική 1790, Μάδυτος 1776, Μυριόφυτο 1788, Γανόχωρο 1790, Χώρα 1795, Επιβάτες 1796, Σηλυβρία 1799, Διδυμότειχο 1799.
-Στη Μακεδονία: Σιάτιστα 1715, Κορυτσά 1723, Λινοτόπι 1724, Νάουσα 1750, Αχρίδα 1754, Σέλιτσα 1755, Έδεσσα 1764, Κλεισούρα 1775, Βελβενδός 1780, Ελασσώνα 1798.
-Στην Ήπειρο: Μέτσοβο 1780, Πογδόριανη 1730, ΑΡγυρόκαστρο 1733, Πωγωνιανή 1733, Αυλώνα 1741, Πρεμετή 1778 και ώς το 1779 στα χωριά Αρόβιανη, Ζίτσα, Χάλιο, Συρακάτες, Μουζίνο, Σενίτσα, Ζάλογγο. Στη Θεσσαλία: Νιβόλιανη 1700, Καστανιά 1706, Αμπελάκια 1734, Μακρυνίτσα 1742, Άνω Βόλος 1743, Αγ. ΓΕώργιος 1752, Κισσός 1753, Ανήλιο 1753, Πορταριά 1778, Δράκια 1778, Σούρπη 1792. -Στη Στερεά Ελλάδα: Αγ. Κων/νος 1720, Δελφοί 1723, Λομπότινα 1734, μονή Τατάρνης 1776, Γαλαξείδι 1780, Αγρίνιο 1790, Δεσφίνα 1795.
-Στην Πελοπόνησσο: Λειβάρτζι 1709, Κόρινθος 1748, Καλάβρυτα 1760, Τρύπη Λακωνίας 1764, Αίγιο 1770, Βυτίνα 170, Κυππαρισία 1783, Ανδρίτσαινα 1783, Αλαγωνία 1785, Αγ. Ιωάννης 1790, Ζυγοβίστι 1791, Σοπωτό 1796, Βαμβακού 1798, Λαγκάδια 1799.
-Στα νησιά: Λέρος 1715, Σκόπελος 1724, Λέσβος 1744, Ύδρα 1750, Αμοργός 1751, Λήμνος 1754, Μύκονος 1756, Χώρα Σάμου 1757, Λίνδος Ρόδου 1759, Ψαρά 1767, Αγιάσος 1773, Κόρθι και Μεσαρά Άνδρου 1775, Καρλόβασι 1781, Ίμβρος 1780-90, Τένεδος 1783, Πάρος 1786, Κέα 1788, Κύθνος 1791, Χαλκίδα 1792, Χαλκίδα 1792, Θήρα 1799, Μήλος, Κονίστρες Εύβοιας, Σύμη και Μεγίστη ώς το 1800.
-Στη Μ. Ασία: Μιχαλίτσι Βιθυνίας αρχ. 18ου αι., Σμύρνη (1708 Παλαιόν Σχολείον, 1733 Ευαγγελική Σχολή), Αργυρούπολη Πόντου 1733, Χαλδία 1747, Μαινεμένη 1725, Κασαμπάς 1750, Βούρλα 1760, Καισάρεια 1773, Σκουτάρι 1780, Νέα Έφεσος 1792, μονή Σουμελά 1792, Δαρδανέλλια 1773, Νικομήδεια 1795, Κυδωνίες, Αμισός, Μαγνησία, Κερασούντα, Καρβάλη, Κερμήρα, Χαλκηδόνα, Άρετσού, Προύσα, Τριγλεία, Βόρυ, Αλατσάτα, Τσεσμέ ώς το 1800 καθώς και σε δεκάδες άλλες πόλεις και χωριά ώς το 1820.
Ο Β. Μυστακίδης (Σχολεία μετά την άλωσιν κατά κώδικας του Οικουμενικού πατριαρχείου) αναφέρει μεταξύ άλλων τις σχολές: Αβασίου (Δέρκων), Αθηνών, Αίνου, Αμασείας, Άνδρου, Γανοχώρων, Διδυμοετίχου, Επιβατών, Θερμίων, Θεσσαλονίκης, Ιθάκης, Ιωανννίνων, Κιουτάχειας, Κυζίκου, Μετσόβου, Μηθύμνης, Μιχαλίτση Νίκαιας, Μουντανιών Προύσας, Μυτιλήνης, Νάξου, Βυτίνης, Δημητσάνης, Στεμνίτσης, Μάνης (διάφορες μονές), Μονεμβάσιας, Τριπόλεως, Ραιδεστού, Ρεθύμνης (διάφορες μονές), Σαντορίνης, Σηλυβρίας, Σιατίστης, Σωζοπόλεως, Τορνόβου, Φιλαδελφείας.
Ο Αναστάσιος Μιχαήλ από τη Νάουσα το 1707 μετρούσε “σαράντα σπουδαστήρια εν πλείσταις των Ηπειρωτικών, Μακεδονικών, Θεσσαλικών, Πελοποννησιακών, Κρητικών πόλεων και των της Μ. Ασίας, Ιωνικών και νησιωτίδων”.
Ο Γεώργιος Κωνσταντίνου στα 1757 στο Τετράγλωσσο λεξικό του παραθέτει κατάλογο ελληνικών σχολείων: “Εν Κωνσταντινουπόλει είναι δύο κοινά σχολεία, εις Ιωάννινα τρία, εις Θεσσαλονίκην δύω, εις Αθήνας δύο, …εις Αδριανούπολιν εν, εις Βέρροιαν εν, εις Καστορίαν εν, εις Σιάτισταν εν, εις Μοσχόπολιν εν και μία τυπογραφία, εις Τούρναβον της Θετταλίας εν, εις Τρίκαλλα Θετταλίας εν, εις Τροπολιτζάν του Μωρέως εν, εις Παλαιάν Πάτραν εν, εις Σάλωνα εν, εις Άρταν εν, εις Σμύρνην εν, εις Σίφνον εν, εις Ρόδον εν, εις Κρήτην εν, εις Λευκωσίαν Κύπρου εν…”
Kάποια απ’ αυτά τα βρήκα στα http://www.portaaurea.gr/page2.htm , http://pontosandaristera.wordpress.com/2009/11/25/3-11-2009/. Αρκετά στοιχεία υπάρχουν και στο: http://www.antibaro.gr/node/395
Vladimir Vladov, «Τα Ελληνικά Σχολεία της περιοχής του Τιρνόβου ανάμεσα στα τέλη του ΙΗ΄ και τα μέσα του ΙΘ΄ αι.»
—————————————————————————————————
Ένα κείμενο για τη δημόσια συζήτηση που έγινε μ’ αφορμή τη σειρά «1821» είναι το εξής:
Φράκο ή φουστανέλα;
Tου Θανου Bερεμη*
Πρέπει να ομολογήσω ότι πολλά από τα σχόλια που γράφτηκαν από
πολέμιους της τηλεοπτικής σειράς του «1821» με εντυπωσίασαν με την
οξύτητά τους και ενίοτε με την παραποίηση του θεάματος. Ανάλογα με
ξάφνιασαν οι διαστρεβλώσεις επιστολογράφων, όπως εκείνη που
δημοσιεύτηκε στην «Ελευθεροτυπία» της περασμένης εβδομάδας, η οποία
μου απέδωσε –μηδέποτε υπάρξασα– ομιλία σε πανεπιστήμιο της
Κωνσταντινουπόλεως, όπου φέρομαι ειπών σε τουρκικό κοινό ότι οι
Ελληνες διέπραξαν γενοκτονίες και όχι οι Τούρκοι. Το πάθος του
συγγραφέα της επιστολής προφανώς ξεπέρασε τη στοιχειώδη ευθυκρισία. Ή
ακόμα το παραλήρημα επιστολογράφου της Πελοποννήσου, ο οποίος
διατρέχει αιώνες ιστορίας σαν να είναι ημέρες και καταλήγει στη γνωστή
πλέον επωδό του ενόχου για όλες τις αμαρτίες, ΕΛΙΑΜΕΠ. Για τους
μηδέποτε αναγνώσαντες οτιδήποτε κυκλοφόρησε από το Ιδρυμα αυτό και τα
κατά καιρούς μέλη του Δ.Σ., το ΕΛΙΑΜΕΠ αποτελεί μόνιμο στόχο
εκτόνωσης.
Η συζήτηση που ακολούθησε την προβολή του τέταρτου επεισοδίου της
σειράς, στις 15 Φεβρουαρίου, υπήρξε για μένα αποκαλυπτική. Η άποψη του
Στέλιου Ράμφου είναι ότι οι Νεοέλληνες αντιλαμβάνονται την ταυτότητά
τους ως αποτέλεσμα αναφοράς στο συλλογικό τους παρελθόν και ότι αυτό
καθιστά προβληματική τη σχέση τους με τον παρόντα χρόνο. Ας μου
συγχωρήσει ο κ. Ράμφος τούτη την απόπειρα ερμηνείας της σκέψης του.
Η αντίληψη ενός επαναλαμβανόμενου, σαν τις εποχές, χρόνου εξομοιώνει
το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Ο καθηλωμένος αυτός χρόνος στερεί
τα άτομα από τη δυνατότητα διαχείρισης του παρόντος και τον σχεδιασμό
του μέλλοντος. Ετσι επανέρχονται συνεχώς στην αρχική πράξη γέννησης
της συλλογικής τους συνείδησης, η οποία συνιστά αμετακίνητη αλήθεια
που ουδείς έχει δικαίωμα να αναθεωρήσει. Το ιστορικό παρελθόν, όπως
τους δόθηκε από το σχολείο, έγινε πηγή ανατροφοδότησης που δεν
επιδέχεται αλλαγές.
Ο κ. Ράμφος τοποθέτησε μεγάλο μέρος του ελληνικού
προβλήματος εκσυγχρονισμού στην αντίφαση ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς
θεσμούς, τους οποίους υιοθετήσαμε στην Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου
χάρη στους Φαναριώτες πολιτικούς, και στην έλλειψη της εσωτερικής
διεργασίας, που θα επέτρεπε την αφομοίωση των επείσακτων ιδεών. Το νέο
κράτος που εισάγεται στην Επίδαυρο σαν ένδυμα από τη Γαλλία, δεν
καλύπτει απόλυτα την ντόπια φορεσιά μας από μέσα. Με άλλα λόγια, η
ψυχή των περισσότερων δεν συγχρονίστηκε με τους ξένους θεσμούς που
επικάθησαν στην κοινωνία. Ο Στέλιος Ράμφος αποδίδει την ασύμπτωτη
σχέση με επιλογές του Βυζαντίου όταν προτιμήθηκε το «τουρκικό φακιόλι
από την παπική τιάρα». Ο Σωτήρης Ριζάς επισήμανε ότι η επιλογή
επιβλήθηκε μάλλον από τη στρατιωτική ισχύ του κατακτητή. Ωστόσο, η
επιλογή εκείνη, αλλά και άλλες παλαιότερες, διαμορφώνουν μια αντίληψη
ταυτότητας που βρίσκει στην αέναη συλλογική ζωή τα πρότυπα για τη
διαμόρφωση της σημερινής μας αυτοσυνειδησίας. Ετσι η έννοια της
ατομικότητας και της ατομικής ευθύνης που λανθάνει, διαχέεται στην
αδιάκοπη ανακύκλωση της συλλογικότητας της οικογένειας, της φυλής και
της ιστορίας. Οι προτεραιότητες αυτές άλλωστε υπονομεύουν την
αξιοκρατία στις δημόσιες επιλογές και τη λειτουργία των νόμων
γενικότερα. Η έννοια του απρόσωπου χειραφετημένου πολίτη δεν είναι
δυνατό να αποκτήσει οντότητα στην κοινότητα αυτή.
Η εξαιρετική ανάλυση του κ. Ράμφου με βοήθησε να κατανοήσω το πάθος
των επικριτών της σειράς και των συζητήσεων που ακολουθούν. Είναι
φανερό ότι η σειρά αυτή απέδειξε ότι το διακύβευμα δεν είναι απλώς η
ορθότητα ή μη της ερμηνείας των γεγονότων μιας άλλης εποχής, ούτε η
κολακευτική ή μη παρουσίασή τους, αλλά η ίδια η αμφισβήτηση μιας
παγιωμένης αλήθειας, με κεφαλαίο Α, όπως διαμορφώθηκε από την
πρωτοβάθμια κιόλας εκπαίδευση.
Η αναψηλάφηση των ιερών και οσίων της Ιστορίας αποτελεί για πολλούς
άμεση απειλή αμφισβήτησης της αντίληψης που διατηρούν για τον ίδιο
τους τον εαυτό και την ψυχή τους. Αντιλαμβανόμαστε έτσι ότι η εκπομπή
αυτή άθελά της θέτει επί τάπητος, όχι μόνο την ιστορία του 1821, αλλά
προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία υπέρβασης της καθηλωμένης συνείδησής
μας. Και αν δεν αλλάξει η συνείδηση του κάθε πολίτη, η κάθοδός μας θα
συνεχίζεται.
* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_1_27/02/2011_434092
Ν.Μουζέλης, Εθνικισμός και κοσμοπολιτισμός
πηγή: Βήμα, 27-2-2011
Με την ένταση της οικονομικής κρίσης αναπτύσσεται ραγδαία ένας ακραίος, αμυντικός εθνικισμός και στον δημόσιο χώρο και σε αυτόν της πολιτικής πρακτικής. Λόγω αυτού αξίζει τον κόπο να εξετάσει κανείς τις αλληλοσυνδεόμενες έννοιες του εθνικισμού, του πατριωτισμού και του κοσμοπολιτισμού- έννοιες που παίζουν κεντρικό ρόλο στις διαμάχες περί έθνους και εθνικής ταυτότητας.
Εθνικισμός
Ο εθνικισμός, στην κλασική εκδοχή του, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το κράτος-έθνος όπως αυτό αναπτύχθηκε στον 19ο και στον 20ό αιώνα. Το κράτος-έθνος κατόρθωσε να διεισδύσει στην περιφέρεια της κοινωνίας σε βαθμό που ήταν αδιανόητος σε προνεωτερικές εποχές, κατόρθωσε δηλαδή να κινητοποιήσει και να εντάξει ολόκληρο τον πληθυσμό μιας επικράτειας στο εθνικό κέντρο. Αυτό σήμαινε τη σταδιακή έκλειψη της παραδοσιακής κοινότητας και τη συγκέντρωση στα χέρια εθνικών ελίτ όχι μόνο των μέσων οικονομικής και πολιτισμικής παραγωγής αλλά και των μέσων κυριαρχίας. Σήμαινε με άλλα λόγια τη μετατόπιση υλικών και άυλων πόρων από την περιφέρεια στο κέντρο. Σήμαινε τέλος ένα πέρασμα από την ταύτιση του ατόμου με την τοπική κοινότητα στην ταύτιση με τη «φαντασιακή κοινότητα» του κράτους-έθνους (Ρ. Αnderson). Ετσι, στις αρχές του 19ου αιώνα, η τοπική ταυτότητα ήταν συχνά ισχυρότερη της εθνικής. Σταδιακά όμως η δεύτερη υπερισχύει της πρώτης.
Στην ελληνική περίπτωση, για παράδειγμα, πριν από την Επανάσταση του 1821 η ελληνική ταυτότητα ήταν εθνοτική (βασιζόταν στη θρησκεία και στη συνέχεια της γλώσσας) και τοπικιστική (το υποκείμενο ταυτιζόταν με την κοινότητά του και όχι με το οθωμανικό κράτος). Με το όραμα ενός ελληνικού κράτους, την ίδρυσή του και την εδραίωσή του περνάμε από το εθνοτικό στο εθνικό. Από το τοπικό στο υπερτοπικό.
Το κράτος-έθνος δεν κατάφερε μόνο να εντάξει τον πληθυσμό στο εθνικό κέντρο. Κατάφερε επίσης να ομογενοποιήσει τον πληθυσμό μιας επικράτειας είτε με ειρηνικά μέσα (σχολείο, στρατιωτική θητεία κτλ.), είτε με βίαια (π.χ. η εξολόθρευση των Αρμενίων στην Τουρκία). Ο εθνικισμός, ως ιδεολογία, ήταν χρήσιμος, αν όχι απαραίτητος, στη δημιουργία σύγχρονων κρατών, ιδίως στις περιπτώσεις διάλυσης δυναστικών αυτοκρατοριών, όπως αυτές των Αψβούργων και των Οθωμανών. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο εθνικισμός ήταν η κύρια κινητήρια δύναμη και για την ανεξαρτησία και, στο εσωτερικό της επικράτειας, για την πάταξη τοπικιστικών δυνάμεων που αντετίθεντο στη δημιουργία ισχυρού εθνικού κέντρου. Και βέβαια, ο εθνικισμός στα Βαλκάνια υπήρξε βάση πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των νέων ανεξάρτητων χωρών που είχαν ανταγωνιστικούς στόχους.
Ο πατριωτισμός του πολίτη
Τα πράγματα αλλάζουν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη Δύση η αποικιοκρατία καταρρέει, ενώ οι φρικιαστικές εκατόμβες και η γενοκτονία των Εβραίων και άλλων μειονοτήτων (αποτελέσματα ενός ακραίου, παρανοϊκού γερμανικού εθνικισμού) κάνουν τους πολίτες και των ηττημένων δυνάμεων του Αξονα και των Συμμάχων να κοιτάζουν με καχυποψία τους σοβινιστικούς εθνικισμούς- είτε αυτοί παίρνουν αποικιοκρατική μορφή είτε τη μορφή αλυτρωτικών διεκδικήσεων.
Οι ευρωπαίοι πολίτες και στο κέντρο και στη νοτιοανατολική ημιπεριφέρεια αρχίζουν σταδιακά να ενδιαφέρονται λιγότερο για τη «δόξα των όπλων» και περισσότερο για την ποιότητα ζωής, λιγότερο για στρατιωτικές περιπέτειες και περισσότερο για τη δημοκρατία και το κράτους δικαίου, λιγότερο για την κατάκτηση εδαφών και περισσότερο για τη διάχυση κοινωνικοοικονομικών δικαιωμάτων. Με άλλα λόγια, το κοινωνικο-δημοκρατικό και ανθρωπιστικό στοιχείο υπερτερεί του γεωπολιτικού. Ετσι περνάμε από τον επιθετικό εθνικισμό στον πατριωτισμό του πολίτη ή του Συντάγματος (Ηabermas).
Δεν είναι περίεργο μάλιστα το ότι μετά την επούλωση των πληγών του Εμφυλίου η πλειονότητα των ελλήνων πολιτών ενδιαφέρεται λιγότερο για αλυτρωτικούς αγώνες και περισσότερο για την πάταξη του κρατικού δεσποτισμού, της διαφθοράς, την ανάπτυξη του κοινωνικού κράτους και την αναβάθμιση της Παιδείας. Αυτού του είδους τα προτάγματα μπορεί να μην εκπληρώθηκαν. Αποτελούν όμως προτεραιότητες για τον μέσο πολίτη.
Τέλος, το πέρασμα από τον εθνικισμό στον πατριωτισμό του Συντάγματος δεν σημαίνει βέβαια την εξαφάνιση της παραδοσιακής κουλτούρας. Μπορεί και πρέπει να σημαίνει τη μετουσίωση της παράδοσης μέσω νέων πολιτισμικών μορφών (στον χώρο των γραμμάτων, της τέχνης, της διανόησης) που συνδέουν το παλιό με το νέο, που φέρνουν πιο κοντά στη σημερινή πραγματικότητα πατροπαράδοτους τρόπους ζωής και έκφρασης.
Κοσμοπολιτισμός
Τα πράγματα αλλάζουν πάλι στις δεκαετίες του ΄70 και του ΄80. Η ραγδαία νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση δημιούργησε και εξακολουθεί να δημιουργεί τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και μεταξύ χωρών και στο εσωτερικό της κάθε χώρας. Στην Ελλάδα ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού περιθωριοποιείται. Σε αυτό το πλαίσιο η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία θεοποιεί την αγορά και προωθεί την καταναλωτική κουλτούρα. Από την άλλη, δημιουργεί στα περιθωριοποιημένα στρώματα ανάγκες που δεν μπορούν να ικανοποιήσουν.
Αυτή η κατάσταση οδήγησε σε δύο αντικρουόμενες αντιδράσεις. Αυτοί που είναι θύματα της παγκοσμιοποίησης βλέπουν με καχυποψία το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο, περιχαρακώνονται, είναι εχθρικοί προς το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι. Και όπως η παγκοσμιοποίηση εντείνει την εισροή μεταναστών από τις φτωχές στις σχετικά πλούσιες χώρες, οι τελευταίοι μετατρέπονται σε αποδιοπομπαίους τράγους που ευθύνονται για όλα τα δεινά της χώρας. Ετσι βλέπουμε την επιστροφή ενός παρωχημένου, ξενοφοβικού εθνικισμού, κυρίως στον χώρο των λαϊκών τάξεων.
Από την άλλη μεριά τώρα, οι κερδισμένοι από το παγκόσμιο άνοιγμα των αγορών, ιδίως αυτοί που πλούτισαν εύκολα και απότομα, απεμπολούν και το εθνικιστικό και το πατριωτικό στοιχείο. Γίνονται πολίτες του κόσμου ή μάλλον καταναλωτές σε πλανητικό επίπεδο. Αποσυνδέονται από τις εθνικές ρίζες και εντάσσονται σε μια μεταμοντέρνα καταναλωτική κουλτούρα. Ετσι οι κοσμοπολίτικες, νεοπλουτίστικες ελίτ δεν ενδιαφέρονται ούτε για τα ανθρώπινα δικαιώματα του συνταγματικού πατριωτισμού ούτε για τα εθνικά ιδεώδη.
Ευτυχώς με την παγκοσμιοποίηση δεν έχουμε μόνο τον κοσμοπολιτισμό των jet set και των golden boys. Εχουμε, κυρίως στη νέα γενιά, έναν αντικαταναλωτικό, ανθρωπιστικό κοσμοπολιτισμό που επικεντρώνεται στα προβλήματα των μεταναστών, της παγκόσμιας φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής. Αυτού του είδους ο κοσμοπολιτισμός παίρνει τη μορφή κινημάτων που εντάσσονται στη διαμορφούμενη παγκόσμια κοινωνία των πολιτών- κινημάτων, όπως η Greenpeace, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, η Διεθνής Αμνηστία κτλ.
Συμπερασματικά, το εθνικιστικό, το πατριωτικό και το κοσμοπολίτικο στοιχείο αποτελούν σήμερα μιαν αλυσίδα, ο αδύναμος κρίκος της οποίας είναι το πατριωτικό, ο πατριωτισμός του Συντάγματος. Οσο η κοινωνική περιθωριοποίηση και οι ανισότητες εντείνονται, τόσο ο φοβικός εθνικισμός από τη μια μεριά και ο καταναλωτικός κοσμοπολιτισμός από την άλλη θα καθορίζουν το κοινωνικό γίγνεσθαι.
Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη London School of Εconomics.
πηγή:
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=46&ct=122&artId=328643&dt=27/02/2011#ixzz1FCELTjsg
Η συνέχεια επί τρεις χιλιετίες των Ελλήνων
του Κωνσταντίνου Σβολόπουλου*
Με αφορμή την εξακολουθητική διατύπωση απόψεων για τη νεώτερη ελληνική ιστορία, θα όφειλαν, κατά την άποψή μου, να αποκαθαρθούν ορισμένες βασικές ιστορικές έννοιες:
Η δημιουργία έθνους στην ελληνική περίπτωση ουδόλως προϋπέθετε την ύπαρξη κράτους. Έχει καταδειχτεί ήδη, από τα μέσα του 19ου αιώνα, η συνέχεια επί τρεις χιλιετίες των Ελλήνων. Το νέο ελληνικό έθνος – σύμφωνα με τους κορυφαίους πρόσφατα ειδικούς Βακαλόπουλο, Σβορώνο, Ζακυθηνό και Βρυώνη – δημιουργήθηκε κατά τις αρχές τουλάχιστο του 13ου αιώνα. Η υπαγωγή του ελληνικού έθνους σε κριτήρια που αφορούν τους αφρικανικούς λαούς, ταυτίζοντας την αφετηρία του με τη δημιουργία της νεώτερης Ελλάδος ως κράτους, αντιφάσκει προκλητικά με την επιστημονική αλήθεια.
Η αντιπαράθεση μουσουλμάνων και χριστιανών, αντικατοπτρίζοντας ορισμένα σύγχρονα φαινόμενα, δεν αρκεί για να εκφράσει την αντίθεση μεταξύ δεσπότη και υποτελούς που διαχώριζε Τούρκους και Έλληνες επί μακρούς αιώνες. Εύλογα είναι τα ερωτήματα: τι παρακίνησε τους Έλληνες να εξεγείρονται επανειλημμένα και σε βαθμό εντεινόμενο κατά του δυνάστη τους; τι παρώθησε, ακόμη, να προσέλθουν λάτρεις της ελευθερίας από όλο τον κόσμο για να χύσουν το αίμα τους στην ελληνική γη;
Σύμφωνα με το κλασικό δόγμα του πολιτικού φιλελευθερισμού, το οποίο με αφετηρία τη Γαλλική Επανάσταση έγινε δεκτό από όλους τους δημοκρατικά σκεπτόμενους πολίτες, ο υπόδουλος έχει το δικαίωμα όχι μόνο να διεκδικεί την ελευθερία του αλλά και να στρέφεται με κάθε τρόπο κατά του «τυράννου» που του την στερεί. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, κηρύσσοντας την Ελληνική Επανάσταση, επιδοκιμάζει την πράξη των Τυραννοκτόνων και επισείει την αιματοβαμμένη χλαμύδα του Καίσαρα για να εγείρει τους υποδούλους. Την «ματωμένη» αυτήν ελευθερία εγκωμίασε και ο Διονύσιος Σολωμός στον «Ύμνο».
Κατά το προηγούμενο έτος, στη διάρκεια ημερίδων πάνω σε μείζονα θέματα της πνευματικής μας ζωής, η Ακαδημία Αθηνών επιλήφθηκε της ειδικότερης πραγμάτευσης και των αρχών αυτών. Πιστεύω ότι η παράβλεψή τους δεν επιτρέπει την κατανόηση και την ερμηνεία της Επαναστάσεως του 1821 και του χαρακτήρα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
* Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, Ομότιμος Καθηγητής της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
http://www.antinews.gr/2011/03/01/88344/
Δύο πολύ καλές συζητήσεις στο διαδίκτυο με αφορμή την εκπομπή ήταν οι εξής:
Ευχαριστώ τον Δύτη για την αναφορά, νομίζω όμως ότι είναι σκόπιμο να σημειώσω ότι δεν είμαστε το ίδιο πρόσωπο. 🙂
Δύτη, φαίνεται ότι έχεις δημιουργήσει «φαν κλάμπ» στο διαδίκτυο 😉
Έτσι γίνεται με τους ποιοτικούς μπλόγκερς!!!
† Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
ΚΟΣΜΑΣ
Αρ. Πρωτ. 40 Εν Ιερά Πόλει Μεσολογγίου τή 8ῃ Μαρτίου 2011
Προς τον Τηλεοπτικόν Σταθμόν Σκάι
Εθν. Μακαρίου και Φαληρέως 2
Εις Νέο Φάληρο.
Κύριε Διευθυντά,
Την Τρίτη 01-03-2011 προεβλήθη από τον Τηλεοπτικό Σταθμό «ΣΚΑΪ» ένα επεισόδιο της σειράς «1821» το οποίο ανεφέρετο μεταξύ άλλων και στην Έξοδο του Μεσολογγίου.
Ως επίσκοπος της Ιεράς και ηρωϊκής Πόλεως του Μεσολογγίου και της ιστορικής Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας, εκτός από πολλές απορίες για την ιστορική γνησιότητα γεγονότων και λεχθέντων κατά την παρουσίασι του επεισοδίου, εκφράζω την λύπη μου και την έντονη διαμαρτυρία μου διότι απεσιωπήθη πλήρως η προσφορά της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας όπως και η προσφορά και η θυσία του ορθοδόξου ιερού κλήρου με επικεφαλής τον Επίσκοπο Ρωγών Ιωσήφ.
Ζούμε στο Μεσολόγγι, πατάμε το ίδιο χώμα που εκείνοι έβαψαν με το μαρτυρικό τους αίμα, βλέπουμε τις ντάπιες στις οποίες έστεκαν όρθιοι, αλύγιστοι, γενναίοι και εμψύχωναν τους μαρτυρικούς αγωνιστές της Εξόδου.
Υπάρχουν οι Ιεροί Ναοί στους οποίους συγκέντρωναν τους υπερασπιστές του Μεσολογγίου, διασώζονται ο Τίμιος Σταυρός με τον οποίο ευλογούσε ο Ρωγών Ιωσήφ τους εξοδίτες και τα άγια Ποτήρια με τα οποία τους κοινωνούσε.
Ο Ιωσήφ, Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης, ήταν η ψυχή του Αγώνος. Λειτουργούσε, εξομολογούσε και μετέδιδε τα Άχραντα Μυστήρια στους Ελεύθερους Πολιορκημένους μαζί με τους αγωνιστές κληρικούς και συμμάρτυρές του. Αυτός κατέστρωσε το αναλυτικό σχέδιο της Εξόδου, όπως μαρτυρεί ο αυτόπτης μάρτυς Νικόλαος Κασομούλης.
Ο επίσκοπος Ιωσήφ ανατινάχθηκε ηρωικά στον Ανεμόμυλο κατά την είσοδο των Τουρκοαιγυπτίων. Οι εισβολείς τον βρήκαν ημιθανή μετά την έκρηξη και τον θανάτωσαν με μαρτυρικό τρόπο.
Ελάτε να δείτε τον τόπο του μαρτυρίου του, αλλά και τον τόπο της θυσίας του μεγάλου εθνομάρτυρος του Μεσολογγίου Χρήστου Καψάλη.
Τέτοιες μορφές και τόσο μεγάλη θυσία, θα έπρεπε να προβάλλονται στην εποχή μας κατά την οποία ηθελημένα η αθέλητα, στερούμε τους νέους μας από αληθινά πρότυπα, αξίες και ιδανικά.
Γιατί άραγε οι υπεύθυνοι του ΣΚΑΪ και μάλιστα πανεπιστημιακοί διδάσκαλοι δεν βρήκαν ούτε μία λέξη να πουν για τις μαρτυρικές μορφές του Ρωγών Ιωσήφ και των άλλων κληρικών;
Η ηρωική αντίσταση των Ελευθέρων Πολιορκημένων και η Έξοδος του Μεσολογγίου ήταν αποτέλεσμα του ελληνορθοδόξου ήθους το οποίο καλλιέργησαν κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας ο μεγάλος μας συντοπίτης Ισαπόστολος, Εθναπόστολος και Ιερομάρτυς Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, αλλά και όλοι οι κληρικοί και μοναχοί του δούλου Γένους μας.
Δόξα τω Θεώ. Μιλάνε για την αλήθεια αυτή εκείνοι που έχυσαν το αίμα τους για την ελευθερία της Πατρίδος.
Ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός, στο δοκίμιο το οποίο συνοδεύει το ποιήμά του «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», γράφει εμπνεόμενος από το Μεσολόγγι ότι τα δύο μεγάλα ιδανικά για κάθε άνθρωπο είναι η Πίστη στον Χριστό και η Πατρίδα.
Αυτά χρειάζεται ο λαός μας για να ορθοποδήσει σε περίοδο πνευματικής κρίσεως, πάντα και σήμερα.
Κύριε Διευθυντά,
Η άρνηση της πίστεως στον Σωτήρα Χριστό, η άρνηση της Ορθοδόξου Πίστεως και της Εκκλησίας μας, η περιφρόνηση των ιδανικών και των αξιών, η διαστρέβλωση της γνησίας Ιστορίας και της γνησίας φιλοπατρίας, βλέπουμε που μας οδηγεί.
Ας μην εθελοτυφλούν μερικοί…
Ας αφήσουν το ηρωικό Μεσολόγγι να ζη την γάργαρη Ιστορία του, να κρατάει ανόθευτη την ορθόδοξη και την εθνική του Παράδοση, να διδάσκει και να μεταλαμπαδεύει τα γεγονότα της Εξόδου, όπως ακριβώς έγιναν, στους νέους βλαστούς μας, να ευγνωμονεί τον ελευθερωτή Κύριο και Θεό μας και να δέχεται την Χάρι Του.
Σας ευχαριστώ πολύ, Διατελών,
Μετ εὐχῶν
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΚΟΣΜΑΣ
Στα όρια επιστήμης και πολιτικής: το 1821 στον ΣΚΑΪ
του Παναγιώτη Στάθη,
Ευγένιος Ντελακρουά, «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου», 1826
Η εθνική ιστορία, και ευρύτερα η εθνική ταυτότητα, έχει προκαλέσει ζωηρές συζητήσεις ή και αντιπαραθέσεις τα τελευταία χρόνια στον χώρο της δημόσιας ιστορίας, ορισμένες μάλιστα έλαβαν έντονο συγκρουσιακό χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό είναι ευπρόσδεκτη η πρωτοβουλία του ΣΚΑΪ να παραγάγει μια ιστορική σειρά ντοκιμαντέρ για την Επανάσταση του 1821 με υπεύθυνους επιστήμονες ιστορικούς, η οποία μάλιστα υποστηρίζεται από αρκετές παράλληλες δράσεις: σειρά τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών συζητήσεων με καλεσμένους επιστήμονες, έκδοση ενός πεντάτομου επιστημονικού έργου για την Επανάσταση, έκδοση ενός παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου για την πολιορκία του Μεσολογγίου, αρθρογραφία στην Καθημερινή. Καθώς το ντοκιμαντέρ ανατρέπει τους παραδεδομένους εθνικιστικούς μύθους για την οθωμανική περίοδο και το Εικοσιένα, ξεσήκωσε ισχυρές αντιδράσεις από διάφορες εθνικιστικές μερίδες και από χώρους της λαϊκής και της άκρας δεξιάς.
Ωστόσο, όσα λέγονται στο ντοκιμαντέρ και ενόχλησαν τους εθνικιστές, αποτελούν κοινούς τόπους στην επιστημονική ιστοριογραφία εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Πράγματι η γενικότερη παρουσίαση του Εικοσιένα στο ντοκιμαντέρ εντάσσεται στις σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις που διδάσκονται στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Στα υπέρ της σειράς προσμετράται η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σκηνοθετική δημιουργία με την υψηλής ποιότητας εικαστική παρουσίαση, τα δραματοποιημένα μέρη, τη φροντισμένη εκλαΐκευση, το λιτό ύφος της αφήγησης του Πέτρου Τατσόπουλου, τα αποσπάσματα συνεντεύξεων δυτικοευρωπαίων και τούρκων ιστορικών, την έμφαση στην ανάδειξη της καθημερινότητας των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων στη διάρκεια του Αγώνα. Θα πρέπει επίσης να εξαρθεί η τόλμη της σειράς να μιλήσει και για θέματα ταμπού, όπως π.χ. οι σφαγές των μουσουλμάνων στην άλωση της Τριπολιτσάς, η νύξη για κανιβαλισμό στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, ή το αλβανόφωνο νανούρισμα –υπόμνηση για την ξενοφωνία αρκετών επαναστατών– σε μια εξαιρετική δραματοποίηση των προετοιμασιών της Εξόδου του Μεσολογγίου. Για τα ελληνικά δεδομένα συνιστά μια από τις καλύτερες προσπάθειες, αν και απέχει από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές παραγωγές με τον πολύ ψηλότερο προϋπολογισμό, τις ψηφιακές αναπαραστάσεις και τους πολυάριθμους κομπάρσους.
Το όλο εγχείρημα, όμως, δεν στερείται προβλημάτων. Η πρώτη ένσταση σχετίζεται με τους επιστημονικούς συμβούλους της σειράς, Θάνο Βερέμη και Ιάκωβο Μιχαηλίδη: πρόκειται για ακαδημαϊκούς ιστορικούς που όμως ερευνητικά δεν ειδικεύονται στις περιόδους της οθωμανικής κυριαρχίας και της Επανάστασης, όπως επίσης και η πλειονότητα των καλεσμένων επιστημόνων στις πέντε πρώτες συζητήσεις που ακολούθησαν τις αντίστοιχες προβολές των επεισοδίων. Ίσως σε αυτό να οφείλονται και ορισμένα πραγματολογικά λάθη του ντοκιμαντέρ, όπως π.χ. η ταύτιση του Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή με τον πασά που νίκησε τον Αλή Τεπελενλή, ενώ νικητής του Αλή ήταν ο Αχμέτ Χουρσίτ πασάς. Ο Ρεσίτ πασάς ήταν απλώς ένας από τους πασάδες που συμμετείχαν στην πολιορκία του Αλή.
Eυγένιιος Ντελακρουά, «Η σφαγή της Χίου» (σχέδιο)
Σημαντικότερα όμως είναι τα προβλήματα που αφορούν σε κάποιες, μάλλον παρωχημένες, ερμηνευτικές επιλογές του ντοκιμαντέρ. Ενδεικτικά: η άποψη ότι από τις αρχές του 17ου αιώνα μεγάλος αριθμός αγροτών κατέφυγε στον ορεινό χώρο λόγω της αύξησης των φορολογικών βαρών και της έντασης της καταπίεσης, εξέλιξη από την οποία προέκυψαν και οι κλέφτες, δεν υποστηρίζεται από τα δημογραφικά και ιστορικά δεδομένα. Η άποψη ότι μια προϊούσα αύξηση της οθωμανικής καταπίεσης στην ύστερη περίοδο οδήγησε ευρύτατους πληθυσμούς στη συμμετοχή στην επανάσταση ούτε τεκμηριώνεται επαρκώς στις πηγές σε ό,τι αφορά τους αγροτικούς πληθυσμούς, ούτε συνάδει με την οικονομική ανάπτυξη των χριστιανών εμπόρων, ναυτικών, βιοτεχνών και προεστών στον 18ο αιώνα. Αντιθέτως, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στην πολυδιάστατη κρίση (οικονομική και όχι μόνον) που διέκοψε μια μακρά περίοδο εμπορικής ανάπτυξης και έπληξε ευρύτατες κοινωνικές ομάδες στα αμέσως προεπαναστατικά χρόνια και που φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την έκρηξη της επανάστασης. Άλλωστε, το ντοκιμαντέρ ερμηνεύει την Επανάσταση δίνοντας έμφαση στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό και συνακόλουθα στην επιρροή των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης, υποβαθμίζοντας τη σημασία της παράλληλης εμπορικής ανάπτυξης και της σχέσης της με την εμφάνιση των διαφωτιστικών ιδεών. Από αυτήν την άποψη ακολουθεί περισσότερο το ερμηνευτικό μοντέλο του Κ.Θ. Δημαρά, τηρώντας αποστάσεις από τη μαρξιστική ερμηνεία του Ν. Σβορώνου που δίνει έμφαση στην οικονομία.
Εκδοχές του έθνους και της επανάστασης
Αναφορικά με το ζήτημα της συγκρότησης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, το ντοκιμαντέρ φαίνεται να ακολουθεί τη σύγχρονη θεωρία του εθνοτικού εθνικισμού του Άντονυ Σμιθ. Ωστόσο, ορισμένες από τις παρεμβάσεις των ιστορικών συμβούλων της σειράς στις τηλεοπτικές συζητήσεις συσκοτίζουν τη θεώρηση της έννοιας και της ιστορίας του ελληνικού έθνους, όπως π.χ. οι αποστροφές των Θ. Βερέμη και Ι. Μιχαηλίδη στην πρώτη συζήτηση ότι οι επαναστάτες «όλοι αισθάνονταν Έλληνες διότι η έννοια Έλληνας είναι μια τεράστια πολιτισμική παράδοση» και διότι «όλοι μιλούσαν και ελληνικά και ήταν ορθόδοξοι», καθώς και ότι αυτό που έγινε στην περί το 1821 περίοδο ήταν μια «αναμόρφωση και ανακαίνιση της εθνικής συνείδησης», βασικά στοιχεία της οποίας είναι «η γλώσσα και η παράδοση κυρίως». Μη ορίζοντας σαφώς την έννοια του έθνους και της εθνικής ταυτότητας, φαίνεται να συμπεριλαμβάνουν στην τελευταία την ορθόδοξη θρησκευτική ταυτότητα που κυριαρχούσε στην πλειονότητα των χριστιανών της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Επομένως, θεωρούν ότι η εθνική συνείδηση προϋπήρχε του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αντίληψη στην οποία λανθάνει η έννοια της εθνικής συνέχειας.
Το κυριότερο πρόβλημα, όμως, που εκβάλλει και στην εννοιολόγηση του όρου «επανάσταση», σχετίζεται με την προσέγγιση των εμφυλίων αντιπαραθέσεων στην Επανάσταση, συμπεριλαμβανομένης της καποδιστριακής περιόδου. Ορθώς το ντοκιμαντέρ επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του αγώνα διεξήχθη μια πάλη για τη μορφή του νέου πολιτικού σχηματισμού ανάμεσα στους φορείς των παραδοσιακών ιδεών και σε αυτούς των νέων ευρωπαϊκών φιλελεύθερων ιδεών. Επισημαίνει επίσης ότι οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν ήταν θεσμοί ενός μοντέρνου ευρωπαϊκού κράτους. Ωστόσο στην παρουσίαση των εμφύλιων συγκρούσεων οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε αντίπαλους τοπικισμούς και ιδιοτελή συμφέροντα εξομοιώνονται αφηγηματικά με τις ιδεολογικές συγκρούσεις και δεν αρθρώνονται οργανικά με τα κύρια διακυβεύματα της Επανάστασης. Σύμφωνα με τη σειρά, η σχετική ομόνοια των αρχών του Αγώνα εκφυλίζεται γρήγορα σε πολλαπλές διαμάχες τοπικών, οικονομικών και πολιτικών ανταγωνισμών για την κατάληψη της εξουσίας, μια πολυδιάσπαση που οφείλεται στην «κατακερματισμένη κοινωνία» και οδηγεί την Επανάσταση στο χείλος της καταστροφής. Νικητές στον εμφύλιο πόλεμο βγαίνουν οι νησιώτες, και όχι ένας συνασπισμός δυνάμεων στον οποίο κυριαρχεί η επιδίωξη συγκρότησης μοντέρνου συγκεντρωτικού κράτους. Οι φιλελεύθεροι θεσμοί που εγκαθιδρύονται αποτελούν ένα «εξωτερικό ένδυμα» ενώ από μέσα μένει αλώβητος ο «φουστανελάς». Στο επεισόδιο για τον Καποδίστρια, το πιο αδύναμο της σειράς, η συντηρητική αυταρχική ιδεολογία και ο συνακόλουθος τρόπος άσκησης της εξουσίας του κυβερνήτη υποβαθμίζονται, ενώ η συγκρότηση της αντιπολίτευσης οφείλεται αποκλειστικά στην επιδίωξη διατήρησης των προνομίων των παραδοσιακών ελίτ. Ουδεμία νύξη για τις φωνές του Κοραή, του Μαυροκορδάτου και των άλλων φιλελευθέρων που αντιδρούν στην εν πολλοίς δεσποτική διακυβέρνηση του Καποδίστρια.
Έτσι όμως, οι πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις νοούνται ως μια «αυτοκαταστροφική», παράπλευρη, εσωτερική διάσταση του απελευθερωτικού αγώνα του έθνους απέναντι στον ξένο κατακτητή, ως άτυχα συμβάντα, ως συνέπειες της διχόνοιας, και όχι ως συστατικά στοιχεία της επαναστατικής διαδικασίας. Διότι το Εικοσιένα, με κεντρικό διακύβευμα την απόσειση της «τυραννίας», σύμφωνα με την ορολογία της εποχής, ανήκει στη χορεία των φιλελεύθερων επαναστάσεων που ακολούθησαν τη Γαλλική Επανάσταση. Το έθνος ήταν δημιούργημα αυτής της φιλελεύθερης ιδεολογίας και όχημα εγκαθίδρυσης των νέων συνταγματικών και κοινοβουλευτικών θεσμών. Συνεπώς, το Εικοσιένα δεν μοιάζει με την σέρβικη εξέγερση ή το αποσχιστικό κίνημα του Αλή πασά απέναντι στην Πύλη, δεν συνιστά επανάσταση επειδή αποσπά ένα κομμάτι από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και διώχνει τους μουσουλμάνους, αλλά επειδή διά της ένοπλης σύγκρουσης αντικαθιστά τους παραδοσιακούς θεσμούς και εγκαθιδρύει μορφές εξουσίας στο όνομα και προς όφελος του έθνους, δηλαδή της κοινότητας των ελλήνων πολιτών. Από αυτήν την άποψη, το έθνος και η επανάσταση δεν εννοιολογείται ομοιοτρόπως από τις αντίπαλες κοινωνικές ομάδες που μετείχαν στο Εικοσιένα.
Εικοσιένα και ιστορικός αναγωγισμός
Παρά τις διακηρυγμένες προθέσεις των συντελεστών, το ντοκιμαντέρ αλλά κυρίως η κατεύθυνση που επιδιώκεται να πάρουν οι συζητήσεις χαρακτηρίζονται έντονα από αναγωγές στο σήμερα και, συνακόλουθα, από ιστορικό αναχρονισμό. Ο παραλληλισμός της αντιπαράθεσης μεταξύ εκσυγχρονιστικών και παραδοσιακών πολιτικών μερίδων ή μεταξύ Καποδίστρια και αντιπολίτευσης με σημερινές πολιτικές αντιπαραθέσεις, ή η θεώρηση της ανομίας ως στοιχείου που διατρέχει την κοινωνικοπολιτική ζωή, από την Επανάσταση μέχρι σήμερα, συνιστούν προβολές που παρακάμπτουν τις μεγάλες αλλαγές στις ιδεολογίες και τους πολιτικούς σχηματισμούς στο άνυσμα του χρόνου. Δεν μπορούν να στοιχειοθετηθούν αναλογίες μεταξύ των φιλελεύθερων του Εικοσιένα ή του Καποδίστρια και των σημερινών εκδοχών του εκσυγχρονισμού. Πόσο μάλλον ανάμεσα στους αντιπάλους τους: τις παραδοσιακές προεπαναστατικές ελίτ και τη σημερινή Αριστερά. Ούτε οι αυθαίρετες πρακτικές των τοπικών παραδοσιακών ελίτ ή η βία των ενόπλων του Εικοσιένα, που εντάσσονται στις προνεωτερικές προσλήψεις των δομών εξουσίας, μπορούν να παραλληλιστούν με τις σύγχρονες πελατειακές εξαρτήσεις, τις πρακτικές φοροδιαφυγής ή, από την άλλη πλευρά, με τα κινήματα διαμαρτυρίας, που όλα λειτουργούν σε ένα πλαίσιο σύγχρονων ιεραρχημένων θεσμών και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Με αυτή την έννοια, η όλη προσπάθεια του ΣΚΑΪ φαίνεται να υπόκειται σε ένα πολιτικό πρόσημο: συνιστά μια εκδοχή ανάγνωσης της ιστορίας από την πλευρά της σημερινής, εκσυγχρονιστικής, νεοφιλελεύθερης κεντροδεξιάς. Παράλληλα, με βάση την ανάγνωση του Εικοσιένα, μοιάζει να διατυπώνει, αν και όχι ρητά, ένα πολιτικό πρόταγμα: την ανάγκη διατήρησης της εθνικής και κοινωνικής συνοχής υπό μια εκσυγχρονιστική ηγεσία ως το μόνο δρόμο υπέρβασης της δύσκολης σύγχρονης συγκυρίας.
Ο Παναγιώτης Στάθης είναι ιστορικός
Το όνομα Ρωμηός και η Ιστορική του σημασία
Π. Γεώργιος Μεταλληνός
Για το όνομα Ρωμηός (=Ρωμαίος) υπάρχει μεγάλη σύγχυση, σ’ εκείνους φυσικά που ερασιτεχνικά ασχολούνται με την ιστορία, ενώ όσοι έχουν τις επιστημονικές προϋποθέσεις μπορούν να κατανοήσουν την έννοια και ιστορική σημασία των εθνικών μας ονομάτων.
Το όνομα «Έλλην» είναι το κυριότερο όνομα του έθνους των Ελλήνων. Η έννοιά του όμως ποικίλλει κατά περιόδους και άλλοτε είναι φυλετική και άλλοτε εθνική ή πολιτιστική ή θρησκευτική, στους τελευταίους δε αιώνες καθαρά εθνική.
Είναι όμως γεγονός, ότι (κατά τον Αριστοτέλη) αρχαιότερο είναι το όνομα Γραικός για το έθνος μας και με αυτό μας ονόμαζαν οι αρχαίοι Ρωμαίοι. Από τον 8ο αιώνα (Καρλομάγνος και το περιβάλλον του) το ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας («Βυζάντιο») ονομαζόταν Γραικία και οι κάτοικοί της Γραικοί, αλλά με μειωτική έννοια (αιρετικοί και κίβδηλοι). Το υβριστικό αυτό υπόβαθρο διατήρησε το όνομα αυτό στα χείλη των δυτικών ως τον αιώνα μας. Ενώ, λοιπόν, καυχόμεθα και για το όνομά μας αυτό (Γραικοί), όταν χρησιμοποιείται σε δυτικά κείμενα (παλαιότερα), πρέπει να γνωρίζουμε την αληθινή του σημασία.
Το όνομα Γραικός στη Δύση, από τον 8ο αιώνα, δηλώνει τον μη γνήσιο Ρωμαίο, διότι το όνομα Ρωμαίος διεκδικούσε ο Φραγκολατινικός κόσμος. Το 962 ιδρύθηκε από τους απογόνους του Καρλομάγνου, του μεγαλυτέρου εχθρού του Ελληνισμού, η «Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους», υποκαθιστώντας (θεωρητικά) την Αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως.
Η Ενωμένη Ευρώπη, υπό την (πραγματική) ηγεσία της Γαλλίας (Φραγκίας) και της Γερμανίας (Τευτονίας), δηλαδή των Φραγκολατινικών εθνοτήτων (οι σημερινοί Άγγλοι είναι οι Νορμανδοφράγκοι και οι λαοί της Κεντρικής Ευρώπης οι Λομβαρδοφράγκοι), δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη διάλυση της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης-Ρωμανίας. Ρωμανία ονομαζόταν η αυτοκρατορία, που εκτεινόταν αρχικά σ’ Ανατολή και Δύση.
Είναι γεγονός ότι το όνομα Ρωμαίος γενικεύθηκε στην (αρχαία) Ρωμαϊκή αυτοκρατορία το 212 (Constitutio Antoniniana του Καρακάλλα). Από το 330 όμως (εγκαίνια Νέας Ρώμης) η αυτοκρατορία γίνεται χριστιανική και ελληνική (πλήρης εξελληνισμός από τον Ιουστινιανό ως τον Ηράκλειο, 6ος-7ος αι). μη λησμονούμε ότι και η Παλαιά Ρώμη (της Ιταλίας) έλαβε όνομα ελληνικό (Ρώμη), τον 4ο δε αιώνα π.Χ. ονομαζόταν «πόλις ελληνίς» (Ηρακλείδης ο Ποντικός). Το 330 η νέα πρωτεύουσα της νέας χριστιανικής αυτοκρατορίας (Μ. Κωνσταντίνος) ονομάσθηκε (όχι Κωνσταντινούπολη, αλλά) Νέα Ρώμη, διότι η Παλαιά Ρώμη μεταφέρθηκε ολόκληρη στην ελληνική Ανατολή (Translatio Urbis). Το όνομα Κωνσταντινούπολις θα της δοθεί ταυτόχρονα προς τιμήν του ιδρυτή της. Στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο (380, κανόνας γ’ ) και στην Δ’ (451, καν. 28) λέγεται ρητά ότι «εικότως» έλαβε η νέα πρωτεύουσα ίσα «πρεσβεία» με την Παλαιά Ρώμη, «διά το είναι αυτήν Νέαν Ρώμην». Γι’ αυτό όλοι οι αυτοκράτορες, Έλληνες εκ καταγωγής στη συντριπτική τους πλειονότητα, ως τον ουσιαστικά νεοέλληνα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο († 1453), θα ονομάζονται και θα αυτοκαλούνται «αυτοκράτορες των Ρωμαίων». Γιατί;
Από το 330 το όνομα της Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης είναι Ρωμανία. Το όνομα αυτό αναφέρεται ήδη τον 4ο αιώνα από τον Μ. Αθανάσιο. Το όνομα Βυζάντιο για το κράτος θα εμφανιστεί για πρώτη φορά σε φράγκους συγγραφείς –Ιερώνυμος Βολφ- το 1562. Πριν από το έτος αυτό ΠΟΤΕ δεν ονομάσθηκε η αυτοκρατορία ΒΥΖΑΝΤΙΟ. Οι κάτοικοι του κράτους ονομάζονται Ρωμαίοι, μολονότι πολιτιστικά είναι ΟΛΟΙ Έλληνες και πνευματικά Ορθόδοξοι. Ελληνισμός-Ρωμαϊκός κρατικός φορέας και Ορθοδοξία είναι τα συστατικά μεγέθη της Νέας Αυτοκρατορίας. Βέβαια, το κύριο στοιχείο της αυτοκρατορίας είναι οι εκ καταγωγής (φυλετικά, δηλαδή) Έλληνες.
Το όνομα Ρωμαίος ήταν λοιπόν κρατικό, σε μια αυτοκρατορία που ήταν πολιτιστικά (γλώσσα, παιδεία) απόλυτα ελληνική, και όχι φυλετικά, επειδή δε η Κωνσταντινούπολη Νέα Ρώμη διά των Αγίων της έγινε προπύργιο της Ορθοδοξίας, το όνομα Ρωμαίος σημαίνει, τελικά, Ορθόδοξος-πολίτης της Νέας Ρώμης (όχι της Παλαιάς, που έγινε το κέντρο του Παπισμού από τον 11ο αιώνα-σχίσμα). Αυτό ομολογούν οι Ορθόδοξοι και Έλληνες Πατριάρχες της Ανατολής στον διάλογό τους με τους Αγγλικανούς Ανωμότους τον 18ο αιώνα (1716-1725). «…πάλαι μεν Ελλήνων, νυν δε Γραικών και Νέων Ρωμαίων διά την Νέαν Ρώμην καλουμένων». Οι Έλληνες δηλαδή, μαζί με όλους τους Ορθοδόξους της Εθναρχίας (που ήταν συνέχεια της «Βυζαντινής» Αυτοκρατορίας) ονομάζονται εδώ Γραικοί, διότι έτσι μας ονόμαζαν από τον 8ο αιώνα οι Ευρωπαίοι (Grec, Grieche, Greco) και Νέο – Ρωμαίοι, ως πολίτες και πνευματικά τέκνα της ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ν. Σπηλιάδης (στενός συνεργάτης του Καποδίστρια) στα Απομνημονεύματά του λέγει ότι ο Ι. Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει «Νεορωμαϊκήν αυτοκρατορία» (ανακοίνωση καθηγ. Π. Χριστοπούλου), δηλαδή να αναστήσει την Αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης-Κωνσταντινούπολης, που φυσικά δεν το ενέκρινε η Ευρώπη των απογόνων του Καρλομάγνου.
Το όνομα Ρωμαίος, συνεπώς, αν μέχρι το 330 μπορεί να θεωρηθεί κατά κάποιο τρόπο όνομα δουλείας και υποταγής, από το έτος εκείνο για τους Έλληνες όνομα τιμής και δόξας, αφού μόνο αυτό (και όχι το ανύπαρκτο ως κρατικό, μέχρι το 1562, Βυζάντιο) χαρακτηρίζει την αυτοκρατορία μας και τη θέση μας σ’ αυτήν. Ρωμηά ήταν η Αθηναία Βασίλισσα Ευδοκία (5ος αι.), Ρωμηά και η (κυβερνώσα) αυτοκράτειρα Ειρήνη, πάλι Αθηναία, τον 8ο αι. Στην Αθήνα ήλθε και ο Ρωμαίος αλλά Έλληνας Μακεδόνας, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, για να προσκυνήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα στον Παρθενώνα. Είναι τραγικό, αλήθεια, αυτό που λειτούργησε ιστορικά ως σύνθεση ευεργετική για το Έθνος-Γένος μας, εμείς οι δυτικοθρεμμένοι Νεοέλληνες να το εκλάβουμε ως αντίθεση.
Το όνομα Ρωμαίος όμως φανερώνει την ταύτιση Ελληνισμού και Ορθοδοξίας. Ρωμαίος σημαίνει τελικά Ορθόδοξος Χριστιανός, ενώ το Έλλην, από τη Γαλλική Επανάσταση και μετά μπορεί να σημαίνει μόνο τον αρχαιολάτρη τύπου Γεμιστού-Πλήθωνος ή και τον τέκτονα-εκδυτικισμένο και Φραγκόφιλο. Όταν, συνεπώς, απορρίπτεται ή και πολεμάται το όνομα Ρωμαίος-Ρωμηός, πρέπει να ερευνάται και η αιτία, η προέλευση δηλαδή της πολεμικής. Είναι απλώς ανιστόρητη αρχαιολατρία, δυτική επίδραση ή και πολεμική κατά της Ορθοδοξίας;
Ως Ρωμαίοι οι Έλληνες δηλώνουμε τον σύνδεσμο του Έθνους μας με την ορθόδοξη, αγιοπατερική παράδοση και την ορθόδοξη ταυτότητά μας. Γι’ αυτό έχουμε τη συνείδηση ότι εθνικά-φυλετικά είμασθε Έλληνες ή (και) Γραικοί (όλα δικά μας είναι) πνευματικά, όμως, δηλαδή στην πίστη μας είμασθε Ρωμαίοι-Ρωμηοί, δηλαδή Ορθόδοξοι Χριστιανοί και όχι εξωμότες Γραικύλοι και «γενίτσαροι» προς την Οθωμανική Ανατολή (Τουρκιά) ή την αλλοτριωμένη Δύση (Φραγκιά).
Όταν οι πατέρες μας στη διάρκεια της δουλείας έλεγαν για κάποιον Έλληνα: ετούρκευσε ή εφράγκευσε, σήμαινε: χάνοντας την ορθόδοξη πίστη του, έπαυσε να είναι και Έλληνας. Αυτά, βέβαια, ως τον 19ο αιώνα. Στο σύγχρονο Ελληνικό Κράτος, όπως άλλωστε και στο «Βυζάντιο», νομικά, Έλληνας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, ανεξάρτητα από την καταγωγή του, ως πολίτης του κράτους, προστατευόμενος συνταγματικά –και πολύ ορθά- από τους νόμους.
Βασική βιβλιογραφία
Παν. Κ. Χρήστου, Οι περιπέτειες των Εθνικών Ονομάτων των Ελλήνων, Θεσσαλονίκη 1991.
π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, Ελληνισμός Μετέωρος, Αθήνα 1992.
Του ιδίου, Πολιτική και Θεολογία, Κατερίνη 1990 σ. 51 κ.ε.
π. Ιωάννου Σ. Ρωμανίδου, Ρωμηοσύνη-Ρωμανία-Ρούμελη, Αθήνα 1975.
Το όνομα Ρωμηός και η ιστορική του σημασία
Περιοδικό ΕΡΩ – τεύχος -1 Ιαν-Μαρ 2010
Από τον 8ο αιώνα (Καρλομάγνος και το περιβάλλον του) το ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας («Βυζάντιο») ονομαζόταν Γραικία και οι κάτοικοί της Γραικοί, αλλά με μειωτική έννοια (αιρετικοί και κίβδηλοι). Το υβριστικό αυτό υπόβαθρο διατήρησε το όνομα αυτό στα χείλη των δυτικών ως τον αιώνα μας. Ενώ, λοιπόν, καυχόμεθα και για το όνομά μας αυτό (Γραικοί), όταν χρησιμοποιείται σε δυτικά κείμενα (παλαιότερα), πρέπει να γνωρίζουμε την αληθινή του σημασία.
Το όνομα Γραικός στη Δύση, από τον 8ο αιώνα, δηλώνει τον μη γνήσιο Ρωμαίο, διότι το όνομα Ρωμαίος διεκδικούσε ο Φραγκολατινικός κόσμος.
το γραικός χρησιμοποιείτο στη δύση και πριν τον καρλομάγνο και σήμαινε τους έλληνες και εξελληνισμένους «ρωμαίους», πράγμα που καταρρίπτει την άποψη ότι έπρεπε να προκύψει θρησκευτικό ζήτημα για να αποκληθούν «γραικοί» οι ρωμαίοι και άρα ότι το γραικός δεν σημαίνει παρά σχισματικός. επιπλέον ο θεοφάνης τον 8ο αιώνα αποκαλεί γραικία τη ρωμανία. ούτε τον καρλομάγνο περίμενε ούτε τον μεταλληνό
Πώς και πότε γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25η Μαρτίου
• Γιορτάστηκε το 1838 με πρωτοβουλία του Δημάρχου, ενώ η Κυβέρνηση δεν εκπροσωπήθηκε επίσημα.
• Ο Όθων ήταν αντίθετος να συνδυαστεί η επανάσταση με την εκκλησιαστική γιορτή του Ευαγγελισμού.
• Το παλάτι δεν επιθυμούσε έξοδα γιορτές την εποχή που οι Αγωνιστές δεν είχαν να φάνε.
• Το “υπερθέαμα”: εκατοντάδες νέοι με δαδιά ή λαδοφάναρα σχημάτισαν το “εν τούτω Νίκα” στο Λυκαβηττό, ενώ οι θεατές παρακολουθούσαν αποσβολωμένοι
• Λέγεται ότι για την πρώτη γιορτή της 25ης Μαρτίου δαπανήθηκε μέρος των χρημάτων, που προοριζόταν για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.
Μεγάλο Αφιέρωμα για την 25 Μαρτίου με 50 άρθρα στις 4 πρώτες σελίδες
γράφει ο Γιώργος Δαμιανός
Η 25η Μαρτίου, ως ημέρα της εθνικής παλιγγενεσίας, γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα του 1838 και από τότε καθιερώθηκε με θρησκευτική ευλάβεια σε όλο το πανελλήνιο. Η καθιέρωση της εορτής οφείλεται στην επιμονή και το πείσμα του Δημάρχου της Αθήνας Δημ. Καλλιφρονά ( 1805 – 1879) [1, για τη βιβλιογραφία 24grammata.com]. Ο Δήμαρχος ήρθε σε ρήξη με τη βαυαρική διοίκηση και συγκεκριμένα με το Υπουργείο των Εσωτερικών το οποίο δεν επιθυμούσε έξοδα για γιορτές, όταν οι αγωνιστές δεν είχαν να φάνε. Κατά μία άλλη εκδοχή το Παλάτι, μάλλον, δεν επιθυμούσε να συνδέσει την εθνική εορτή με την Ορθοδοξία, για να μη δώσει την ευκαιρία στην Εκκλησία να καπηλευτεί την επανάσταση των Ελλήνων. Τελικά, ο Δήμαρχος θα οργανώσει μόνος του [2 για τη βιβλιογραφία 24grammata.com] τον εορτασμό και εκ του αποτελέσματος κατάφερε να δώσει πανηγυρική ατμόσφαιρα, που ευχαρίστησε τους 17.000 Αθηναίους, οι οποίοι κατοικούσαν, τότε, στην πρωτεύουσα. Συγκεκριμένα, σημαιοστόλισε την πόλη και καθάρισε τις (λιγοστές) πλατείες. Ο εορτασμός άρχισε την παραμονή το βράδυ με 21 κανονιοβολισμούς. Και την άλλη μέρα, Παρασκευή πρωί, ανήμερα του Ευαγγελισμού, η Αθήνα ξύπνησε με 21 νέους κανονιοβολισμούς. Αριθμός συμβολικός , που συνδυάζεται με το ’21 της επανάστασης. Άρχισαν, έπειτα, να χτυπούν πανηγυρικά οι καμπάνες των εκκλησιών.
Το πρωί, της 25ης Μαρτίου 1838, εψάλη δοξολογία στον, τότε, Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης (στην οδό Αιόλου), στην οποία, και μόνο εκεί, παραβρέθηκε και ο Όθων ντυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα. Το απόγευμα οργανώθηκε από το Δήμο χορός στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι νέοι της πόλης ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη και τους παρακολούθησαν πολλοί από τους Αγωνιστές του 1821. Τη νύχτα ο Δήμαρχος, πάντα, φωταγώγησε με λαδοφάναρα[3 για τη βιβλιογραφία 24grammata.com] τους κεντρικούς δρόμους και την Ακρόπολη.
Τέλος, οι Αθηναίοι έμειναν αποσβολωμένοι από το υπερθέαμα, όταν αντίκρισαν στο Λυκαβηττό φαναράκια που τα κρατούσαν νεολαίοι της εποχής και σχημάτιζαν ένα τεράστιο φωτεινό σταυρό με τις λέξεις «Εν τούτω Νίκα»[4για τη βιβλιογραφία 24grammata.com]. Έτσι, το 1838 γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25 Μαρτίου, ως μέρα μνήμης των Ελλήνων Αγωνιστών του 1821. Και τούτη η γιορτή έγινε με γκρίνια, με διαφωνίες και με πλουσιοπάροχη μεγαλοπρέπεια (ενώ χρήματα δεν υπήρχαν), κατά την πατροπαράδοτη συνήθεια μας. Οι κακές γλώσσες λένε ότι για τη γιορτή ετούτη δαπανήθηκε μέρος των χρημάτων, που προοριζόταν για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.
Για τη βιβλιογραφία και άλλες σχετικές σημειώσεις στο http://www.24grammata.com
[…] Πηγή: kars1918 […]
—————————————————
Μιά ἐνοχλητική, ἀντ-«εθνική» καί ἀντι-«τηλεοπτική» ἱστορία…
http://katotokerdos.blogspot.com/2011/03/blog-post_27.html
——————————————————–
Κώστας Παλούκης, «Το ντοκιμαντέρ του Σκάι: μια νέα αστική εθνική αφήγηση»
http://raskolnikovgr.blogspot.com/2011/04/blog-post_04.html
————————————————————————-
Το Σύνταγμα της Επιδαύρου (1822)
καθορίζει (2ο τμήμα περί γενικών δικαιωμάτων των κατοίκων της επικράτειας της Ελλάδος) ότι :
«Όσοι αυτόχθονες κάτοικοι της Επικράτειας της Ελλάδος πιστεύουν εις Χριστόν, εισίν Έλληνες και απολαμβάνουν άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων«.
Επίσης η ρήξη μεταξύ μωραϊτών τοπαρχών και εχόντων μια πανελλήνια αντίληψη για την Επανάσταση θα φανεί στην Α’ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου, όπου θα απαλειφθεί τελείως ο ρόλος της Φιλικής Εταιρείας. Θα φανεί τελικά ότι η εξουσία είχε περάσει στα χέρια των παλιών ηγεσιών του Νότου: « Σε ό,τι αφορά τη γεωγραφική και κοινωνική προέλευση των «παραστατών», όπως αποκαλούνταν, η συντριπτική πλειονότητά τους αποτελούνταν από μοραΐτες, ρουμελιώτες και νησιώτες πρόκριτους και κληρικούς. Πρόκειται για τις προεπαναστατικές ηγετικές ομάδες στις οποίες προστέθηκαν Φαναριώτες και λόγιοι που είχαν καταφτάσει στις επαναστατημένες περιοχές κατά τους πρώτους μήνες της επανάστασης. Αντίθετα, ο Δημήτριος Υψηλάντης και οι επιφανέστεροι ρουμελιώτες και πελοποννήσιοι οπλαρχηγοί απουσίαζαν.«
Ὁ Κολοκοτρώνης ὀμιλόντας τήν 8/10/1838 εἰς τούς μαθητάς τοῦ Γυμνασίου εἰς τήν Πνύκα λέγει:
» ….Πρέπει νά φυλάξετε τήν πίστη σας καί νά τήν στερεώσετε, διότι, ὅταν ἐπιάσαμε τά ἄρματα εἴπαμε πρῶτα ὑπέρ πίστεως καί ἔπειτα ὑπέρ πατρίδος.»
Ὁ Μακρυγιάννης γράφει:
«Ἐμεῖς, μέ σκιάν μας τόν Τίμιον Σταυρόν, ἐπολεμήσαμεν ὁλοῦθε, σέ κάστρα, σέ ντερβένια, σέ μπογάζια καί σέ ταμπούργια. Καί αὐτός ὁ Σταυρός μᾶς ἔσωσε. Μᾶς ἔδωσε τήν νίκη καί ἔχασε (ὁδήγησε σέ ἥττα) τόν ἄπιστον Τοῦρκον. Τόση μικρότητα στόν Σταυρό, τόν σωτήρα μας! Καί βρίζουν οἱ πουλημένοι εἰς τούς ξένους καί τούς παπάδες μας, τούς ζυγίζουν ἀναντρους καί ἀπόλεμους. Ἐμεῖς τούς παπάδες τούς εἴχαμε μαζί εἰς κάθε μετερίζι, εἰς κάθε πόνον καί δυστυχίαν. Ὄχι μόνον διά νά βλογᾶνε τά ὄπλα τά ἱερά, ἀλλά καί αὐτοί μέ ντουφέκι καί γιαταγάνι, πολεμώντας σάν λεοντάρια….»
Η ταυτότητα των Ελλήνων και η Επανάσταση του ’21
Τα τέσσερα βασικά συστατικά του ελληνικού εθνικού κινήματος και οι αντιδράσεις που προκάλεσαν
Του Ιωαννη Σ. Κολιοπουλου*
Με αφορμή την εξαιρετική σειρά του ΣΚΑΪ για την Επανάσταση του ’21 θα μου επιτραπεί, πιστεύω, να διατυπώσω ορισμένες παρατηρήσεις στο ζήτημα της ταυτότητας των Ελλήνων για το οποίο ακούσθηκαν και εγράφησαν πολλά τους τελευταίους μήνες.
Στην Ευρωπαϊκή Ιστορία αναφέρεται η Επανάσταση του ’21 ως προϊόν ενός εθνικού κινήματος. Πρόκειται, φυσικά, για το εθνικό κίνημα των Ελλήνων του 18ου αιώνος και των αρχών του 19ου, για τον ώριμο Ελληνικό Διαφωτισμό. Τα βασικά συστατικά στοιχεία αυτού του κινήματος υπήρξαν:
α) Η προβολή των Ελλήνων της εποχής ως απογόνων και κληρονόμων των αρχαίων Ελλήνων.
β) Η ταύτιση των Ελλήνων με τους Ευρωπαίους και η διάκρισή τους από τους Τούρκους.
γ) Η καταγγελία της τουρκικής κυριαρχίας ως παράνομης και της τουρκικής εξουσίας ως αυθαίρετης,
δ) Η προβολή του δικαιώματος των Ελλήνων να διεκδικήσουν την ελευθερία τους από την κυριαρχία και την εξουσία των Τούρκων και να συστήσουν αυτόνομη και ευνομούμενη πολιτεία.
* Ο κ. Ιωάννης Σ. Κολιόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ
Η ταυτότητα των Ελλήνων και η Επανάσταση του ’21
Τα τέσσερα βασικά συστατικά του ελληνικού εθνικού κινήματος και οι αντιδράσεις που προκάλεσαν
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_1_26/03/2011_436900
Η αρχαιοελληνική κληρονομιά
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_26/03/2011_436899
Ο ρόλος της θρησκείας στη μεγάλη πρόκληση
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_26/03/2011_436898
Οι Έλληνες ως Ευρωπαίοι
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_26/03/2011_436897
Η πολιτική διάσταση των διεκδικήσεων της Επανάστασης
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_26/03/2011_436896
Μας πήραν στο ψιλό οι Τούρκοι, Tου Σωτήρη Σταθόπουλου.
Τις έντονες αντιδράσεις που προκάλεσε το ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ για την Επανάσταση του 1821 εκμεταλλεύτηκαν με τον καλύτερο τρόπο οι Τούρκοι και αναπαρήγαγαν τα όσα προβλήθηκαν. Παράλληλα, κάνουν αναφορά στα όσα υποστήριξαν ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ Γιώργος Καρατζαφέρης αλλά και ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Άνθιμος, χαρακτηρίζοντάς τους «εθνικιστές».
Με τον τίτλο «Επανάσταση στην Ελλάδα για τους Οθωμανούς» κυκλοφόρησε στις 28 Μαρτίου η τουρκική εφημερίδα Radikal. Μάλιστα, στην πρώτη της σελίδα υπάρχει σκίτσο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και υποστηρίζει ότι χιλιάδες πολίτες ζητούν πλέον να προβληθεί η «πραγματική» ιστορία της ελληνικής επανάστασης και όχι αυτή που γνώριζαν μέχρι σήμερα.
Το επίμαχο ρεπορτάζ της τουρκικής εφημερίδας αναπαρήγαγαν τόσο το CNN Turk όσο και δεκάδες ηλεκτρονικά sites σε ολόκληρη τη γειτονική χώρα. Στο δημοσίευμα φαίνεται ότι οι γείτονες ήταν οι πιο πιστοί τηλεθεατές του ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΙ, καθώς δείχνουν να γνωρίζουν πολύ καλά και με λεπτομέρειες τα όσα προβλήθηκαν.
«Στο ντοκιμαντέρ που παρουσιάζεται από το ΣΚΑΪ TV ιστορικοί αντικρούουν την επίσημη ιστορία για την ελληνική επανάσταση, γεγονός που έχει ενοχλήσει», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Φτάνουν μάλιστα στο σημείο να τονίσουν ότι «χιλιάδες πολίτες ζητούν πλέον από την κρατική τηλεόραση να δημιουργήσει ένα δικό της ντοκιμαντέρ, το οποίο θα προβάλει τα πραγματικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν την εποχή εκείνη».
Οι φόροι
Δημιουργώντας ένα μίγμα των όσων προβλήθηκαν από το ελληνικό τηλεοπτικό κανάλι και από τις δικές τους απόψεις για την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι Τούρκοι δημοσιογράφοι ισχυρίζονται ότι το μόνο που έκαναν στη χώρα μας ήταν να μας επιβάλλουν φόρους… κάτι δηλαδή σαν το ΔΝΤ και την τρόικα.
«Οι Έλληνες ευημερούσαν τον 15ο και 16ο αιώνα. Ζούσαν μαζί με τους Τούρκους έγιναν μάλιστα και γάμοι μεταξύ των δύο λαών. Δεν ήταν μάλιστα λίγοι εκείνοι οι οποίοι άλλαξαν θρησκεία για να έχουν καλύτερα οικονομικά προνόμια λόγω της αυστηρής φορολογίας που τους είχε επιβάλει η οθωμανική αυτοκρατορία».
Ισχυρίζονται με προκλητικό τρόπο πως δεν προσπάθησαν να μας αλλάξουν τη γλώσσα – όπως αναφέρει η επίσημη ελληνική ιστορία, ούτε τον πολιτισμό αλλά ούτε και τη θρησκεία!
«Αχάριστοι οι Έλληνες»
Το ρεπορτάζ της Radikal μάς χαρακτηρίζει ουσιαστικά «αχάριστους», καθώς τα 400 χρόνια της σκλαβιάς δεν αναγνωρίσαμε τίποτα θετικό στα όσα μας πρόσφεραν οι κατακτητές. Υποστηρίζουν πως τα κρυφά σχολειά είναι ένα «μεγάλο ψέμα», καθώς δεν πείραξαν – όπως λένε – τα σχολεία και κάνουν λόγο για ελάχιστα Ελληνόπουλα που κρύβονταν εκείνη την περίοδο σε σπηλιές.
Όσον αφορά τις Ελληνίδες; Εκείνες κυκλοφορούσαν ελεύθερες και ωραίες… καθώς όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, δεν τους φόρεσαν μπούργκα. «Οι γυναίκες κυκλοφορούσαν όπως στις χώρες της Δύσης χωρίς να έχουν καλυμμένα τα πρόσωπά τους φορώντας την μπούργκα».
εφημερίδα «REAL NEWS» (03.04.2011)
Περί ιστορικών μύθων
Γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος
Και ξαφνικά ανακαλύψαμε το ΄21. Χρειάστηκε να σιριαλοποιήσει την Ελληνική Επανάσταση ένα τηλεοπτικό κανάλι, για να εκτεθεί εν δήμω ό,τι ώς τώρα ήταν εξαντλημένο από την ιστορική επιστήμη.
Τίποτε καινούργιο δεν ειπώθηκε, καμιά νέα εκτίμηση δεν ανέτρεψε ήδη γνωστές, τεκμηριωμένες και εδραιωμένες. Κεχηνότες οι συμπολίτες μας ανακάλυψαν αίφνης πως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός δεν ήταν στα Καλάβρυτα τη μέρα που τον απεικονίζει πασίγνωστη ρομαντική ζωγραφική εικόνα. Ενεοί πληροφορούνται πως ο Γύζης ζωγράφισε ένα «κρυφό σχολειό» που δεν υπήρξε ποτέ. Πράγματα χιλιοειπωμένα. Και να ιερεμιάδες για τους κατασκευασμένους μύθους της ιστορίας. Αλλά ας υποθέσουμε πως δεν είχαν πλαστεί αυτοί οι μύθοι. Ας υποθέσουμε πως ποτέ δεν καλλιεργούνταν το πεποιημένο γεγονός ότι ο δεσπότης της Πάτρας ύψωσε και ευλόγησε τη σημαία, ας υποθέσουμε πως ποτέ δεν γράφτηκε ότι στην τουρκοκρατία δεν λειτούργησε ούτε ένα κρυφό σχολειό, τι θα άλλαζε στην ερμηνεία, την αξιολόγηση και την ιδεολογία της Επανάστασης; Αλλαξε τίποτε από την ερμηνεία και την αξιολόγηση της Γαλλικής Επανάστασης, ο μύθος ότι ένας τυχαίος λοχαγός σε μια ταβέρνα ανέβηκε πάνω σ΄ ένα τραπέζι και άρχισε να τραγουδάει το αυτοσχέδιο εμβατήριό του που έγινε ο εθνικός ύμνος της Γαλλίας η «Μασσαλιώτιδα»;
Αλλά για να δούμε τα πράγματα κατάματα. Χρειαζόταν ο μύθος του Παλαιών Πατρών Γερμανού για να δικαιώσει η ιστορία κάποιους ιερωμένους που έδρασαν με τρόπο πιο ενεργό και ηρωικό; Ο Διάκος στην Αλαμάνα, διάκος δεν ήταν; Ο Παπαφλέσσας στο Μανιάκι παπάς δεν ήταν και ο μπουρλοτιέρης στο Κούγκι του Σουλίου παπάς δεν ήταν; Χρειαζόταν να πλαστεί ο μύθος της ευλογίας της σημαίας από έναν μητροπολίτη για να δηλωθεί η συμμετοχή του κλήρου στην Επανάσταση;
Αλλά ας πάμε και στον άλλο μύθο, του ταπεινού παπά που διδάσκει γράμματα από το οκτωήχι σε κρυφό σχολειό. Τον χρειαζόταν η Εκκλησία για να στηρίξει την άποψη πως μέσα από την ανοχή των μουσουλμάνων στην ιδρυματική θρησκεία των ορθοδόξων δημιούργησε εγγράμματους και συχνά λόγιους υπηκόους; Τι τον ήθελε τον ανώνυμο παπά του κρυφού σχολειού, αφού ΦΑΝΕΡΑ και ελεύθερα η Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Πόλη, η Πατμιάδα στην Πάτμο, στο Πήλιο, στα Γιάννενα, στη Σμύρνη λειτουργούσαν εκκλησιαστικά σχολεία όπου έμαθαν γραφή, ανάγνωση και ιστορία από ιερωμένους. Δηλαδή πού έμαθαν γράμματα ο Ρήγας, ο Κοραής, ο Πατροκοσμάς, ο Μάρκος Μπότσαρης, που έφτιαξε στα 20 χρόνια του και το πρώτο αλβανοελληνικό λεξικό;
Αρα οι δύο πολυσυζητημένοι ρομαντικοί συμβολικοί μύθοι, κι αν έλειπαν δεν θα άλλαζαν κατά κεραίαν τα ερμηνευτικά μας εργαλεία και την ιστορική δικαιοσύνη.
Αντίθετα ο προοδευτικός ιστορικός μύθος ότι ο Κωλέττης διατύπωσε και επέβαλε την ιδεολογική φούσκα για τη Μεγάλη Ιδέα απεδείχθη φούσκα. Οπως ο Βασίλης Κρεμμυδάς, μαρξιστής αλλά ιστορικός με βαθιά προσήλωση στην αλήθεια, απέδειξε σε ένα έξοχο πρόσφατο βιβλίο του πως ο Κωλέττης ούτε σχεδίασε, ούτε καν σκέφτηκε το δόγμα της Μεγάλης Ιδέας, αντίθετα μίλησε για μια Ελλάδα γέφυρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού προς την Ανατολή. Το ιδεολόγημα της Μεγάλης ιδέας έχει πάτρωνα τον Οθωνα που φιλοδοξούσε ματαιόδοξα να βασιλεύσει με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Κι όμως ο μύθος περί Μεγάλης Ιδέας που ξεκινούσε από τον Κωλέττη κι όχι από τον παραμυθιασμένο γιο του ψωνισμένου με το αρχαίο κάλλος βασιλιά της Βαυαρίας, τροφοδότησε και μάλιστα με πληθώρα διδακτορικών την ελληνική ιστοριογραφία.
Αλήθεια, πότε θα ξηλώσουμε και τον άλλο μύθο ότι το 1909 έγινε επανάσταση στο Γουδή; Ενα θεατρικότατο πραξικόπημα έγινε που κράτησε δύο μέρες, άρχισε και τέλειωσε μέσα στους στρατώνες, με απεσταλμένους που ανεβοκατέβαιναν στα ανάκτορα. Ηταν ένα κίνημα που δεν είχε καμία, μα καμία σύνδεση ή επαφή με κάποια λαϊκή ομάδα γι΄ αυτό και ξεθύμανε χωρίς καμία λαϊκή συμμετοχή. Αντίθετα, όταν ο λαός μετά τη μετάκληση του Βενιζέλου ζητούσε Συντακτική Βουλή, δηλαδή εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας, αγνοήθηκε και προχώρησε στην Αναθεωρητική Βουλή, όπου το βαρύτερο για το μέλλον της παιδείας μας άρθρο ήταν η καθιέρωση ως επίσημης συνταγματικά γλώσσας της καθαρεύουσας. Δηλαδή θεσμοθέτησε για 70 χρόνια τις απόψεις της συντήρησης, όπως αυτή εκφράστηκε στα «Ευαγγελικά» και στα «Ορεστειακά» όπου πολεμήθηκε η μετάφραση της Καινής Διαθήκης και η μετάφραση της αρχαίας τραγωδίας! Η υπερτίμηση όμως του μύθου της επανάστασης στο Γουδή, χρησιμοποιήθηκε για να θεμελιωθούν ιστορικές θεωρίες για τάχα μου αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας.
Τώρα τώρα άρχισαν να ξηλώνονται και άλλοι μύθοι, της Αριστεράς αυτοί, μετά την κατάρρευση του μύθου του Ζαχαριάδη. Η Ελλη Παπά αποπειράται να ξηλώσει τον μύθο του Κώστα Καραγιώργη και η Μαρία Καραγιώργη αντιδρώντας ξηλώνει τον μύθο του Νίκου Μπελογιάννη. Και αυτοί οι μύθοι, όπως και του Βελουχιώτη, όπου σε συνέδρια του κόμματος γίνεται σοβαρός λόγος για τα κωλουμπαριλίκια του Κλάρα, ήταν ζωτικοί για την ιστορία όχι μόνο του ΚΚΕ αλλά και την πολιτική ιστορία του τόπου, δεν ήταν μύθοι, άφηναν αναλλοίωτη την ερμηνεία των γεγονότων.
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=4625383
———————————————————————————————-
ΔΙΑΦΟΡΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ
Από το βιβλίο του Κ. Σιμόπουλου, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 21, Αθήνα 1979, τ. 1
1) Ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη R. Walsh
«Βάδιζα σε ένα στενοσόκακο. Μπροστά μου προχωρούσε ένας Τούρκος. Ξαφνικά φάνηκε να κατεβαίνει απέναντι ένας Έλληνας. Στάθηκε και κόλλησε την πλάτη στον τοίχο αφήνοντας τόπο για να περάσει ο Οθωμανός. Εκείνος έβγαλε το γιαταγάνι και τον έσφαξε. Ύστερα καθάρισε τη ματωμένη λεπίδα, μπήκε στο διπλανό καφενείο κι’ άναψε τσιμπούκι» σ. 121
Κάθε μέρα διαδραματίζονταν καινούργιες ωμότητες, γράφει ο Walsh. Τα θύματα απαγχονίζονταν σε πόρτες ή σε τοίχους. Πτώματα ακέφαλα έβλεπες στη μέση του δρόμου, ποδοπατημένα και τυλιγμένα στο βόρβορο. Ήταν οι μέρες που γύριζαν τα αποδημητικά όρνια. Γύπες και άλλα σαρκοβόρα πουλιά πετούσαν ολημερίς, έτσι που σκέπαζαν σαν κουνουπιέρα τις περιοχές όπου υπήρχαν πτώματα. Τις νύχτες πάλι κοπάδια από αδηφάγα σκυλιά ούρλιαζαν γύρω από ακέφαλα κουφάρια ή διεκδικούσαν γρυλίζοντας άγρια κάποιο κεφάλι, δαγκώνοντας και γδέρνοντας. Οι Τούρκοι ρίχτηκαν ύστερα με μανία εναντίον των ελληνικών χώρων λατρείας. Άρχισαν στις 17 Απριλίου καταστρέφοντας το ναό του αγίου Ρωμανού και το θαυματουργό Μπαλουκλή…Ακολούθησε ο χαλασμός των εκκλησιών που βρίσκονταν μέσα στην πόλη. Σε μερικές γκρέμιζαν τις σκεπές και τους τοίχους. Σε άλλες κατέστρεφαν στασίδια, αναλόγια, άμφια, εκκλησιαστικά βιβλία. Λίγες μέρες αργότερα εισόρμησαν στο τυπογραφείο του πατριαρχείου. Χτυπούσαν με τσεκούρια τις μηχανές και γέμιζαν τις τσέπες τους με τυπογραφικά στοιχεία. [σημ. 37: στις 12 Ιουνίου 1821 ο πρεσβευτής της Σουηδίας έδινε σε αναφορά…μια συνοπτική εικόνα της τραγωδίας των Ελλήνων της Πόλης: «Η πρωτεύουσα παρουσιάζει ακόμα το ίδιο θέαμα…ομαδική εκτέλεση 450 ανδρών και πολλών παιδιών που η μόνη ενοχή τους είναι πως οι πατεράδες τους γεννήθηκαν στο Μωριά….παντού δολοφονίες Χριστιανών από τον ένοπλο τουρκικό όχλο, που διασκεδάζει..»] σελ. 126
Εκείνες τις μέρες ο Walsh πληροφορήθηκε ότι έφθασαν στην Πόλη σακκιά με 2.500 ζευγάρια αφτιά από τη σφαγή των Ελλήνων της Πάτρας, κι ότι μπορούσε να δει κανείς αυτά τα πολεμικά τρόπαια, στοίβες μπροστά στην πύλη του σεραγιού. «Πίστευα πως ήταν φήμες, ανατολίτικα παραμύθια. Κι ότι αν τέτοια δημόσια έκθεση μπορούσε να γίνει σε περασμένους αιώνες θα ήταν αδύνατο να συνεχίζεται στην εποχή μας αυτό το βάρβαρο έθιμο». Πήρε ένα γενίτσαρο και ξεκίνησε για το σεράι. «Οι δρόμοι παρουσίαζαν πένθιμη εικόνα…Περάσαμε πλάι στο πτώμα ενός αποκεφαλισμένου. Το αίμα έτρεχε ακόμα από τις φλέβες. Γύρω-γύρω ένα κοπάδι σκυλιά καθισμένα στα πισινά τους. Μερικά είχαν κι όλας γλύψει το αίμα, κι όλα μαζί περίμεναν να νυχτώσει για να κατασπαράξουν το πτώμα. Ήταν πεταμένο σε ένα στενό σοκάκι του παζαριού μπροστά σε ένα χασάπικο κι από πάνω του ακριβώς κρέμονταν κρέατα, έτσι που νόμιζε κανείς πως ήταν κομμάτια από το ίδιο το πτώμα. Οι Τούρκοι δρασκέλιζαν αδιάφορα το κουφάρι». Έφθασε στην πύλη του σεραγιού και διαπίστωσε την ακρίβεια της πληροφορίας… «Στις δυο πλευρές της πύλης υπήρχαν δυο στοίβες, σαν μικρά δεμάτια σανού, από κάθε λογής κομμάτια του προσώπου. Τα αφτιά ήταν τρυπημένα και κρέμονταν από σπάγγους. Μαζί με κάθε μύτη είχαν κόψει επίσης το πάνω χείλος και ένα κομμάτι από το μέτωπο. Μαζί με τα πηγούνια υπήρχαν το κάτω χείλος καθώς και μακριά, συνήθως, γενειάδα. Σε μερικές περιπτώσεις ήταν πελεκημένο κάθετα ολόκληρο το πρόσωπο και όλα τα χαρακτηριστικά της μορφής παρέμεναν ανέπαφα. Άλλοτε ήταν χωρισμένα κατά κατηγορίες, ανάλογα με τον ακρωτηριασμό. Εκεί έμεναν κρεμασμένα ώσπου, σαπίζοντας εντελώς, έπεφταν στη λάσπη του δρόμου. Οι Τούρκοι περνούσαν πατώντας τα αδιάφοροι. Τα λείψανα των προσώπων, καθώς βρίσκονταν σε αποσύνθεση, κολλούσαν στα παπούτσια των περαστικών. Έτσι έβλεπες τον Τούρκο να βαδίζει με ένα χείλος ή πηγούνι στις παντούφλες του. Και καθώς ξεπετιόνταν τα ανθρώπινα γένεια, νόμιζες πως τα παπούτσια ήταν φοδραρισμένα με γουναρικά» σελ. 128
Ο Walsh παρακολούθησε στην προκυμαία της Πόλης την πανηγυρική υποδοχή του καπουδάν πασά κατά το γυρισμό του από τις ελληνικές θάλασσες ύστερα από την καταστροφή του Γαλαξιδιού και την αιχμαλωσία των καραβιών… «Δύο τρίκροτα αγκυροβόλησαν ακριβώς απέναντι από τα παράθυρά μου. Με την αυτοκρατορική σημαία και ένα σωρό κρεμασμένους από τα ξάρτια. Κοπάδια γλάροι πετούσαν γύρω από τα πτώματα κρώζοντας. Έμειναν κρεμασμένα τρεις μέρες. Από την αποσύνθεση έπεφταν στη θάλασσα κι εκεί έπλεαν ολόκληρο μήνα, ώσπου τα ρεύματα τα παρέσυραν έξω από το λιμάνι..» σελ. 129
Ο Άγγλος κληρικός συγκέντρωσε από γενίτσαρο της φυλακής του σεραγιού πληροφορίες για τους βασανισμούς των 36 Ελλήνων εμπόρων που είχαν συλληφθεί ύστερα από τα γεγονότα της Χίου. Ήταν αυτόπτης μάρτυρας. Είδε να γυμνώνουν εντελώς έναν Έλληνα και να τον κρεμούν ανάποδα. Το αίμα μαζευόταν στο κεφάλι κι ο άνθρωπος πνιγόταν. Σ’ αυτή τη θέση τον χτυπούσαν δύο με κοντοράβδια ώσπου τον άφηναν αναίσθητο ή νεκρό. Έναν άλλο τον κρέμασαν από τα αφτιά σε σιδερένιους γάντζους προσδένοντας στα πόδια του ένα βάρος. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είχαν τόσο παραμορφωθεί, που νόμιζες ότι το στόμα του είχε φθάσει στο μέτωπό του. Είδε να καρφώνουν με ένα εργαλείο βελόνες στις άκρες των δακτύλων κάποιου κρατουμένου, έτσι που οι αιχμές να βγαίνουν πίσω από τα νύχια του. Είδε να ξεβιδώνουν με ειδικό εργαλείο την άρθρωση των καρπών και να τη συστρέφουν, έτσι που το πίσω μέρος του χεριού να παίρνει τη θέση της παλάμης. Είδε να εφαρμόζουν στο μέτωπο Έλληνα κρατούμενου ένα στεφάνι και να το συμπιέζουν βιδώνοντας το σιγά-σιγά πάνω στα μηνίγγια. Στο τέλος, τα μάτια του θύματος έβγαιναν έξω από τις κόγχες. Είδε να εφαρμόζουν στο κεφάλι ενός Έλληνα πυρακτωμένο μεταλλικό φέσι. Είδε να ανάβουν το φούρνο της φυλακής και να σπρώχνουν μέσα τα θύματα ώσπου να καψαλιστούν τα μαλλιά και τα γένεια, και το δέρμα να φουσκαλιάσει και να ξεκολλήσει από το κορμί. Ο Walsh μίλησε και με Έλληνες που έτυχε να επιζήσουν ύστερα από τους φρικαλέους βασανισμούς. Ένας κρατούμενος είχε αλυσοδεθεί στις φυλακές του Μπάνιου με σιδερένιους χαλκάδες στα σφυρά. Του εξάρθρωσαν τους καρπούς με βιδολόγους. Το σώμα του είχε τόσο σακατευτεί, που για να μετακινηθεί χρησιμοποιούσε δεκανίκια. Τον βασάνιζαν για να αποκαλύψει τους πρωταίτιους του ξεσηκωμού. Σελ. 136-7
2) Ο Άγγλος John Came
Παραβρέθηκε και στην εκτέλεση ενός Έλληνα. «Γονάτισε και δίπλωσε ήρεμα τα χέρια στο στήθος χωρίς καμιά αλλαγή στην έκφρασή του. Την ίδια στιγμή δέχτηκε το χτύπημα. Πέρασα δύο φορές πλάι στο πτώμα του. Οι Τούρκοι είχαν τοποθετήσει, κατά τη συνήθειά τους, το κομμένο κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά του ανάστροφα, έτσι που η φρικαλέα όψη του να συναντά το βλέμμα του διαβάτη. Αργότερα στη Σμύρνη είδα ένα πρωί τα πτώματα εικοσιτριών Ελλήνων, σωρό το ένα πάνω στο άλλο. Σελ.149
Κάπου-κάπου έβλεπες ένα πτώμα να επιπλέει κοντά στην ακτή. Ο Came βρέθηκε μια μέρα ανάμεσα σε κάμποσους Τούρκους που παρατηρούσαν με αγαλλίαση ένα σκοτωμένο Έλληνα. Κάποιος απ’ αυτούς βάλθηκε να πετάξει το πτώμα στη θάλασσα σέρνοντάς το με ένα γάντζο. «Αλλά ένας άλλος τον σταμάτησε για να το γδύσει ολότελα και να πάρει ό,τι φορούσε. Ύστερα το έρριξαν ολόγυμνο στα νερά». Σελ. 150
3) Το χρονικό του Γερμανού τεχνίτη Johann Wilhelm August Streit
«Ο οθωμανικός όχλος, σε φοβερή έξαψη, ρίχτηκε στα σπίτια των Ελλήνων αρχόντων και άρχισε τη λεηλασία. Βασάνιζαν τους ενοίκους με θηριωδία, έκοβαν μύτες και αφτιά και τους γκρέμιζαν ύστερα από τα παράθυρα στο δρόμο» σελ. 151
Το πλήθος κατέλαβε τις φυλακές του Κατροσάν και άρπαξε τους 186 Έλληνες. Οι Τούρκοι σκότωσαν πολλούς επιτόπου και άλλους «τους έδεσαν με σκοινιά και τους έσερναν στα καλντερίμια, ώσπου οι σάρκες αποκολλήθηκαν από τα οστά και οι δύστυχοι βρήκαν πικρό θάνατο». Έδεναν τα πόδια και τα χέρια των Ελλήνων με σκοινιά και τα τραβούσαν από όλες τις μεριές διαμελίζοντάς τα. Έκοβαν τα κεφάλια τους, τα κάρφωναν στις αιχμές των σπαθιών και τα τριγύριζαν στους δρόμους θριαμβικά. ….Άναβαν φωτιές σε όλους τους δρόμους και εκεί βασάνιζαν τους Έλληνες. «Πύρωναν στη φλόγα τα μεταλλικά τμήματα των όπλων και τα έμπηγαν στα ξεγυμνωμένα κορμιά. Τους έψηναν στα κάρβουνα σιγά-σιγά, πρώτα τα πόδια, ύστερα τα χέρια και ολόκληρο το κορμί ώσπου να ξεψυχήσουν. Περνούσαν πυρακτωμένα σύρματα στη μύτη, έκαιγαν τα βλέφαρα των θυμάτων με πυρωμένα σίδερα. Το άλλο πρωί είδε πολλούς Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, κρεμασμένους ανάποδα από τα παράθυρά τους. «Τα θύματα σπαρταρούσαν και ούρλιαζαν. Στα οπίσθια πολλών είχαν καρφώσει μαχαίρια και σπαθιά. Κάθε τόσο έκοβαν και ένα κομμάτι σάρκα» σελ. 152
«Εκείνο το πρωινό γύρω στα 4.000 πτώματα και των δύο φύλων, κεφάλια, πόδια, κείτονταν στους δρόμους της Πόλης. Χωρίς να λογαριάσουμε όσους σκοτώθηκαν στα σπίτια τους ή κρεμάστηκαν από τα παράθυρα». Ο νεαρός Streit παρακολούθησε τη φοβερή σφαγή από το εργαστήριο του αφεντικού του, που βρισκόταν στην πλατεία του Μουφτή. «Μόνο σ’ αυτή την πλατεία μέτρησα γύρω στα 300 πτώματα. Βραβεία ορίζονταν για την επινόηση των πιο φριχτών βασανιστηρίων». Κάτι μεθυσμένοι Τούρκοι είδαν τον Streit και δύο παραγιούς που κοιτούσαν από το παράθυρο και τους κάλεσαν να πάρουν μέρος στη σφαγή. Τους όπλισαν και τους ανάγκασαν να ενταχθούν σε μια συμμορία. Μπήκαν στο σπίτι ενός πλούσιου Έλληνα κοσμηματοπώλη –το μαγαζί του, που βρισκόταν στο ισόγειο, ήταν κιόλας καταστραμμένο. Αφού καταλεηλάτησαν το σπίτι ανακάλυψαν στο ανώγειο την οικογένεια: πατέρα, μητέρα, δύο θυγατέρες και μια υπηρέτρια. «Η μια κόρη, ένα λεπτό και όμορφο κορίτσι, όταν ένας Τούρκος θέλησε να της επιτεθεί, πήδηξε από το παράθυρο στο κενό. Κατέβασαν την οικογένεια στην πλατεία. Εκεί ξεγύμνωσαν την άλλη κόρη και την υπηρέτρια και έκοψαν πρώτα τους μαστούς και ύστερα τη μύτη τους. Ο γιος, ένας εύρωστος νέος 24 χρόνων, χύμηξε πάνω στον Τούρκο, τον γρονθοκόπησε στον κρόταφο, άρπαξε το ματωμένο γιαταγάνι από το χέρι του, και με ένα χτύπημα από πάνω προς τα κάτω του έκοψε τη μύτη έτσι που έμεινε κρεμασμένη από τα χείλια του. Μέσα σ’ ένα λεπτό τον είχαν κιόλας κατακομματιάσει εκατό σπαθιά».
Στο μεταξύ άλλοι Τούρκοι στερέωναν στο χώμα πολλές σιδερένιες σούβλες. Εκεί θα κάθιζαν τα θύματά τους για να παραδώσουν το πνεύμα σφαδάζοντας. Το επεισόδιο με τον Έλληνα, είχε προκαλέσει γενικό ερεθισμό. Οι σούβλες ήταν ογδόντα περίπου. Γύμνωσαν τους Έλληνες – γύρω στους 65 νέοι, γέροι, γυναίκες – και τους κύκλωσαν με ξεθηκαρωμένα σπαθιά, μπροστά στις σούβλες. Αλλά ήρθε η νύχτα. Η βασανιστική εκτέλεση αναβαλλόταν. Έστησαν καζάνια πάνω στις φωτιές και ετοίμασαν πόντσι. Μεθούσαν και αλάλαζαν. Κατά τα μεσάνυχτα έφεραν και άλλους Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, ανάμεσά τους και τρία μικρά παιδιά. Τα σούβλισαν με τα σπαθιά και τα έρριξαν ζωντανά στη φωτιά. Κάθε τόσο τραβούσαν έναν Έλληνα κοντά στις πυρές και τον βασάνιζαν. Κάρφωναν τα αφτιά του πάνω σε πάγκους, άδειαζαν με το φτυάρι κάρβουνα στο στόμα τους, που το άνοιγαν με ρόπαλα, ξεκολλούσαν με πυρωμένες τανάλιες κομμάτια από τις σάρκες τους. Το πρωί…Δυο κακούργοι άρπαζαν έναν Έλληνα ή μια Ελληνίδα τους ανασήκωναν ψηλά τους κάθιζαν με δύναμη πάνω στο κοφτερό και μυτερό σιδεροπάλουκο, έτσι που η αιχμή περνώντας από τα σπλάχνα έφτανε στο στήθος. Παλούκωσαν σαραντατέσσερες. Έτσι καρφωμένοι σπαρταρούσαν σαν τα σκαθάρια που τα παιδιά διατρυπούν με βελόνα για να διασκεδάσουν. Ένα ουρλιαχτό θανατερής αγωνίας υψωνόταν ώς τον ουρανό. Κρατούσε μια περίπου ώρα, έσβηνε και τα κεφάλια έγερναν στο πλάι». Ακόμα και οι Τουρκάλες συναγωνίζονταν αυτούς τους φονιάδες σε αγριότητα και απανθρωπία, γράφει ο Steit. «Δεν είδα ούτε ένα Τούρκο που το πρόσωπό του να δείχνει συμπόνια. Ακόμη και παιδιά έξη χρόνων ξεθύμαιναν το μίσος τους πάνω στους νεκρούς. Τρυπούσαν με μαχαίρια τους σκοτωμένους Έλληνες». Ύστερα άρχισαν να καθαρίζουν τους δρόμους από τα αναρίθμητα πτώματα. «Πολλά ρίχτηκαν σε μεγάλους λάκκους έξω από την πόλη και σκεπάστηκαν με ασβέστη και χώματα, άλλα κάηκαν ή πετάχτηκαν στη θάλασσα». Στο μεταξύ συνεχίζονταν οι συλλήψεις. Κάθε πρωί ώς εκατό Έλληνες μεταφέρονταν στον τόπο των βασανιστηρίων και των εκτελέσεων, έξω από την Κωνσταντινούπολη. «Πολλοί σταυρώνονταν πάνω σε δέντρα. Καρφώνονταν τα χέρια και τα πόδια τους κι εκεί πέθαιναν από την αιμορραγία και τους φριχτούς πόνους. Άλλους θανάτωναν χτυπώντας τους με βούρδουλα. Σε πολλούς έκοβαν πόδια και χέρια με πριόνι. Διατρυπούσαν τα παιδιά με τη λόγχη και τα τριγύριζαν στους δρόμους, έτσι καθώς σπαρταρούσαν καρφωμένα, ώσπου να ξεψυχήσουν» σελ. 153-154
3) ο Γάλλος γεωλόγος V. Fontanier
Πηγαίνοντας ο Fontanier στο μέγαρο της πρεσβείας πέρασε από ένα βρώμικο σοκάκι γεμάτο σκύλους. Εκεί είδε «ανθρώπινα κορμιά αποκεφαλισμένα πλάι σε ένα χασάπικο όπου κρέμονταν μοσχάρια και αρνιά» σελ. 158
Ο F. παρατήρησε ότι οι Ευρωπαίοι δεν έκρυβαν διόλου τον φιλοτουρκισμό τους. «Όλοι εγκωμίαζαν τα ανθρωπιστικά αισθήματα των Οθωμανών, τη μεγαλοψυχία, τη μετριοπάθειά τους. Οι δύστυχοι Έλληνες, που τα πτώματά τους φαίνονταν σκορπισμένα εδώ και κει, «είχαν εγκάρδια μεταχείριση». Σελ. 158
Επιστρέφοντας ο Fontanier στην κατοικία του δέχτηκε επίθεση από ένα κοπάδι αγριόσκυλα και άγριο πετροβολητό από ένα τσούρμο τουρκόπουλα. Εκεί πλάι είδε έναν αποκεφαλισμένο Ρωμιό, πεσμένο μπρούμυτα. Το κεφάλι ήταν απιθωμένο στα οπίσθια του πτώματος. Γύρω-γύρω στέκονταν Τούρκοι που χασκογελούσαν και το έσπρωχναν με τα ραβδιά τους. Σελ. 158
4) ο Ρώσσος διπλωμάτης Σεργκέι Ιβάνοβιτς Τουργκένιεφ
Μέσα σε μια μόνο μέρα συνέλαβαν 300 Μωραΐτες μικρέμπορους και τους εκτόπισαν στα μεταλλεία της Ασίας. Ο τουρκικός όχλος έσφαζε. Στο Πέραν και στον Γαλατά λεηλατούσαν τα σπίτια και δολοφονούσαν Χριστιανούς. «Τα αστραφτερά νερά του Βοσπόρου γέμισαν, από τη μια ακτή ώς την άλλη, ακρωτηριασμένα πτώματα Ελλήνων». Όλα τα χριστιανικά χωριά γύρω από την πρωτεύουσα ήταν έρημα. «Δεν έβλεπες παρά μόνο αποκεφαλισμένα κορμιά Χριστιανών ή Τούρκους που έμπαιναν στα κατάκλειστα και ακατοίκητα σπίτια – οι νοικοκυραίοι τους είχαν φύγει ή είχαν θανατωθεί – για να αρπάξουν ό,τι είχαν περιφρονήσει οι πρώτοι λαφυραγωγοί, πράγματα βαμμένα στο αίμα ή ποτισμένα με δάκρυα». Σελ. 181
ΣΚΑΪ για το 1821: Φτιασιδωμένη αναπαλαίωση
ή πώς να διαγράψουμε 40 χρόνια ιστοριογραφίας
του Βασίλη Κρεμμυδά
Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών
Αν σας έρθει στο νου να ρωτήσετε γιατί έγινε η Επανάσταση του 1821, η εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού Σκάι σε συνέχειες θα σας πει ότι έγινε από «ιδέες» και «οραματισμούς». Ο τίτλος του δεύτερου επεισοδίου είναι «Μια ιδέα γεννιέται», και στην ανάλυση θα σας πουν ότι στα 50 χρόνια που ακολούθησαν τα λεγόμενα «Ορλωφικά» (1769-1770) οι Έλληνες έπρεπε να οραματιστούν ένα κράτος, μια Ελλάδα.
Ωραία! Όταν όμως ο λόγος έρχεται στην ερώτηση γιατί στην Επανάσταση έλαβαν μέρος και οι αγρότες, τότε πάνε περίπατο και οι ιδέες και οι οραματισμοί: οι αγρότες έγιναν επαναστάτες για να πάρουν τη γη των κατακτητών! Τώρα, οι ιδέες δεν χρειάζονται, η ύλη έχει τον πρώτο λόγο!
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Πρώτα κυκλοφόρησαν πέντε τομίδια σε φτηνή έκδοση -και χαμηλή τιμή-, τα οποία δεν θα κρίνω· εδώ ενδιαφέρει το «σίριαλ».
Άρχισε το «σίριαλ» λέγοντας ότι κατά τους δύο πρώτους αιώνες της κατάκτησης η ειρήνη που επικράτησε, καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν πανίσχυρη, ωφέλησε τους αγρότες -και τους Έλληνες αγρότες- που ζούσαν ζωή χαρισάμενη. Οι Έλληνες αγρότες ντύνονταν οθωμανικά, έτρωγαν όπως οι Οθωμανοί κ.λπ. Ίσα που δεν μας είπαν ότι Οθωμανοί και Έλληνες αγκαλιάζονταν, φιλιούνταν – περίπου ερωτευμένοι. Ούτε σχέση κατακτητή και κατακτημένου, ούτε αβυσσαλέα διαφορά στην πίστη, ούτε ποιοι κατείχαν τη γη και ποιοι την καλλιεργούσαν – τίποτα τέτοιο. Άσε που και ο Μωάμεθ ο πορθητής είχε μητριά Ελληνίδα που την υπεραγαπούσε και γι’ αυτό αγαπούσε και όλους τους Έλληνες!
Τσιφλίκια και «ληστές»
Συμπερασματικά, η έλευση, η κατάκτηση, δηλαδή, του Μωάμεθ και των Οθωμανών, ωφέλησαν τους αγρότες! Ώσπου ήρθαν τα τσιφλίκια και χάλασαν τη δουλειά. Τι ήταν τα τσιφλίκια;
Τα τσιφλίκια ήταν η μεγάλη ιδιοκτησία, Οθωμανών και Ελλήνων, λέει· μήπως εξίσου; Τα μοιράστηκαν μήπως από τότε, τους αιώνες της ευτυχίας, ή μήπως το επέβαλε να τα μοιραστούν εκείνος ο πρώιμος φιλέλληνας, ο Μωάμεθ ο πορθητής; Τα τσιφλίκια, λέει, έφεραν τη δυστυχία στους Έλληνες. Μας μπερδέψατε, Κύριοι! αφού τις μεγάλες ιδιοκτησίες, τα τσιφλίκια, τα είχαν και Οθωμανοί και Έλληνες, γιατί οι Έλληνες μόνον έγιναν απ’ αυτά δυστυχισμένοι;
Ποιοι Έλληνες όμως; Η λαϊκουριά που λέγαμε παλιά· γιατί οι κοτζαμπάσηδες, μεγαλοκτηματίες κι αυτοί, ήταν ένας κόσμος διεφθαρμένος, βουτηγμένος μέσα σε μια γενικευμένη ανομία! Ανομία; Ποιους νόμους παρέβαιναν; Τους νόμους του κατακτητή, προφανέστατα – μόνον αυτοί υπήρχαν. Και επειδή ο σουλτάνος σ’ αυτούς ανέθεσε τη συλλογή των φόρων, αυτοί εισέπρατταν περισσότερα και κερδοσκοπούσαν. Δυστυχούσαν έτσι οι Έλληνες, εξαθλιώνονταν και έπαιρναν τα βουνά – ερήμωνε η ύπαιθρος, μερικοί γίνονταν ληστές!
Τo ‘μαθα κι αυτό: υπήρχαν ληστές στον 18ο αιώνα. Προφανώς, δεν έφτανε το «αρματoλός» και το «κλέφτης». Μα, λάθος τα έχω μάθει όλα; Έχω εντούτοις -κι ας με συγχωρέσουν οι «συντελεστές» του σίριαλ- διαβάσει σχεδόν όλους τους ξένους περιηγητές και, αν θυμάμαι καλά, πριν από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, ληστεία δεν βρήκα! άλλο ήταν αυτά που έκαναν οι κλέφτες.
Έμαθα κι άλλα· τα λέω και σε σας. Τι ήταν, λέτε, οι αρματολοί και οι κλέφτες; κάτι τυχοδιώκτες ήταν που έκαναν αντίσταση σε κάθε εξουσία· και κλέφτες και αρματολοί ήταν η προσωποποίηση της παρανομίας! να ξαναρωτήσω αν παρανομούσαν κατά του κατακτητή, περιττό μου φαίνεται.
Θα σταθώ λίγο εδώ για να σχολιάσω – πέρα από τα σχόλια που κρύβονται στον ειρωνικό μου λόγο.
Όλα αυτά των κακών κοτζαμπάσηδων και των καλών Ελλήνων (οι κοτζαμπάσηδες δεν ήταν Έλληνες;) που ταλαιπωρούνταν, δυστυχούσαν και έπαιρναν τα βουνά κάτι σαν κομμουνιστικό λαϊκισμό της δεκαετίας του 1950 μου φέρνουν στο νου· άλλωστε, όλο το σίριαλ την ιστορία της τελευταίας τάξης του σχολείου, όταν τελείωσε η αφεντιά μου, μου θυμίζει. Από εκείνο το βιβλίο των Θεοδωρίδη-Λαζάρου, όπου από Θεοδωρίδη δεν έμενε τίποτα πια στις αρχές του 1950.
Η ιστοριογραφία δεν είναι δικαστήριο
Και ένα άλλο σχόλιο όμως· έχει στηθεί στην εκπομπή ένα πραγματικό δικαστήριο, όπου πολλοί που εμφανίζονται στο γυαλί κρίνουν πρόσωπα, επαινούν ή κατακρίνουν, αθωώνουν ή καταδικάζουν. Κι ας λέμε από δεκαετίες, κι έμοιαζε να το αποδέχονται όλοι οι ιστορικοί, ότι η ιστοριογραφία δεν είναι δικαστήριο και ο ιστορικός δεν είναι εισαγγελέας που απαγγέλλει κατηγορίες, ζητώντας την καταδίκη του κατηγορουμένου.
Άλλο ένα παράδειγμα δικαστηρίου: στη μάχη του Πέτα, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο και με πολλούς ξένους-φιλέλληνες πολεμιστές και ενώ η μάχη ήταν σε εξέλιξη, ο Έλληνας οπλαρχηγός Μπακόλας πήρε τους στρατιώτες του και αποχώρησε· τη μάχη την κέρδισαν οι Τούρκοι ύστερα απ’ αυτό· αν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα το αφήνω, για να πω πώς χαρακτήρισε τον Μπακόλα ιστορικός για τον οποίο είχα καλή γνώμη· o Μπακόλας ήταν λοιπόν «ένας μασκαράς, ένας άθλιος μισθοφόρος». Μήπως και λαμόγιο; Κρίμα!
Έχουμε πει λοιπόν ότι δουλειά του ιστορικού δεν είναι να δικάζει, παρά είναι να κρίνει και να ερμηνεύει, γεγονότα, φαινόμενα, πράξεις ανθρώπων. Προπάντων, έχουμε πει ότι ο ιστορικός προσπαθεί να βρεθεί στην ιστορική στιγμή του παρελθόντος που μελετά και δεν μπορεί να χαρακτηρίζει πράγματα και πρόσωπα με σημερινούς χαρακτηρισμούς, όταν μάλιστα το περιεχόμενο του χαρακτηρισμού, το πράγμα που αντιπροσωπεύει η σημερινή λέξη, δεν υπήρχε τότε!
Εδώ έκλεισε η παρένθεση και θέλω να γυρίσω λίγο πίσω, στα λεγόμενα ορλωφικά! Πώς συνέβη το γεγονός; έτσι, του ήρθε του Ορλώφ και είπε, ας πάω να εξεγείρω τους Πελοποννήσιους. Η συγκεκριμένη εξέγερση δεν έγινε, Κύριοι, στο πλαίσιο ενός ρωσοτουρκικού πολέμου που κράτησε έξι ολόκληρα χρόνια; Και μέχρι το 1821 δεν έγιναν, κύριοι, δύο ακόμη ρωσοτουρκικοί πόλεμοι; Τους υπόδουλους Έλληνες δεν τους ενδιέφεραν αυτοί οι τρεις πόλεμοι; Ή μήπως δεν ενδιαφέρουν καθόλου την Ιστορία!
Ο πρώτος ρωσοτουρκικός πόλεμος έληξε με την υπογραφή της συνθήκης του Κουτσούκ Καϊναρτζί – γνωστό. Αυτή η συνθήκη μήπως αφορούσε και τους υπόδουλους Έλληνες;
Και η Γαλλική Επανάσταση, εντός από τα μηνύματα που έστειλε στον κόσμο, για τίποτε άλλο δεν ενδιέφερε τους υπόδουλους Έλληνες; Μα, τι λέω, αφού θα δούμε σε λίγο ότι αυτό το «άλλο» δεν υπήρξε καν! Δηλαδή, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι!
Οι σταθμοί προς το 1821
Για να δούμε τώρα ποιοι ήταν οι σταθμοί προς το Εικοσιένα: από τα ορλωφικά και ολίγη Γαλλική Επανάσταση πάμε κατευθείαν στον Ρήγα· και επειδή είναι της μόδας να τα βάζουμε και λίγο με την Εκκλησία, ας πετάξουμε και ολίγη «Πατρική Διδασκαλία». Μετά απ’ αυτά, άλμα για τη Φιλική Εταιρεία! στάση εδώ· για τους ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας. Παλαιότερα με έμαθαν ότι ο Σκουφάς, ο Τσακάλωφ και ο Ξάνθος ήταν κάτι αποτυχημένοι, ξεπεσμένοι και χρεωκοπημένοι έμποροι, και γι’ αυτό οι «καλοί» έμποροι δεν τους ακολούθησαν – πάλι το αμερικανότροπο ο «καλός» και ο «κακός». Ευτυχώς, στο σίριαλ του Σκάι το βελτίωσαν· δεν ήταν αποτυχημένοι, ούτε χρεωκοπημένοι, παρά ήταν κανονικοί έμποροι που όμως, ακούστε, παρακαλώ, «κανένας δεν είχε σημειώσει ιδιαίτερη επιτυχία»!
Και εκεί που μιλάμε για τη Φιλική Εταιρεία πετάγεται ξαφνικά και «η τάξη των εμπόρων»! Μα, Κύριοι, πού βρέθηκαν αυτοί· για εμπόριο δε μου είπατε τίποτα – γίνεται «τάξη εμπόρων» χωρίς εμπόριο; Και, αγαπητοί μου, αυτό το «τάξη» πού κολλάει; πρόκειται για κοινωνική τάξη; αν ναι, πώς γεννήθηκε; Γιατί οι κοινωνικές τάξεις, αγαπητοί μου, δε γεννιούνται από τον αέρα, όπως οι «ιδέες» σας. Ασφαλώς θα μου πείτε ότι δεν πρόκειται για κοινωνική τάξη! αλλά; για τι πρόκειται;
Και εν τω μεταξύ, λοιπόν, «μια ιδέα γεννιέται» – προφανώς, η ιδέα της Επανάστασης. Αλλά, κάτι που γεννιέται -και οι ιδέες- έχει μπαμπά και μαμά· της συγκεκριμένης ιδέας μπαμπάς και μαμά ποιοι είναι;
Α, συγγνώμην, λησμόνησα τον «χαλασμό» των κλεφτών, αυτών των «τυχοδιωκτών» είπαμε, στην Πελοπόννησο, στον οποίο, λέει, ας ακούσουμε και αυτό, συμμετείχε «ολόκληρος» ο πληθυσμός της Πελοποννήσου!
Κάπου ανάμεσα και ξεκάρφωτα θα ακούσουμε και ότι στην Ευρώπη όλο και δυνάμωνε η ιδέα ότι οι σημερινοί Έλληνες είναι απόγονοι των Αρχαίων!
Τώρα, Κύριοι, που αισίως φτάνετε στο 5ο επεισόδιο (το κείμενο αυτό γράφεται με βάση τα τέσσερα πρώτα επεισόδια) και είστε φουλαριστοί στη φωτιά του πολέμου της Ανεξαρτησίας, μήπως θα είχατε την καλοσύνη να μας πείτε, ημών των τηλεθεατών σας, πώς και γιατί έγινε η Επανάσταση του 1821;
Σας παρακαλώ, όμως, να μας πείτε κάτι άλλο απ’ αυτό που ήδη είπατε, αυτό το θαυμαστό ότι γεννήθηκε η ιδέα του έθνους και απ’ αυτήν γεννήθηκε η ιδέα της Επανάστασης, γιατί από τις πολλές γεννήσεις θα έχουμε κανέναν υπερπληθυσμό – αυτό μας λείπει τώρα!
Και καθώς περνάνε οι δεκαετίες με «χαλασμούς» κλεφτών και κάτι ασήμαντους εμπόρους που ίδρυσαν μια Φιλική Εταιρεία, πεταγόμαστε ξαφνικά στις 25 Μαρτίου 1821, για να δούμε ένα κακό, πολύ κακόγουστο σκηνοθέτημα, σαν άκομψο αστειάκι, όπου εμφανίζεται ο Π. Πατρών Γερμανός να ευλογεί τη σημαία της Επανάστασης στην Αγία Λαύρα. Γιατί λέτε έγινε η εν λόγω «εφεύρεση»; Για να μας πουν μετά ότι αυτό που είδατε δε συνέβη! Πάει ο μύθος για το λάβαρο της Αγίας Λαύρας.
Ο άλλος μύθος, αυτός του κρυφού σχολειού δεν είχε τέτοιες εφευρέσεις, αλλά εκεί λιγάκι τα μπέρδεψαν· άλλος έλεγε δεν υπήρξε κρυφό σχολειό, άλλοι έλεγαν ότι υπήρξε. Δεν πειράζει· πταισματάκι, και με δυσκολία, είναι αυτό εμπρός στα άλλα. Όπως αυτό εδώ. Αν, λέει, ο Χουρσίτ πασάς ήταν στην Πελοπόννησο, αν δηλαδή δεν είχε πάει να φάει τον Αλή πασά, η Επανάσταση θα είχε πνιγεί στη γέννησή της. Να σας πω, Κύριοι, κάτι; επιτρέψτε μου. Αν η γιαγιά μου είχε ρόδες, μάλλον λεωφορείο θα ήταν!
Έτσι, όμως, Κύριοι, αναδεικνύετε τον Αλή πασά σε κύριο λόγο της επιτυχίας της Επανάστασης στο πεδίο της μάχης· εξαιρείτε δηλαδή τον πρωταγωνιστή, τον Έλληνα επαναστάτη, από την επιτυχία.
Οι ελληνικές πραγματικότητες της ύστερης Τουρκοκρατίας που αποκρύφτηκαν
Για να δούμε, μια και άρχισε η Επανάσταση, τι έχετε πει για τις λεγόμενες παραμονές της. Για τις ελληνικές πραγματικότητες της ύστερης Τουρκοκρατίας.
Προηγουμένως, ας συνεννοηθούμε σε κάτι. Ιστορικό ψεύδος είναι να συνέβη κάτι στο παρελθόν και κάποιος να το παρουσιάσει εντελώς διαφορετικά – όχι όπως συνέβη έως αντίστροφα απ’ αυτό που συνέβη. Όμως, χονδροειδέστερο, κατά τη γνώμη μου, ιστορικό ψεύδος είναι αυτό που συνέβη να το αποκρύψει εντελώς – δεν συνέβη. Ας συμφωνούμε, ας δούμε τι απέκρυψε το «σίριαλ» του Σκάι από όσα τρανταχτά έγιναν κατά τα 30 πάνω-κάτω χρόνια πριν από το 1821. Δεν εννοώ ερμηνείες, γεγονότα εννοώ.
1) Σ’ αυτά τα χρόνια δεν αναπτύχθηκε το εμπόριο των Ελλήνων, ούτε υπεραναπτύχθηκε η εμπορική ναυτιλία. Επομένως η παραγωγή δεν εμπορευματοποιήθηκε σχεδόν πλήρως σε πολλές περιοχές του υπόδουλου ελληνικού χώρου, δεν παρατηρήθηκε μεταστροφή των συνειδήσεων των Ελλήνων, δε συνέβη ευρύτατη μετατόπισή τους προς άλλα επαγγέλματα, αστικά τα λένε, δε λειτούργησε η οικονομία στη λογική επένδυση-κέρδος-συσσώρευση κεφαλαίου-επανεπένδυση· τέλος, δε σχηματίστηκε προεπαναστατικά ελληνική αστική τάξη και δε λειτούργησε παράλληλα, τουλάχιστον, με την αντίθεση στην πίστη, ως βασική αντίθεση με τον κατακτητή.
2) Δεν υπήρξαν ανθηρές ελληνικές παροικίες στην Ευρώπη, οι οποίες συνδέθηκαν άμεσα και στενά με τις νέες οικονομικές δραστηριότητες των υπόδουλων Ελλήνων· και έτσι στην Επανάσταση δεν προσήλθε ο όλος ελληνισμός, υπόδουλος και μη.
3) Προφανώς, στα Αμπελάκια και σε ένα πλήθος άλλων σημείων δε συνέβη τίποτε, ούτε εφαρμόστηκε στην πράξη η λογική του συνεταιρισμού και της εμπορικής εταιρείας με καταστατικό κ.λπ.
4) Πύκνωση των εκδόσεων ελληνικών βιβλίων, και μάλιστα μεταβολή της ποσοστιαίας σχέσης θρησκευτικά-κοσμικά βιβλία των δεύτερων, δε συνέβη (θα τρίζουν τα κόκαλα του Φίλιππου Ηλιού)· ούτε συνέβη να εκδοθούν τότε ελληνικές εφημερίδες στις παροικίες.
5) O Aδ. Κοραής δε εκφώνησε, ούτε εξέδωσε το 1803 το περίφημο Υπόμνημά του. Προπάντων, δεν υπήρξε έκδοση της «Ελληνικής Νομαρχίας».
6) Οικονομική και κοινωνική κρίση δεν υπήρξε κατά την τελευταία δεκαετία πριν από την έκρηξη της Επανάστασης, δε συνδέεται αυτή με την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, ούτε με την πύκνωση των τάξεών της με αθρόες μυήσεις όσο βάθαινε η κρίση.
7) Προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη -την έχω ονομάσει το ιδεολογικό μανιφέστο της Επανάστασης- ουδέποτε εκδόθηκε.
8) Στην «Εγκύκλιο» της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου δεν αφορίστηκε η ίδια η Επανάσταση – μόνον ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αφορίστηκε! (παρεμπιπτόντως, παρακαλώ, ο νέος μύθος ότι ο Γρηγόριος Ε΄ το έκανε για να σώσει τους Έλληνες της Πόλης και της Μικράς Ασίας, να τελειώνει· εχθρός της Επανάστασης ήταν).
***
Φυσικά, αφού τίποτε απ’ αυτά δε συνέβη, μόνον οι ορφανές «ιδέες» σώζουν την κατάσταση – αλλά, αφού οι ιδέες γεννιούνται έτσι, χωρίς μπαμπά και μαμά, ήταν ανάγκη κι αυτοί οι ταλαίπωροι υπόδουλοι Έλληνες να περιμένουν τέσσερις αιώνες; Πώς δε «γεννήθηκε» η ιδέα της Επανάστασης και του έθνους, ή αντίστροφα, δυο-τρεις αιώνες πριν, άντε έναν;
Αν οι λεγόμενοι συντελεστές του «σίριαλ» σκεφτούν να πουν ότι επέλεξαν να παρουσιάσουν την πολιτική όψη, μόνον, όσων παρουσιάζουν, ας μην το πουν φωναχτά, γιατί γνωρίζουν ότι η πολιτική όψη παράγεται -δεν παράγει- κατεξοχήν από τις κοινωνικές πραγματικότητες, τις οποίες αποφεύγουν να παρουσιάσουν όπως αποφεύγει, όπως λέγεται ο διάολος το λιβάνι – αφήνω που δεν παρουσιάζουν και όλα τα πολιτικά γεγονότα.
Η αίσθησή μου είναι ότι το ψαχνό βρίσκεται αλλού. Επειδή κατά τα τελευταία 40 χρόνια η ελληνική ιστοριογραφία άλλαξε δρόμο, επειδή αναζήτησε την ιστορική αλήθεια από άλλα, δύσβατα, μονοπάτια και εν πολλοίς τη βρήκε, επειδή μετατοπίστηκε πλήρως η θεματολογία, επειδή για πρώτη φορά στην κοινωνία, στις κοινωνικές σχέσεις κάθε ιστορικής στιγμής, αναζητήθηκε -και βρέθηκε- η ιστορική αλήθεια, επειδή η «νέα ιστορία», όπως είχε ονομαστεί παλαιότερα, έφτασε να κυριαρχεί στην οργάνωση της ιστορικής έρευνας και καθιέρωσε διαφορετικά ερμηνευτικά εργαλεία· και επειδή, τέλος, αυτή η ιστοριογραφία αντιπροσωπεύει την πρόοδο στην έρευνα, κάποιοι εγκέφαλοι σκέφτηκαν -και πίστεψαν, προφανώς- να αντιδράσουν διαγράφοντας, αγνοώντας εν προκειμένω, όλα τα επιστημονικά πορίσματα των 40 χρόνων· αρνούμενοι ότι η κοινωνία, η Ιστορία δηλαδή, κινείται ως όλον και εμφανίζοντας γεγονότα ξεκάρφωτα, που δεν συγκροτούν όλον. Μάταιη προσπάθεια και επικίνδυνη!
Πηγή: http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=610064
Περί της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821
Tου K. I. Δεσποτοπουλου*
Με αφορμή τα λεγόμενα και γραφόμενα προσφάτως για την Ελληνική Επανάσταση του 1821 είπα στην Ακαδημία (Συνεδρία της 31/3/2011) τα εξής:
Επισημαίνω προς τους λειτουργούς της Ιστορίας, ότι χρειάζονται ικανότητα να διακρίνουν «τίνα δει επί την γραφίδα παραλαβείν και τίνα παραλιπείν» από τα συστατικά της ιστορικής πραγματικότητας· ώστε να μη προβάλλουν τα επουσιώδη και μάλιστα κατά προτίμηση τις όποιες τυχόν ηθικές ασχημίες, αλλά να παρουσιάζουν τα ουσιώδη προπάντων, δηλαδή τα σπουδαία γεγονότα και τους συντελεστικούς των παράγοντες, με τονισμό εξ άλλου των κατορθωμάτων, και των παθημάτων.
Αυτό ισχύει κατ’ εξοχήν για όσους αποτολμούν να εξιστορήσουν την Ελληνική Επανάσταση του 1821, εθνικό παλλάδιο των σημερινών Ελλήνων· καθώς αποτέλεσμά της υπήρξε η δημιουργία του 1830 τού, μικρού έστω, ελληνικού ανεξάρτητου κράτους, κέντρου εθνικού εφεξής των απανταχού της Οικουμένης Ελλήνων· και προπάντων καθώς σκοπός της υπήρξε η απελευθέρωση του επί αιώνες υπόδουλου έθνους, του αρχαιόθεν τρισένδοξου ως ηρωικού προμάχου της ελευθερίας των λαών της Ευρώπης και ως δημιουργού των βάσεων του πολιτισμού της Ευρώπης με την πνευματική μεγαλουργία του· ό,τι και υπήρξε η αιτία για το διεθνές κίνημα των φιλελλήνων στη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως.
Συνέβησαν και ηθικές ασχημίες σποραδικές στη διάρκεια της Ελληνικής Επαναστάσεως, παρεμβλήθηκε ολέθριος και ο εμφύλιος πόλεμος, αυτές και αυτός όμως δεν είναι ό,τι κυρίως αποτελεί την ιστορικά υπέροχη αυτή Επανάσταση, με τα πολεμικά τρόπαιά της και τον απαράμιλλο ηρωισμό των πλείστων αγωνιστών και την καρτερία και τις θυσίες του λαού. Yπενθυμίζεται ότι εξοντώθηκε το εν τρίτο του ενεργού πληθυσμού και απωλέσθησαν τα δύο τρία του παγίου κεφαλαίου στις απελευθερωμένες περιοχές του ελληνικού γεωγραφικού χώρου, τίμημα βαρύτατο για την απόκτηση της ελευθερίας σε όση έκταση αυτή εμπεδώθηκε με την ίδρυση του ελληνικού, μικρού ακόμη, κράτους, συντελεσμένη άλλωστε μετά ενεργότατη παρέμβαση της Pωσίας, της Aγγλίας και της Γαλλίας, τον ηθικό αυτό θρίαμβο της Eλληνικής Eπαναστάσεως, καθώς τρία μεγάλα κράτη, συνασπισμένα για να καταστέλλουν τις επαναστάσεις, συνέπραξαν τελικά υπέρ μιας επαναστάσεως, μάλιστα και με στρατιωτική επέμβαση προς αίσιο τερματισμό της.
Aλλά δεν πρέπει να αγνοείται και το υπερεθνικό μέγεθος της Eλληνικής Eπαναστάσεως του 1821, σύστοιχο κάπως προς το ιστορικό μέγεθος της Γαλλικής Eπαναστάσεως του 1789· καθώς δηλαδή από τη Γαλλική Eπανάσταση παρακινήθηκαν οι λαοί προς απόκτηση πολιτικών ελευθεριών στα όρια μέσα των υφιστάμενων κρατών, ενώ η Eλληνική Eπανάσταση αποτέλεσε παράδειγμα υποκινητικό των λαών για διεκδίκηση της εθνικής ελευθερίας των και δημιουργία εθνικού του καθενός ιδιαιτέρου κράτους.
Eξάλλου και αξίζει να διευκρινισθεί, ότι αυτοχθονικά υπήρξαν τα κίνητρα για την Eλληνική Eπανάσταση: ο φλογερός πατριωτισμός των ηθικά πρωποπόρων Eλλήνων, κάτι άσχετο προς τη Γαλλική Eπανάσταση, όπως μαρτυρούν τα γεγονότα, οι προγενέστερες δηλαδή από αυτήν, ώστε και άσχετες με αυτήν, αποτυχημένες έστω επαναστάσεις προς απελευθέρωση του υπόδουλου Eθνους, υπαρκτού αδιάκοπα επί αιώνες παρά τις υποδουλώσεις του από Pωμαίους, Φράγκους, Tούρκους.
Oι σημερινοί Eλληνες πρέπει να τιμούν τους ηρωικούς πολεμιστές, αλλά και τους άμαχους μάρτυρες του ιερού Aγώνα· και είναι πολύ εκτεταμένος ο χάρτης, ο γεωγραφικός, των σφαγιασμένων αμάχων: Χαλκιδική, Νάουσα, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Κυδωνίαι, Χίος, Κάσος, Ψαρά, Κύπρος και άλλοι τόποι Ελλήνων. Οποιος στοχάζεται για την Ελληνική Επανάσταση, πρέπει να διέπεται και από ευλαβικό σεβασμό διά τους ήρωες και τους μάρτυρες αυτούς, ώστε να μη αμαρτάνει και προς την ιστορική αλήθεια.
* πρώην πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών
«Kαθημερινή», 19-04-11
———————————————————————————————————————–
Δείτε ένα ενδιαφέρον κείμενο του Δημητρίου Γρ. Τσάκωνα με τίτλο «Το πολιτικόν δέον του Νέου Ελληνισμού» από Εισαγωγή εις τον Νέον Ελληνισμόν, Αθήνα 1971, σελ. 40-49
———————————————————————————————————————–
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας δύο διαμετρικώς αντίθετοι πόλοι, οι Φαναριώται και οι Έλληνες της Βενετίας, διασταυρώνουν τα ιδεολογικά ξίφη των. Οι πρώτοι είναι σαφώς προσανατολισμένοι εις την φυσιολογικήν διαδοχήν των Οσμανιδών, πιστεύουν εις την δυαδικήν ελληνοτουρκικήν αυτοκρατορίαν και η αντιπαπικήν των διάθεσις προσεπικυροί εις τον Σουλτάνον του «λόγου το ασφαλές». Αντιθέτως, οι Έλληνες της Βενετίας, Πελοποννήσιοι και Κρήτες φυγάδες ως επί το πλείστον, ιδρύουν πλησίον της «Γερουσίας των Δέκα» εν οιονεί δεύτερον Πατριαρχείον της διασποράς, το οποίον επιδιώκει: α) την εκδήλωσιν της πολιτικής σταυροφορίας της Δύσεως εναντίον της οθωμανικής αυτοκρατορίας, β) την συνέχισιν του διαλόγου της πρώτης και δευτέρας Ρώμης (δηλαδή Βατικανού και Οικουμενικού Πατριαρχείου), γ) την διαμόρφωσιν ενός ελεύθερου ελληνικού κράτους, ως ακριβώς οι Ιταλοί προητοίμασαν την Ιταλίαν και οι Γάλλοι την Γαλλίαν (1). Οι Έλληνες της Βενετίας, και αργότερον ολοκλήρου της δυτικής Διασποράς, καθίστανται οι σταθερώτεροι πόλοι των φιλελευθέρων ιδεών της γαλλικής Επαναστάσεως, χρησιμοποιούν δε τον «δόλον της Ιστορίας», κατά τον Έγελον, δια να επιτύχουν μιαν αποφασιστικήν σύγκρουσιν των δυτικών δυνάμεων με την οθωμανικήν υπεροχήν. Το γεγονός όμως ότι ο Γ. Τραπεζούντιος, προσωπικός διδάσκαλος του Πάπα Νικολάου και εμπιστευτικός απεσταλμένος του Βατικανού εις την Κωνσταντινούπολιν, μετά την ‘Aλωσιν επιστρέφει εις την Ρώμην φιλοοθωμανικός και υμνητής του Μωάμεθ του Πορθητού, με το σχέδιον μιας θρησκευτικής και πολιτικής ενώσεως Ελλήνων και Οθωμανών (2), δεικνύει κατά τρόπον εναργή ότι οι Έλληνες της Δύσεως δεν ευηλπίστουν εις την δυτικήν βοήθειαν δια την απελευθέρωσίν των.
Οι Φαναριώται είναι όμως πραγματισταί. Δέχονται την ‘Aλωσιν ως αναμφισβήτητον πραγματικότητα. Και όταν ο Πορθητής, μετά την συμφωνία του με τον Γεννάδιον Σχολάριον, τους καλεί και τους αναθέτει το υπουργείον των Εξωτερικών και κατ’ ουσίαν ολόκληρον την διοίκησιν της απεράντου οθωμανικής αυτοκρατορίας (3), αυτοί καθιερώνουν την ελληνικήν ως επίσημον διπλωματικήν γλώσσα του οθωμανικού κράτους εις τον διάλογόν του με τας μεγάλας χριστιανικάς (ευρωπαϊκάς) δυνάμεις (4). Τελικώς δε οι Φαναριώται αναδέχονται αργότερον τας ηγεμονίας της Μολδαβίας και Βλαχίας, προσδίδοντες τιμάς βυζαντινών αυτοκρατόρων εις τους υπό του Πατριάρχου εν τω πατριαρχικώ ναώ στεφομένους έλληνας βασιλείς των παριστρίων ηγεμονιών, αιτούνται δε την μετατροπήν της Βαλκανικής εις αυτονόμους ηγεμονίας υπό την ηγεσίαν των, πιστεύοντες ότι η ελληνοτουρκική αυτοκρατορία είναι η μόνη αληθής διάδοχος του ανεθνικού Βυζαντίου. Οι Φαναριώται, στενώς συνδεδεμένοι με το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, πιστοποιούν και επικυρώνουν την συμφωνίαν του Πορθητού με τον Πατριάρχην Γεννάδιον Σχολάριον, χάρις εις την οποίαν ο Μωάμεθ κατ’ ουσίαν ανεγνωρίσθη οθωμανός διάδοχος των βυζαντινών αυτοκρατόρων, ο δε Πατριάρχης πνευματικός και πολιτικός αρχηγός (μιλέτ μπασί) όλων των χριστιανών της απεράντου οθωμανικής αυτοκρατορίας (συνεπώς Ελλήνων, Αράβων, Σλάβων, Αλβανών, κ.λπ.).
Τα προνόμια κατοχυρώνουν την ελληνοτουρκικήν συνεργασίαν, διοχετεύουν και διευρύνουν το αντιπαπικόν μέτωπον των Φαναριωτών (5), τελικώς δε θα οδηγήσουν εις το αίτημα της δυαδικής ελληνοτουρκικής αυτοκρατορίας (6) με πρωτεύουσαν την Κωνσταντινούπολιν, του οποίου τελευταίος φορεύς θα καθίστατο ο Ίων Δραγούμης εις την μυστικήν συμφωνίαν την οποίαν υπέγραψε το 1920 με τον φιλελεύθερον οθωμανόν πρίγκιπα Σαμπαχεντίν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ίων Δραγούμης, εκ των κυριωτέρων φορέων του νεοελληνικού εθνισμού, υφίσταται, ως γενικός πρόξενος της Ελλάδος στην Κωνσταντινούπολιν, έντονον επίδρασην και διάβρωσιν των εθνικιστικών του κατευθύνσεων από την φαναριώτικην πολιτικήν. Η νέα Τουρκία είναι χώρα μεγάλη και το δόγμα της ακεραιότητος της οθωμανικής αυτοκρατορίας παραμένει η σταθερά πυξίς της βρεττανικής και δυτικής γενικώτερον πολιτικής, ώστε ο νεοελληνικός μεγαλοϊδεατισμός ατυχώς εκ των πραγμάτων συγκρούεται με τας δυτικάς δυνάμεις.
Δια να αντιληφθώμεν καλύτερον την φαναριωτικήν πολιτικήν, οφείλομεν να παραπέμψωμεν εις το περίφημον υπόμνημα του Φαναριώτου Αλ. Μαυροκορδάτου προς τον ρομαντικόν βασιλέα Όθωνα, ένθα, εις ερώτημα του Βασιλέως περί του πώς ούτος αντιλαμβάνεται την Μεγάλην Ιδέαν, απήντησε ότι δεν έβλεπε παρά εσωτερικήν ανασύνταξιν, αξιοποίησιν της ναυτιλίας και του κράτους και μόνον εις περίπτωσιν ρωσο -τουρκικής συνεργασίας ήτο δυνατόν να προβληθή το αίτημα της Μεγάλης Ιδέας και μάλιστα υπό δυτικήν πρωτοβουλίαν (7). Το συμπέρασμαν αυτόν εξήγεν εκ του γεγονότος ότι μεγάλως ηγωνίσθησαν οι ηγήτορες της Επαναστάσεως του 1821 δια να πείσουν τας δυτικάς δυνάμεις ότι οι νεώτεροι Έλληνες δεν είναι Καρμπονάροι, πολύ ολιγώτερον δε δορυφόροι της ρωσικής πολιτικής, δια να επιτρέψουν τελικώς να ιδρύσουν το υποτυπώδες κρατίδιον. Πώς λοιπόν είναι δυνατόν, διηρωτάτο ο Μαυροκορδάτος, να εναντιωθή η Ελλάς εις το δόγμα της ακεραιότητος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, την στιγμήν κατά την οποίαν η δυτική πολιτική το περιφρουρεί; Δια των ως άνω συλλογισμών του Μαυροκορδάτου ως προς το δυσχερές της πραγματοποίησεως της Μεγάλης Ιδέας καθίσταται περισσότερον σαφές ότι οι Φαναριώται αρχήν και τέλος της πολιτικής των είχον την ελληνοοθωμανικήν συνεργασίαν, είτε παρέμενον εις την Κωνσταντινούπολιν, είτε μεταβάλλοντο εις πολιτικούς αρχηγούς εις την ελευθέραν Ελλάδαν.
Οι Έλληνες της Βενετίας και, γενικώτερον, ο εγκατεστημένος εις την Δύσιν ελληνισμός αιτεί όχι μόνον δια του Βησσαρίωνος, αλλά και δια του Μητροπολίτου Μελετίου Τυπάλδου να διαλεχθή με την Δύσιν και το Βατικανόν. Χαρακτηριστική είναι η προσπάθεια (8) του Έλληνος Μητροπολίτου Βενετίας Τυπάλδου να αποσπάση εκκλησιαστικήν δύναμιν του Οικουμενικού Πατριαρχείου από τας βενετοκρατούμενας περιοχάς, εις την αναζήτησίν του να ανεύρη μιαν « τρίτην λύσιν» μεταξύ πρώτης και δευτέρας Ρώμης.
Η προσπάθεια των Φραγκοελλήνων της Βενετίας εις τελευταίαν ανάλυσιν υπήρξε προσπάθεια τεχνητής προσεγγίσεως με την Δύσιν, διότι η μεγάλη πλειοψηφία των ούτε την ορθοδοξίαν της απώλεσε ούτε τον ελληνισμόν της, η δε υποχρεωτική εντός των εκκλησιών μνημόνευσις των αποφάσεων της Συνόδου της Φλωρεντίας, την οποίαν επέβαλεν εις τας φραγκοκρατουμένας χώρας το Βατικανόν, κατήντησε τύπος κενός, άνευ επιδράσεως και άνευ ουσίας (9).
Έναντι των Φραγκοελλήνων της Βενετίας ίσταται η ρεαλιστική γραμμή των Φαναριωτών, οι οποίοι, αν και σταθεροί αγωγοί δυτικών πολιτιστικών επιδράσεων, τείνουν μονίμως και αποφασιστικώς εις την ελληνοτουρκικήν αυτοκρατορίαν, χωρίς να βλέπουν συμπαθώς την ελληνικήν Επανάστασιν, διότι είναι Βυζαντινοί και οραματίζονται ανεθνικόν κράτος βυζαντινών διαστάσεων υπό ελληνοτουρκικήν ηγεσίαν και όχι μικροελλαδικόν κράτος συμπεπιεσμένων γεωγραφικών ορίων. Η αδυσώπητος αυτή διαλεκτική εις τους εξωτερικούς προσανατολισμούς τους κράτους μάς παρακολουθεί μέχρι και του 1922. Ο Toybnee και ο Sherrard τονίζουν θαυμαστικώς ότι η έκρηξις της ελληνικής Επαναστάσεως (1821), ακριβώς διότι γίνεται εις την Ρουμανίαν, είναι απόδειξις του διχασμού των πολιτικών προσανατολισμών της ελληνικής ηγεσίας (10). ‘Aλλοι πιστεύουν εις την ομαλήν διαδοχή των Οσμανιδών (Φαναριώται) και άλλοι εις την διαμόρφωσιν μικρού ανεξαρτήτου ελληνικού κράτους (11). Το γεγονός ότι εις τα 1820 οι Φαναριώται αναλαμβάνουν την ηγεσίαν της Φιλικής Εταιρείας, εισάγοντες εντός των κόλπων αυτής Ρουμάνους (Βλαδιμηρέσκου), Σέρβους (Καραγεώργεβιτς) και άλλους ετεροεθνείς φιλικούς αρκεί να αποδείξη τον παμβαλκανικόν χαρακτήρα της εν Μολδαβλαχία εξεγέρσεως (12). Η ελληνική Επανάστασις δεν υπήρξε αποτέλεσμα της χειραφετήσεως των ελλήνων αστών – ως αντιφάσκων προς την ιδίαν του θεωρία διετύπωσεν ο μαρξιστής Ι. Κορδάτος, ο οποίος την θεωρεί προκληθείσαν εκ των ελλήνων εμπόρων και ιδία των εφοπλιστών. Οι έλληνες, κατά τον Κορδάτον, μετά την συνθήκην του Κιουτσούκ – Καϊναρτζή το 1774, ήρχισαν κερδίζοντες τόσα χρήματα, ώστε να αποφασίσουσιν την ίδρυσιν ιδίου ελευθέρου ελληνικού κράτους (13).
Δεν επιτρέπεται να αντιμετωπισθή η ιστορικοϋλιστική θεωρία του Κορδάτου από οιασδήποτε θέσεως κεντροδεξιάς Κοινωνιολογίας, εφ’ όσον μάλιστα η επιστήμη-συνεπώς και η κοινωνική επιστήμη- οφείλει να μην προχωρή εις αξιολογικάς κρίσεις και να υποβιβάζεται εις θεραπαίνιδα της πολιτικής. Δι ‘ αυτό, από μαρξιστικής σκοπιάς κρινόμενη η άνω θεωρία του Κοδράτου, κινδυνεύει να θεωρηθή αντιμαρξιστική. Η αστική τάξις, κατά τον Μαρξ, είναι έννοια κοσμοπολιτικώς προσανατολισμένη. Αποσκοπεί εις το κέρδος και την οικονομικήν κυρίως επιβίωσίν της επί υπερεθνικών ορίων. Όθεν, μαρξιστικώς σκεπτόμενος τις, διερωτάται τι συμφέρον θα είχον οι έλληνες αστοί, οι κατέχοντες την οικονομικήν όσον και πολιτικήν ηγεσίαν της οθωμανικής αυτοκρατορίας, να απαλλοτριώσουν την οικονομικήν ιδία ηγεμονίαν των εγκαταλείποντες την τεράστιαν οθωμανικήν αγοράν (η οποία εξετείνετο από τας προφυλακάς της Βιέννης μέχρι το βάθος της Ασίας), δια να εκμεταλλευθούν μιαν λιλουπούτειον αγοράν μεταξύ των ακτημόνων της Ρούμελης και του Μορέως (14).
Είναι πρόωρον να εισέλθη τις εις τα βαθύτερα αίτια της ελληνικής Επαναστάσεως του 1821. To μόνον το οποίο επιτρέπεται να διατυπωθή ενταύθα είναι ότι η γαλλική Επανάστασις ανατρέπει την πολιτικήν γραμμήν των Φαναριωτών. Αι ιδέαι της ελευθερίας, ισότητος ενώπιον του νόμου και δικαιοσύνης ανατρέπουν την περί φωτισμένης δεσποτείας αντίληψιν των Φαναριωτών. Δι’ αυτό, όταν το 1820 την ηγεσίαν της Φιλικής Εταιρείας αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να αναδεχθή ο Φαναριώτης πρίγκηψ Υψηλάντης, κηρύσσει την επανάστασιν εις την Ρουμανίαν ως παμβαλκανικήν και ουχί ως στενώς ελληνικήν, εφ ‘ όσον έχουν ήδη εισαχθή εις την Φιλικήν Εταιρείαν Ρουμάνοι αντιστασιακοί υπό τον μικρομπογιάρον αρχηγόν Βλαδιμηρέσκου, Σέρβοι υπό τον Καραγεώργεβιτς, Βούλγαροι κ.α. Ούτως πως η επανάστασις εις την Ρουμανίαν προσλαμβάνει παμβαλκανικόν χαρακτήρα, διότι η νέα φαναριωτική ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας γνωρίζει κάλλιον των επαρχιακώς σκεπτομένων « μικροελλαδικών » ότι οι Έλληνες μόνοι δεν δύνανται να εναντιωθούν προς το δόγμα της ακεραιότητος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, το οποίο υποστηρίζουν όλαι αι δυτικαί δυνάμεις, ουχί τόσον δι ‘ αξιοποίησιν του «μεγάλου ασθενούς του Βοσπόρου», όσον δια να ανασχέσουν την κάθοδον της Ρωσίας προς το Αιγαίον. Διο και η φαναριωτική ηγεσία της Φιλικής Εατιρείας ωθεί επί του ουδετέρου εδάφους της Μολδαβλαχίας εις σύγκρουσιν οθωμανικά και ρωσικά στρατεύματα. Οι Φαναριώται δηλαδή υπολογίζουν εις διεθνή σύγκρουσιν επί ενός χώρου, ένθα δεν δύνανται κατά τας διεθνείς συνθήκας να εισέλθουν ούτε ρωσικά, ούτε οθωμανικά, αλλ ‘ ούτε και αυστριακά στατεύματα. Συμπερασματικώς είναι δυνατόν να λεχθή ότι η Επανάστασις δεν υπήρξε μονοσήμαντος αστική, αλλά και αριστοκρατική, συμπαρασύρασα τελικώς ολόκληρον τον λαόν (15). Εξεκίνησεν άνευ αγγλικής, γαλλικής ή ρωσικής προστασίας, λίαν πιθανώς δε η συντηρητική πτέρυξ της Επαναστάσεως επεζήτει περισσότερον μίαν ρωσο – τουρκικήν σύρραξιν. Αφ’ ης όμως η Μεγάλη Βρεττανία επείσθη (1824), από την αποστολή του Μαυροκορδάτου εις το Λονδίνον, ότι ο χαρακτήρ της Επαναστάσεως δεν είναι αντιοθωμανικός όσον αντισλαβικός και ότι η Ελλάς θα αποτελέση το δεύτερον μετά την οθωμανικήν αυτοκρατορίαν φράγμα ανασχέσεως της ρωσικής καθόδου εις το Αιγαίον, η Επανάστασις εθεωρήθη επιτυχούσα. Ο Μαυροκορδάτος ετόνισεν ότι όσον βαθύτερον έχει η Ελλάς τα σύνορά της εις την Μακεδονίαν, τόσον περισσότερον θα απέχουν οι Σλάβοι από το Αιγαίον (και τούτο προς το συμφέρον των δυτικών δυνάμεων) (16). Από της άλλης όμως πλευράς η βρεττανική πολιτική, τοποθετημένη επί των Ιονίων Νήσων και αποσκοπούσα εις την κατάληψιν της Συρίας και του Σουέζ, είχε στρατηγικόν συμφέρον να διασφαλίζη φίλια ελληνική δύναμις την διέλευσίν της από της Πελοποννήσου και της Κρήτης (17).
‘Aραγε θα έπρεπε τις να συμμερισθή τας απόψεις του ιστορικού Toybnee, συμφώνως προς τας οποίας μια δραξ Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολιν και μια ετέρα ελληνική εις την δυτικήν Ευρώπην συνεκλόνισαν με τας δολοπλοκίας των τόσον πολύ την ευρωπαϊκήν πολιτικήν, ώστε να κατορθώσουν να γράψουν τας πλέον επικινδύνους σελίδας της πολιτικής ιστορίας του 19 ου αιώνος; (18)
Πάντως, εκτός του γεγονοτος ότι η σειρά αυτή υπήρξε μια ιστορική σαπουνόπερα, η κριτική προσπάθεια θα έπρεπε να είναι η κατανόηση των κωδίκων που ήταν κρυμμένοι πίσω από τις εικόνες.
Όσον αφορά τα γεγονότα (αποτρόπαια σφαγή) της Τριπολιτσάς, όλοι γνωρίζουμε ότι η προβολή τους είναι μια διαρκής και μόνιμη εμμονή του κ. Βερέμη. Μόνο που ως ιστορικός κάνει πολλά λάθη. Παραγνωρίζει το γεγονός ότι επρόκειτο για ένα ανεξέλεγκτο γεγονός που δεν οφειλόταν σε σχεδιασμό.
-Ότι τα οργανωμένα στρατεύματα της Επανάστασης, όπως αυτά του Υψηλάντη, δεν πήραν μέρος και έμειναν μακρυά,
-ότι ως ιστορική κατηγορία ανήκουν περισσότερο στην άγρια αντεκδίκηση των καταπιεσμένων στρωμάτων και θυμίζουν περισσότερο τα γεγονότα και τις σφαγές που προκάλεσαν οι «ξυπόλητοι» στις γαλλικές επαναστάσεις,
-ότι η σύγκρουση σε επίπεδο λαού δεν ήταν εθνική αλλά θρησκυετική,
-ότι οι «Τούρκοι» της Τριπολιτσάς ήταν ελληνόφωνοι και αλβανόφωνοι, όπως ακριβώς και οι επαναστάτες.
Ο Κυριάκος Σιμόπουλος γράφει ότι:
… καὶ αὐτοὶ οἱ «Τοῦρκοι» τῆς Πελοποννήσου ἦταν ὅλοι ἑλληνόφωνοι. Καὶ ὄχι μόνο μιλοῦσαν Ἑλληνικά, ἀλλὰ εἶχαν καὶ ἑλληνικὰ ἐπίθετα, ὅπως ὁ Σπάχης Χασὰν Ἀλιλῆ Ζηλιατόπουλος ἀπὸ τὸ Λιοντάρι τῆς Ἀρκαδίας, ποὺ σκοτώθηκε κατὰ τὴν ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς ἀπὸ τοὺς ἐπαναστάτες.
Συγκλονιστική, ἡ ἀποκαλυπτικὴ μαρτυρία τοῦ Θ. Ρηγόπουλου, γραμματικοῦ τοῦ Πάνου Κολοκοτρώνη, γιὰ τὰ ὅσα συνέβησαν μετὰ τὴν ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς ἀπὸ τὸν ἐπαναστατικὸ στρατό.
Ἀνάμεσα στὶς σφαγὲς καὶ τὶς λεηλασίες, ποὺ ξέσπασαν κατὰ τῶν μουσουλμάνων ἀπὸ τοὺς ἐπαναστάτες Ἕλληνες (καὶ ἰδίως τοὺς Μανιᾶτες), οἱ «Τοῦρκοι» προύχοντες ἔσπευσαν νὰ ζητήσουν ἔλεος ἀπὸ τὸν Πάνο Κολοκοτρώνη μὲ τὰ ἀκόλουθα λόγια:
«Καὶ ἡμεῖς Ἕλληνες εἴμεθα, γεννηθέντες καὶ ἀνατραφέντες, ἡμεῖς καὶ οἱ πατέρες καὶ οἱ πρόγονοί μας, εἰς τὴν Ἑλλάδα. Δὲν πρέπει νὰ μᾶς λέγετε Περσιανοὺς οὔτε νὰ μᾶς σκοτώνετε, διότι εἴμεθα ἀδελφοί, ἔξω ἀπὸ μίαν πίστιν… Τὸν ραγιᾶ δὲν τὸν ἐγυμνώσαμεν καὶ δὲν τὸν ἐτυραννούσαμε ἡμεῖς ἀλλὰ οἱ Ἄρχοντές σας. Διότι ἐκεῖνοι ἐπλήρωναν (συμπλήρωναν) τὰ Δεφτέρια (κατάστιχα) ἐμφαίνοντα τὴν εἰς ἑκάστην ἐπαρχίαν, χωρίον καὶ ἄτομον ἀναλογοῦσαν φοροδοσίαν καὶ αὐτοὶ ἐλάμβανον,ἡμεῖς δὲ εἴμεθα μόνον ἐκτελεσταί. Ὁ Σουλτάνος νόμιμον φόρον ἐγνώριζε τὸ χαράτζι (κεφαλικὸν φόρον) τοὺς δὲ λοιποὺς φόρους ἐπροσδιόριζαν οἱ Ἄρχοντες μὲ τοὺς Ἁγιάννηδες Ὀθωμανούς.»
(Κυριάκος Σιμόπουλος, «Πῶς εἶδαν οἱ ξένοι τὴν Ἑλλάδα τοῦ ’21», τόμος Α΄, ἐκδόσεις «Στάχυ», Πέμπτη Ἔκδοση, Ἀθήνα 1999, σελ. 492-3)
Απ’ την άλλη, κάποια από τα θέματα που έθιξε η εκπομπή και είναι κοινός τόπος στους ιστορικούς, όπως το «Κρυφό Σχολείο», προκάλεσαν την μήνιν κάποιων κύκλων και τη δυσαρέσκεια πολλών θεατών που είχαν συνηθίσει να πιστεύουν ότι το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν απολύτως αληθές. Γιατί το θέμα αυτό είναι από τα χαρακτηριστικότερα ζητήματα της ιδεολογικοποίησης της ιστορίας. Όμως το «κρυφό σχολειό» εντάσσεται περισσότερο στο χώρο του μύθου, προερχόμενου από δύο διαφορετικές αφετηρίες:
-Πρώτα από την, επικρατούσα στο δημόσιο λόγο και όχι μόνο, θεώρηση των Οθωμανών και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως εθνικών οντοτήτων, κάτι που ασφαλώς δεν ήταν εφόσον ανήκαν στην εποχή των θρησκευτικών κυριαρχιών. Σίγουρα οι Οθωμανοί ως μουσουλμάνοι άσκησαν βία οικονομική και πολιτισμική κατά των αλλόθρησκων. Η βία όμως δεν ήταν εθνική γιατί απλώς οι κοινωνίες εκείνη την εποχή δεν ήταν διαμοιρασμένες με βάση κάποια εθνική καταγωγή, αλλά αποκλειστικά και μόνο τη θρησκευτική τοποθέτηση.
-Η δεύτερη αφετηρία που γέννησε αυτή την παραδοχή ήταν η ανάγκη να δημιουργηθεί μια συνεκτική ιδεολογία στην κατακερματισμένη ελληνική κοινωνία μετά την απελευθέρωση και η τάση του ίδιου του κόσμου να ορίσει τις παλιές αντιθέσεις με τα νέα συμφραζόμενα. Σημείο χαρακτηριστικό είναι ο γνωστός πίνακας του Τηνιακού Νικολάου Γύζη, που ζωγραφίστηκε το 1886 στη Γερμανία και φέρει τον τίτλο ‘Ελληνικό Σχολείο εν καιρώ δουλείας”. Όμως η πατρίδα του Γύζη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών μόλις τον 18ο αιώνα και στη συνέχεια στο νησί δεν εγκαταστάθηκε κανένας «Τούρκος». Δηλαδή η ζωή του νησιού δεν άλλαξε. Απλώς άλλαξε ο αποδέκτης των φόρων.
Για το «Κρυφό Σχολείο» ως ιστορική πραγματικότητα δεν έχουμε τεκμήρια από τους μεγάλους ιστορικούς που μελέτησαν εκείνη την εποχή. Ο Κωσταντίνος Παπαρρηγόπουλος δεν κάνει καμιά αναφορά σε τέτοιο φαινόμενο στους δύο τόμους από την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους που συνέταξε. Το ίδιο παρατηρούμε και στα έργα και των υπόλοιπων ιστορικών που μελετούν την εποχή της τουρκοκρατίας. Ούτε ο Σάθας στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα του, ούτε ο Γ. Ζώρας και ο Απ. Βακαλόπουλος στο 10ο τόμο του μνημειώδους έργου «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» της Εκδοτικής Αθηνών. Ούτε οι Μανουήλ Γεδεών, Γιάννης Βλαχογιάννης, Γιάννης Κορδάτος, Διονύσης Κόκκινος, Δημήτρης Φωτιάδης και άλλοι.
Την ίδια άποψη εκφράζει και ο πατήρ Γεώργιος Μεταλληνός στο βιβλίο του Τουρκοκρατία, που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1988. Γράφει ότι το Κρυφό Σχολειό είναι «ατεκμηρίωτο ιστορικά ως προς τη διαθρυλούμενη μορφή του». Θεωρεί ότι το σαφώς υπήρχε πρόβλημα για την εκπαίδευση των ελληνοπαίδων που απέρρεε από την έλλειψη εκπαιδευτικής πολιτικής και την αδιαφορία του οθωμανικού κράτους. Γράφει ότι «έχει οπωσδήποτε υπόσταση»… «με την έννοια ότι την οργανωμένη παιδεία, αδύνατη για την εποχή αυτή, αναπλήρωνε η ανεπίσημη και ταπεινή φροντίδα της εκκλησίας, στους νάρθηκες των ναών και στις μονές. Τίποτε όμως δεν αποδεικνύει επίσημα καθιερωμένη και συστηματική δίωξη της παιδείας από τους Τούρκους». Ο Μεταλληνός φαίνεται ότι βασίζεται μάλλον στην άποψη του Νεόφυτου Βάμβα, επιφανούς κληρικού και δάσκαλου του Γένους, ο οποίος διδάσκει στο Γυμνάσιο της οθωμανικής Χίου, και γράφει το 1820 : «Είτε από αδιαφορία είτε ως αρχή η Υψηλή Πύλη δεν αντιτάχθηκε καθόλου στην πνευματική αναγέννηση της Ελλάδας».
: “Οι εθνικές συνειδήσεις των σκλαβωμένων χριστιανών κατοίκων της οθωμανικής αυτοκρατορίας εξασθενούν και τελικά αποναρκώνονται. Στην θέση τους προβάλλει, αναπτύσσεται και επιβάλλεται η συνείδηση του χριστιανού, η οποία υψώνεται αντιμέτωπη προς τη συνείδηση του μουσουλμάνου”. (Α. Κ. Βακαλόπουλος,“Η πορεία του γένους”, Οι Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα1966, σελ. 70)
Δείτε: «OI ΣΕΡΡΕΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821»
http://www.serrelib.gr/serres1821.htm
Στην περίπτωση της ελληνικής επανάστασης του 1821, της δεύτερης μεγάλης ευρωπαϊκής επανάστασης -η πρώτη ήταν η γαλλική- υπάρχει ένα πλήθος παραμέτρων, που η παραγνώριση έστω και μιας απ’ αυτές δεν επιτρέπει την πλήρη κατανόηση.
Η παράκαμψη -όχι λίγων αλλά πολλών- παραμέτρων οδήγησε, περιθωριακά στην αρχή κατά τον 19ο αιώνα, στη διαμόρφωση μιας άποψης στο πλαίσιο ενός ιστοριογραφικού λαϊκισμού όπου ο «αυθεντικός λαός όπως τον εξέφραζαν οι λαϊκοί πολεμιστές» διακρινόταν απολύτως από τους «ξενόφερτους ακόμα και ντόπιους ηγήτορες». Το διιστικό -και διχαστικό- αυτό σχήμα άρχισε να διαμορφώνεται κατά την εμφάνιση της πρώτης μεγάλης σύγκρουσης των «αυτοχθόνων» με τους «ετερόχθονες», που οδήγησε στην καταπίεση του 10%ypegrapse to περίπου του πληθυσμού που είχε καταφύγει ως πρόσφυγας από τις υπόλοιπες οθωμανικές περιοχές, στα ολίγιστα ελεύθερα εδάφη (Μωριάς, Ρούμελη, Κυκλάδες) του νεαρού βασιλείου.
Οι παλιοί έως θανάτου αντίπαλοι των εμφυλίων πολέμων συμπαρατάχθηκαν τώρα εκ νέου απέναντι στον «κοινό ετερόχθονα εχθρό» επιζητώντας να καρπωθούν το κράτος. Στο πλαίσιο αυτής της σύγκρουσης οι μορφωμένοι «ετερόχθονες» θα διωχθούν από τις θέσεις που κατείχαν λόγω προσόντων. Τότε θα απολυθεί από το δημόσιο και ο Κωσταντίνος Παπαρηγόπουλος (πρόσφυγας από την Κωσταντινούπολη, του οποίου ο πατέρας είχε εκτελεστεί από τους Οθωμανούς κατά τα σκληρά αντίποινα που έκαναν εις βάρος της ρωμιοσύνης σ’ όλη την έκταση της Αυτοκρατορίας).
Για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για τις εμφύλιες συγκρούσεις, ας ανατρέξουν στις μελέτες που αναφέρονται σ’ αυτές:
-Σπυρίδωνος Τρικούπη, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, 4τομο,
(http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/2/c/f/metadata-01-0000761.tkl)
-Γεωργίου Φίνλεϊ, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως. επανεκδόθηκε πρόσφατα από δρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Τόμοι Α’-Β’, σε μετάφραση Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
-Χάου Σάμουελ Γκρίντλεϊ, Ιστορική σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης, εκδ. «Εκάτη», Αθήνα 1997.
-Έλλη Σκοπετέα, Το «Πρότυπο Βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα, Όψεις του Εθνικού Προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880), εκδ. Πολύτυπο, Αθήνα, 1988.
-Βασίλης Κρεμμύδας, Εισαγωγή στην Ιστορία της Νεοελληνικής κοινωνίας (1700 – 1821), εκδ., Αθήνα 1988.
-Μάουρερ Γκέοργκ Λούντβιχ, Ο Ελληνικός Λαός – Δημόσιο, Ιδιωτικό και Εκκλησιαστικό Δίκαιο από την έναρξη του αγώνα για την ανεξαρτησία ως την 31η Ιουλίου 1834, εκδ. «Αφων Τολίδη», Αθήνα 1976.
-Πετρόπουλου Ι. Α. – Κουμαριανού Αικ., Η θεμελίωση του Ελληνικού κράτους, Οθωνική περίοδος 1833-1843, εκδόσεις «Παπαζήση», Αθήνα 1982.
-Νίκου Ροτζώκου, Επανάσταση Εμφύλιος στο Εικοσιένα, εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 1997.
-«Ετερόχθονες και Αυτόχθονες»,
http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1833_1897/domestic_policy/language/02.html
-Ν. Διαμαντούρος, Οι Απαρχές της Συγκρότησης του Σύγχρονου Κράτους στην Ελλάδα, 1821-1828, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2002.
Επίσης:
Η εκδίκηση των «αυτοχθόνων»
http://palio.antibaro.gr/society/agtzidhs_istoria2.php
Project 1821 – Β’ Μέρος
Στο Σύνταγμα της Τροιζηνίας αναφέρεται: «Έλληνες είναι (…) όσοι υπό τον οθωμανικόν ζυγόν στενάζοντες και πιστεύοντες εις Χριστ’ον ήλθον και έλθωσιν εις την ελληνικήν επικράτειαν δια να συναγωνισθώσιν ή να κατοικήσωσιν εις αυτήν…»
Ιωάννης Δημάκης, «Η πολιτειακή μεταβολή του 1843 και το Ζήτημα τωνα υτοχθόνων και ετεροχθόνων», Αθήνα, εκδ. Θεμέλιο, 1991, σελ. 42.
ολη η σαρα και η μαρα ηταν μαζεμενη στην ελλαδα τουρκοι αλβανοι βουλγαροι ρωσοι αιγυφτιοι καραχασανοι (σαρακατσανοι) για ποιους ελληνες και πρασινα αλογα μιλαμε?
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης: Να κάμωμε μία κυβέρνησι συνθεμένη από 12 Τούρκους και 12 Ελληνας, και η σημαία μας από το ένα μέρος την ημισέληνο, και από το άλλο το σταυρό.
«[…] Το σχέδιον ήτον, ότι όλα τα κάστρα της Μεσσηνίας, της Πάτρας, της Μονεμβασίας, άμα εβγούμε να κηρυχθούν υπέρ ημών·
και ήλθον όλοι οι Τούρκοι και Ρωμαίοι οι σημαντικοί και ωμίλησαν εις την Ζάκυνθον, να κάμωμε μία κυβέρνησι συνθεμένη από 12 Τούρκους και 12 Ελληνας να κυβερνούν τον λαόν.
Οι Τούρκοι επίσης να καταδικάζωνται καθώς και οι Ελληνες·
τους νόμους τους είχαμε εγγράφους εις τους Κορφούς (=Κέρκυρα) από τον Δονζελότ (=ο Γάλλος Γενικός Δοικητής Κέρκυρας και Επτανήσου).
Η σημαία μας από το ένα μέρος το φεγγάρι (=την ημισέληνο), και από το άλλο το σταυρό·
και το σχέδιό μας ήτον, άμα επατούσαμε τον Μωρέα να κάμωμε αναφοραίς εις τον Σουλτάνο και να του λέγωμεν, ότι ημείς δεν αποστατήσαμεν εναντίον σου, πλην εναντίον του τυράννου του Βελή πασά […]».
Ποιος τα έγραφε αυτά, που ήθελε κυβέρνησιν από 12 Τούρκους και 12 Ελληνες και τη σημαία μισή-μισή, με ημισέληνο και σταυρό αντάμα;;;
Απάντηση:
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, “Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής“, σελίδες 37-38.
…αρκετοί ήρωες του 21 δεν μιλούσαν ελληνικά. Επί βασιλείας Όθωνος, ο Μιαούλης έδινε τα παραγγέλματα στον «ελληνικό στόλο» στα αρβανίτικα, αφού τα πληρώματά του μιλούσαν και καταλάβαιναν μόνο αρβανίτικα
(Εγκυκλ. Λεξικό Ηλίου, τόμος 13, σελ.543)
Νά πῶς λειτουργεῖ ἡ πανεπιστηµιακή κοινότητα στήν Ἑλλάδα
Οἱ αὐτόκλητοι εἰσαγωγεῖς παρόµοιων ξένων θεωριῶν, προσαρµοσµένων καταλλήλως ὥστε νά ἐφαρµοσθοῦν στήν ἑλληνική ‘Ιστορία κατά τό δοκοῦν, προσπαθοῦν νά ἐµφανίσουν τήν ἄποψη ὅτι τό Ἑλληνικό ῎Εθνος εἶναι ἕνα τεχνητό κατασκεύασµα ἐθνικιστῶν ἱστορικῶν καί ἀκροδεξιῶν προπαγανδιστῶν. ῞Οτι στήν οὐσία οἱ κάτοικοι αὐτῆς τῆς χώρας, µία πανσπερµία Ἀλβανῶν, Σλαύων, Βλάχων, Σαρακατσάνων καί ἄλλων ἀπροσδιορίστου προελεύσεως µετοίκων, ἀποφάσισαν µία ὡραία πρωία νά ἐπαναστατήσουν ἔτσι χωρίς λόγο, µᾶλλον λόγῳ ἀναρχικοῦ χαρακτῆρος, διάθεσης γιά πλιάτσικο καί ἐξ αἰτίας ἐθνικιστικῶν προκαταλήψεων ἐναντίον τῶν Τούρκων. Ἡ Ὀθωµανική Αὐτοκρατορία ἦταν, φαίνεται, ἕνα πολυεθνικό πολυπολιτισµικό κράτος, ὅπου διαβιοῦσαν ἁρµονικά διάφορες ἐθνότητες χωρίς πολλά προβλήµατα. Ἰδεολογικό ἐπίχρισµα σ’ αὐτήν τήν ἐκδήλωση ἀναρχίας ἔδωσε ὁ ἀπόηχος τῆς Γαλλικῆς Ἐπανάστασης καί ἡ ἐπίδρασή της σέ κάποιους διανοουµένους, πού ἀποφάσισαν νά ἐπιβάλουν στανικά τήν δηµιουργία ἐλεύθερου κράτους στούς εὐχαριστηµένους ραγιάδες.
Μπορεῖ αὐτά νά ἠχοῦν εἰρωνικά, ἀλλά δέν εἶναι. Εἶναι ἁπλῶς αὐτά πού πολύ σοβαρά δηµοσιεύουν οἱ «προοδευτικοί» µας διανοούµενοι στόν ἑλληνικό Τύπο καί σέ ἑλληνικά «ἐπιστηµονικά» κείµενα. ῎Ας δοῦµε µερικά παραδείγµατα.
Κυριακή 24 Μαρτίου 2002
(Παραµονή τῆς ἐθνικῆς ἑορτῆς.)
Ὁ κ. Πέτρος Πιζάνιας, τακτικός καθηγητής τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας στό Ἰόνιο Πανεπιστήµιο, δηµοσιεύει ἐκτενέστατο ἄρθρο στήν ἐφηµερίδα Καθηµερινή, µέ τίτλο, «Ἀπό τούς Γαζῆδες ὥς τήν ὀθωµανική ὁλοκλήρωση» (σ. 5). Ἀφοῦ χαρακτηρίζει «ἀτελέστατη κοσµοκρατορία» (!) τόν ἑλληνιστικό κόσµο πού δηµιούργησε ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος, ἔρχεται στόν 13ο αἰῶνα, ὅταν ἐµφανίσθηκαν οἱ «Γαζῆδες ἱππότες τῆς ἡµισελήνου», ὅπως ἐπί λέξει ἀποκαλεῖ τούς πρώτους Τούρκους ἐπιδροµεῖς. Προφανῶς ὁ κ. Πιζάνιας χρησιµοποιεῖ τόν ὅρο «ἱππότες» γιά νά ἀποδώσει ἱπποτικά χαρακτηριστικά στούς µογγολικῆς προελεύσεως Τουρκοµάνους ἐπιδροµεῖς. Πρέπει ἐδῶ νά ὑπενθυµίσουµε στόν κ. Πιζάνια ὅτι ὁ ὅρος «ἱππότης» ἔχει συγκεκριµένα κοινωνιολογικά καί ἱστορικά χαρακτηριστικά: ἱππότης (ἄς διαβάσει τό κλασσικό ἔργο τοῦ Μ. Μπλοχ Ἡ Φεουδαλική Κοινωνία, ἔχει µεταφραστεῖ καί στά ἑλληνικά) εἶναι ὁ ἀνήκων στήν κληρονοµική φεουδαλική ἀριστοκρατία τῶν Εὐρωπαίων γαιοκτηµόνων τοῦ Μεσαίωνα, συνδέεται µέ τήν µακραίωνη κατοχή γαιῶν καί τήν κυριαρχία ἐπί τῶν αὐτοχθόνων πληθυσµῶν καί εἶναι µία κοινωνική κατηγορία ἰδιότυπη, πού ἀναπτύχθηκε ἀποκλειστικά ἐπί δυτικοευρωπαϊκοῦ ἐδάφους τούς Μέσους Αἰῶνες. Ἀναλογίες, ἀλλά ὄχι ταύτιση, ὑπάρχει µέ τούς Ἰάπωνες Σαµουράι, ἐπίσης γαιοκτήµονες µέ αὐτονοµία ἔναντι τῆς κεντρικῆς ἐξουσίας. Τί σχέση ἔχουν ὅλ’ αὐτά µέ τούς νοµάδες ἐκτροφεῖς ἀλόγων καί αἰγοπροβάτων, κοιµώµενους σέ σκηνές καί τρώγοντες ἀποξηραµένο κρέας καµήλας περιφερόµενους Τουρκοµάνους τοῦ 13ου αἰῶνα;
Ἀλλά ὑπάρχει καί συνέχεια: Οἱ ἐπιδροµές τῶν Γαζήδων, γράφει ὁ κ. Πιζάνιας, «δέν διέφεραν ὡς πρός τήν πρακτική καί τό κίνητρο πού χαρακτήριζαν τίς ἐπιδροµές τῶν Βυζαντινῶν καί τῶν ∆υτικῶν» (sic).
Ἐδῶ ἐξοµοιώνεται ἕνα ἰσχυρό, οἰκονοµικά ἀνεπτυγµένο καί πολιτικά ὀργανωµένο κράτος, µέ παγκόσµια πολιτιστική ἀκτινοβολία, ὅπως τό Βυζάντιο, µέ περιπλανώµενα βαρβαρικά φῦλα πού λήστευαν τόν πλοῦτο του. Ἀλλά ὁ κ. Πιζάνιας ἔχει ἄλλη ἄποψη γιά τό Βυζάντιο. Ἀναφέρει λίγο πάρα κάτω «τό γνωστό ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες τοῦ Βυζαντίου πρότυπο τῆς κλειστῆς οἰκονοµίας καί κοινωνίας, καί τῆς ἀπόλυτης θεοκρατικῆς ἐξουσίας». ῞Οσο γιά τήν «κλειστή οἰκονοµία» τοῦ Βυζαντίου, παραπέµπουµε τόν κ. Πιζάνια στήν κλασσική Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας τοῦ µαρξιστῆ Ρώσσου ἱστορικοῦ Μ. Β. Λεβτσένκο [Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἐκδόσεις Ἀναγνωστίδη, σ. 30-31 καί ἀλλοῦ], ὅπου ἀναφέρεται στήν ἐλευθερία τῶν συναλλαγῶν καί στήν κατάκτηση νέων ἀγορῶν, καθώς καί στίς τεράστιες ἐξαγωγές βυζαντινῶν προϊόντων σ’ ὅλον τόν κόσµο. Τά ἴδια γράφουν καί ὅλες οἱ κλασσικές βυζαντινές ἱστορίες, ἡ δέ ἀείµνηστη Ἀγγελική Λαΐου, καθηγήτρια τοῦ Χάρβαρντ, ἀκαδηµαϊκός καί πρώην ὑπουργός τῆς κυβερνήσεως Σηµίτη, παρουσιάζει, στά κλασσικά ἔργα της γιά τήν βυζαντινή οἰκονοµία, πού ἀσφαλῶς ἔχει ὑπ’ ὄψιν του ὁ κ. Πιζάνιας, τήν βυζαντινή οἰκονοµία καθόλου «κλειστή», ἀλλά ἐξωστρεφῆ καί ἀνοιχτή. ῞Οσο γιά τήν «κλειστή» βυζαντινή κοινωνία, κλειστή εἶναι µία κοινωνία χωρίς κοινωνική κινητικότητα, π.χ. ἡ ἰνδική µέ τίς κάστες της. Ἀπεναντίας στό Βυζάντιο ὑπῆρχε πλήρης κινητικότητα, χωρικοί ὅπως ὁ Ἰουστίνος ἤ ὁ Βασίλειος Α΄ ὁ Μακεδών ἔγιναν αὐτοκράτορες, ἀλλά καί οὔτε ἡ φυλετική καταγωγή ἔπαιζε ρόλο, διότι αὐτοκράτορες ἔγιναν Ἀρµένιοι, Γεωργιανοί, Σλαύοι κ.λπ.
Ὁ κ. Πιζάνιας ἐπανῆλθε δριµύτερος τήν Κυριακή 4 Ἀπριλίου 2004 καί πάλι στήν φιλόξενη Καθηµερινή (σ. 5), µέ νέο ἄρθρο, ὑπό τόν τίτλο «Καταγωγικοί µῦθοι καί πολιτικό σχέδιο τοῦ ᾽21» καί τόν ἐκπληκτικό ὑπότιτλο ἐπί λέξει: «Ἡ Ἐπανάσταση δέν εἶναι ἀποτέλεσµα τῆς ἀγανάκτησης τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἡ ἐφαρµογή τῆς ἀπόφασης τῶν διανοούµενων διαφωτιστῶν», ὅπου γράφει τά ἑξῆς: «Τό προεπαναστατικό ἔργο τῶν Ἑλλήνων διαφωτιστῶν διανοούµενων εἶναι ἡ ἐπινόηση τῆς ἱστορικῆς ταυτότητας τῶν Ἑλλήνων, ἡ διάδοσή της µέσῳ περιοδικῶν, φυλλαδίων καί βιβλίων (ἐρώτηση δική µου: πῶς σ’ ἕναν λαό ἀναλφάβητο, ποιµένων καί χωρικῶν, διαδόθηκε ἡ «ἐπινοηµένη ἐθνική ταυτότητα» µέσῳ βιβλίων; Οἱ κλέφτες, οἱ ἁρµατολοί καί οἱ ἀγωνιστές ἤξεραν νά διαβάζουν;) καί τέλος ἡ ἀνύψωσή της σέ πολιτική ἰδεολογία». Ἀλλά ἀκοῦστε καί τήν συνέχεια: «Στά σχολικά ἐγχειρίδια, στίς ἐπετείους ὅπως ἡ σηµερινή, µᾶς διδάσκουν ὅτι ὁ λαός δέν ἄντεχε πλέον τή σκλαβιά καί ἐξεγέρθηκε. Ὁ λαϊκισµός, διάχυτος στήν κοινωνία µας ἐπί δεκαετίες, δέν ἀφήνει ἥσυχη οὔτε τήν ἱστορία οὔτε πολύ περισσότερο τόν λαό. Στήν πραγµατικότητα καµµία ἀξιοσηµείωτη λαϊκή ἐξέγερση δέν ἔγινε στήν ἀρχή τῆς Ἐπανάστασης µέ ἐξαίρεση αὐτήν τοῦ Ἀντωνίου Οἰκονόµου στήν ῞Υδρα καί ἴσως στή Σάµο. Ἡ ἀπουσία σηµαντικῶν ἐξεγέρσεων ὀφείλεται ἐν πολλοῖς στό γεγονός ὅτι τό ὀθωµανικό αὐτοκρατορικό σύστηµα εἶχε ἐµπεδώσει µηχανισµούς συναίνεσης µέ τίς τοπικές ἀγροτικές κοινωνίες. Καί ἡ συναίνεση αὐτή ἦταν ἀρκετά λειτουργική ἀκόµη καί τίς παραµονές τοῦ ᾽21. Στίς λίγες περιπτώσεις πού ἡ συναίνεση δέν λειτουργοῦσε, ὅπως στήν περίπτωση τῶν Σουλιωτῶν, τότε καί µόνο τό αὐτοκρατορικό κράτος χρησιµοποιοῦσε τή βία. Τό ᾽21 δέν εἶναι ἀποτέλεσµα τῆς ἀγανάκτησης τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἡ ἐφαρµογή ἑνός προαποφασισµένου σχεδίου [ ]
Προαποφασισµένου ἐν πολλοῖς ἀπό τούς διανοούµενους διαφωτιστές πού συγκρότησαν καί ἀνέπτυξαν τήν κατ’ ἐξοχήν ἐπαναστατική ὀργάνωση τῶν Ἑλλήνων, τή Φιλική Ἑταιρεία, ὑπό τήν ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ» (sic!).
Ὁ κ. Πιζάνιας, ὅπως φαίνεται, εἶναι φανατικός ὀπαδός τῆς ἱστορικῆς θεωρίας τῆς συνωµοσίας. Ὁλόκληρη Ἐπανάσταση, πού ξεσήκωσε ἕναν ὁλόκληρο λαό καί µάλιστα σέ ὁλόκληρη τήν Βαλκανική, µία Ἐπανάσταση πού εἶχε θύµατα Πατριάρχες, προεστούς, καπεταναίους, κλέφτες καί ἁρµατολούς καί ἁπλούς ἀγρότες, δέν ἔγινε µέ τήν πρόθυµη καί ἀδιάλλακτη βούληση τῶν ραγιάδων νά ζήσουν ἐλεύθεροι ἤ νά πεθάνουν, ἀλλά ἦταν προαποφασισµένο προϊόν µυστικῆς συνωµοσίας. Ἐκπληκτικό!
Ἐξ ἄλλου ὁ κ. Πιζάνιας, ἄν καί τακτικός καθηγητής τῆς Ἑλληνικῆς Ἱστορίας, δέν ἔχει φαίνεται διαβάσει καλά τό κλασσικό ἔργο τοῦ Σάθα Ἡ Τουρκοκρατουµένη Ἑλλάς, ἀλλά οὔτε τούς Περιηγητές τοῦ Κυριάκου Σιµόπουλου. Ἐκεῖ θά µάθαινε ὅτι περίπου κάθε τριάντα χρόνια (δηλαδή ἀνά µία γενιά) ξεσποῦσαν ἐπαναστάσεις, σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας, ἀπό τήν πρώτη Ἐπανάσταση τοῦ Κροκόδειλου Κλαδᾶ, ἀµέσως µετά τήν ῞Αλωση, µέχρι τά Ὀρλωφικά τό 1770 καί τήν ἐπανάσταση τοῦ Βλαχάβα στόν Ὄλυµπο τό 1806. Καί, τέλος πάντων, ἄν θεωρεῖ τόν Σάθα καί τόν Σιµόπουλο ἐθνικιστές ἱστορικούς, ἄς διαβάσει καί τόν καθόλου –µά καθόλου– φιλέλληνα Φίνλεϊ, πού λέει ἀκριβῶς τά ἴδια. Ἀλλά τό κείµενο τοῦ κ. Πιζάνια στήν Καθηµερινή δέν ἔχει οὔτε µία –οὔτε µία!– βιβλιογραφική παραποµπή. Οἱ «µηχανισµοί συναίνεσης», ἐξ ἄλλου, πού εἶχε διαµορφώσει τό ὀθωµανικό κράτος σύµφωνα µέ τόν κ. Πιζάνια, ἦταν οἱ ἀποκεφαλισµοί, τό παιδοµάζωµα, ἡ ἄγρια φορολογία, οἱ γενικευµένες σφαγές καί ἄλλες δηµοκρατικές καί φιλειρηνικές διαδικασίες. Γιατί δέν ἀναφέρει ὁ κ. Πιζάνιας τήν κάθοδο, στά 1715, στόν Μοριᾶ καί στήν Ρούµελη, τοῦ µεγάλου βεζύρη Ἁλῆ-Κιουµουρτζῆ, ἐπικεφαλῆς τεραστίου στρατεύµατος, πού ἰσοπέδωσε τήν νότια Ἑλλάδα; Γιατί δέν ἀναφέρει τήν καταστροφή τοῦ Μοριᾶ τό 1770 ἀπό τόν Καρά-Μουσταφᾶ καί τούς 100.000 Τουρκαλβανούς του; Γιά ποιά «συναίνεση» µιλᾶ ὁ κ. Πιζάνιας;
Καί γιά ποιά «ἀπουσία σηµαντικῶν ἐξεγέρσεων» στήν ἀρχή τῆς Ἐπανάστασης γράφει ὁ κ. Πιζάνιας; Τί ἦταν τότε τό Βαλτέτσι, τό Λάλα, ἡ Καλαµάτα κ.λπ.;
Κι ὅσο γιά τήν «ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ», ὁ κ. Πιζάνιας λίγο µᾶς τά µπερδεύει: ἡ Γαλλική Ἐπανάσταση ἔγινε τό 1789. Τότε ἐπιρροή τίνος πράγµατος ἦταν ἡ γενικευµένη ἐξέγερση τοῦ 1770 ἤ οἱ προηγούµενες ἐπαναστάσεις (σέ ὅλη τήν διάρκεια τῆς Τουρκοκρατίας γίνονταν, ὅπως εἴπαµε, ἐπαναστατικά κινήµατα κατά µέσον ὅρο κάθε τριάντα χρόνια); ’Ή ἦταν «ἐπιρροή τοῦ γαλλικοῦ ἰακωβινισµοῦ» τό ἐπαναστατικό κίνηµα τοῦ Κροκόδειλου Κλαδᾶ στήν Πελοπόννησο τοῦ 1460, τρεῖς αἰῶνες πρίν τόν ἰακωβινισµό;
Ἀλλά τήν βαθύτερη φιλοσοφία τοῦ κ. Πιζάνια διακρίνει κανείς καλύτερα ὅταν, παρά κάτω, ἀποκαλεῖ τό σύνθηµα «φωτιά καί τσεκούρι στούς προσκυνηµένους» (πού ἐξαπέλυσε ὁ Κολοκοτρώνης τό 1825-6 ἐναντίον ὅσων δήλωναν ὑποταγή στόν Ἰµπραήµ πού κατέκαιε τήν Πελοπόννησο) ὡς «κινήσεις, πού θυµίζουν περίοδο ἐπαναστατικοῦ τρόµου». Εἶναι ἐπίσης ἀπολύτως χαρακτηριστικό ὅτι ὁ κ. Πιζάνιας γράφει «ἐνάντια στούς “προσκυνηµένους” ῞Ελληνες στόν Ἰµπραήµ», δηλαδή θέτει τήν λέξη προσκυνηµένους σέ εἰσαγωγικά. Καταλάβαµε, κ. Πιζάνια…
Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι τό κείµενό του ἐκφωνήθηκε ὡς πανηγυρικός τῆς 25ης Μαρτίου στό Γεωπονικό Πανεπιστήµιο…
∆έν τελειώσαµε µέ τόν κ. Πιζάνια. Ἐπανῆλθε µέ συνέντευξή του στήν ἄπειρα φιλόξενη Καθηµερινή στίς 29 Ἀπριλίου 2007 (σ. 7), ὅπου διατυπώνει τήν ἄποψη ὅτι ἡ Ἑλληνική Ἐπανάσταση δέν εἶναι, ὅπως ξέραµε µέχρι σήµερα, κι ὅπως οἱ ἴδιοι οἱ πρωταγωνιστές της τήν συνέλαβαν, ἀπελευθερωτικός πόλεµος ἤ ἀγώνας τῆς ἀνεξαρτησίας (προφανῶς οὔτε νά ἀπελευθερωθοῦµε θέλαµε οὔτε τήν ἀνεξαρτησία µας ἐπιδιώκαµε), «καί ἀκόµη χειρότερα δέν εἶναι “Παλιγγενεσία” ἑνός δῆθεν προϋπάρχοντος ἔθνους, ὅπως ὑποστηρίζει ἡ ἐθνοκεντρική δοξασία».[ ]
……………………….
……………………….
http://exodoskafkara.blogspot.gr/2015/03/to.html
Ο Π. Πιζάνιας επαναλαμβάνει την δυτική (νεωτερική) θεώρηση του ελληνικού πολιτισμού, υπό το πάγιο επιχείρημα ότι όσα λέει έχουν επιστημονική απόδειξη. Στο ότι η Επανάσταση του 21 δεν έγινε από την λαϊκή αγανάκτηση έχει δίκιο. Στο υπόλοιπο σκεπτικό… μάλλον πέφτει έξω. Δεν νομίζω ότι ο Σάθας ή ο Σιμόπουλος είναι αυτοί που -κυρίως- του λείπουν. Έχει κόψει κι έχει ράψει τεράστια ιστορικά κεφάλαια πάνω στο ιακωβινικό πατρόν, δεχόμενος ως επιβεβαίωση πέντε-δέκα παραγράφους από τον Ξάνθο και το αρχείο του Σέκερη. Γιατί ολόκληρος ο Ξάνθος, ολόκληρος ο Φιλήμων και όλο το Υπόμνημα του Καποδίστρια (που βάφτισαν αυτοβιογραφία) αρκούν για να οδηγήσουν έναν έμπειρο ιστορικό (που μπορεί να τα συγκρίνει τάχιστα με ένα σωρό τεκμήρια) στο αντίθετο συμπέρασμα.
Πρόσφατα εξέδωσε το βιβλίο “Η ιστορία των Nέων Ελλήνων – 1400c. έως το 1820”. Υποθέτω ότι στο ίδιο πλαίσιο θα τοποθετεί την Επανάσταση. Ποιο; Ο Π. Πιζάνιας το 2009 επιμελήθηκε το συλλογικό έργο με τίτλο “Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 – Ένα ευρωπαϊκό γεγονός” που λέει -σωστά- ότι το 1821 δεν είναι ελληνικό γεγονός (με την έννοια του εθνικού). Από κει και μετά, υπάρχει το νεωτερικό πλαίσιο που αναλαμβάνει να φέρει τον ελληνισμό στα επιθυμητά (δυτικά) μέτρα. Ατυχώς για τον Αλέξη Τσίπρα και -κυρίως- για μας, ο λόγος που εκφώνησε στις 25-3-2015 στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε τον ίδιο τίτλο και αυτούσια τμήματα του βιβλίου.
Είναι φανερό ότι από τους δυο πρόσωπα (ανδριάντες) που περιβάλλουν το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, τον Γκίλφοντ και τον Καποδίστρια, το Πανεπιστήμιο και ο Π. Πιζάνιας έχουν επιλέξει να βασιστούν στον πρώτο. Η ζωή συνεχίζεται. Το ίδιο και η διαμάχη.
Ο Έλληνας που πρόδωσε τη Φιλική Εταιρεία στον Αλή πασά, επειδή ο Κολοκοτρώνης, ως ζωέμπορας, του έκοψε την πίστωση και του ζήτησε να εξοφλήσει τα χρέη του.
Description: http://www.kerdos.gr/media/5118842/kolokotronis_super-630×419.jpg
Από το 1816 ως το 1821 ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, κυνηγημένος από την Πελοπόννησο, έζησε ως ιδιώτης στη Ζάκυνθο ασχολούμενος με το ζωεμπόριο. Η τιμιότητα στις συναλλαγές του και η φυσική του καλοσύνη τον βοήθησαν να κερδίσει πολύ γρήγορα την εκτίμηση του ζακυνθινού λαού.
Ζούσε σε ένα μικρό σπίτι πίσω από το αρχοντικό του Αλέξανδρου Ρώμα. Στο σωματείο των κρεοπωλών, στο οποίο προμήθευε ο Κολοκοτρώνης τα ζώα που έφερνε από την Πελοπόννησο, υπήρχε και κάποιος που ονομαζόταν Διόγος. Είχε ισχυρή θέση στο σωματείο και αρκετές γνωριμίες. Γι” αυτόν τον λόγο τον είχαν μυήσει στην Φιλική Εταιρεία.
Description: Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η οικονομική του διαφορά με τον Διόγο λίγο έλειψε να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την Φιλική Εταιρεία.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Η οικονομική του διαφορά με τον Διόγο λίγο έλειψε να έχει σημαντικές επιπτώσεις για την Φιλική Εταιρεία.
Ήταν η εποχή που το μυστήριο της είχε αρχίσει να εξαπλώνεται «σε καλούς και κακούς», όπως εύστοχα ανέφερε ο Γέρος. Ο Διόγος χρωστούσε αρκετά χρήματα στον Κολοκοτρώνη. Ο Μοραϊτης κλέφτης, λόγω του ότι ο Διόγος ήταν συναγωνιστής στον κοινό αγώνα για απελευθέρωση, τον διευκόλυνε συνεχώς. Εκείνος όμως, όχι μόνο δεν εξοφλούσε τα παλαιά χρέη, αλλά δημιουργούσε συνεχώς νέα.
Ο Κολοκοτρώνης του διέκοψε την πίστωση. Ο Διόγος εκτόξευσε εναντίον του κάποιες αόριστες απειλές με σαφείς όμως υπαινιγμούς για την Εταιρεία. Ακολούθησε έντονη λογομαχία, αλλά ο Διόγος δεν περιορίσθηκε σ” αυτήν. Επιβιβάσθηκε σε ένα πλοίο και αναχώρησε για την Ήπειρο. Τα άγρυπνα μάτια όμως της Εταιρείας παρακολουθούσαν κάθε κίνησή του. Έτσι, μέσα στο ίδιο πλοίο ταξίδεψε και ένας κατάσκοπος της Φιλικής.
Ο Διόγος παρουσιάσθηκε στον Αλή πασά και του αποκάλυψε τα πάντα σχετικά με την αλυτρωτική συνωμοσία. Επίσης, έκανε και το εξής προδοτικό. Του παρέδωσε τις συμβολικές λέξεις και φράσεις των Φιλικών καθώς και τα συνθηματικά νοήματα. Ακόμη, πρόδωσε τον Αλέξιο Βλαχόπουλο, έμπιστο αξιωματικό του Αλή, ως πράκτορα της Φιλικής Εταιρείας, τα θεμέλια της οποίας άρχισαν να τρίζουν επικίνδυνα. Η οργάνωση όμως αντέδρασε ταχύτατα.
Description: Η Ζάκυνθος αποτέλεσε φιλόξενο καταφύγιο για τον Κολοκοτρώνη, πριν από την Επανάσταση.
Η Ζάκυνθος αποτέλεσε φιλόξενο καταφύγιο για τον Κολοκοτρώνη, πριν από την Επανάσταση
Μέσα σε ελάχιστο χρόνο ειδοποιήθηκαν όλοι οι μυημένοι στην Ήπειρο να είναι προσεκτικοί στις κινήσεις τους. Η Aυλή του Αλή πασά ήταν γεμάτη εταίρους. Αυτοί φρόντισαν να επηρεάσουν τον πασά παρουσιάζοντας τη συνωμοσία ως μύθευμα του Διόγου για να αποσπάσει χρηματική αμοιβή. Ο Αλή πασάς δεν πείσθηκε, κάλεσε τον Βλαχόπουλο και με έξυπνο τρόπο τού φανέρωσε τα συνθηματικά της Εταιρείας για να ελέγξει τις αντιδράσεις του.
Ο Ηπειρώτης αξιωματικός, έχοντας ήδη προειδοποιηθεί, παρέμεινε ψύχραιμος. Ο Αλή πασάς προσπάθησε να εκμεταλλευτεί προς όφελός του τις αποκαλύψεις του Διόγου Παρά την πολύωρη ανάκριση, δεν αποκάλυψε το παραμικρό.
Description: Ο Αλή πασάς προσπάθησε να εκμεταλλευτεί προς όφελος του τις αποκαλύψεις του Διόγου.
Ο Αλή πασάς προσπάθησε να εκμεταλλευτεί προς όφελός του τις αποκαλύψεις του Διόγου.
Ωστόσο, ο ραδιούργος πασάς ήθελε να αποκομίσει όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη από αυτήν την υπόθεση. Έστειλε επιστολή στον σουλτάνο, με την οποία τού εξέθετε όσα είχε μάθει από τον Διόγο. Εκείνη την εποχή είχε πέσει στη δυσμένεια της Υψηλής Πύλης, οπότε με την ανακάλυψη και την εξάρθρωση της τεράστιας συνωμοσίας που εξυφαινόταν στους κόλπους της Αυτοκρατορίας, θα κέρδιζε την εκτίμηση της κεντρικής διοίκησης.
Όμως, οι παντοδύναμοι σύμβουλοι του θρόνου, Χαλέτ Εφέντης και Πασόμπεης, οι οποίοι μισούσαν τον ανυπότακτο πασά, τον διέψευσαν και τον απαξίωσαν. «Τερτίπια της αλεπούς για να γλυτώσει τον κατατρεγμό», είπαν, καθησυχάζοντας τον σουλτάνο. Όσο για τον Διόγο, είχε τη γνωστή τύχη που επιφύλασσε η Εταιρεία σε κάθε προδότη. Βρέθηκε κατακρεουργημένος σε κάποιο σκοτεινό σοκάκι των Ιωαννίνων.
Νίκος Γιαννόπουλος ιστορικός.
Κέρδος online 3/12/2015