«Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος)
Το κείμενο με τίτλο “«Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (μια σύγκρουση για τις σταλινικές διώξεις)“ από τη μελέτη “Mνήμη, ταυτότητα και ιδεολογία στον ποντιακό ελληνισμό”, συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο: Γιώργος Κόκκινος – Βλάσης Αγτζίδης – Έλλη Λεμονίδου, Tο τραύμα και οι πολιτικές της Μνήμης. Ενδεικτικές όψεις των συμβολικών πολέμων για την Ιστορία και τη Μνήμη , εκδ. Ταξιδευτής, Αθήνα.
Το κείμενο που ακολουθεί είναι το α’ μέρος του υποκεφαλαίου αυτού («Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι…..) το οποίο αποτελεί τμήμα του κεφαλαίου “Πρόσφυγες και Αριστερά“
«Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (μια σύγκρουση για τις σταλινικές διώξεις) (α’ μέρος)
Η κριτική προς το σταλινισμό και η ανάδειξη των σταλινικών διώξεων εμφανίζονται στο δημόσιο λόγο παράλληλα με την εμφάνιση της ριζοσπαστικής τάσης στον ποντιακό χώρο στα μέσα της δεκαετίας του 80. Στην τρίτη προκήρυξη της (παλιάς)«Αργώς», το φθινόπωρο του 1986 που τιτλοφορείται «Να συγκροτήσουμε ξανά τις μνήμες μας»[1] υπάρχει η πρώτη δημόσια αναφορά στο ζήτημα των σταλινικών διώξεων: «…Με την έξοδό μας το 1922, ένα μεγάλο κομμάτι των Ελλήνων του Πόντου κατέφυγε στην ΕΣΣΔ. Αυτό το κομμάτι είναι ο μεγάλος μας άγνωστος. Μέχρι το 1937 δημιούργησε στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας μια Σοβιετική Ελλάδα. Σήμερα όμως ζει σκορπισμένο στην ΕΣΣΔ έχοντας υποστεί διωγμούς και εξορίες την Σταλινική περίοδο. Καθήκον μας να απαιτήσουμε: Αποκατάσταση των Σοβιετικών δικαιωμάτων για τους Πόντιους της ΕΣΣΔ όπως ήταν μέχρι το 1937…»
Στη συνέχεια το αίτημα για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων του σοβιετικού ελληνισμού και την καταδίκη των σταλινικών διωγμών θα υπάρχει συνεχώς.[2] Στο Β’ Παγκόσμιο Ποντιακό Συνέδριο που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη το 1988 -με την παρουσία για πρώτη φορά και εκπροσώπων των Ελλήνων της ΕΣΣΔ, οι οποίοι ήδη είχαν αξιοποιήσει τα περιθώρια της περεστρόϊκα και είχαν οργανώσει τους πρώτους συλλόγους- τέθηκε το ζήτημα των σταλινικών διώξεων.[3] Εφεξής, για την πρώτη εκείνη ριζοσπαστική ομάδα που κίνησε τη διαδικασία, πλάι στο αίτημα για την αναγνώριση της γενοκτονίας θα υπάρχει και το ζήτημα της αναγνώρισης των σταλινικών διώξεων.[4] Το επίκεντρο θα βρίσκεται στην Καλλιθέα Αττικής και κοινωνική βάση θα έχει κυρίως νέους τόσο απ΄την τρίτη γενιά των Ποντίων προσφύγων του ’22, όσο και απ’ τους πρόσφυγες από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Από το 1987 καθιερώθηκαν ετήσιες εκδηλώσεις για τις σταλινικές διώξεις. Συμβολική ημερομηνία επελέγη η 13η Ιουνίου. Με αφορμή τη συμπλήρωση σαράντα χρόνων έγιναν μεγάλες εκδηλώσεις στην Καλλιθέα Αττικής.[5] Στις εκδηλώσεις που έγιναν τον Απρίλιο του ΄90 στο Ευρωκοινοβούλιο στο Στρασβούργο μοιράστηκαν κείμενα στους ευρωβουλευτές που γνωστοποιούσαν το ιστορικό εκείνο γεγονός.[6]
Σημαντική στιγμή των προσπαθειών για πληροφόρηση των πολιτών και πρωτίστως των ελλαδιτών Ποντίων θα είναι η θεσμοθέτηση απ’ το 4ο Παγκόσμιο Ποντιακό Συνέδριο μιας Ημέρας Μνήμης. Ομόφωνα έγινε αποδεκτή η «ανακήρυξη της 13ης Ιουνίου ως Ημέρας Μνήμης για τα θύματα των σταλινικών διώξεων στην πρώην Σοβιετική Ένωση, εφ’ όσον τη μέρα αυτή, το 1949, πραγματοποιήθηκε η βίαιη εκτόπιση των ποντιακών πληθυσμών από τον Καύκασο στην Κεντρική Ασία».[7]
Η στάση των στελεχών του ΚΚΕ καθόλη αυτή την περίοδο ήταν σε γενικές γραμμές αμυντική και απολογητική προς το σταλινισμό.[8] Λίγες ήταν οι περιπτώσεις που αντιπαρατέθηκαν δημόσια με τους Πόντιους απ’ την ΕΣΣΔ. Σε μια τέτοια συνάντηση που εξέφρασαν δημόσια την απαξιωτική τους θέση εισέπραξαν τη δημόσια κατακραυγή.[9] Συνεχής ήταν η προσπάθεια σε τοπικό επίπεδο να συκοφαντηθούν οι Πόντιοι από την ΕΣΣΔ. Σ’ αυτή τη κατηγορία ανήκει η αναφορά του επικεφαλής της δημοτικής παράταξης του ΚΚΕ στο Δήμο της Καλλιθέας, όταν συζητήθηκε ή έκδοση ψηφίσματος για την καταπίεση που δέχονταν οι Έλληνες της Γεωργίας και ειδικά της περιοχής της Τσάλκας από την εθνικιστική κυβέρνηση του Σαακασβίλι. Καταψηφίζοντας την πρόταση για έκφραση αλληλεγγύης και χωρίς να υπάρχει τέτοιο θέμα συζήτησης δήλωσε ότι «οι περιβόητες εκκαθαρίσεις του Στάλιν κατά των Ελλήνων Ποντίων…» οφείλονταν στο ότι «Η Σοβιετική Ένωση και η εξουσία της υπό την αρχηγία του γραμματέα της του Στάλιν, τιμώρησε όσους μήδισαν, όσους δηλαδή πήγαν με τους Γερμανούς», προκαλώντας τη σφοδρή αντίδραση των προσφυγικής καταγωγής δημοτικών συμβούλων.[11] Υπήρξαν καταγγελίες εργαζόμενων Ποντίων, ότι σε τομείς που έλεγχε το ΚΚΕ απολύθηκαν από τη θέση τους εξ αιτίας των απόψεών τους για τις σταλινικές διώξεις.[10]
Η υιοθέτηση μιας επιθετικότερης στάσης από το ΚΚΕ θα αρχίσει κατά τη διάρκεια της περιόδου της προσυνεδριακής διαδικασίας για το 18ο Συνέδριο με τη δημοσίευση ενός κειμένου που αιτιολογούσε τις σταλινικές διώξεις.[12] Στο 18ο Συνέδριό του το ΚΚΕ αναίρεσε με βαρύτατους χαρακτηρισμούς όλη του την πορεία από την 6η Ολομέλεια (Μάρτιος 1956)[13]. Σύμφωνα με τις νέες προσεγγίσεις, κατά τη σταλινική εποχή τα πάντα έβαιναν καλώς στη Σοβιετική Ενωση. Καμιά μνεία για την αυθαιρεσία της εξουσίας, για τη δικτατορία μιας προσωποκεντρικής εξουσιαστικής μηχανής, για την πολιτιστική γενοκτονία των μειονοτήτων, συμπεριλαμβανομένων και των σοβιετικών Ελλήνων. [14] Έντονη ήταν η προσυνεδριακή συζήτηση, στην οποία από προσφυγικής πλευράς επισημάνθηκαν οι συνέπειες σε περίπτωση αποκατάστασης του Στάλιν.
Το τελευταίο ζήτημα φαίνεται ότι θα στοιχειώσει τις σχέσεις του ΚΚΕ με έναν ολόκληρο κοινωνικό χώρο. Σε μια σχετική συζήτηση στο μπλογκ «Πόντος και Αριστερά» για το 18ο Συνέδριο γράφτηκαν τα εξής: «Η ολοκληρωτική καταστροφή του ελληνικού σοβιετικού πολιτισμού από τους σταλινικούς, η εξόντωση της ελληνικής κομματικής και πνευματικής ηγεσίας, καθώς και η βίαιη εκτόπιση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινότητας στην Κεντρική Ασία, μετατρέπουν σε εφιαλτική συνηγορία προς την απάνθρωπη βία και την αντεπαναστατική αντιλαϊκή πρακτική… Καλώς ή κακώς, η σύγκρουση με τον ιστορικό αναθεωρητισμό είναι μια αναγκαιότητα, ώστε να απαλλαγεί τελικά η Αριστερά από τους εφιάλτες και τις ενοχές της. Γιατί στην άγρια εποχή που μπαίνουμε, το μόνο που θα καταφέρει ο ιστορικός αναθεωρητισμός είναι να θέσει εξαιρετικά άχρηστα βαρίδια στο κίνημα… Μόνο ως ανέκδοτο ηχεί σήμερα, ότι στο μέλλον μια από τις συζητήσεις με το ΚΚΕ θα είναι εάν ο σταλινισμός καλώς έκλεισε τις ελληνικές σοβιετικές εφημερίδες, καλώς κατάργησε την ελληνική (σοβιετική) εκπαίδευση, καλώς απαγόρευσε τα κρατικά ελληνικά θέατρα, καλώς κατέστρεψε τα (κομματικά) ελληνικά τυπογραφεία, καλώς κατάργησε τις ελληνικές κομματικές οργανώσεις, καλώς αποκεφάλισε τις ελληνικές κοινότητες, καλώς δολοφόνησε την (κομματική) ηγεσία τους, καλώς έστειλε χιλιάδες στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας, καλώς εκτόπισε τον λαό στις στέπες του Καζαχστάν, εν είδει δουλοπαροίκων του Μεσαίωνα».[15]
Η αποκατάσταση του Στάλιν και των σταλινικών πρακτικών ξανάφερε αυτά τα ζητήματα στην πολιτική καθημερινότητα. Η διαμόρφωση ενός σκληρού ιδεολογικού πυρήνα αναφοράς για τα μέλη και τους οπαδούς του ΚΚΕ διεύρυνε τη ρήξη εντός της κοινωνίας μας. Αναπόφευκτη ήταν στη συνέχεια η ιδεολογική σύγκρουση με κοινωνικούς χώρους, όπως είναι οι Πόντιοι, οι οποίοι είχαν προ πολλού καταδικάσει τις σταλινικές διώξεις. Η ιδεολογική βάση για τη νέα αντίληψη θα συγκροτηθεί με βάση ένα βιβλίο, απ’ το οποίο οι πιστοί οπαδοί θα αντλούν τα απαραίτητα εφόδια ώστε να αντιπαρατίθενται αποτελεσματικά σε όσους μιλούν για σταλινικές διώξεις.[16]
Η γενικότερη γραμμή αντιμετώπισης της κριτικής που επέλεξε το ΚΚΕ είναι συνομωσιολογικής υφής. Ο χαρακτηρισμός όλων όσων αναφέρονται στις σταλινικές πρακτικές ως αντικομμουνιστών, καθώς και η επιθετικότητα των αναφορών θα έχει ως στόχο την τρομοκράτησή τους και την εξαφάνιση κάθε σχετικής παρέμβασης.[17] Στον ποντιακό χώρο αυτή η γραμμή εμφανίζεται με ιδιαίτερη ένταση: «Το φαινόμενο της εργολαβίας του αντισοβιετισμού και του αντικομμουνισμού έχει ιστορία 90 χρόνων…. Στην Ελλάδα ο αντισοβιετισμός, ο αντικομμουνισμός και η σταλινολογία πορεύτηκαν καλά οργανωμένα από το υπερατλαντικό κέντρο του καπιταλισμού…»[18]
Κατασκευάζοντας ιστορία
Οι Πόντιοι δεν είναι το μόνο «θύμα» αυτής της νέας επιθετικής στροφής του ΚΚΕ. Ο Βελουχιώτης, μαζί με τους Πολωνούς αξιωματικούς που εκτελέστηκαν στο Κατύν θα βρεθούν επίσης κι αυτοί στο στόχαστρο αποκάθαρσης της ιστορίας του ΚΚΕ και της Σοβιετικής Ένωσης από τους ίδιους συγγραφείς.[19] Έστω και με τη χρήση αμφίβολων και προκατειλημμένων πηγών, ακόμα και ακροδεξιών.[20] Η χρήση των Furr και Mukhin, είναι ελάχιστης σημασίας μπροστά τη χρήση της νεοναζιστικής προπαγάνδας για την υποτιθέμενη «συμμετοχή ελληνοποντίων εθελοντών στο ναζιστικό στρατό» κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι εντεταλμένοι συγγραφείς, όπως ο Αν. Γκίκας, προσπαθώντας να θεμελιώσουν τα «αντεπαναστικά εγκλήματα» του σοβιετικού ελληνισμού, ώστε να δικαιολογηθούν στη συνέχεια οι βίαιες και μαζικές εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού μετά το τέλος του πολέμου στην Κεντρική Ασία, κατασκευάζουν ένα σύστημα όπου την προδοσία ακολουθεί η δίκαιη τιμωρία. Δικαιολογούν τις βίαιες εκτοπίσεις στην Κεντρική Ασία, ενώ για τις διώξεις του ’37-38 επικαλούνται την υπόθεση ότι οι αυτόνομες εθνικές περιοχές, τα εθνικά σχολεία, οι εθνικοί θεσμοί ενίσχυαν τον εθνικισμό. Αποκρύπτεται βεβαίως ότι όλοι οι θεσμοί, τα σχολεία, οι εφημερίδες οι αυτόνομες περιοχές και η «εθνική» ηγεσία των σοβιετικών Ελλήνων ήταν μέρος της σοβιετικής συγκρότησης και, όπως συνάγεται από τα έγγραφα και τα κείμενά τους, ήταν βαθύτατα διαποτισμένοι από από τη γενική σταλινική «θεολογία». Στα απολογητικά κείμενα, όπως αυτό του Γκίκα, δεν θίγονται καθόλου ζητήματα, όπως της απαγόρευσης της ελληνικής γλώσσας και της καταστροφής του σοβιετικού ελληνικού πολιτισμού από το σταλινισμό.[21]
Χαρακτηριστικό της μεθοδολογίας που ακολουθείται είναι ότι, ενώ μια ρωσόφωνη εφημερίδα της Αθήνας, η Athinski Courier, αποτελεί μια από τις βασικές πηγές, εν τούτοις άρθρα που περιέχουν πληροφορίες που απορρίπτουν το προκατασκευασμένο σχήμα, δεν λαμβάνονται υπ’ όψιν. Έτσι, δεν αναφέρεται η δημοσιευμένη στην Athinski Courier απάντηση του στρατηγού Pavliuk, υπευθύνου της μυστικής αστυνομίας MVS Ukraini, διαδόχου της KGB, ο οποίος σε ερώτηση του βουλευτή της Βουλής της Κριμαίας Al. Volkof εάν υπήρχαν Έλληνες συνεργάτες των στρατευμάτων Κατοχής, απαντά στα ρωσικά και στα ουκρανικά: «Στους Καταλόγους συνεργατών των κατακτητών 1941-1944 της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας δεν υπάρχει κανείς Έλληνας».[22] Ο Γκίκας μελετώντας το ζήτημα των μαζικών εκτοπίσεων, τις οποίες αποκαλεί «μετεγκαταστάσεις», εφευρίσκει ή κατασκευάζει Πόντιους συνεργάτες των Γερμανών.[23] Ένας από αυτούς ήταν ο Κωσταντίνος Κρωμιάδης (Константин Григориевич Кромияди).[24] Όμως το μόνο που είναι γνωστό για τον Κρωμιάδη, από κάπως αντικειμενικότερη πηγή, είναι ότι επρόκειτο για Κερκυραίο.[25]
[1] Αναλυτικά για την πρώιμη εκείνη δραστηριοποίηση, τις προκηρύξεις και τη δράση της «Αργώς» στο: Μαρία Βεργέτη, Από τον Πόντο στην Ελλάδα. Διαδικασίες διαμόρφωσης μιας Εθνοτοπικής Ταυτότητας, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη, 1994, σελ. 371-382.
[2] Η άλλη σημαντική τάση στο χώρο του ριζοσπαστικού ποντιακού κινήματος, που είχε συγκροτηθεί γύρω απ’ τα πρόσωπα των Μ. Χαραλαμπίδη και Κ. Φωτιάδη, δεν θα υιοθετήσει τα συνθήματα για την καταγγελία των σταλινικών διώξεων, θεωρώντας ότι αυτό υπονομεύει τη δυναμική του αιτήματος για αναγνώριση της γενοκτονίας.
[3] Πρακτικά: Β’ Παγκόσμιο Συνέδριο Ποντιακού Ελληνισμού, 31/7-7/8 1988, Θεσσαλονίκη, σελ. 160-171,
[4] Εκείνη την εποχή ενεργοποιήθηκε στην κατεύθυνση αυτή, ανεξάρτητα από τις άλλες της δραστηριότητες, και η «Οικολογική Εναλλακτική Ομάδα Κιλκίς».
[5] Οι εκδηλώσεις, που έγιναν στην Πλατεία Κύπρου και περιλάμβαναν έκθεση φωτογραφιών και ντοκουμέντων, οργανώθηκαν από την «Ένωση Ποντίων Επιστημόνων», «Αργώ» και «Ένωση Ποντιακής Νεολαίας Ελλάδας».(«Οι διωγμοί των Ποντίων», εφημ. Μεσημβρινή, 16 Ιουνίου 1990) Στην προκήρυξη της «Αργώς» αναφέρεται : «Το βράδυ της 13ης Ιουνίου 1949 η σταλινική μυστική αστυνομία περικύκλωσε τα ποντιακά χωριά και υποχρέωσε τους κατοίκους να τα εκκενώσουν σε λίγες ώρες. Οι Πόντιοι, μετά από ταξίδι 14 ημερών μέσα σε κλειστά βαγόνια, μεταφέρθηκαν στις στέπες της Κεντρικής Ασίας, όπου χιλιάδες απ’ αυτούς πέθαναν από τις άθλιες συνθήκες. Παρόμοιοι διωγμοί είχαν εξαπολυθεί κατά του ελληνικού πληθυσμού και το 1937, 1942, 1944 και 1946. Πενήντα χιλιάδες Πόντιοι πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τώρα οι Πόντιοι ζητούν να εγκαταλειφθεί η πολιτική αγνόησή τους.» («40 χρόνια ξεριζωμένοι», εφημ. Ελευθεροτυπία, 12 Ιουνίου 1989.) Στην προκήρυξη αυτή επί πλέον αναφερόταν: «Η μεταχείριση αυτή των Ελλήνων Ποντίων από τους σταλινικούς –λίγα χρόνια μετά τη γενοκτονία από τον τουρκικό σωβινισμό που κόστισε 350.000 νεκρούς- αποτελεί μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας… Όλοι πρέπει να τοποθετηθούν ξεκάθαρα απέναντι στο πρόβλημα. Η πολιτική της αγνόησης, της λήθης και της καταστολής της μνήμης δεν μπορεί πια να δώσει λύσεις.»
[6] Δόθηκαν δύο κείμενα, το πρώτο είχε ως τίτλο «June 13th, 1949: «Exile of the Pontian populations from Caucasus to Central Asia» και υπογραφόταν από Pontian Association “Argo” και το δεύτερο “Pontians” και υπογραφόταν από The Kilkis Group of Alternative Ecologists.
[7] Πρακτικά Δ’ Παγκόσμιου Συνέδριου Ποντιακού Ελληνισμού,σελ. 509. Στο ίδιο συνέδριο η μετέπειτα βουλευτής του ΚΚΕ Λιάνα Κανέλλη, θα χαρακτηρίσει τις σταλινικές διώξεις «γενοκτονία». Στο Συνέδριο, λέγοντας “τα πράγματα με τ’ όνομά τους” όπως ακριβώς είπε, και όχι “με προσχήματα διπλωματικά”, δήλωνε: “Και όταν μιλάμε για γενοκτονία των Ποντίων να αρχίσουμε να την φτάνουμε και στη γενοκτονία που έχει γίνει σε άλλες περιοχές, όπως στην πρώην Σοβιετική Ένωση. Συγνώμη, αλλά και εκεί είχαμε μια μορφή γενοκτονίας με τον δικό της τρόπο. Χάθηκαν άνθρωποι και χάνονται ακόμη, αν συνεχίσουμε θα τους χάσουμε όλους. Παίρνω την ευθύνη και το βάρος αυτού του σχολιασμού…..” (Πρακτικά, ό.π., σελ. 85)
[8] Στην περιοχή της Καλλιθέας, όπου κυρίως εδραιώθηκε με συχνές εκδηλώσεις η αναφορά στις σταλινικές διώξεις, δεν παρατηρήθηκε αντίδραση πολιτικών στελεχών που προέρχονταν από το χώρο της μεταπολιτευτικής εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Πιθανότατα αυτό συνέβη γιατί από τον ίδιο αυτό πολιτικό χώρο προέρχονταν κάποιοι απ’ αυτούς που πρωτοστάτησαν στην ανάδειξη των σταλινικών διώξεων και τη θεσμοθέτηση εκδηλώσεων.
[9] Ένα τέτοιο περιστατικό συνέβη το 1988 στην Πλατεία Δαβάκη της Καλλιθέας κατά τη διάρκεια μιας εκδήλωσης του ΚΚΕ με θέμα «Μέσα ενημέρωσης και προπαγάνδα» με ομιλητή τον Ορέστη Κολοζόφ. Στο τέλος της εκδήλωσης, την οποία παρακολούθησε ομάδα μελών της «Αργώς», κατατέθηκε από τον Παν. Σιδηρόπουλο, γεννημένο στο Καζαχστάν από εκτοπισμένους γονείς, μια ερώτηση για την άποψή τους για τους Πόντιους της ΕΣΣΔ. Ο Κολοζόφ –του οποίου ο πατέρας είχε εκτελεστεί την ΕΣΣΔ το 1937- απάντησε ότι είναι εργατικοί μεν, πράκτορες των Αμερικανών δε. Το αποτέλεσμα ήταν να περικυκλωθεί από γέροντες πρόσφυγες Πόντιους από την ΕΣΣΔ που κάθονταν ως συνήθως στα παγκάκια γύρω απ’ την πλατεία, ζητώντας του το λόγο για την απρέπειά του. Η παρέμβαση των οργανωμένων του κόμματος για να ανοίξουν δρόμο και να φύγει ο Κολοζόφ έβαλε τέλος εκείνη τη στιγμή στην ένταση. (Ανέκδοτες σημειώσεις Παναγιώτη Σιδηρόπουλου.)
[10] Ως απόηχος της παρέμβασης στην εκδήλωση με ομιλητή τον Κολοζόφ, ήταν η μη ανανέωση της σύμβασης του Παναγιώτη Σιδηρόπουλου ως εργάτη του δήμου. Ο Δήμος τότε ελεγχόταν από το ΚΚΕ και δήμαρχος ήταν ο Γ. Ψαλιδόπουλος. Κατά τη συνάντηση με το δήμαρχο του Σιδηρόπουλου και του προϊσταμένου του, ο οποίος διαβεβαίωνε για την εργατικότητά του, στην ερώτηση «γιατί δεν ανανεώνετε τη σύμβαση αφού δουλεύω καλά» απάντησε η γραμματέας αντί του δημάρχου ως εξής: «Δεν είναι βασικό να δουλεύετε καλά!» Υπονοώντας βέβαια ότι «θα πρέπει να είστε και πολιτικά ορθός». (Ανέκδοτες σημειώσεις Παναγιώτη Σιδηρόπουλου.)
[11] Η δήλωση Δημόπουλου από τα Πρακτικά της 17ης Συνεδρίασης Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Καλλιθέας, 5-10-2005, σελ. 104-109.
[12] Αναστάσης Γκίκας, «Ο ποντιακός ελληνισμός στη Σοβιετική Ένωση. Μύθος και πραγματικότητα», περ. Κομμουνιστική Επιθεώρηση, τεύχ. 4-5, Ιούλιος-Οκτώβριος 2006, σελ. 173-232. Ως απάντηση στις προσπάθειες αυτές σύνταξα το κείμενο «Τα παιδιά του Κολιγιάννη ποιον είχαν πατέρα;». Η συζήτηση ήταν έντονη και μεγάλο μέρος της αναρτήθηκε στο μπλογκ «Πόντος και Αριστερά».
[13] Η Ολομέλεια αυτή πραγματοποιήθηκε στο πνεύμα του 20ου Συνεδρίου της ΕΣΣΔ (1956) και της αποσταλινοποίησης. Με την 6η Ολομέλεια θα ολοκληρωθεί η εκκαθάριση του κόμματος από τους σταλινικούς οπαδούς του πρώην πανίσχυρου γενικού γραμματέα. Ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης θα εξοριστεί στη Σιβηρία, όπου και θα αυτοκτονήσει -ή θα δολοφονηθεί- αρκετά χρόνια αργότερα. Η αλλαγή της πολιτικής θα ολοκληρωθεί με την 7η Ολομέλεια (18 – 24 Φεβρουαρίου 1957) της Κ.Ε. Η 10η Ολομέλεια (17 Νοεμβρίου 1958) θα καταδικάσει ακόμη πιο έντονα τον σταλινισμό και την προσωπολατρία και θα αναφερθεί στα στελέχη του που εξοντώθηκαν στη Σοβιετική Ενωση τη δεκαετία του ’30 με την κατηγορία του «εχθρού του λαού».
[14] Βλάσης Αγτζίδης, «ΚΚΕ: πίσω ολοταχώς στο ’53», εφημ. Καθημερινή, 10 Μαρτίου 2009.
[15] «ΚΚΕ: Οι μισές αλήθειες του κ. Γκίκα», [http://pontosandaristera.wordpress.com/2008/09/22/22-9-2008/ (23-2-2010)]
[16] Αναστάσης Γκίκας, Οι Έλληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2007. Στο βιβλίο αυτό κάθε παρουσίαση της ιστορίας των Ελλήνων της ΕΣΔ που εμπεριέχει αναφορά στο σταλινισμό και στις διώξεις που πραγματοποίησε, βρίσκεται απλώς και μόνο στο πλαίσιο της «αντικομμουνιστικής προπαγάνδας».
[17] Με αφορμή την πραγματοποίηση από το Δήμο Αθηναίων έκθεσης για τα 20 χρόνια από την πτώση των κομμονιστικών καθεστώτων υποστηρίζεται ότι υπάρχει «διατεταγμένη ευρωενωσίτικη αντικομμουνιστική εκστρατεία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, στην οποία είναι ενταγμένοι και όσοι μιλούν για τις σταλινικές διώξεις κατά των Ποντίων, οι οποίοι αποκαλούνται με τον νεολογισμό «σταλινολόγοι»: «Κρίνεται ως κατάλληλη στιγμή στις συνθήκες της θολής πολιτικής ατμόσφαιρας που επικρατεί στην Ελλάδα. Βασικός πολιορκητικός κριός είναι μια συντονισμένη «σταλινολογία» με συμβούλους και συμμετέχοντες ανανήψαντες πρώην κομμουνιστές. Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση… Πίσω από το στημένο θεατρικό σκηνικό βρίσκεται η εντεταγμένη προγραμματισμένη αντικομμουνιστική εκστρατεία σε συνθήκες επαναλαμβανόμενης, εντονότερης και πιο επικίνδυνης κρίσης.» (Αντώνης Δαμίγος, «Η αντικομμουνιστική υστερία», εφημ. Ριζοσπάστης, 28 Ιουνίου 2009).
[18] Ερμής Μουρατίδης, «Οι εργολάβοι της Σταλινολογίας, του Αντισοβιετισμού και του Αντικομμουνισμού», εφημ. Εύξεινος Πόντος, αριθμ. 147, Απρίλιος 2009, σελ. 9
[19] Αναστάσης Γκίκας, «Κατίν: Από τον Γκαίμπελς στους κινηματογράφους, Η διαχρονικότητα ενός ψέματος», εφημ. Ριζοσπάστης, ένθετο «7 μέρες μαζί», 16 Μαρτίου 2008, Γ. Σλομπότκιν, «Κατίν: Πώς και γιατί οι χιτλερικοί εκτέλεσαν τους Πολωνούς αξιωματικούς», εφημ. Ριζοσπάστης, 29 Μαϊου 2005, Μάκης Μαϊλης, «Η αλήθεια και το ψέμα», εφημ. Ριζοσπάστης, 15 Μαϊου 2005, «Ο Γιούρι Σλομπότκιν για την υπόθεση του Κατίν», εφημ. Ριζοσπάστης, 15 Μαρτίου 2009.
Να σημειώσουμε ότι η σφαγή των Πολωνών αξιωματικών από τους σοβιετικούς με εντολή του Στάλιν είναι αποδεδειγμένη και βασίζεται τόσο στα δημοσιευμένα σοβιετικά έγγραφα και στις παραδοχές των Ρώσων ηγετών από τον Γιέλτσιν έως και τον Πούτιν, όσο και τις κοινές εκδηλώσεις μνήμης που διοργανώνονται (Θοδωρής Γ. Κανέλλος, «Κοινό ‘μνημόσυνο’ Πολωνίας – Ρωσίας στο Κατίν για τη σφαγή του 1940, επί Στάλιν», εφημ. Ελευθεροτυπία, 28 Απριλίου 2010). Μια σχετική ανάρτηση που ειρωνεύεται τη στάση των νέο-σταλινικών συγγραφέων του ΚΚΕ είναι: «Η σφαγή του Κατίν, ο Πούτιν και οι κατάρες του Γκίκα!»http://pontosandaristera.wordpress.com/2010/04/13/katyn-poutin-gkikas/. (Απρίλιος 2010)
Ο Αναστάσης Γκίκας ανέλαβε να αποδείξει επίσης το πόσο δίκιο είχε το ΚΚΕ στη διαφωνία του με τον «δηλωσία Βελουχιώτη»! Στο (αναρτημένο στο διαδίκτυο) κείμενό του με τίτλο «Άρης Βελουχιώτης: 60 χρόνια από το θάνατό του» αναδεικνύει και προβάλει ως ορθή την εκτίμηση του Ν. Ζαχαριάδη ότι ο Βελουχιώτης ήταν «μικροαστός-τυχοδιώκτης», που «πήγε κι έφαγε το κεφάλι του». Ο Γκίκας υποστηρίζει όλες τις παραδοσιακές κατηγορίες, όπως ότι είχε μειωμένη πολιτική αντίληψη, ότι ήταν δηλωσίας, ότι παραβίαζε την κομματική πειθαρχία. Στο άρθρο του αναπαράγεται αυτούσια η συκοφαντική επίθεση του ΚΚΕ κατά του Άρη, όπως κατατέθηκε στην 11η Ολομέλεια (5 Απριλίου1945).
[20] Ο Γκίκας χρησιμοποιεί ως πηγή τον Grover Furr που βασίζεται σε κάποια ζητήματατα στον Mukhin. Στο Ριζοσπάστη ο Mukhin χρησιμοποιείται συστηματικά ως πηγή. Όμως ο Mukhin, εκδότης εφημερίδας στη Ρωσία, παρότι δεν είναι μαρξιστής είναι φιλοσταλινικός. Επίσης είναι ιδιαίτερα δημοφιλής σε εθνικιστές και αντισημίτες. [«Ένας Ρώσος Λιακόπουλος πηγή των Σταλινικών για το Κατύν (ΚΚΕ κ.α.)», http://allotriosi.wordpress.com/2009/02/05/mukhin/ (22-2-2010) ] Ο Χρ. Κεφαλής αναφέρει: «Πέρα από αμφίβολες παλιές σταλινικές μαρτυρίες, η αρθρογραφία του Ριζοσπάστη για το Κατίν επικαλείται κυρίως δυο “αυθεντίες”, τον Γιούρι Μούχιν και τον Γκρόβερ Φουρ.…. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για δυο κιτρινιστές, αντικομμουνιστές δημοσιολόγους, χωρίς ίχνος επιστημονικής αξιοπιστίας και σοβαρότητας. Ο μεν Μούχιν είναι ένα είδος Ρώσου Λιακόπουλου, που συνδυάζει την υπεράσπιση του Στάλιν με ωμές αντισημιτικές, σοβινιστικές και τσαρλατάνικες απόψεις. Ο δε Φουρ ένας χυδαίος σταλινικός απατεώνας, που αξιοποιεί τις “μελέτες” του Μούχιν εν γνώσει των αντιδραστικών αφετηριών και της αναξιοπιστίας τους…. Είναι ενδεικτικό ότι κανείς σοβαρός ερευνητής δεν ασχολείται με τις δημοσιεύσεις του Μούχιν, που δεν είναι καν ιστορικός, αλλά μεταλλειολόγος μηχανικός — όπως και εκδότης μιας δημοφιλούς στους Ρώσους εθνικιστές και αντισημίτες εφημερίδας.» (βλ. Χρήστος Κεφαλής, «Το Κατίν και τα ψεύδη του Ριζοσπάστη», μέρος Α΄, περ. Σπάρτακος, τεύχος 100, Οκτώβριος 2009, σελ.62-68, του ιδίου «Το Κατίν και τα ψεύδη του Ριζοσπάστη», μέρος Β΄, περ. Σπάρτακος, τεύχος 101, Φεβρουάριος 2010, σελ.61-67).
[21] Χαρακτηριστικό είναι το συμπερασμα του Δημήτρη Καταϊφτσή για το βιβλίο του Αν. Γκίκα: «Η μισή αλήθεια είναι η αρχή της παραχάραξης της ιστορίας» («ΚΚΕ: Οι μισές αλήθειες του κ. Γκίκα», ό.π.)
[22] Panayiot Vassiliadis, “Basia sovest tsista” (Η δική μας συνείδηση είναι καθαρή») εφημ. ΑthinskiCourier, 8-15 Σεπτεμβρίου 2006, σελ. 15.
[23] Το αποδεικτικό υλικό του Γκίκα, προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από συζητήσεις, συγκρούσεις και ατεκμηρίωτες εικασίες μέσα από τις σελίδες μιας ρωσόφωνη εφημερίδας των Αθηνών. (π.χ. σελ. 276). Είναι εντυπωσιακή η απουσία σοβιετικών πηγών στο έργο αυτό που αποτελεί πλέον το βασικό κείμενο της απολογητικής φιλολογίας των σταλινικών εγκλημάτων.
[24] Αν. Γκίκας, ό.π., σελ. 278.
[25] http://en.wikipedia.org/wiki/Constantine_Kromiadi (22-2-2010). Είναι πολύ λογικό να υπάρχει και εκεί συνεργασία μεμονωμένων προσώπων με τους ναζί, όπως σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα συνέβη στην κατεχόμενη Ελλάδα. Το πρόβλημα το δημιουργεί ο τρόπος που χρησιμοποιείται το ιστορικό γεγονός από τους στρατευμένους αυτούς σταλινικούς συγγραφείς.
————————————————————
Το δεύτερο μέρος μπορείτε να το δείτε:
-«Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (Β’μέρος)
Το α’ μέρος, χωρίς τις υποσημειώσεις, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αυγή»:
-Η “Αυγή” για τις σταλινικές διώξεις
Από την ενότητα «Πρόσφυγες και Αριστερά«, έχω ήδη αναρτήσει:
–Η Αριστερά και οι πρόσφυγες του ’22
-Ιδεολογικές κατασκευές και αλλοτρίωση…
[-Το έργο που συνοδεύει την εισαγωγή είναι χαλκός επισμαλτωμένος και αποτελεί μια δικιά μου αντιγραφή ενός ζωγραφικού πίνακα για την ψυχανάλυση.
–Το δεύτερο έργο με τους επιτιθέμενους, προέρχεται από σοβιετική αφίσα των πρώτων χρόνων της Επανάστασης, πριν ο σταλινισμός αντικαταστήσει την εικαστική έμπνευση με τις γραφειοκρατικές ντιρεκτίβες του αλάνθαστου κόμματος!
–Ο πίνακας του Άρη Βελουχιώτη ζωγραφίστηκε από ‘μένα με την αγιογραφική τεχνική.]
ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
Από περιοδικό Convoy [«Πόντος: Μια άγνωστη ιστορία, ένα ανοιχτό ζήτημα», τεύχ. 7, 1987, σελ. 31.]
Η εντολή με την έγκριση του Στάλιν, για εκτέλεση ολων των Πολωνών αξιωματικών στο Κατίν
Μετά το 18ο Συνέδριο (2009) το ΚΚΕ έγινε ιδιαίτερα επιθετικό προς τις παραδοσιακές εκδηλώσεις Μνήμης που είχαν ξεκινήσει από το 1987
Χαρακτηριστικά δημοσιεύματα για τις εκδηλώσεις Μνήμης του 2009
Είδα ένα ενδιαφέρον κείμενο στην «Αυγή»:
Mνήμη, ταυτότητα και ιδεολογία στον ποντιακό ελληνισμό
Ημερομηνία δημοσίευσης: 13/06/2010
http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=549055
[…] Αναρτήθηκε ήδη το Α’ μέρος: «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) . […]
Γειά σας.Θα ήθελα να σχολιάσω περισσότερα,και να καταθέσω και τις εμπειρίες της δικής μου οικογένειας για την εποχή του Στάλιν,αλλά λόγω περασμένης ώρας θα γίνει άλλη στιγμή.Θέλω όμως να επισημάνω,μια κατα τη γνώμη μου έλλειψη,(και όχι ειδικά σε αυτήν την ανάρτηση)στις αφηγήσεις που αφορούν τις αρχές του αιώνα.Πιστεύω ότι πολύ σπουδαίο ρόλο έπαιζε τότε,ή έλλειψη πληροφόρησης,η απουσία ραδιοφώνου,εφημερίδων,βιβλίων, τηλεφώνου,συγκοινωνιών.Πώς επέλεγαν οι άνθρωποι;πως έφτανε σ’αυτούς η πληροφορία;τι γνώριζαν;θα μου πείτε ότι μπορεί να είναι αυτονόητο,αλλά απο τη δική μου εμπειρία δεν είναι για τον σύγχρονο αναγνώστη,που πάσχει απο υπερπληροφόρηση.Πολλά λάθη και αποφάσεις θα είχαν παρθεί με διαφορετικό τρόπο αν οι άνθρωποι γνώριζαν τις συνισταμένες ,και τις λεπτομέρειες.Ευχαριστώ για το χώρο και σύντομα θα τα ξαναπούμε.
sonora
τα κείμενα αυτά παρουσιάζουν τη διαχείριση του ιστορικού γεγονότος και τους τρόπους με τους οποίους το τραύμα εξωτερικεύεται. Όσον αφορά τις σταλινικές διώξεις, η μελέτη τους βασίζεται κυρίως σε αρχειακές και άλλες πηγές. Η προσωπικές εμπειρίες αξιολογούνται στο πλαίσιο της χρήσης της προφορικής ιστορίας και χρησιμοποιούνται επικουρικά.
Μπορείς να δεις το κείμενο:
https://kars1918.wordpress.com/2009/02/10/10-2-2009/
Πάντως για το ερώτημά σου, σε σχεση με τις πηγές πληροφόρησης που είχαν τότε οι άνθρωποι, μπορείς να δεις τη μελέτη για την ελληνική σοβιετική εφημερίδα του Καυκάσου της δεκαετίας του ’30:
https://kars1918.wordpress.com/2010/03/30/kokinos-kapnas/
Με ενδιαφέρον περιμένω να διαβάσω την οικογενειακή σας εμπειρία.
[…] που χρεώνεται τις δολοφονίες εκατομμυρίων ανθρώπων, (μεταξύ άλλων και ξεχασμένων Ελλήνων). Ένας άνθρωπος που υπήρξε παράφρονας αντισημίτης […]
[…] κάπου ένα ωραίο κομματι που αξίζει να το διαβάσετε και […]
[…] «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) […]
[…] […]
[…] […]
[…] […]
[…] […]
[…] https://kars1918.wordpress.com/2010/05/08/furstalin/ […]
[…] «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) https://kars1918.wordpress.com/2010/05/08/furstalin/ […]
[…] «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) […]
[…] «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) […]
[…] Ας μείνουμε στο ίδιο το γεγονός. Και ας επιχειρήσουμε παράλληλα να ανιχνεύσουμε έναν από τους πολλούς δρόμους που επιβιώνει και εκφράζεται το τραύμα των κακοποιημένων πληθυσμών από σκληρές εξουσίες. Γιατί οι Τάταροι , όπως και οι Έλληνες, οι Βούλγαροι και οι Αρμένιοι της Κριμαίας, αντιμετωπίστηκαν με ακραία ρατσιστικό τρόπο από τις σταλινικές αρχές και εκτοπίστηκαν στην κεντρική Ασία. Και με τη νίκη τους στη Eurovision, έστω και σε αυτό το πλαίσιο, εξέφρασαν όλους αυτούς τους τιμωρημένους λαούς, που η σύγχρονη κοινωνία τους επιφύλαξε επί πλέον την περιθωριοποίηση και τον άδικο στιγματισμό. […]
Ο αιχμαλωτος δεν είναι Γερμανός αλλά Γεωργιανος. Στη Νορμανδια υπηρετουσαν τη Βερμαχτ και πολλοί εθελοντές από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης,ανάμεσα τους και αρκετοί Ρωσοι.Πρωην αιχμαλωτοι πολέμου προτίμησαν να καταταχθουν στο στρατό του Χίτλερ.
[…] «Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος) […]
Άννα Αχμάτοβα, «Οι υπερασπιστές του Στάλιν»
————————————————————–
Είναι εκείνοι που φώναζαν: «Τον Βαραββά!
Ελευθέρωσε για τη γιορτή…», εκείνοι,
Που το κώνειο διέταξαν στο Σωκράτη να πιει
Στη πνιγηρή, στενάχωρη φυλακή.
Αυτό το πιοτό θα πρέπει
Στ’ αθώο του συκοφάντη στόμα να χυθεί,
Εκείνων που τα βασανιστήρια αγαπούσαν
Εκείνων που ‘ξεραν πως να παράγουν ορφανά.
25 Οκτωβρίου 1962
Μετάφραση από τα ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©
Το ποίημα αυτό προέρχεται από τον ποιητικό κύκλο «Από το κρυφό τετράδιο», στο οποίο περιλαμβάνονται ποιήματα που έγραψε κατά τη διάρκεια 4 δεκαετιών και παρέμειναν ανέκδοτα μέχρι το τέλος της ζωής της. Ο ποιητικός αυτός κύκλος ανήκει στην ποιητική της συλλογή «Η φυγή του χρόνου».
http://samizdatproject.blogspot.gr/2013/10/blog-post_30.html
[…] ↑ ««Σταλινολόγοι» και σταλινολάγνοι (A’ μέρος)». […]
Πάνω από 30.000 ήταν τα άτομα ελληνικής καταγωγής που πολέμησαν στο πλευρό των Σοβιετικών εναντίον των Ναζί, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλοί Έλληνες πολεμούσαν γενναία σε αντάρτικες μονάδες εναντίον των Ναζί.
«Στη Ρωσία θυμόμαστε τον ρόλο των θαρραλέων Ελλήνων, που ήταν από τους πρώτους που πολεμούσαν ενάντια στο ναζισμό. Όσοι Έλληνες μάλιστα ζούσαν στην επικράτεια της ΕΣΣΔ, στην ιστορική τους Πατρίδα, συμμετείχαν ενεργά στη μάχη ενάντια στους Ναζί» εξηγεί στο Sputnik ο ομογενής ιστορικός Σέργιος (Σεργκέι) Γαλάνης.
«Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μου, ο συνολικός αριθμός Ελλήνων από τις δημοκρατίες και τις άκρες της ΕΣΣΔ που κινητοποιήθηκαν στο μέτωπο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ανερχόταν στις 30.000», προσθέτει.
Πολλοί από αυτούς έλαβαν παράσημα ταγμάτων και μετάλλια, και περισσότεροι από 12 Έλληνες έγιναν ήρωες της ΕΣΣΔ.
https://sputniknews.gr/20200509/omogenis-istorikos-oi-ellines-voithisan-tous-sovietikous-enantia-stous-nazi-7267800.html